พระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๓ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๕ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ขุททกนิกาย อปทาน ภาค ๒ -พุทธวังสะ-จริยาปิฎก

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๕๖. ยสวรรค]
                                                                 ๑๐. อุปวานเถราปทาน
๑๐. อุปวานเถราปทาน
ประวัติในอดีตชาติของพระอุปวานเถระ
             (พระอุปวานเถระ เมื่อจะประกาศประวัติในอดีตชาติของตน จึงกล่าวว่า)
             [๑๒๒]         พระชินสัมมาสัมพุทธเจ้าพระนามว่าปทุมุตตระ
                       ผู้ถึงความสำเร็จแห่งธรรมทั้งปวง
                       ทรงรุ่งเรืองดังกองไฟเสด็จดับขันธปรินิพพานแล้ว
             [๑๒๓]         มหาชนมาประชุมกันบูชาพระตถาคต
                       สร้างจิตกาธานอย่างงดงามแล้ว ยกพระสรีระขึ้นวางไว้
             [๑๒๔]         ชนเหล่านั้นทั้งหมด พร้อมทั้งเทวดาและมนุษย์
                       ถวายพระเพลิงพุทธสรีระแล้ว รวบรวมพระธาตุ
                       พากันสร้างพุทธสถูปไว้ ณ ที่นั้น
             [๑๒๕]         สถูปชั้นที่ ๑ ทำด้วยทองคำ
                       ชั้นที่ ๒ ทำด้วยแก้วมณี ชั้นที่ ๓ ทำด้วยเงิน
                       ชั้นที่ ๔ ทำด้วยแก้วผลึก
             [๑๒๖]         ที่พระสถูปนั้น ชั้นที่ ๕ ทำด้วยแก้วทับทิม
                       ชั้นที่ ๖ ทำด้วยแก้วลาย
                       ชั้นที่สูงๆ ขึ้นไปจากนี้ทำด้วยแก้วทั้งหมด
             [๑๒๗]         ร่างร้าน ทำด้วยแก้วมณี
                       ไพที(แท่นสำหรับวางเครื่องสักการะ) ทำด้วยรัตนะ
                       องค์พระสถูปทำด้วยทองคำล้วน สูงขึ้นไปหนึ่งโยชน์
             [๑๒๘]         ครั้งนั้น หมู่เทวดามาประชุมกัน ณ ที่นั้นแล้วร่วมปรึกษากันว่า
                       ถึงพวกเราก็จักสร้างพระสถูปเพื่อบูชาพระโลกนาถ ผู้คงที่
             [๑๒๙]         พระบรมสารีริกธาตุไม่แยกกัน คือรวมเป็นกลุ่มเดียวกัน
                       พวกเราจักสร้างพระสถูปครอบไว้ที่พระพุทธสถูปนี้
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๓ หน้า : ๓๕๔}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๕๖. ยสวรรค]
                                                                 ๑๐. อุปวานเถราปทาน
             [๑๓๐]         หมู่เทพได้ขยายพระสถูปให้สูงขึ้นไปอีกหนึ่งโยชน์
                       ด้วยรัตนะทั้ง ๗ ประการ
                       พระสถูปองค์นั้นจึงมีความสูง ๒ โยชน์
                       ซึ่งส่องสว่างขจัดความมืดได้
             [๑๓๑]         ครั้งนั้น พวกนาคมาประชุมกัน ณ ที่นั้นแล้ว
                       ร่วมปรึกษากันว่า มนุษย์และเทวดาเหล่านั้น
                       ได้พากันสร้างพระพุทธสถูปเสร็จแล้ว
             [๑๓๒]         พวกเราอย่าได้ประมาทกันเลย
                       มนุษย์และเทวดาไม่ประมาทกันแล้ว
                       ถึงพวกเราก็จักสร้างพระสถูป
                       เพื่อบูชาพระโลกนาถ ผู้คงที่
             [๑๓๓]         พวกนาคพากันรวบรวมแก้วมรกต แก้วมหานิล
                       และแก้วมณีโชติรส ช่วยกันประดับพระพุทธสถูป
             [๑๓๔]         ครั้งนั้น พระสถูปทั้งองค์ สำเร็จด้วยแก้วมณี
                       จนกระทั่งเป็นพุทธเจดีย์สูง ๓ โยชน์ ส่องแสงสว่างไสว
             [๑๓๕]         ครั้งนั้น พวกครุฑมาประชุมกันแล้ว
                       ร่วมปรึกษากันว่า มนุษย์ เทวดา
                       และนาคเหล่านั้นได้พากันทำพุทธบูชาแล้ว
             [๑๓๖]         พวกเราอย่ามัวประมาทอยู่เลย
                       มนุษย์ นาค และเทวดาไม่ประมาทกันแล้ว
                       ถึงพวกเราก็จักสร้างพระสถูป
                       เพื่อบูชาพระโลกนาถ ผู้คงที่
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๓ หน้า : ๓๕๕}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๕๖. ยสวรรค]
                                                                 ๑๐. อุปวานเถราปทาน
             [๑๓๗]         ครุฑเหล่านั้น ได้สร้างพระสถูป
                       ครอบพระสถูปแก้วมณีทั้งองค์
                       แม้พวกเขาก็ได้ขยายพระพุทธเจดีย์ให้กว้างไปอีกหนึ่งโยชน์
             [๑๓๘]         พระพุทธสถูปสูงขึ้นไปอีก ๔ โยชน์ รุ่งโรจน์
                       ย่อมส่องสว่างไปทั่วทุกทิศ ดุจดวงอาทิตย์อุทัย
             [๑๓๙]         ครั้งนั้น พวกกุมภัณฑ์มาประชุมกันแล้ว
                       ร่วมปรึกษากันว่า มนุษย์ เทวดา
                       นาค และครุฑก็เป็นเหมือนกันหมด
             [๑๔๐]         ต่างก็ได้พากันสร้างพระสถูปที่อุดมพวกละองค์
                       บูชาพระพุทธเจ้าผู้ประเสริฐที่สุด
                       พวกเราอย่ามัวประมาทกันเลย
                       มนุษย์และเทวดาไม่ประมาทกันแล้ว
             [๑๔๑]         ถึงพวกเราก็จักสร้างพระสถูป
                       เพื่อบูชาพระโลกนาถ ผู้คงที่
                       จักใช้รัตนะทั้งหลายประดับพระพุทธเจดีย์ให้กว้างออกไป
             [๑๔๒]         กุมภัณฑ์แม้เหล่านั้น
                       ได้ขยายพระพุทธเจดีย์ให้กว้างออกไปอีกหนึ่งโยชน์
                       ครั้งนั้น พระสถูปจึงสูงขึ้นเป็น ๕ โยชน์
                       ย่อมส่องแสงสว่างไสว
             [๑๔๓]         ครั้งนั้น พวกยักษ์มาประชุมกัน ณ ที่นั้นแล้ว
                       ร่วมปรึกษากันว่า มนุษย์ เทวดา
                       นาค ครุฑ และกุมภัณฑ์
             [๑๔๔]         ต่างก็ได้พากันสร้างพระสถูป
                       ที่ประเสริฐสุดพวกละองค์บูชาพระพุทธเจ้าผู้ประเสริฐที่สุด
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๓ หน้า : ๓๕๖}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๕๖. ยสวรรค]
                                                                 ๑๐. อุปวานเถราปทาน
                       พวกเราอย่ามัวประมาทกันเลย
                       มนุษย์และเทวดาไม่ประมาทกันแล้ว
             [๑๔๕]         ถึงพวกเราก็จักสร้างพระสถูป บูชาพระโลกนาถ ผู้คงที่
                       นำแก้วผลึกมาประดับพระพุทธเจดีย์ให้กว้างออกไปอีก
             [๑๔๖]         ยักษ์แม้เหล่านั้น
                       ได้ขยายพระพุทธเจดีย์ให้กว้างออกไปอีกหนึ่งโยชน์
                       ครั้งนั้น พระสถูปจึงสูงขึ้นเป็น ๖ โยชน์ ส่องแสงสว่างไสว
             [๑๔๗]         ครั้งนั้น พวกคนธรรพ์มาประชุมกันแล้ว
                       ร่วมปรึกษากันว่า มนุษย์ เทวดา
                       นาค กุมภัณฑ์ และครุฑก็เหมือนกัน
             [๑๔๘]         พวกเขาทั้งหมดได้พากันสร้างพระพุทธสถูป
                       ในเรื่องสร้างพระสถูปนี้ พวกเรายังไม่ได้สร้าง
                       ถึงพวกเราก็จักสร้างพระสถูป บูชาพระโลกนาถ ผู้คงที่
             [๑๔๙]         ครั้งนั้น คนธรรพ์เหล่านั้น
                       สร้างไพทีเป็น ๗ แห่งแล้วได้ทำธงและฉัตรไว้
                       พวกคนธรรพ์ได้ช่วยกันสร้างพระสถูปซึ่งสำเร็จด้วยทองคำล้วน
             [๑๕๐]         ครั้งนั้น พระสถูปสูงขึ้นเป็น ๗ โยชน์
                       ส่องแสงสว่างไสว จนไม่รู้กลางวันหรือกลางคืน
                       เพราะมีแสงสว่างอยู่ตลอดเวลา
             [๑๕๑]         ดวงจันทร์ ดวงอาทิตย์พร้อมทั้งดวงดาว
                       ก็ข่มแสงพระสถูปนั้นไม่ได้
                       ในที่ประมาณ ๑๐๐ โยชน์โดยรอบ แม้ประทีปก็ไม่โชติช่วง
             [๑๕๒]         โดยกาลนั้น มนุษย์เหล่าใดเหล่าหนึ่งจะบูชาพระสถูป
                       พวกเขาไม่ขึ้นไปยังพระสถูป
                       เพียงโยนเครื่องสักการะขึ้นไปบนอากาศ
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๓ หน้า : ๓๕๗}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๕๖. ยสวรรค]
                                                                 ๑๐. อุปวานเถราปทาน
             [๑๕๓]         ยักษ์ที่มีนามว่าอภิสัมมตะ
                       ซึ่งเหล่าเทวดาตั้งไว้(เพื่อรักษาพระสถูป)
                       คอยรับธงหรือพวงดอกไม้ไปบูชาให้ยิ่งขึ้น
             [๑๕๔]         ชนเหล่านั้นไม่เห็นยักษ์นั้น
                       คงเห็นแต่พวงดอกไม้ของยักษ์ลอยไปอยู่
                       พวกเขาทั้งหมดเห็นแล้วอย่างนี้
                       เมื่อตายไปจึงไปสู่สุคติ
             [๑๕๕]         มนุษย์ทั้งหลายที่ไม่พอใจในพระพุทธพจน์
                       และมนุษย์ทั้งหลายที่เลื่อมใสศาสนา
                       ผู้มีความต้องการจะเห็นปาฏิหาริย์
                       จะพากันบูชาพระสถูป
             [๑๕๖]         ครั้งนั้น ข้าพเจ้าได้เป็นคนรับจ้างอยู่ในกรุงหงสวดี
                       เห็นประชาชนพากันรื่นเริงบันเทิงใจ
                       จึงคิดอย่างนี้ในครั้งนั้นว่า
             [๑๕๗]         หมู่ชนเหล่านี้พากันดีใจไม่เคยอิ่มถึงสักการะ
                       ซึ่งปรากฏที่เรือนแห่งพระธาตุ
                       ของพระผู้มีพระภาคพระองค์ใด
                       พระผู้มีพระภาคผู้ยิ่งใหญ่พระองค์นั้น หาเป็นเช่นนั้นไม่
             [๑๕๘]         แม้เราก็จักทำสักการบูชาพระโลกนาถ ผู้คงที่
                       เป็นธรรมทายาทของพระองค์ในอนาคตกาล
             [๑๕๙]         ข้าพเจ้าจึงใช้ผ้าห่มของข้าพเจ้าที่ช่างย้อมซักไว้อย่างดี
                       คล้องไว้ที่ปลายไม้ไผ่แล้วจึงยกขึ้นเป็นธงในท้องฟ้า
             [๑๖๐]         ยักษ์อภิสัมมตะ หยิบธงของข้าพเจ้านำไปในท้องฟ้า
                       ข้าพเจ้าเห็นแต่ธงสะบัดพลิ้วเพราะสายลม
                       จึงทำความร่าเริงให้เกิดขึ้นอย่างยิ่ง
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๓ หน้า : ๓๕๘}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๕๖. ยสวรรค]
                                                                 ๑๐. อุปวานเถราปทาน
             [๑๖๑]         ข้าพเจ้าทำจิตให้เลื่อมใสในธงนั้นแล้ว
                       เข้าไปหาพระสมณะ อภิวาทพระภิกษุรูปนั้นแล้ว
                       จึงถามถึงวิบากในการบูชาด้วยธง
             [๑๖๒]         พระภิกษุรูปนั้นมีความยินดีมากต่อข้าพเจ้า
                       จึงกล่าวถ้อยคำที่ทำความปีติให้เกิดแก่ข้าพเจ้าว่า
                       ท่านจักได้เสวยวิบากแห่งธงนั้นตลอดกาล
             [๑๖๓]         กองทัพ ๔ เหล่า คือ พลช้าง พลม้า พลรถ
                       พลเดินเท้า จักแวดล้อมท่านเป็นนิตย์
                       นี้เป็นผลแห่งการถวายธง
             [๑๖๔]         เครื่องดนตรี ๖๐,๐๐๐ ชิ้น
                       กลองที่ประดับตกแต่งอย่างสวยงาม
                       จักแวดล้อมท่านเป็นนิตย์
                       นี้เป็นผลแห่งการถวายธง
             [๑๖๕]         สาวรุ่น ๘๖,๐๐๐ นาง ล้วนประดับตกแต่งสวยงาม
                       สวมใส่ผ้าอาภรณ์อันงดงาม ห้อยตุ้มหูแก้วมณี
             [๑๖๖]         มีตากลมโต มีปกติร่าเริง รูปร่างงาม
                       เอวเล็กเอวบาง จักแวดล้อมท่านเป็นนิตย์
                       นี้เป็นผลแห่งการถวายธง
             [๑๖๗]         ท่านจักรื่นรมย์ในเทวโลกตลอด ๓๐,๐๐๐ กัป
                       จักเกิดเป็นจอมเทพ ครองเทวสมบัติตลอด ๘๐ ชาติ
             [๑๖๘]         จักเป็นพระเจ้าจักรพรรดิ ๑,๐๐๐ ชาติ
                       จักเป็นพระเจ้าประเทศราชอันไพบูลย์นับชาติไม่ถ้วน
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๓ หน้า : ๓๕๙}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๕๖. ยสวรรค]
                                                                 ๑๐. อุปวานเถราปทาน
             [๑๖๙]         ในกัปที่ ๑๐๐,๐๐๐ (นับจากกัปนี้ไป)
                       พระศาสดาพระนามว่าโคดม ตามพระโคตร
                       ทรงสมภพในราชสกุลโอกกากราช จักอุบัติขึ้นในโลก
             [๑๗๐]         ท่านถูกกุศลมูลตักเตือนแล้วจุติจากเทวโลก
                       ประกอบด้วยบุญกรรม
                       จักเกิดเป็นเผ่าพันธุ์ของพราหมณ์
             [๑๗๑]         ท่านจักละทิ้งสมบัติประมาณ ๘๐ โกฏิ
                       และทาสกรรมกรจำนวนมากแล้ว
                       บวชในศาสนาของพระผู้มีพระภาคพระนามว่าโคดม
             [๑๗๒]         ท่านมีชื่อว่าอุปวานะ
                       จักให้พระสัมมาสัมพุทธเจ้าพระนามว่าโคดม
                       ผู้ประเสริฐแห่งวงศ์ศากยะ ผู้ประเสริฐ ทรงพอพระทัยแล้ว
                       เป็นสาวกของพระศาสดา
             [๑๗๓]         กรรมที่ข้าพเจ้าได้ทำไว้ในกัปที่ ๑๐๐,๐๐๐
                       ได้แสดงผลแก่ข้าพเจ้าแล้วในอัตภาพนี้
                       ข้าพเจ้าหลุดพ้นดีแล้ว(จากกิเลส)
                       ดุจความเร็วแห่งลูกศรที่พ้นไปจากแล่ง
                       ข้าพเจ้าเผากิเลสทั้งหลายได้แล้ว
             [๑๗๔]         เมื่อข้าพเจ้าเป็นพระเจ้าจักรพรรดิ
                       เป็นใหญ่ในทวีปทั้ง ๔ ชนทั้งหลาย
                       จักโบกธงประจำตลอดที่ ๓ โยชน์โดยรอบทุกเวลา
             [๑๗๕]         ในกัปที่ ๑๐๐,๐๐๐ นับจากกัปนี้ไป
                       ข้าพเจ้าได้ทำกรรมไว้ในครั้งนั้น
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๓๓ หน้า : ๓๖๐}

                                                                 พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อปทาน [๕๖. ยสวรรค]
                                                                 ๑๑. รัฏฐปาลเถราปทาน
                       จึงไม่รู้จักทุคติเลย
                       นี้เป็นผลแห่งการถวายธง
             [๑๗๖]         กิเลสทั้งหลายข้าพเจ้าก็เผาได้แล้ว
                       ภพทั้งปวงข้าพเจ้าก็ถอนได้แล้ว
                       ข้าพเจ้าตัดกิเลสเครื่องผูกพันได้แล้วอยู่อย่างผู้ไม่มีอาสวะ
                       ดุจพญาช้างตัดเครื่องพันธนาการได้แล้วอยู่อย่างอิสระ
             [๑๗๗]         การที่ข้าพเจ้ามาในสำนักของพระพุทธเจ้า
                       เป็นการมาดีแล้วโดยแท้
                       วิชชา ๓ ข้าพเจ้าได้บรรลุแล้วโดยลำดับ
                       คำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า ข้าพเจ้าก็ได้ทำสำเร็จแล้ว
             [๑๗๘]         คุณวิเศษเหล่านี้ คือ ปฏิสัมภิทา ๔ วิโมกข์ ๘
                       และอภิญญา ๖ ข้าพเจ้าได้ทำให้แจ้งแล้ว
                       คำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า ข้าพเจ้าก็ได้ทำสำเร็จแล้ว ดังนี้แล
             ได้ทราบว่า ท่านพระอุปวานเถระได้ภาษิตคาถาเหล่านี้ ด้วยประการฉะนี้
อุปวานเถราปทานที่ ๑๐ จบ

                  เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ เล่มที่ ๓๓ หน้าที่ ๓๕๔-๓๖๑.
http://84000.org/tipitaka/read/m_siri.php?B=33&siri=150
             ฟังเนื้อความพระไตรปิฎก : [1], [2], [3]. 
                  ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=140
                  สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๓
http://84000.org/tipitaka/read/?index_mcu33
             อ่านเทียบฉบับแปลอังกฤษ Compare with English Translation :-
https://suttacentral.net/thi-ap10/en/walters