อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๓๑๙.

พลวํ กสฺมา นากฑฺฒตีติ? ทสฺสเนน ปหาตพฺพาภาวโต. ยทิ หิ อากฑฺเฒยฺย, ทสฺสเนน ปหาตพฺพปทวิภงฺเค อาคจฺเฉยฺย. ตสฺมา ฐเปตฺวา ตํ เสสานิ เอกาทส อากฑฺฒนฺติ. เตสุ หิ เยน เกนจิ กมฺเม อายูหิเต ตาย เจตนาย จตูสุ อปาเยสุ ปฏิสนฺธิ โหติ, อกุสลวิปาเกสุ อเหตุกมโนวิญฺญาณธาตุอุเปกฺขาสหคตาย ปฏิสนฺธึ คณฺหาติ. อิตรสฺสาปิ เอตฺเถว ปฏิสนฺธิทานํ ภเวยฺย. ยสฺมา ปน ตํ ^๑- นตฺถิ, ตสฺมา ทสฺสเนน ปหาตพฺพปทวิภงฺเค นาคตนฺติ. "อกุสลา ธมฺมา"ติ ปทสฺส วณฺณนา นิฏฺฐิตา. ---------------- อพฺยากตปทอเหตุกกุสลวิปากวณฺณนา [๔๓๑] อิทานิ อพฺยากตปทํ ภาเชตฺวา ทสฺเสตุํ "กตเม ธมฺมา อพฺยากตา"ติอาทิ อารทฺธํ. ตตฺถ จตุพฺพิธํ อพฺยากตํ วิปากํ กิริยํ รูปํ นิพฺพานนฺติ. เตสุ วิปากาพฺยากตํ, วิปากาพฺยากเตปิ กุสลวิปากํ, ตสฺมิมฺปิ ปริตฺตวิปากํ, ตสฺมิมฺปิ อเหตุกํ, ตสฺมิมฺปิ ปญฺจวิญฺญาณํ, ตสฺมิมฺปิ ทฺวารปฏิปาฏิยา จกฺขุวิญฺญาณํ, ตสฺสาปิ ฐเปตฺวา ทฺวารารมฺมณาทิสาธารณปจฺจยํ อสาธารณกมฺมปจฺจยวเสเนว อุปฺปตฺตึ ทีเปตุํ "กามาวจรสฺส กุสลสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา"ติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ กตตฺตาติ กตการณา. อุปจิตตฺตาติ อาจิตตฺตา วฑฺฒิตการณา. จกฺขุวิญฺญาณนฺติ การณภูตสฺส จกฺขุสฺส วิญฺญาณํ, จกฺขุโต วา ปวตฺตํ จกฺขุสฺมึ วา นิสฺสิตํ วิญฺญาณนฺติ จกฺขุวิญฺญาณํ. ปรโต โสตวิญฺญาณาทีสุปิ เอเสว นโย. ตตฺถ จกฺขุสนฺนิสฺสิตรูปวิชานนลกฺขณํ จกฺขุวิญฺญาณํ, รูปมตฺตารมฺมณรสํ, รูปาภิมุขภาวปจฺจุปฏฺฐานํ, รูปารมฺมณาย กิริยามโนธาตุยา อปคมนปทฏฺฐานํ. ปรโต อาคตานิ โสตาทิสนฺนิสฺสิตสทฺทาทิวิชานนลกฺขณานิ โสตฆานชิวฺหากายวิญฺญาณานิ, สทฺทาทิมตฺตารมฺมณรสานิ, สทฺทาทิอภิมุขภาวปจฺจุปฏฺฐานานิ, สทฺทาทิอารมฺมณานํ กิริยามโนธาตูนํ อปคมนปทฏฺฐานานิ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ปเนตํ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๓๑๙. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=53&page=319&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=53&A=7968&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=53&A=7968&modeTY=2&pagebreak=1#p319