อรรถกถาเล่มที่ ๒๙ หน้าที่ ๒๕๙.

[๕๔๒] "กถํ จรณวา"ติ เอตฺถ จ ปน ยสฺมา จรเณหิ ปตฺตพฺพํ ปตฺโต "จรณวา"ติ วตฺตพฺพตํ อรหติ, ตสฺมา ตํ ทสฺเสนฺโต "โย อิธา"ติ คาถาย ตติยปญฺหํ พฺยากาสิ. ตตฺถ โย อิธาติ โย อิมสฺมึ สาสเน, จรเณสูติ สีลาทีสุ เหมวตสุตฺเต ^๑- วุตฺตปณฺณรสธมฺเมสุ. นิมิตฺตฏฺเ ภุมฺมวจนํ. ปตฺติปตฺโตติ ปตฺตพฺพํ ปตฺโต โย จรณนิมิตฺตํ จรณเหตุ จรณปจฺจยา ปตฺตพฺพํ อรหตฺตํ ปตฺโตติ วุตฺตํ โหติ. จรณวา โสติ โส อิมาย จรเณหิ ปตฺตพฺพปตฺติยา จรณวา โหตีติ. เอตฺตาวตา ปญฺหพฺยากรณํ ^๒- โหติ, เสสมสฺส ถุติวจนํ. โย หิ จรเณหิ ปตฺติปตฺโต, โส กุสโล จ โหติ เฉโก, สพฺพทา จ อาชานาติ นิพฺพานธมฺมํ, นิจฺจํ นิพฺพานนินฺนจิตฺตตาย สพฺพตฺถ จ ขนฺธาทีสุ น สชฺชติ, ทฺวีหิ จ วิมุตฺตีหิ วิมุตฺตจิตฺโต โหติ, ปฏิฆา ยสฺส ^๓- น สนฺตีติ. [๕๔๓] ยสฺมา ปน กมฺมาทีนํ ปริพฺพาชเนน ปริพฺพาชโก นาม โหติ, ตสฺมา ตมตฺถํ ทสฺเสนฺโต "ทุกฺขเวปกฺกนฺ"ติ คาถาย จตุตฺถปญฺหํ พฺยากาสิ. ตตฺถ วิปาโก เอว เวปกฺกํ, ทุกฺขํ เวปกฺกํ อสฺสาติ ทุกฺขเวปกฺกํ. ปวตฺติทุกฺขชนนโต สพฺพมฺปิ เตธาตุกกมฺมํ วุจฺจติ. อุทฺธนฺติ อตีตํ. อโธติ อนาคตํ. ติริยํ วาปิ มชฺเฌติ ปจฺจุปฺปนฺนํ. ตญฺหิ น อุทฺธํ น อโธ, ติริยํ อุภินฺนํ จ อนฺตรา, เตน "มชฺเฌ"ติ วุตฺตํ. ปริพฺพาชยิตฺวาติ นิกฺขาเมตฺวา นิทฺธเมตฺวา. ปริญฺจารีติ ปญฺาย ปริจฺฉินฺทิตฺวา จรนฺโต. อยํ ตาว อปุพฺพปทวณฺณนา. อยํ ปนสฺส ^๔- อธิปฺปายโยชนา:- โย ติยทฺธปริยาปนฺนมฺปิ ทุกฺขชนกํ ยทตฺถิ กิญฺจิ กมฺมํ, ตํ สพฺพมฺปิ อริยมคฺเคน ตณฺหาวิชฺชาสิเนเห โสเสนฺโต อปฺปฏิสนฺธิชนกภาวกรเณน ปริพฺพาชยิตฺวา ตถา ปริพฺพาชิตตฺตา เอว จ ตํ กมฺมํ ปริญฺาย จรณโต ปริญฺจารี. น เกวลญฺจ กมฺมเมว, มายํ มานมโถปิ โลภโกธํ อิเมปิ @เชิงอรรถ: ^๑ ขุ.สุ. ๒๕/๑๕๓-๘๒/๓๖๔-๖๘ ^๒ ฉ.ม.,อิ. ปโญฺห พยากโต @^๓ ก. ปฏิฆา อสฺส ^๔ ฉ.ม. อยํ ปน

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้าที่ ๒๕๙. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=29&page=259&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=29&A=5839&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=29&A=5839&pagebreak=1#p259