อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลี อักษรไทย
ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)
หน้าที่ ๓๓๐-๓๓๑.

หน้าที่ ๓๓๐.
ปภวตีติ ปภโว, สมุฏฺฐาติ เอตฺถ ผลํ เอเตน วา สมุฏฺฐาตีติ สมุฏฺฐานํ,
อตฺตโน ผลํ อาหรตีติ อาหาโร, อปฺปฏิกฺขิปิตพฺพฏฺเฐน ๑- อตฺตโน ผเลน
อาลมฺพิยตีติ อาลมฺพณํ, เอตํ ปฏิจฺจ อปฺปฏิกฺขิปิตฺวา ผลํ เอติ ปวตฺตตีติ
ปจฺจโย, เอตสฺมา ผลํ สมุเทตีติ สมุทโย. เอวเมเตสํ ปทานํ วจนตฺโถ
เวทิตพฺโพติ. ๒-
                      อุทฺเทสวารวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           -----------
                          นิทฺเทสวารวณฺณนา
     [๕๐] อิทานิ เย เกจิ กุสลา ธมฺมาติอาทินา นเยน นิทฺเทสวาโร
อารทฺโธ. ตตฺถ เย เกจีติ อนวเสสวจนํ. กุสลา ธมฺมาติ กุสลตฺติกสฺส ปทภาชเน
วุตฺตลกฺขณา อนวชฺชสุขวิปากา กุสลสภาวา. สพฺเพ เต กุสลมูลาติ กินฺเต
สพฺเพเยว กุสลมูลาติ ปุจฺฉติ. ตีเณว กุสลมูลานีติ น เต สพฺเพ กุสลมูลานิ,
อโลภาทีนิ ปน ตีเณว กุสลมูลานีติ อตฺโถ. อวเสสา กุสลา ธมฺมา น
กุสลมูลาติ อวเสสา ผสฺสาทโย กุสลา ธมฺมา กุสลมูลานิ นาม น โหนฺติ.
อถวา อวเสสา ผสฺสาทโย กุสลา ธมฺมาเยว นาม, น กุสลมูลานีติปิ อตฺโถ.
เย วา ปน กุสลมูลาติ เย วา ปน ปฐมปุจฺฉาย ทุติยปเทน กุสลมูลาติ
ตโย อโลภาทโย คหิตา. สพฺเพ เต ธมฺมา กุสลาติ กินฺเต สพฺเพ ตโยปิ
ธมฺมา กุสลาติ ปุจฺฉติ. อามนฺตาติ สพฺเพสมฺปิ กุสลมูลานํ กุสลภาวํ สมฺปฏิจฺฉนฺโต
อาห. อยํ ตาว มูลนเย มูลยมกสฺส อตฺโถ. อิมินา อุปาเยน สพฺพปุจฺฉาสุ
วิสฺสชฺชนนโย เวทิตพฺโพ. ยมฺปน ยตฺถ วิเสสมตฺตํ อตฺถิ, ตเทว วณฺณยิสฺสาม.
     [๕๑] เอกมูลยมเก ตาว สพฺเพ เต กุสลมูเลน เอกมูลาติ คณนฏฺเฐน
เอกมูลกํ อคฺคเหตฺวา สมานฏฺเฐน คเหตพฺพา. อยเญฺหตฺถ อตฺโถ:- สพฺเพ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อปฺปฏิกฺขิปิตพฺเพน   ๒ ฉ.ม. เวทิตพฺโพ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๓๑.
เต กุสลมูเลน สมานมูลา, ยํ ผสฺสสฺส มูลํ, ตเทว เวทนาทีนนฺติ. อถ เนสํ
ตถาภาวํ สมฺปฏิจฺฉนฺโต อามนฺตาติ อาห. กุสลสมุฏฺฐานนฺติ กุสลจิตฺตสมุฏฺฐานรูปํ
ทสฺสิตํ. เอกมูลนฺติ อโลภาทินา กุสลมูเลน สมานมูลํ. ยเถว หิ ผสฺสาทีนํ
อโลภาทโย เหตุปจฺจยตฺตา มูลํ, ตถา ตํสมุฏฺฐานรูปสฺสาปิ, กุสลลกฺขณาภาเวน
ปน ตํ น กุสลํ.
     [๕๒] อญฺญมญฺญยมเก "เย เกจิ กุสลา"ติ อปุจฺฉิตฺวา เย เกจิ กุสลมูเลน
เอกมูลาติ ปุจฺฉา กตา, กสฺมา? อิมินาปิ พฺยญฺชเนน ตสฺเสวตฺถสฺส สมฺภวโต.
กุสลมูลานีติ อิทํ ปุริมสฺส วิเสสนํ. "มูลานิ ยานิ เอกโต อุปฺปชฺชนฺตี"ติ หิ
วุตฺตํ, ตานิ ปน กุสลมูลานิปิ โหนฺติ อกุสลาพฺยากตมูลานิปิ, อิธ กุสลมูลานีติ
วิเสสนทสฺสนตฺถํ อิทํ ๑- วุตฺตํ. อญฺญมญฺญมูลานิ จาติ อญฺญมญฺญํ เหตุปจฺจเยน
ปจฺจยา โหนฺตีติ อตฺโถ. ตสฺเสว ปฏิโลมปุจฺฉาย "สพฺเพ เต ธมฺมา กุสลมูเลน
เอกมูลา"ติ อวตฺวา สพฺเพ เต ธมฺมา กุสลาติ วุตฺตํ, กสฺมา? อตฺถวิเสสาภาวโต.
กุสลมูเลน เอกมูลาติ หิ ปุจฺฉาย กตาย "มูลานิ ยานิ เอกโต อุปฺปชฺชนฺตี"ติ
เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว วิสฺสชฺชนํ กาตพฺพํ ภเวยฺย, เอวญฺหิ สติ อตฺถวิเสสาภาโว
โหติ. ตสฺมา ตถา อกตฺวา เอวํ ปุจฺฉา กตา. อิมินา อุปาเยน มูลมูลนยาทีสุปิ
อญฺญมญฺญมูลยมเก ปุจฺฉาวิเสโส เวทิตพฺโพ.
     [๕๓-๕๕] มูลมูลนเย สพฺเพ เต กุสลมูลมูลาติ สพฺเพ เต กุสลมูลสงฺขาตา
มูลาติ ปุจฺฉติ. เอกมูลมูลาติ สมานฏฺเฐน เอกเมว มูลมูลํ เอเตสนฺติ เอกมูลมูลา.
อญฺญมญฺญมูลมูลาติ อญฺญมญฺญสฺส มูลํ อญฺญมญฺญมูลํ, อญฺญมญฺญมูลํ เหตุปจฺจยฏฺเฐน
มูลํ เอเตสนฺติ อญฺญมญฺญมูลมูลา.
     [๕๖] มูลกนเย กุสลมูลกาติ เหตุปจฺจยฏฺเฐน กุสลํ มูลํ เอเตสนฺติ
กุสลมูลกา.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. วิเสสทสฺสนตฺถมิทํ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๓๓๐-๓๓๑.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=55&page=330&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=7421&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=7421&modeTY=2&pagebreak=1#p330