อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ หน้าที่ ๔๒๐.

อปฺปติฏฺ. ตตฺถ ปวตฺตาภาวโต ปวตฺตปฺปฏิปกฺขโต จ อปฺปวตฺตํ. อรูปสภาวตฺเตปิ เวทนาทโย วิย กสฺสจิปิ อารมฺมณสฺส อนาลมฺพนโต อุปตฺถมฺภนิรเปกฺขโต จ อนารมฺมณเมว ตํ "อายตนนฺ"ติ วุตฺตํ นิพฺพานํ. อยญฺจ เอวสทฺโท อปฺปติฏฺเมว อปฺปวตฺตเมวาติ ปททฺวเยนปิ โยเชตพฺโพ. เอเสวนฺโต ทุกฺขสฺสาติ ยทิทํ "อปฺปติฏฺนฺ"ติอาทีหิ วจเนหิ วณฺณิตํ โถมิตํ ยถาวุตฺตลกฺขณํ นิพฺพานํ, เอโส เอว สกลสฺส วฏฺฏทุกฺขสฺส อนฺโต ปริโยสานํ ตทธิคเม สติ สพฺพทุกฺขาภาวโต. ตสฺมา "ทุกฺขสฺส อนฺโต"ติ อยเมว ตสฺส สภาโวติ ทสฺเสติ. ปมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา. ------------- ๒. ทุติยนิพฺพานปฏิสํยุตฺตสุตฺตวณฺณนา [๗๒] ทุติเย อิมํ อุทานนฺติ อิมํ นิพฺพานสฺส ปกติยา คมฺภีรภาวโต ทุทฺทสภาวทีปนํ อุทานํ อุทาเนสิ. ตตฺถ ทุทฺทสนฺติ สภาวคมฺภีรตฺตา อติสุขุมสณฺหสภาวตฺตา จ อนุปจิตาณสมฺภาเรหิ ปสฺสิตุํ น สกฺกาติ ทุทฺทสํ. วุตฺตเญฺหตํ "ตญฺหิ เต มาคณฺฑิย อริยํ ปญฺาจกฺขุ นตฺถิ, เยน ตฺวํ อาโรคฺยํ ชาเนยฺยาสิ, นิพฺพานมฺปิ ปสฺเสยฺยาสี"ติ. ^๑- อปรมฺปิ วุตฺตํ "อิทมฺปิ โข านํ ทุทฺทสํ, ยทิทํ สพฺพสงฺขารสมโถ"ติอาทิ. ^๒- อนตนฺติ รูปาทีสุ อารมฺมเณสุ, กามาทีสุ จ ภเวสุ นมนโต ตนฺนินฺนภาเวน ปวตฺติโต สตฺตานญฺจ ตตฺถ นมนโต ตณฺหา นตา นาม, นตฺถิ เอตฺถ นตาติ อนตํ, นิพฺพานนฺติ อตฺโถ. "อนนฺตนฺ"ติปิ ปนฺติ, นิจฺจสภาวตฺตา อนฺตวิรหิตํ, อจวนธมฺมํ อนิโรธํ อมตนฺติ อตฺโถ. เกจิ ปน "อนนฺตนฺ"ติ ปทสฺส "อปฺปมาณนฺ"ติ อตฺถํ วทนฺติ. เอตฺถ จ "ทุทฺทสนฺ"ติ อิมินา ปญฺาย ทุพฺพลีกรเณหิ ราคาทิกิเลเสหิ จิรกาลภาวิตตฺตา สตฺตานํ @เชิงอรรถ: ^๑ ม.ม. ๑๓/๒๑๘/๑๙๓ @^๒ วิ. มหา. ๔/๗/๗, ม.มู. ๑๒/๒๘๑/๒๔๒, ม.ม. ๑๓/๓๓๗/๓๑๙

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้าที่ ๔๒๐. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=26&page=420&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=26&A=9388&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=26&A=9388&pagebreak=1#p420