พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๙ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย ชาดก ภาค ๑

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๑๖. ติงสตินิบาต]
                                                                 ๘. ปัณฑรกนาคราชชาดก (๕๑๘)
๘. ปัณฑรกนาคราชชาดก (๕๑๘)
ว่าด้วยปัณฑรกนาคราช
             (ปัณฑรกนาคราชคร่ำครวญว่า)
             [๒๕๘] ภัยที่ตนเองก่อขึ้นย่อมติดตามคนไร้ปัญญา
                       พูดจาพล่อยๆ ไม่ปกปิดความรู้
                       ขาดความระมัดระวัง ไม่ไตร่ตรองให้รอบคอบ
                       เหมือนพญาครุฑไล่จับปัณฑรกนาคราช
             [๒๕๙] นรชนใดพอใจบอกมนต์ที่ลี้ลับ
                       ที่ตนควรจะปกปิดรักษา เพราะความเขลา
                       ภัยย่อมติดตามเขาผู้เปิดเผยมนต์โดยพลัน
                       เหมือนพญาครุฑไล่จับปัณฑรกนาคราช
             [๒๖๐] มิตรเทียมไม่ควรจะรู้เนื้อความสำคัญซึ่งเป็นความลับ
                       แต่มิตรแท้ผู้ไม่รู้หรือรู้สิ่งที่ไม่เป็นประโยชน์
                       ก็ไม่ควรจะรู้ความลับนั้น
             [๒๖๑] เราไว้วางใจอเจลก(ชีเปลือย)ว่า ผู้นี้เป็นสมณะ
                       ชาวโลกนับถือ อบรมตนดีแล้ว
                       ได้เปิดเผยบอกความลับแก่เขา
                       จึงล่วงเลยประโยชน์ ร้องไห้อยู่อย่างลำเค็ญ
             [๒๖๒] พญาครุฑผู้ประเสริฐ สำหรับเขา
                       ข้าพเจ้าไม่อาจจะระวังวาจาที่เร้นลับอย่างยิ่งนี้ได้
                       เพราะเหตุนั้น ภัยจากฝ่ายเขาจึงมาถึงข้าพเจ้า
                       ข้าพเจ้าจึงล่วงเลยประโยชน์ ร้องไห้อยู่อย่างลำเค็ญ
             [๒๖๓] นรชนใดสำคัญผู้นี้ว่า เป็นคนมีใจดี
                       บอกความลับกับคนที่เกิดในสกุลต่ำทราม
                       เพราะความรัก ความชัง หรือเพราะความเกรงกลัว
                       นรชนนั้นเป็นคนโง่ ต้องย่อยยับโดยไม่ต้องสงสัย
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๗ หน้า : ๕๗๗}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๑๖. ติงสตินิบาต]
                                                                 ๘. ปัณฑรกนาคราชชาดก (๕๑๘)
             [๒๖๔] นรชนใดมีปกติพูดนอกเรื่อง นับเนื่องเข้าในพวกอสัตบุรุษ
                       ชอบกล่าวถ้อยคำในที่ประชุมชน
                       นรชนนั้นปราชญ์กล่าวว่า คนมีพิษร้าย ปากเสีย
                       ควรระมัดระวังคนเช่นนั้นให้ห่างไกล
             [๒๖๕] ข้าพเจ้าได้ละทิ้งสิ่งที่น่าปรารถนาทั้งหมดไปแล้ว
                       คือ ข้าว น้ำ ผ้าแคว้นกาสี จุรณแก่นจันทน์แดง
                       หญิงที่เจริญใจ พวงดอกไม้ และเครื่องชโลมทา
                       ข้าแต่พญาครุฑ ข้าพเจ้าขอมอบชีวิตแก่ท่าน
             (พญาครุฑกล่าวคาถาตำหนิปัณฑรกนาคราชว่า)
             [๒๖๖] บรรดาเราทั้ง ๓ ในที่นี้ ใครหนอย่อมถูกตำหนิ
                       นาคราช เราทั้งหลายเป็นสัตว์มีชีวิตในโลกนี้
                       คือ สมณะ ครุฑ หรือว่าท่านกันแน่ย่อมถูกตำหนิ
                       ปัณฑรกนาคราช ท่านถูกข้าพเจ้าจับเพราะเหตุไร
             (ปัณฑรกนาคราชฟังดังนั้น จึงกล่าวว่า)
             [๒๖๗] อเจลกนั้นเป็นผู้ที่ข้าพเจ้ายกย่องว่า เป็นสมณะ
                       เป็นที่รักของข้าพเจ้า และข้าพเจ้ายกย่องด้วยใจจริง
                       ข้าพเจ้าจึงได้เปิดเผยบอกความลับแก่เขา
                       จึงได้ล่วงเลยประโยชน์ ร้องไห้อยู่อย่างลำเค็ญ
             (พญาครุฑกล่าวว่า)
             [๒๖๘] แท้จริง สัตว์ชื่อว่าจะไม่ตายไม่มีในแผ่นดิน
                       ปัญญามีอยู่หลายอย่าง บุคคลไม่ควรนินทา
                       นรชนในโลกนี้ย่อมบรรลุคุณวิเศษที่ยังไม่บรรลุ
                       ได้ด้วยสัจจะ ๑ ธรรมะ ๑ ปัญญา ๑ ทมะ ๑
             [๒๖๙] มารดาบิดานับว่าเป็นผู้ยอดเยี่ยมแห่งเผ่าพันธุ์
                       บุคคลที่ ๓ ผู้ช่วยเหลือเขาไม่มี
                       เมื่อระแวงสงสัยว่า ความลับที่ปรึกษาไว้จะแตก
                       ก็ไม่พึงบอกความลับที่สำคัญ แม้แก่มารดาบิดาเหล่านั้น
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๗ หน้า : ๕๗๘}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๑๖. ติงสตินิบาต]
                                                                 ๘. ปัณฑรกนาคราชชาดก (๕๑๘)
             [๒๗๐] เมื่อสงสัยว่า มนต์จะแตกทำลาย
                       บัณฑิตไม่พึงบอกความลับที่สำคัญแม้แก่มารดาบิดา
                       พี่สาวน้องสาว พี่ชายน้องชาย
                       เพื่อนสหาย หรือญาติพวกพ้องของตน
             [๒๗๑] ถึงภรรยาจะยังสาวพูดจาไพเราะ ถึงพร้อมด้วยบุตรธิดา
                       มีรูปร่างสวยงาม มีเกียรติยศชื่อเสียง มีหมู่ญาติแวดล้อม
                       พูดอ้อนสามี เมื่อสงสัยว่า ความลับที่ปรึกษาไว้จะแตก
                       บัณฑิตไม่พึงบอกความลับที่สำคัญแม้แก่นาง
             [๒๗๒] บัณฑิตไม่พึงเปิดเผยความลับ
                       พึงรักษาความลับนั้นไว้เหมือนรักษาขุมทรัพย์
                       เพราะว่าความลับบุคคลรู้อยู่ไม่เปิดเผยได้เป็นการดี
             [๒๗๓] บัณฑิตไม่ควรบอกความลับแก่สตรี ๑ ศัตรู ๑
                       คนที่ใช้อามิสล่อ ๑ คนผู้ล้วงความลับ ๑
             [๒๗๔] คนผู้รู้ความลับที่ผู้อื่นไม่รู้
                       เพราะกลัวความลับที่ปรึกษาหารือกันไว้จะแตก
                       ย่อมอดกลั้นไว้ดุจบุคคลผู้เป็นทาสเขา
             [๒๗๕] คนมีประมาณเท่าใดล่วงรู้ความลับที่เขาปรึกษากัน
                       คนมีประมาณเท่านั้นเป็นบุคคลที่น่าหวาดกลัวของเขา
                       เพราะฉะนั้น บุคคลไม่ควรเปิดเผยความลับ
             [๒๗๖] เวลากลางวันควรพูดความลับในที่สงัด
                       เวลากลางคืนไม่ควรพูดดังเกินไป
                       เพราะเหตุว่าคนแอบฟังได้ยินความลับที่ปรึกษากันเข้า
                       ความลับนั้นจะถึงการแพร่งพรายโดยเร็วพลัน
             [๒๗๗] นครใหญ่ที่สร้างด้วยเหล็ก ไม่มีประตู
                       มีโรงเรือนล้วนสร้างด้วยเหล็ก
                       มีคูขุดไว้ล้อมรอบ ย่อมปรากฏแม้ฉันใด
                       แม้ผู้มีความคิดอันลี้ลับในโลกนี้ก็ปรากฏแก่เราฉันนั้น
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๗ หน้า : ๕๗๙}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๑๖. ติงสตินิบาต]
                                                                 ๘. ปัณฑรกนาคราชชาดก (๕๑๘)
             [๒๗๘] นาคราชผู้มีลิ้นสองแฉก นรชนเหล่าใดปกปิดความคิดไว้
                       ไม่พูดพล่อย มั่นคงอยู่ในประโยชน์ของตน
                       ศัตรูทั้งหลายย่อมหลีกห่างไกลจากนรชนเหล่านั้น
                       เหมือนคนรักชีวิตหลีกห่างไกลจากหมู่สัตว์อสรพิษฉะนั้น
             (เมื่อพญาครุฑกล่าวอย่างนั้นแล้ว ปัณฑรกนาคราชจึงกล่าวว่า)
             [๒๗๙] อเจลกละทิ้งบ้านเรือนแล้วบวช มีศีรษะโล้น
                       ประพฤติเป็นคนเปลือยเพราะเหตุแห่งการหากิน
                       เพราะข้าพเจ้าเปิดเผยความลับกับเขาแล
                       จึงได้เสื่อมจากอรรถและธรรม
             [๒๘๐] พญาครุฑ บุคคลกระทำอย่างไร
                       มีศีลอย่างไร บำเพ็ญวัตรอะไร
                       ประพฤติละความยึดมั่นว่าเป็นของเราอย่างไร
                       จึงจะเป็นสมณะได้
                       อนึ่ง สมณะกระทำอย่างไรจึงจะเข้าถึงแดนสวรรค์ได้
             (พญาครุฑกล่าวว่า)
             [๒๘๑] บุคคลประกอบด้วยหิริ ด้วยความอดกลั้น
                       ด้วยการฝึกตน ไม่โกรธ ละคำส่อเสียด
                       ประพฤติละความยึดมั่นว่าเป็นของเราเสีย
                       จึงจะเป็นสมณะได้
                       สมณะกระทำอย่างนี้จึงจะเข้าถึงแดนสวรรค์ได้
             (ปัณฑรกนาคราชเมื่อจะขอชีวิต จึงกล่าวว่า)
             [๒๘๒] มารดากอดสัมผัสบุตรอ่อนซึ่งเกิดแต่ตน
                       แผ่ซ่านเรือนร่างทุกส่วนสัดปกป้องฉันใด
                       ท่านผู้เป็นจอมแห่งนก ท่านจงปรากฏแก่ข้าพเจ้าแม้ฉันนั้น
                       เหมือนมารดาเอ็นดูบุตร
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๗ หน้า : ๕๘๐}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๑๖. ติงสตินิบาต]
                                                                 ๘. ปัณฑรกนาคราชชาดก (๕๑๘)
             (พญาครุฑเมื่อจะให้ชีวิตแก่ปัณฑรกนาคราช จึงกล่าวว่า)
             [๒๘๓] เอาเถิด ท่านผู้มีลิ้นสองแฉก
                       วันนี้ท่านจงพ้นจากการถูกฆ่า
                       ธรรมดาลูกมี ๓ ประเภท คือ
                       (๑) ลูกศิษย์ (๒) ลูกบุญธรรม (๓) ลูกในไส้
                       อย่างอื่นหามีไม่ ท่านจงยินดีเถิด
                       ท่านได้เป็นบุตรประเภทหนึ่งของข้าพเจ้าแล้ว
             (พระศาสดาตรัสพระคาถาแล้วทรงประกาศความนั้นว่า)
             [๒๘๔] พญาครุฑกล่าวอย่างนี้แล้ว
                       ก็โผลงจับภาคพื้นปล่อยพญานาค
                       กล่าวว่า วันนี้ท่านรอดพ้นภัยทั้งปวงแล้ว
                       จงเป็นผู้มีข้าพเจ้าคุ้มครองทั้งทางบกทางน้ำเถิด
             [๒๘๕] หมอผู้ฉลาดเป็นที่พึ่งของคนไข้ได้ฉันใด
                       ห้วงน้ำเย็นเป็นที่พึ่งของคนผู้กระหายได้ฉันใด
                       ที่พักเป็นที่พึ่งของคนผู้ถูกความเย็นเพราะหิมะรบกวนฉันใด
                       แม้ข้าพเจ้าก็จะเป็นที่พึ่งของท่านฉันนั้น
             (พญาครุฑเห็นเหตุนั้นแล้ว จึงกล่าวว่า)
             [๒๘๖] นี่พญานาคผู้เกิดในครรภ์
                       ท่านเชื่อมสัมพันธ์กับพญาครุฑ ผู้เกิดในฟองไข่ที่เป็นศัตรู
                       ยังนอนแยกเขี้ยวอยู่ ภัยนั้นมีมาแต่ไหนหนอ
             (พญานาคกล่าวว่า)
             [๒๘๗] ในศัตรูบุคคลพึงระแวงไว้ก่อน แม้ในมิตรก็ไม่พึงวางใจ
                       ภัยที่เกิดขึ้นจากคนไม่มีภัยย่อมกัดกร่อนจนถึงโคนราก
             [๒๘๘] บุคคลจะพึงวางใจในคนผู้เคยทำการทะเลาะกันมาแล้วได้
                       อย่างไรเล่า บุคคลผู้ดำรงอยู่ด้วยการเตรียมตัวอยู่เป็นนิตย์
                       ย่อมไม่ยินดีกับศัตรู
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๗ หน้า : ๕๘๑}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๑๖. ติงสตินิบาต]
                                                                 ๘. ปัณฑรกนาคราชชาดก (๕๑๘)
             [๒๘๙] พึงทำให้ผู้อื่นวางใจตน แต่ตนเองไม่พึงวางใจเขา
                       ไม่พึงให้ผู้อื่นระแวงตน แต่ตนพึงระแวงผู้อื่น
                       วิญญูชนพึงพยายามโดยที่ผู้อื่นจะไม่รู้ความเป็นไปของตน
             (พระศาสดาทรงประกาศความนั้นว่า)
             [๒๙๐] สัตว์ผู้ประเสริฐทั้ง ๒ นั้นมีเพศพรรณดุจเทพยดาสุขุมาลชาติ
                       มีทรวดทรงสัณฐานและวัยงามเสมอกัน
                       บริสุทธิ์ มีกองกุศลผลบุญ คลอเคลียกันไป
                       เหมือนพาหนะเทียมด้วยม้า ได้เข้าไปหากรัมปิยอเจลก
             [๒๙๑] ลำดับนั้นแล ปัณฑรกนาคราชได้เข้าไปหาอเจลก
                       ตามลำพังตนเองแล้วได้กล่าวอย่างนี้ว่า วันนี้ ข้าพเจ้ารอดตาย
                       ผ่านพ้นภัยทั้งปวงมาได้ คงไม่เป็นที่พอใจของท่านแน่นอน
             (อเจลกกล่าวว่า)
             [๒๙๒] ก็พญาครุฑเป็นที่รักของเราอย่างแท้จริง
                       ยิ่งกว่าปัณฑรกนาคราชโดยไม่ต้องสงสัย เรานั้นมีความรักใคร่
                       ทั้งๆ ที่รู้อยู่ ก็ได้กระทำกรรมชั่วช้านั้นลงไป
                       หาทำไปเพราะความโง่เขลาไม่
             (นาคราชกล่าวว่า)
             [๒๙๓] ธรรมดาบรรพชิตผู้พิจารณาเห็นโลกนี้และโลกหน้า
                       ย่อมจะไม่มีความคิดว่า สิ่งนี้เป็นที่รักของเรา
                       หรือสิ่งนี้ไม่เป็นที่รักของเรา ก็ท่านเป็นผู้ไม่สำรวม
                       แต่ประพฤติลวงชาวโลกนี้ด้วยเพศแห่งผู้มีความสำรวมด้วยดี
             [๒๙๔] ท่านมิใช่พระอริยะ แต่ทำเหมือนพระอริยะ
                       มิใช่คนสำรวม แต่ทำเหมือนคนสำรวม
                       มีชาติต่ำทราม หาใช่ผู้ประเสริฐไม่
                       ได้ประพฤติชั่วช้าลามกเป็นอันมาก
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๒๗ หน้า : ๕๘๒}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ชาดก [๑๖. ติงสตินิบาต]
                                                                 ๙. สัมพุลาชาดก (๕๑๙)
             (ครั้นตำหนิแล้วเมื่อจะสาป จึงกล่าวว่า)
             [๒๙๕] เจ้าคนผู้มีนิสัยประทุษร้าย เจ้าเป็นคนประทุษร้ายมิตร
                       ผู้ไม่ประทุษร้าย ทั้งเป็นคนพูดจาส่อเสียด
                       ด้วยการกล่าวคำสัตย์นี้ ขอศีรษะของเจ้าจงแตก ๗ เสี่ยง
             (พระศาสดาทรงประกาศความที่พระเทวทัตถูกแผ่นดินสูบ จึงตรัสว่า)
             [๒๙๖] เพราะเหตุนั้น บุคคลไม่ควรประทุษร้ายมิตร
                       เพราะว่าคนอื่นที่จะเลวกว่าคนผู้ประทุษร้ายมิตรไม่มี
                       อเจลกถูกสัตว์มีพิษสาปกำจัดลงแล้วในแผ่นดิน
                       ทั้งๆ ที่ปฏิญญาว่า เรามีความสำรวม
                       ก็ถูกทำลายแล้วด้วยคำของจอมนาคินทร์
ปัณฑรกนาคราชชาดกที่ ๘ จบ

                  เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ เล่มที่ ๒๗ หน้าที่ ๕๗๗-๕๘๓.
http://84000.org/tipitaka/read/m_siri.php?B=27&siri=518
             ฟังเนื้อความพระไตรปิฎก : [1], [2]. 
                  อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/v.php?B=27&A=9787&Z=9891
                  ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=2387
             พระไตรปิฏกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=27&item=2387&items=19
             อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=41&A=5817
             The Pali Tipitaka in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/roman_item_s.php?book=27&item=2387&items=19
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=41&A=5817
                  สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_mcu27
             อ่านเทียบฉบับแปลอังกฤษ Compare with English Translation :-
https://suttacentral.net/ja518/en/francis