อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๓๔.

ทฺวายตนา จตุภูมิกาติ วา เอวรูปํ ปญฺญาปนํ โหติ, เอตฺตเกน อายตนานํ อายตนานีติ ปญฺญตฺติ โหติ. [๔] ยตฺตเกน ปญฺญาปเนน สงฺเขปโต อฏฺฐารส ธาตุโยติ วา ปเภทโต จกฺขุธาตุ ฯเปฯ มโนวิญฺญาณธาตูติ วา ตตฺราปิ โสฬส ธาตุโย กามาวจรา, เทฺว ธาตุโย จตุภูมิกาติ วา เอวรูปํ ปญฺญาปนํ โหติ, เอตฺตเกน ธาตูนํ ธาตูติ ปญฺญตฺติ โหติ. [๕] ยตฺตเกน ปญฺญาปเนน สงฺเขปโต จตฺตาริ สจฺจานีติ วา ปเภทโต ทุกฺขสจฺจํ ฯเปฯ นิโรธสจฺจนฺติ วา ตตฺราปิ เทฺว สจฺจา โลกิยา, เทฺว สจฺจา โลกุตฺตราติ วา เอวรูปํ ปญฺญาปนํ โหติ, เอตฺตเกน สจฺจานํ สจฺจานีติ ปญฺญตฺติ โหติ. [๖] ยตฺตเกน ปญฺญาปเนน สงฺเขปโต พาวีสตินฺทฺริยานีติ วา ปเภทโต จกฺขุนฺทฺริยํ ฯเปฯ อญฺญาตาวินฺทฺริยนฺติ วา ตตฺราปิ ทสินฺทฺริยานิ กามาวจรานิ, นวินฺทฺริยานิ มิสฺสกานิ, ตีณินฺทฺริยานิ โลกุตฺตรานีติ วา เอวรูปํ ปญฺญาปนํ โหติ, เอตฺตเกน อินฺทฺริยานํ อินฺทฺริยานีติ ปญฺญตฺติ โหติ. เอตฺตาวตา สงฺเขปโต วตฺถุํ วิภชิตฺวา ทสฺสนวเสน ปญฺจ ปญฺญตฺติโย ทสฺสิตา โหนฺติ. [๗] อิทานิ วิตฺถารโต วตฺถุํ วิภชิตฺวา ทสฺสนวเสน ปุคฺคลปญฺญตฺตึ ทสฺเสตุํ สมยวิมุตฺโต. อสมยวิมุตฺโตติอาทิมาห. สมฺมาสมฺพุทฺเธน หิ อติวิสาริย- มาเนน วิย หริยมาเนน วิย จ ^๑- เหฏฺฐา วิภงฺคปฺปกรเณ อิมาสํ ปญฺจนฺนํ ปญฺญตฺตีนํ วตฺถุภูตา ขนฺธาทโย นิปฺปเทเสน กถิตาติ เตน เต อิธ เอกเทเสเนว กเถสิ. ฉฏฺฐา ปุคฺคลปญฺญตฺติ เหฏฺฐา อกถิตาว. อิธาปิ อุทฺเทสวาเร เอกเทเสเนว กถิตา, ตสฺมา ตํ วิตฺถารโต กเถตุกาโม "สมยวิมุตฺโต, อสมยวิมุตฺโต"ติ เอกกโต ปฏฺฐาย ยาว ทสกา มาติกํ ฐเปสีติ. มาติกาวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ----------- @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ติเล วิสารยมาเนน วิย วาเก หีรยมาเนน วิย จ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้าที่ ๓๔. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=55&page=34&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=55&A=704&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=55&A=704&modeTY=2&pagebreak=1#p34