อรรถกถาเล่มที่ ๓๓ หน้าที่ ๑๕๙.

อวิตถฏฺเฐน สจฺจานิ จาติ อริยสจฺจานิ, อริยสฺส วา ภควโต สจฺจานิ เตน เทสิตตฺตา, อริยภาวกรานิ วา สจฺจานีติ อริยสจฺจานิ. กุจฺฉิตภาวโต ตุจฺฉภาวโต จ ทุกฺขํ. อุปาทานกฺขนฺธปญฺจกํ. ตํ ทุกฺขํ สมุเทติ เอตสฺมาติ สมุทโย, ตณฺหา. กิเลเส มาเรนฺโต คจฺฉติ, นิพฺพานตฺถิเกหิ มคฺคิยตีติ วา มคฺโค, สมฺมาทิฏฺฐิอาทโย อฏฺฐ ธมฺมา. สํสารจารกสงฺขาโต นตฺถิ เอตฺถ โรโธ, เอตสฺมึ วา อธิคเต ปุคฺคลสฺส โรธาภาโว โหติ, นิรุชฺฌติ ทุกฺขเมตฺถาติ วา นิโรโธ, นิพฺพานํ. เตนาห "ทุกฺขสงฺขโย"ติ. อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถาโร ปน วิสุทฺธิมคฺเค ^๑- วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ. ยสฺมินฺติ ยสฺมึ นิโรเธ นิพฺพาเน อธิคเต. นิวตฺตเตติ อริยมคฺคภาวนาย สติ ^๒- อนนฺตกํ อปริยนฺตํ อิมสฺมึ สํสาเร ชาติอาทิทุกฺขํ น ปวตฺตติ อุจฺฉิชฺชติ, โส นิโรโธติ อยํ ธมฺมภูเตหิ สมฺมาสมฺพุทฺเธหิ เทสิโต ธมฺโมติ โยชนา. "เภทา"ติ- อาทินา "โรโค ^๓- ทิฏฺโฐ"ติ ทุกฺขปริญฺญาย สูจิตํ อตฺตโน อรหตฺตปฺปตฺตึ สรูปโต ทสฺเสติ. "ยสฺมึ นิพฺพตฺตเต ทุกฺขนฺ"ติ ปน ปาเฐ สกลคาถาย ตตฺถายํ โยชนา:- ยสฺมึ ขนฺธาทิปฏิปาฏิสญฺญิเต สํสาเร อิทํ อนนฺตกํ ชาติอาทิทุกฺขํ นิพฺพตฺตํ, โส อิโต ทุกฺขปฺปตฺติโต อญฺโญ ปุนปฺปุนํ ภวนภาวโต ^๔- ปุนพฺภโว. อิมสฺส ชีวิตินฺทฺริยสฺส สงฺขยา กายสงฺขาตสฺส ขนฺธปญฺจกสฺส เภทา วินาสา อุทฺธํ นตฺถิ, ตสฺมา สพฺพธิ สพฺเพหิ กิเลเสหิ สพฺเพหิ ภเวหิ สุฏฺฐุ วิมุตฺโต วิสํยุตฺโต อมฺหีติ. สรภงฺคตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ปรมตฺถทีปนิยา เถรคาถาสํวณฺณนาย สตฺตกนิปาตสฺส อตฺถวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -------------------- @เชิงอรรถ: ^๑ วิสุทฺธิ. ๓/๙๕ อินฺทฺริยสจฺจนิทฺเทส ^๒ สี. อริยมคฺคภาวนาย อปฺปวตฺตติ @^๓ สี.,อิ. อาโรโค ^๔ สี. อญฺโญ ปุนปฺปุนภวโต, อิ. อญฺโญ ปุนปฺปุนภาวโต

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้าที่ ๑๕๙. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=33&page=159&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=33&A=3638&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=33&A=3638&modeTY=2&pagebreak=1#p159