มจร. ๕. ทูตชาดก : พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗

๕. ทูตชาดก (๔๗๘) ว่าด้วยบุคคลผู้เป็นทูต (พระราชาตรัสถามพระโพธิสัตว์ว่า) [๕๔] ท่านพราหมณ์ ข้าพเจ้าส่งทูตไปหาท่าน ซึ่งกำลังเข้าฌานอยู่ที่ริมฝั่งแม่น้ำคงคา พวกเขาถามแล้วท่านก็ไม่ตอบ ทุกข์ของท่านนั้นเป็นความลับหรือ (พระโพธิสัตว์กราบทูลว่า) [๕๕] พระองค์ผู้ผดุงรัฐให้เจริญของชาวแคว้นกาสี ถ้าความทุกข์พึงเกิดขึ้นแก่พระองค์ พระองค์อย่าตรัสบอกความทุกข์นั้นแก่คน ที่ช่วยปลดเปลื้องพระองค์ให้พ้นจากความทุกข์ไม่ได้ [๕๖] ผู้ใดพึงช่วยปลดเปลื้องให้พ้นส่วนแห่งความทุกข์ ที่เกิดแล้วนั้นได้ แม้เสี้ยวหนึ่งโดยธรรม ผู้นั้นควรบอกให้ทราบโดยแท้ [๕๗] ขอเดชะพระราชา เสียงเหล่าสุนัขจิ้งจอกเห่าหอนก็ดี เสียงเหล่านกร้องขันก็ดี รู้ได้ง่าย ส่วนถ้อยคำที่พวกมนุษย์เปล่งออกมา รู้ได้ยากกว่านั้น {ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๗ หน้า : ๔๐๕}

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๑๓. เตรสกนิบาต]

๕. ทูตชาดก (๔๗๘)

[๕๘] คนบางคนเบื้องต้นเป็นคนใจดี ย่อมนับถือกันว่า เป็นญาติ เป็นมิตร หรือเป็นเพื่อนอย่างนี้บ้าง ภายหลังกลายเป็นศัตรูไปก็มี [๕๙] คนใดถูกเขาถามถึงความทุกข์ของตนอยู่บ่อยๆ พึงบอกให้ทราบในเวลาอันไม่สมควร พวกศัตรูของคนนั้นย่อมพอใจ ส่วนคนที่หวังประโยชน์ต่อเขาย่อมเป็นทุกข์ [๖๐] ส่วนนักปราชญ์รู้กาลอันสมควร ทราบความมีใจของพวกมีปัญญาเป็นอันเดียวกับตนแล้ว พึงบอกความทุกข์อันแรงกล้าแก่คนอื่นชนิดนั้น พึงเปล่งถ้อยคำอันอ่อนหวาน มีประโยชน์ [๖๑] อนึ่ง ถ้านักปราชญ์พึงรู้ถึงทุกข์ที่ทนไม่ได้ของตนว่า โลกธรรมเหล่านั้นเกิดขึ้นเพื่อไม่ให้ถึงความสุขเฉพาะเราเท่านั้นหามิได้ พึงเพ่งถึงสัจจะ หิริ และโอตตัปปะเท่านั้น อดกลั้นความทุกข์อันแรงกล้าเพียงผู้เดียว (พระโพธิสัตว์กราบทูลอีกว่า) [๖๒] ขอเดชะพระมหาราช ข้าพระองค์ต้องการทรัพย์เพื่อให้อาจารย์ จึงท่องเที่ยวไปขอยังแว่นแคว้น นิคม และราชธานีต่างๆ [๖๓] ขอเดชะพระมหาราช ผู้ทรงเป็นใหญ่แห่งหมู่ชน ข้าพระองค์ได้ขอกับพวกคหบดี ราชบุรุษ และพราหมณ์มหาศาล จึงได้ทองคำมา ๗ แท่ง ทองคำเหล่านั้นของข้าพระองค์สูญหายเสียแล้ว เพราะเหตุนั้น ข้าพระองค์จึงเศร้าโศกมาก [๖๔] ขอเดชะพระมหาราช คนเหล่านั้นข้าพระองค์คิดไตร่ตรองดู แล้วว่า ไม่สามารถจะช่วยปลดเปลื้องทุกข์ได้ เพราะเหตุนั้น ข้าพระองค์จึงไม่บอกแก่เขาเหล่านั้น {ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๗ หน้า : ๔๐๖}

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๑๓. เตรสกนิบาต]

๖. กาลิงคโพธิชาดก (๔๗๙)

[๖๕] ขอเดชะพระมหาราช ส่วนพระองค์ข้าพระองค์คิดไตร่ตรองดู แล้วว่า สามารถจะช่วยปลดเปลื้องทุกข์ได้ เพราะเหตุนั้น ข้าพระองค์จึงกราบทูลให้พระองค์ทรงทราบ (พระศาสดาตรัสพระคาถาสุดท้ายว่า) [๖๖] พระราชาผู้ผดุงรัฐให้เจริญของชาวแคว้นกาสี มีพระหฤทัยเลื่อมใสได้พระราชทานทองคำแท้ๆ แก่เขา ๑๔ แท่ง ทูตชาดกที่ ๕ จบ