อรรถกถาเล่มที่ ๑๗ ภาษาบาลี อักษรไทย
ขุทฺทก.อ. (ปรมตฺถโช.)
หน้าที่ ๖-๗.

หน้าที่ ๖.
โพเธตา ปชายาติ พุทฺโธ. สพฺพญฺญุตาย พุทฺโธติ สพฺพธมฺมพุชฺฌนสมตฺถาย
พุทฺธิยา พุทฺโธติ วุตฺตํ โหติ. สพฺพทสฺสาวิตาย พุทฺโธติ สพฺพธมฺมโพธนสมตฺถาย
พุทฺธิยา พุทฺโธติ วุตฺตํ โหติ. อนญฺญเญยฺยตาย ๑- พุทโธติ อญฺเญน อโพธิโต
สยเมว พุทฺธตฺตา พุทฺโธติ วุตฺตํ โหติ. วิกสิตาย พุทฺโธติ นานาคุณวิกสนโต  ๒-
ปทุมมิว วิกสนตฺเถน พุทฺโธติ วุตฺตํ โหติ. ขีณาสวสงฺขาเตน พุทฺโธติ เอวมาทีหิ
จิตฺตสงฺโกจกรธมฺมปฺปหานโต นิทฺทากฺขยวิพุทฺโธ ปุริโส วิย สพฺพกิเลสนิทฺทากฺขย-
วิพุทฺธตฺตา พุทฺโธติ วุตฺตํ โหติ. เอกายนมคฺคํ คโตติ พุทฺโธติ พุทฺธฏฺฐานํ
คมนตฺถปริยายโต ยถา มคฺคํ คโต ปุริโส คโตติ วุจฺจติ, เอวํ เอกายนมคฺคํ
คตตฺตาปิ พุทฺโธติ วุจฺจตีติ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ. เอโก อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ
อภิสมฺพุทฺโธติ พุทฺโธติ น ปเรหิ พุทฺธตฺตา พุทฺโธ, กินฺตุ สยเมว อนุตฺตรํ
สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุทฺธตฺตา พุทฺโธติ วุตฺตํ โหติ. อพุทฺธิวิหตตฺตา พุทฺธิปฏิ-
ลาภา พุทฺโธติ พุทฺธิ พุทฺธํ โพธีติ  ๓- ปริยายวจนเมตํ. ตตฺถ ยถา นีลรตฺตคุณโยคโต
"นีโล ปโฏ รตฺโต ปโฏ"ติ วุจฺจติ, เอวํ พุทฺธิคุณโยคโต พุทฺโธติ ญาเปตุํ
วุตฺตํ โหติ. ตโต ปรํ พุทฺโธติ เนตํ นามนฺติ เอวมาทิ อตฺถมนุคตา อยํ
ปญฺญตฺตีติ โพธนตฺถํ วุตฺตํ.  ๔- เอวรูเปน นเยน สพฺเพสํ ปทานํ พุทฺธสทฺทสฺส
สาธนสมตฺโถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
                      อยํ พฺยญชนโตปิ พุทฺธวิภาวนา
                           -----------
                         สรณคมนคมกวิภาวนา
         อิทานิ สรณคมนาทีสุ หึสตีติ สรณํ, สรณคตานํ เตเนว สรณคมเนน
ภยํ สนฺตาสํ ทุกฺขํ ทุคฺคตึ ปริกฺกิเลสํ หึสติ วิธมติ นีหรติ นิโปเถตีติ  ๕-
อตฺโถ. อถวา หิเต ปวตฺตเนน อหิตา จ นิวตฺตเนน สตฺตานํ ภยํ หึสตีติ พุทฺโธ,
ภวกนฺตารอุตฺตรเณน อสฺสาสทาเนน จ ธมฺโม, อปฺปกานมฺปิ สกฺการานํ  ๖-
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อนญฺญเนยฺยตาย  ๒  สี. นานาคุณวิสวนโต. ๓ ฉ.ม.โพโธติ
@๔ ฉ.ม. วุตฺตนฺติ  ๕  ฉ.ม. นิโรเธตีติ
@๖ ฉ.ม. การานํ, สี. อปฺปกานํ การานํ ทานปูชนวเสน อุปนีตสกฺการานํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗.
วิปุลผลปฏิลาภกรเณน สํโฆ. ตสฺมา อิมินาปิ ปริยาเยน ตํ รตนตฺตยํ สรณํ.
ตปฺปสาทตคฺครุตาหิ วิหตวิทฺธํสิตกิเลโส ตปฺปรายนตาการปฺปวตฺโต วา ปรปจฺจโย  ๑-
วา อปฺปรปจฺจโย วา จิตฺตุปฺปาโท สรณคมนํ. ตํสมงฺคี สตฺโต ตํ สรณํ
คจฺฉติ, วุตฺตปฺปกาเรน จิตฺตุปฺปาเทน `เอส เม สรณํ, เอส เม ปรายนนฺ"ติ
เอวเมตํ อุเปตีติ อตฺโถ. อุเปนฺโต จ "เอเต มยํ ภนฺเต ภควนฺตํ สรณํ คจฺฉาม
ธมฺมญฺจ, อุปาสเก โน ภควา ธาเรตู"ติ ตปุสฺสภลฺลิกาทโย  ๒- วิย สมฺมาเนน วา
"สตฺถา เม ภนฺเต ภควา, สาวโกหมสฺมี"ติ  ๓- มหากสฺสปาทโย วิย สิสฺสภาวูปคมเนน
วา "เอวํ วุตเต พฺรหฺมายุ พฺราหฺมโณ อุฏฺฐายาสนา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา
เยน ภควา เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา ติกฺขตฺตุํ อุทานํ อุทาเนสิ `นโม ตสฺส ภควโต
อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส. นโม ฯเปฯ สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสา'ติ" ๔- พฺรหฺมายุอาทโย
วิย ตปฺโปณตฺเตน วา, กมฺมฏฺฐานานุโยคิโน วิย อตฺตสนฺนิยฺยาตเนน วา,
อริยปุคฺคลา วิย สรณคมนูปกฺกิเลสสมุจฺเฉเทน วาติ อเนกปฺปการํ วิสยโต
กิจฺจโต จ, อุเปติ.
                   อยํ สรณคมนสฺส คมกสฺส จ วิภาวนา.
                           -----------
                          เภทาเภทผลทีปนา
         อิทานิ "เภทาเภทํ ผลญฺจาปิ, คมนียญฺจ ทีปเย"ติ วุตฺตานํ
เภทาทีนํ อยํ ทีปนา:- เอวํ สรณคตสฺส ปุคฺคลสฺส ทุพฺพิโธ สรณคมนเภโท
สาวชฺโช จ อนวชฺโช จ. อนวชฺโช กาลกิริยาย, สาวชฺโช อญฺญสตฺถริ
วุตฺตปฺปการาย ปวตฺติยา, ตสฺมิญฺจ วุตฺตปฺปการวิปรีตาย ปวตฺติยา. โส ทุพฺพิโธปิ
ปุถุชฺชนานเมว. พุทฺธคุเณสุ อญฺญาณสํสยมิจฺฉาญาณปฺปวตฺติยา จ
อนาทราทิปฺปวตฺติยา จ เตสํ สรณํ สงฺกิสิฏฺฐํ โหติ. อริยปุคฺคลา ปน อภินฺนสรณา
เจว อสงฺกิลิฏฺฐสรณา จ โหนฺติ. ยถาห "อฏฺฐานเมตํ ภิกฺขเว อนวกาโส,
ยํ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล อญฺญํ สตฺถารํ อุทฺทิสฺเสยฺยา"ติ.  ๕- ปุถุชฺชนา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ. ๒ สี. ตปสฺสุ...
@๓ สํ.นิ. ๑๖/๑๕๔/๒๑๐ จีวรสุตฺต  ๔ ม.ม. ๑๓/๓๘๘/๓๗๓ พฺรหฺมายุสุตฺต
@๕ ม. อุปริ ๑๔/๑๒๘/๑๑๔ พหุธาตุกสุตฺต


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๗ หน้าที่ ๖-๗.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=17&page=6&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=17&A=131&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=17&A=131&modeTY=2&pagebreak=1#p6