อรรถกถาเล่มที่ ๔๘ หน้าที่ ๔๖.

สมนฺตจกฺขุ, ตํ เกนฏฺเน สมนฺตจกฺขูติ อตฺโถ. อตฺโถ ปนสฺส ยาวตา ทุกฺขสฺส ทุกฺขฏฺโติอาทีหิ วุตฺโตเยว โหติ. สพฺพญฺุตญฺาณํ หิ สมนฺตจกฺขุ. ยถาห "สมนฺตจกฺขุ วุจฺจติ สพฺพญฺุตญฺาณนฺ"ติ ^๑- ตสฺมึ สพฺพญฺุตญฺาณฏฺเน วุตฺเต สมนฺตจกฺขุฏฺโ ^๒- วุตฺโตเยว โหตีติ. พุทฺธสฺเสว าณานีติ พุทฺธาณานิ. ทุกฺเข าณาทีนิปิ หิ สพฺพากาเรน พุทฺธสฺเสว ภควโต ปวตฺตนฺติ, อิตเรสํ ปน เอกเทสมตฺเตเนว ปวตฺตนฺติ. สาวกสาธารณานีติ ปน เอกเทเสนาปิ อตฺถิตํ สนฺธาย วุตฺตํ. สพฺโพ าโตติ สพฺโพ าเณน าโต. อญฺาโต ทุกฺขฏฺโ นตฺถีติ วุตฺตเมว อตฺถํ ปฏิเสเธน วิภาเวติ. สพฺโพ ทิฏฺโติ น เกวลํ าตมตฺโตเยว, อถ โข จกฺขุนา ทิฏฺโ วิย กโต. สพฺโพ วิทิโตติ น เกวลํ ทิฏฺมตฺโตเยว, อถ โข ปากโฏ. สพฺโพ สจฺฉิกโตติ น เกวลํ วิทิโตเยว, อถ โข ตตฺถ าณปฺปฏิลาภวเสน ปจฺจกฺขีกโต. สพฺโพ ผสฺสิโตติ น เกวลํ สจฺฉิกโตเยว, อถ โข ปุนปฺปุนํ ยถารุจิ สมุทาจารวเสน ผุฏฺโติ. อถ วา าโต สภาวลกฺขณวเสน. ทิฏฺโ สามญฺลกฺขณวเสน. วิทิโต รสวเสน. สจฺฉิกโต ปจฺจุปฏฺานวเสน. ผสฺสิโต ปทฏฺานวเสน. อถ วา าโต าณุปฺปาทวเสน. ทิฏฺโ จกฺขุปฺปาทวเสน. วิทิโต ปญฺุปฺปาทวเสน. สจฺฉิกโต วิชฺชุปฺปาทวเสน. ผสฺสิโต อาโลกุปฺปาทวเสน. "ยาวตา ทุกฺขสฺส ทุกฺขฏฺโ, สพฺโพ ทิฏฺโ, อทิฏฺโ ทุกฺขฏฺโ นตฺถี"ติอาทินา นเยน จ "ยาวตา สเทวกสฺส โลกสฺส ฯเปฯ อนุวิจริตํ มนสา, สพฺพํ าตํ, อญฺาตํ นตฺถี"ติอาทินา นเยน จ วิตฺถาโร เวทิตพฺโพ. ปมํ วุตฺตคาถานิคมนวเสน ปุน วุตฺตา. ตํนิคมเนเยว หิ กเต าณนิคมนมฺปิ กตเมว โหตีติ. สพฺพญฺุตญฺาณนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺิตา. สทฺธมฺมปฺปกาสินิยา ปฏิสมฺภิทามคฺคฏฺกถาย าณกถาวณฺณนา นิฏฺิตา. @เชิงอรรถ: ^๑ ขุ.จูฬ. ๓๐/๒๑๖/๑๑๓ ^๒ สี. สมนฺตจกฺขุอตฺโถ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๘ หน้าที่ ๔๖. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=48&page=46&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=48&A=1024&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=48&A=1024&pagebreak=1#p46