ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
     ฉบับภาษาไทย   บาลีอักษรไทย   บาลีอักษรโรมัน 
อ่านหัวข้อแรกอ่านหัวข้อที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้า คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๐ ภาษาบาลี อักษรไทย พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒ สุตฺต. ที. มหาวคฺโค
                   ปายาสิราชญฺญสุตฺตํ ๑-
     [๓๐๑]  เอวมฺเม  สุตํ  ฯ  เอกํ  สมยํ  อายสฺมา  กุมารกสฺสโป
โกสเลสุ   จาริกํ   จรมาโน   มหตา   ภิกฺขุสงฺเฆน  สทฺธึ  ปญฺจมตฺเตหิ
ภิกฺขุสเตหิ   เยน   เสตพฺยา   นาม   โกสลานํ   นครํ   ตทวสริ   ฯ
ตตฺร   สุทํ   อายสฺมา   กุมารกสฺสโป   เสตพฺยายํ   วิหรติ   อุตฺตเรน
เสตพฺยํ  สีสปาวเน  ๒-  ฯ  เตน  โข  ปน  สมเยน  ปายาสิ ราชญฺโญ
เสตพฺยํ    อชฺฌาวสติ    สตฺตุสฺสทํ   สติณกฏฺโฐทกํ   สธญฺญํ   ราชโภคฺคํ
รญฺญา ปเสนทินา โกสเลน ทินฺนํ ราชทายํ พฺรหฺมเทยฺยํ ฯ
     {๓๐๑.๑}  เตน  โข  ปน  สมเยน  ปายาสิสฺส ราชญฺญสฺส เอวรูปํ
ปาปกํ  ทิฏฺฐิคตํ  อุปฺปนฺนํ  โหติ  อิติปิ  นตฺถิ  ปโร  โลโก  นตฺถิ  สตฺตา
โอปปาติกา   นตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ   ๓-   กมฺมานํ   ผลํ  วิปาโกติ  ฯ
อสฺโสสุํ    โข    เสตพฺยกา    พฺราหฺมณคหปติกา   สมโณ   ขลุ   โภ
กุมารกสฺสโป   สมณสฺส   โคตมสฺส  สาวโก  โกสเลสุ  จาริกํ  จรมาโน
มหตา    ภิกฺขุสงฺเฆน    สทฺธึ    ปญฺจมตฺเตหิ    ภิกฺขุสเตหิ    เสตพฺยํ
อนุปฺปตฺโต  เสตพฺยายํ  วิหรติ  อุตฺตเรน  เสตพฺยํ  สีสปาวเน  ฯ  ตํ โข
ปน    ภวนฺตํ    กุมารกสฺสปํ    เอวํกลฺยาโณ   กิตฺติสทฺโท   อพฺภุคฺคโต
ปณฺฑิโต    พฺยตฺโต    เมธาวี    พหุสฺสุโต   จิตฺตกถี   กลฺยาณปฏิภาโณ
พุทฺโธ  ๔-  เจว  อรหา  จ  สาธุ  โข  ปน  ตถารูปานํ  อรหตํ ทสฺสนํ
โหตีติ    ฯ    อถโข    เสตพฺยกา    พฺราหฺมณคหปติกา    เสตพฺยาย
@เชิงอรรถ:  ยุ. ปายาสิสุตฺตนฺต ฯ ม. ปายาสิสุตฺต ฯ  ม. ยุ. สึสปาวเน ฯ อิโต ปรํ
@อีทิสเมว ฯ  สี. ยุ. สุกฺกฏทุกฺกฏานํ ฯ  ม. วุทฺโธ ฯ ยุ. วุฑฺโฒ ฯ อิโต
@ปรํ อีทิสเมว ฯ
นิกฺขมิตฺวา    สงฺฆสงฺฆีคณีภูตา    ๑-    อุตฺตเรนมุขา   คจฺฉนฺติ   เยน
สีสปาวนํ ๒- ฯ
     [๓๐๒]  เตน  โข  ปน  สมเยน  ปายาสิ  ราชญฺโญ อุปริปาสาเท
ทิวาเสยฺยํ   อุปคโต   โหติ   ฯ   อทฺทสา   โข   ปายาสิ   ราชญฺโญ
เสตพฺยเก   พฺราหฺมณคหปติเก   เสตพฺยาย   นิกฺขมิตฺวา  สงฺฆสงฺฆีคณีภูเต
อุตฺตเรนมุเข    คจฺฉนฺเต   ๓-   ทิสฺวา   ขตฺตํ   อามนฺเตสิ   กึ   นุ
โข   โภ   ขตฺเต  เสตพฺยกา  พฺราหฺมณคหปติกา  เสตพฺยาย  นิกฺขมิตฺวา
สงฺฆสงฺฆีคณีภูตา อุตฺตเรนมุขา คจฺฉนฺติ เยน สีสปาวนนฺติ ๔- ฯ
     {๓๐๒.๑}  อตฺถิ โข โภ สมโณ กุมารกสฺสโป สมณสฺส โคตมสฺส สาวโก
โกสเลสุ   จาริกํ   จรมาโน   มหตา   ภิกฺขุสงฺเฆน  สทฺธึ  ปญฺจมตฺเตหิ
ภิกฺขุสเตหิ   เสตพฺยํ   อนุปฺปตฺโต  เสตพฺยายํ  วิหรติ  อุตฺตเรน  เสตพฺยํ
สีสปาวเน   ตํ  โข  ปน  ภวนฺตํ  กุมารกสฺสปํ  เอวํกลฺยาโณ  กิตฺติสทฺโท
อพฺภุคฺคโต     ปณฺฑิโต     วิยตฺโต    เมธาวี    พหุสฺสุโต    จิตฺตกถี
กลฺยาณปฏิภาโณ   พุทฺโธ   เจว   อรหา   จ   ๕-   ตเมเต   ภวนฺตํ
กุมารกสฺสปํ   ทสฺสนาย   อุปสงฺกมิสฺสนฺตีติ   ๖-  ฯ  เตนหิ  โภ  ขตฺเต
เยน    เสตพฺยกา    พฺราหฺมณคหปติกา    เตนุปสงฺกม    อุปสงฺกมิตฺวา
เสตพฺยเก   พฺราหฺมณคหปติเก   เอวํ   วเทหิ   ปายาสิ  โภ  ราชญฺโญ
@เชิงอรรถ:  สี. สงฺฆาสงฺฆีคณีภูตา ฯ  อิโต ปรํ สี. ยุ. เตนุปสงฺกมนฺตีติ ทิสฺสติ ฯ
@ อิโต ปรํ สี. ยุ. เตนุปสงฺกมนฺเตติ ทิสฺสติ ฯ  ม. เยน สึสปาวนํ ฯ
@ ม. ยุ. จาติ ฯ  ม. ยุ. อุปสงฺกมนฺตีติ ฯ
เอวมาห   อาคเมนฺตุ   กิร   ภวนฺโต   ปายาสิ   ๑-  ราชญฺโญ  สมณํ
กุมารกสฺสปํ   ทสฺสนาย  อุปสงฺกมิสฺสตีติ  ๒-  ปุรา  สมโณ  กุมารกสฺสโป
เสตพฺยเก     พฺราหฺมณคหปติเก     พาเล     อพฺยตฺเต    สญฺญาเปติ
อิติปิ   อตฺถิ   ปโร   ๓-   โลโก   อตฺถิ   สตฺตา  โอปปาติกา  อตฺถิ
สุกตทุกฺกฏานํ    กมฺมานํ    ผลํ   วิปาโกติ   นตฺถิ   หิ   โภ   ขตฺเต
ปโร    โลโก    นตฺถิ    สตฺตา   โอปปาติกา   นตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ
กมฺมานํ   ผลํ   วิปาโกติ  ฯ  เอวํ  โภติ  โข  โส  ขตฺตา  ปายาสิสฺส
ราชญฺญสฺส     ปฏิสฺสุตฺวา     เยน     เสตพฺยกา    พฺราหฺมณคหปติกา
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   เสตพฺยเก   พฺราหฺมณคหปติเก   เอตทโวจ
ปายาสิ  โภ  ราชญฺโญ  เอวมาห  อาคเมนฺตุ  กิร  ภวนฺโต  ปายาสิ ๔-
ราชญฺโญ สมณํ กุมารกสฺสปํ ทสฺสนาย อุปสงฺกมิสฺสตีติ ฯ
     {๓๐๒.๒}  อถโข  ปายาสิ ราชญฺโญ เสตพฺยเกหิ พฺราหฺมณคหปติเกหิ
ปริวุโต    เยน   สีสปาวนํ   เยนายสฺมา   กุมารกสฺสโป   เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา   อายสฺมตา   กุมารกสฺสเปน   สทฺธึ   สมฺโมทิ  สมฺโมทนียํ
กถํ   สาราณียํ   วีติสาเรตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทิ  ฯ  เสตพฺยกาปิ  โข
พฺราหฺมณคหปติกา       อปฺเปกจฺเจ       อายสฺมนฺตํ      กุมารกสฺสปํ
อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ  นิสีทึสุ  อปฺเปกจฺเจ  อายสฺมตา  กุมารกสฺสเปน
สทฺธึ   สมฺโมทึสุ   สมฺโมทนียํ   กถํ   สาราณียํ  วีติสาเรตฺวา  เอกมนฺตํ
นิสีทึสุ     อปฺเปกจฺเจ     เยนายสฺมา     กุมารกสฺสโป     เตนญฺชลึ
ปณาเมตฺวา   เอกมนฺตํ   นิสีทึสุ   อปฺเปกจฺเจ   นามโคตฺตํ   สาเวตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑-๔ ม. ปายาสิปิ ฯ  ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ  ยุ. ปรโลโก ฯ
เอกมนฺตํ นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ ตุณฺหีภูตา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ
     {๓๐๒.๓}  เอกมนฺตํ  นิสินฺโน  โข  ปายาสิ  ราชญฺโญ  อายสฺมนฺตํ
กุมารกสฺสปํ  เอตทโวจ  อหญฺหิ  โภ  กสฺสป เอวํวาที เอวํทิฏฺฐี อิติปิ นตฺถิ
ปโร   โลโก   นตฺถิ  สตฺตา  โอปปาติกา  นตฺถิ  สุกตทุกฺกฏานํ  กมฺมานํ
ผลํ  วิปาโกติ  ฯ  โสหํ ๑- ราชญฺญ เอวํวาทึ เอวํทิฏฺฐึ อทฺทสํ วา อสฺโสสึ
วา  กถญฺหิ  นาม  เอวํ  วเทยฺย  อิติปิ  นตฺถิ  ปโร  โลโก นตฺถิ สตฺตา
โอปปาติกา นตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโกติ
     {๓๐๒.๔}     เตนหิ    ราชญฺญ    ตญฺเญเวตฺถ    ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ
ยถา   เต   ขเมยฺย  ตถา  นํ  พฺยากเรยฺยาสิ  ตํ  กึ  มญฺญสิ  ราชญฺญ
อิเม  จนฺทิมสุริยา  อิมสฺมึ  วา โลเก ปรสฺมึ วา เทวา วา [๒]- มนุสฺสา
วาติ   ฯ   อิเม   โภ  กสฺสป  จนฺทิมสุริยา  ปรสฺมึ  โลเก  น  อิมสฺมึ
เทวา   เต   น  มนุสฺสาติ  ฯ  อิมินาปิ  โข  เต  ราชญฺญ  ปริยาเยน
เอวํ   โหตุ   อิติปิ   อตฺถิ   ปโร   โลโก  อตฺถิ  สตฺตา  โอปปาติกา
อตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโกติ ฯ
     [๓๐๓]   กิญฺจาปิ   ภวํ   กสฺสโป   เอวมาห   อถโข  เอวมฺเม
เอตฺถ   โหติ   อิติปิ   นตฺถิ   ปโร  โลโก  นตฺถิ  สตฺตา  โอปปาติกา
นตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ  วิปาโกติ  ฯ  อตฺถิ  ปน  ราชญฺญ
ปริยาโย   เยน   เต   ปริยาเยน   เอวํ   โหติ   อิติปิ  นตฺถิ  ปโร
โลโก    นตฺถิ   สตฺตา   โอปปาติกา   นตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ
ผลํ   วิปาโกติ  ฯ  อตฺถิ  โภ  กสฺสป  ปริยาโย  เยน  เม  ปริยาเยน
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. นาหํ ฯ  ม. ยุ. เต ฯ
เอวํ   โหติ   อิติปิ   นตฺถิ   ปโร   โลโก  นตฺถิ  สตฺตา  โอปปาติกา
นตฺถิ    สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ   วิปาโกติ   ฯ   ยถากถํ   วิย
ราชญฺญาติ   ฯ   อิธ   เม   โภ   กสฺสป  มิตฺตามจฺจา  ญาติสาโลหิตา
ปาณาติปาตี   อทินฺนาทายี   กาเมสุ   มิจฺฉาจารี  มุสาวาที  ปิสุณาวาจา
ผรุสวาจา        สมฺผปฺปลาปี        อภิชฺฌาลู        พฺยาปนฺนจิตฺตา
มิจฺฉาทิฏฺฐี    เต    อปเรน   สมเยน   อาพาธิกา   โหนฺติ   ทุกฺขิตา
พาฬฺหคิลานา    ยทาหํ    ชานามิ    นทานิเม    อิมมฺหา    อาพาธา
วุฏฺฐหิสฺสนฺตีติ   ตฺยาหํ   อุปสงฺกมิตฺวา   เอวํ    วทามิ  สนฺติ  โข  โภ
เอเก   สมณพฺราหฺมณา  เอวํวาทิโน  เอวํทิฏฺฐิโน  เย  เต  ปาณาติปาตี
อทินฺนาทายี      กาเมสุ     มิจฺฉาจารี     มุสาวาที     ปิสุณาวาจา
ผรุสวาจา     สมฺผปฺปลาปี    อภิชฺฌาลู    พฺยาปนฺนจิตฺตา    มิจฺฉาทิฏฺฐี
เต   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   อปายํ   ทุคฺคตึ   วินิปาตํ   นิรยํ
อุปปชฺชนฺตีติ
     {๓๐๓.๑}   ภวนฺโต   โข   ปาณาติปาตี   อทินฺนาทายี   กาเมสุ
มิจฺฉาจารี     มุสาวาที     ปิสุณาวาจา     ผรุสวาจา    สมฺผปฺปลาปี
อภิชฺฌาลู    พฺยาปนฺนจิตฺตา    มิจฺฉาทิฏฺฐี    สเจ   เตสํ   ภวติ   ๑-
สมณพฺราหฺมณานํ   สจฺจํ   วจนํ   ภวนฺโต   กายสฺส   เภทา  ปรมฺมรณา
อปายํ   ทุคฺคตึ   วินิปาตํ   นิรยํ   อุปปชฺชิสฺสนฺติ   สเจ   โภ  กายสฺส
เภทา   ปรมฺมรณา   อปายํ   ทุคฺคตึ   วินิปาตํ   นิรยํ   อุปปชฺเชยฺยาถ
เยน   เม   อาคนฺตฺวา   อาโรเจยฺยาถ   อิติปิ   อตฺถิ   ปโร  โลโก
อตฺถิ    สตฺตา    โอปปาติกา    อตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. ภวตํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
วิปาโกติ    ภวนฺโต    โข    ปน   เม   สทฺธายิกา   ปจฺจยิกา   ยํ
ภวนฺเตภิ    ทิฏฺฐํ    ยถา   สามํ   ทิฏฺฐํ   เอวเมตํ   ภวิสฺสตีติ   เต
เม   สาธูติ   ปฏิสฺสุตฺวา   เนว   อาคนฺตฺวา   อาโรเจนฺติ   น   ปน
ทูตํ    ปหิณนฺติ   อยมฺปิ   โข   โภ   กสฺสป   ปริยาโย   เยน   เม
ปริยาเยน   เอวํ   โหติ   อิติปิ   นตฺถิ   ปโร   โลโก  นตฺถิ  สตฺตา
โอปปาติกา นตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโกติ ฯ
     [๓๐๔]    เตนหิ   ราชญฺญ   ตญฺเญเวตฺถ   ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ   ยถา
เต   ขเมยฺย   ตถา   นํ   พฺยากเรยฺยาสิ   ตํ   กึ   มญฺญสิ  ราชญฺญ
อิธ   เต  ปุริสา  โจรํ  อาคุจารึ  คเหตฺวา  ทสฺเสยฺยุํ  อยนฺเต  ภนฺเต
โจโร   อาคุจารี   อิมสฺส   ยํ   อิจฺฉสิ   ตํ  ทณฺฑํ  วเทหีติ  ๑-  เต
ตฺวํ   เอวํ   วเทยฺยาสิ   เตนหิ   โภ   อิมํ   ปุริสํ  ทฬฺหาย  รชฺชุยา
ปจฺฉาพาหํ   คาฬฺหพนฺธนํ  พนฺธิตฺวา  ขุรมุณฺฑํ  กาเรตฺวา  ๒-  ขรสฺสเรน
ปณเวน  รถิยาย  ๓-  รถิยํ  สิงฺฆาฏเกน  สิงฺฆาฏกํ  ปริเนตฺวา ทกฺขิเณน
ทฺวาเรน   นิกฺขมิตฺวา   ทกฺขิณโต   นครสฺส   อาฆาตเน  สีสํ  ฉินฺทถาติ
เต   เต   สาธูติ   ปฏิสฺสุตฺวา  ตํ  ปุริสํ  ทฬฺหาย  รชฺชุยา  ปจฺฉาพาหํ
คาฬฺหพนฺธนํ    พนฺธิตฺวา    ขุรมุณฺฑํ   กาเรตฺวา   ขรสฺสเรน   ปณเวน
รถิยาย   รถิยํ   สิงฺฆาฏเกน  สิงฺฆาฏกํ  ปริเนตฺวา  ทกฺขิเณน  ทฺวาเรน
นิกฺขมิตฺวา    ทกฺขิณโต    นครสฺส   อาฆาตเน   นิสีทาเปยฺยุํ   ลเภยฺย
นุ  โข  โภ  ๔-  โจโร  โจรฆาเตสุ อาคเมนฺตุ ตาว ภวนฺโต โจรฆาตา
@เชิงอรรถ:  สี. ม. ยุ. ปเณหีติ ฯ  สี. ม. ยุ. กริตฺวา ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
@ ม. รถิกาย รถิกํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ  ม. ยุ. โส ฯ
อมุกสฺมึ   [๑]-   คาเม  วา  นิคเม  วา  มิตฺตามจฺจา  ญาติสาโลหิตา
ยาวาหํ   เตสํ   อุทฺทิสิตฺวา   ๒-  อาคจฺฉามีติ  อุทาหุ  วิปฺปลปนฺตสฺเสว
โจรฆาตา   สีสํ   ฉินฺเทยฺยุนฺติ    ฯ   น  หิ  โส  โภ  กสฺสป  โจโร
ลเภยฺย   โจรฆาเตสุ   อาคเมนฺตุ   ตาว  ภวนฺโต  โจรฆาตา  อมุกสฺมึ
คาเม   วา   นิคเม   วา  มิตฺตามจฺจา  ญาติสาโลหิตา  ยาวาหํ  เตสํ
อุทฺทิสิตฺวา    อาคจฺฉามีติ    อถโข   นํ   วิปฺปลปนฺตสฺเสว   โจรฆาตา
สีสํ ฉินฺเทยฺยุนฺติ ฯ
     {๓๐๔.๑}   โส  หิ  นาม  ราชญฺญ  โจโร  มนุสฺโส  มนุสฺสภูเตสุ
โจรฆาเตสุ  น  ลภิสฺสติ  อาคเมนฺตุ  ตาว  ภวนฺโต  โจรฆาตา  อมุกสฺมึ
คาเม   วา   นิคเม   วา  มิตฺตามจฺจา  ญาติสาโลหิตา  ยาวาหํ  เตสํ
อุทฺทิสิตฺวา   อาคจฺฉามีติ   กึ   ปน   เต   มิตฺตามจฺจา  ญาติสาโลหิตา
ปาณาติปาตี   อทินฺนาทายี   กาเมสุ   มิจฺฉาจารี  มุสาวาที  ปิสุณาวาจา
ผรุสวาจา   สมฺผปฺปลาปี   อภิชฺฌาลู   พฺยาปนฺนจิตฺตา  มิจฺฉาทิฏฺฐี  [๓]-
กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   อปายํ  ทุคฺคตึ  วินิปาตํ  นิรยํ  อุปปนฺนา
ลภิสฺสนฺติ   นิรยปาเลสุ   อาคเมนฺตุ   ตาว   ภวนฺโต  นิรยปาลา  ยาว
มยํ   ปายาสิสฺส   ราชญฺญสฺส   คนฺตฺวา   อาโรเจม  อิติปิ  อตฺถิ  ปโร
โลโก    อตฺถิ   สตฺตา   โอปปาติกา   อตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ
ผลํ   วิปาโก  ๔-  อิมินาปิ  โข  เต  ราชญฺญ  ปริยาเยน  เอวํ  โหตุ
อิติปิ    อตฺถิ    ปโร    โลโก   อตฺถิ   สตฺตา   โอปปาติกา   อตฺถิ
สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโกติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. เม ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ  ยุ. อุทฺทสฺเสตฺวา ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
@ ม. เต ฯ  ม. ยุ. วิปาโกติ ฯ
     [๓๐๕]   กิญฺจาปิ   ภวํ   กสฺสโป   เอวมาห   อถโข  เอวมฺเม
เอตฺถ   โหติ   อิติปิ   นตฺถิ   ปโร  โลโก  นตฺถิ  สตฺตา  โอปปาติกา
นตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ  วิปาโกติ  ฯ  อตฺถิ  ปน  ราชญฺญ
ปริยาโย   เยน   เต   ปริยาเยน   เอวํ   โหติ   อิติปิ  นตฺถิ  ปโร
โลโก    นตฺถิ   สตฺตา   โอปปาติกา   นตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ
ผลํ   วิปาโกติ  ฯ  อตฺถิ  โภ  กสฺสป  ปริยาโย  เยน  เม  ปริยาเยน
เอวํ   โหติ   อิติปิ   นตฺถิ   ปโร   โลโก  นตฺถิ  สตฺตา  โอปปาติกา
นตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโกติ ฯ
     {๓๐๕.๑}   ยถากถํ   วิย  ราชญฺญาติ  ฯ  อิธ  เม  โภ  กสฺสป
มิตฺตามจฺจา    ญาติสาโลหิตา   ปาณาติปาตา   ปฏิวิรตา   อทินฺนาทานา
ปฏิวิรตา  กาเมสุ มิจฺฉาจารา ปฏิวิรตา มุสาวาทา ปฏิวิรตา ปิสุณวาจา ๑-
ปฏิวิรตา  ผรุสวาจา  ๒-  ปฏิวิรตา  สมฺผปฺปลาปา  ปฏิวิรตา  อนภิชฺฌาลู
อพฺยาปนฺนจิตฺตา   สมฺมาทิฏฺฐี   เต  อปเรน  สมเยน  อาพาธิกา  โหนฺติ
ทุกฺขิตา   พาฬฺหคิลานา   ยทาหํ   ชานามิ  นทานิเม  อิมมฺหา  อาพาธา
วุฏฺฐหิสฺสนฺตีติ  ตฺยาหํ  อุปสงฺกมิตฺวา  เอวํ  วทามิ  สนฺติ  โข  โภ เอเก
สมณพฺราหฺมณา    เอวํวาทิโน   เอวํทิฏฺฐิโน   เย   เต   ปาณาติปาตา
ปฏิวิรตา   อทินฺนาทานา   ปฏิวิรตา   กาเมสุ   มิจฺฉาจารา   ปฏิวิรตา
มุสาวาทา   ปฏิวิรตา   ปิสุณาวาจา   ปฏิวิรตา   ผรุสวาจา   ปฏิวิรตา
สมฺผปฺปลาปา        ปฏิวิรตา       อนภิชฺฌาลู       อพฺยาปนฺนจิตฺตา
สมฺมาทิฏฺฐี   เต   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   สุคตึ   สคฺคํ   โลกํ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. ยุ. ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรตา ผรุสาย วาจาย ... ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
อุปปชฺชนฺตีติ    ภวนฺโต   โข   ปาณาติปาตา   ปฏิวิรตา   อทินฺนาทานา
ปฏิวิรตา    กาเมสุ    มิจฺฉาจารา   ปฏิวิรตา   มุสาวาทา   ปฏิวิรตา
ปิสุณาวาจา   ปฏิวิรตา   ผรุสวาจา   ปฏิวิรตา  สมฺผปฺปลาปา  ปฏิวิรตา
อนภิชฺฌาลู     อพฺยาปนฺนจิตฺตา    สมฺมาทิฏฺฐี    สเจ    เตสํ    ภวติ
สมณพฺราหฺมณานํ   สจฺจํ   วจนํ   ภวนฺโต   กายสฺส   เภทา  ปรมฺมรณา
สุคตึ    สคฺคํ    โลกํ   อุปปชฺชิสฺสนฺติ   สเจ   โภ   กายสฺส   เภทา
ปรมฺมรณา   สุคตึ   สคฺคํ   โลกํ  อุปปชฺเชยฺยาถ  เยน  เม  อาคนฺตฺวา
อาโรเจยฺยาถ   อิติปิ   อตฺถิ   ปโร  โลโก  อตฺถิ  สตฺตา  โอปปาติกา
อตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ   วิปาโกติ   ภวนฺโต   โข   ปน
เม   สทฺธายิกา   ปจฺจยิกา   ยํ   ภวนฺเตภิ   ทิฏฺฐํ  ยถา  สามํ  ทิฏฺฐํ
เอวเมตํ   ภวิสฺสตีติ   เต   เม   สาธูติ  ปฏิสฺสุตฺวา  เนว  อาคนฺตฺวา
อาโรเจนฺติ   น  ปน  ทูตํ  ปหิณนฺติ  อยมฺปิ  โข  โภ  กสฺสป  ปริยาโย
เยน   เม   ปริยาเยน   เอวํ  โหติ  อิติปิ  นตฺถิ  ปโร  โลโก  นตฺถิ
สตฺตา โอปปาติกา นตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโกติ ฯ
     [๓๐๖]  เตนหิ  ราชญฺญ  อุปมนฺเต  กริสฺสามิ อุปมายปีเธกจฺเจ ๑-
วิญฺญู     ปุริสา     ภาสิตสฺส     อตฺถํ     อาชานนฺติ     เสยฺยถาปิ
ราชญฺญ   ปุริโส  คูถกูเป  สสีสโก  ๒-  นิมฺมุคฺโค  ๓-  อสฺส  อถ  ตฺวํ
ปุริเส    อาณาเปยฺยาสิ   เตนหิ   โภ   ตํ   ปุริสํ   ตมฺหา   คูถกูปา
อุทฺธรถาติ  เต  ๔-  เต  สาธูติ  ปฏิสฺสุตฺวา  ตํ  ปุริสํ  ตมฺหา  คูถกูปา
อุทฺธเรยฺยุํ   เต   ตฺวํ   เอวํ   วเทยฺยาสิ  เตนหิ  โภ  ตสฺส  ปุริสสฺส
@เชิงอรรถ:  ม. อุปมายมิเธกจฺเจ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ  ม. สสีสกํ ฯ  ม. ยุ. นิมุคฺโค ฯ
@ ม. ยุ. เตติ เอกปทเมว ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
กายา   เวฬุเปสิกาหิ   คูถํ   สุนิมฺมชฺชิตํ  นิมฺมชฺชถาติ  เต  เต  สาธูติ
ปฏิสฺสุตฺวา   ตสฺส   ปุริสสฺส   กายา   เวฬุเปสิกาหิ   คูถํ   สุนิมฺมชฺชิตํ
นิมฺมชฺเชยฺยุํ   เต   ตฺวํ   เอวํ  วเทยฺยาสิ  เตนหิ  โภ  ตสฺส  ปุริสสฺส
กายํ    ปณฺฑุมตฺติกาย    ติกฺขตฺตุํ    อุพฺพฏิตํ   ๑-   อุพฺพเฏถาติ   เต
เต   สาธูติ   ปฏิสฺสุตฺวา   ๒-   ตสฺส   ปุริสสฺส   กายํ  ปณฺฑุมตฺติกาย
ติกฺขตฺตุํ   อุพฺพฏิตํ   อุพฺพเฏยฺยุํ   เต   ตฺวํ   เอวํ   วเทยฺยาสิ  เตนหิ
โภ   ตํ   ปุริสํ   เตเลน   อพฺภญฺชิตฺวา   สุขุเมน   จุณฺเณน   ติกฺขตฺตุํ
สุปฺปโธตํ   กโรถาติ   เต   ตํ   ปุริสํ   เตเลน  อพฺภญฺชิตฺวา  สุขุเมน
จุณฺเณน   ติกฺขตฺตุํ   สุปฺปโธตํ   กเรยฺยุํ   เต   ตฺวํ   เอวํ  วเทยฺยาสิ
เตนหิ   โภ   ตสฺส  ปุริสสฺส  เกสมสฺสุํ  กปฺเปถาติ  เต  ตสฺส  ปุริสสฺส
เกสมสฺสุํ  กปฺเปยฺยุํ  [๓]- ตฺวํ เอวํ วเทยฺยาสิ เตนหิ [๔]- ตสฺส ปุริสสฺส
มหคฺฆญฺจ   มาลํ   มหคฺฆญฺจ  วิเลปนํ  มหคฺฆานิ  จ  วตฺถานิ  อุปหรถาติ
เต   ตสฺส   ปุริสสฺส  มหคฺฆญฺจ  มาลํ  มหคฺฆญฺจ  วิเลปนํ  มหคฺฆานิ  จ
วตฺถานิ   อุปหเรยฺยุํ   เต   ตฺวํ   เอวํ   วเทยฺยาสิ   เตนหิ  โภ  ตํ
ปุริสํ   ปาสาทํ  อาโรเปตฺวา  ปญฺจ  กามคุณานิ  อุปฏฺฐเปถาติ  ๕-  เต
ตํ ปุริสํ ปาสาทํ อาโรเปตฺวา ปญฺจ กามคุณานิ อุปฏฺฐเปยฺยุํ ๖-
     {๓๐๖.๑}  ตํ  กึ มญฺญสิ ราชญฺญ อปิ นุ ตสฺส ปุริสสฺส สุนฺหาตสฺส ๗-
สุวิสิตฺตสฺส    ๘-    กปฺปิตเกสมสฺสุสฺส   ๙-   อามุตฺตมณิภรณสฺส   ๑๐-
โอทาตวตฺถวสนสฺส   อุปริปาสาทวรคตสฺส   ปญฺจหิ  กามคุเณหิ  สมปฺปิตสฺส
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. สุพฺพฏฺฏิตํ อุพฺพฏฺเฏถาติ ฯ  ม. ยุ. อิเม ปาฐา นตฺถิ อิโต ปรํ
@อีทิสเมว ฯ  ม. ยุ. เต ฯ  ม. ยุ. โภ ฯ  ม. อุปฏฺฐาเปถาติ ฯ  ม.
@อุปฏฺฐาเปยฺยุํ ฯ  สุนหาตสฺสาติปิ ปาโฐ ฯ  ม. ยุ. สุวิลิตฺตสฺส ฯ
@ ม. สุกปฺปิต ... ฯ ๑๐ ม. อามุกฺกมาลาภรณสฺส ฯ
สมงฺคิภูตสฺส      ปริจารยมานสฺส      ปุนเทว      ตสฺมึ     คูถกูเป
นิมฺมุชฺชิตุกามฺยตา  อสฺสาติ  ฯ  โน  หีทํ  โภ  กสฺสป  ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ
อสุจิ  โภ  กสฺสป  คูถกูโป  อสุจิ  เจว  อสุจิสงฺขาโต  จ  ทุคฺคนฺโธ  จ
ทุคฺคนฺธสงฺขาโต   จ   เชคุจฺโฉ   จ   เชคุจฺฉสงฺขาโต  จ  ปฏิกูโล  จ
ปฏิกูลสงฺขาโต   จาติ   ฯ   เอวเมว   โข  ราชญฺญ  มนุสฺสา  เทวานํ
อสุจิ   เจว   อสุจิสงฺขาตา   จ   ทุคฺคนฺธา   จ   ทุคฺคนฺธสงฺขาตา  จ
เชคุจฺฉา   จ   เชคุจฺฉสงฺขาตา   จ   ปฏิกูลา   จ  ปฏิกูลสงฺขาตา  จ
โยชนสตํ  โข  ราชญฺญ  มนุสฺสคนฺโธ  เทเว  อุพฺพาหติ  ๑-  กึ  ปน เต
มิตฺตามจฺจา    ญาติสาโลหิตา   ปาณาติปาตา   ปฏิวิรตา   อทินฺนาทานา
ปฏิวิรตา    กาเมสุ    มิจฺฉาจารา   ปฏิวิรตา   มุสาวาทา   ปฏิวิรตา
ปิสุณาวาจา   ปฏิวิรตา   ผรุสวาจา   ปฏิวิรตา  สมฺผปฺปลาปา  ปฏิวิรตา
อนภิชฺฌาลู   อพฺยาปนฺนจิตฺตา   สมฺมาทิฏฺฐี   กายสฺส   เภทา  ปรมฺมรฌา
สุคตึ   สคฺคํ   โลกํ   อุปปนฺนา   เต  อาคนฺตฺวา  อาโรเจสฺสนฺติ  อิติปิ
อตฺถิ   ปโร   โลโก   อตฺถิ   สตฺตา  โอปปาติกา  อตฺถิ  สุกตทุกฺกฏานํ
กมฺมานํ   ผลํ   วิปาโกติ   อิมินาปิ   โข   เต   ราชญฺญ   ปริยาเยน
เอวํ   โหตุ   อิติปิ   อตฺถิ   ปโร   โลโก  อตฺถิ  สตฺตา  โอปปาติกา
อตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโกติ ฯ
     [๓๐๗]   กิญฺจาปิ   ภวํ   กสฺสโป   เอวมาห   อถโข  เอวมฺเม
เอตฺถ   โหติ   อิติปิ   นตฺถิ   ปโร  โลโก  นตฺถิ  สตฺตา  โอปปาติกา
นตฺถิ  สุกตทุกฺกฏานํ  กมฺมานํ  ผลํ  วิปาโกติ  ฯ  อตฺถิ ปน [๒]- ราชญฺญ
@เชิงอรรถ:  ม. อพฺพาธติ ฯ  ม. โภ ฯ
ปริยาโย   ฯเปฯ   อตฺถิ   โภ  กสฺสป  ปริยาโย  ฯเปฯ  ยถากถํ  วิย
ราชญฺญาติ   ฯ   อิธ   เม   โภ   กสฺสป  มิตฺตามจฺจา  ญาติสาโลหิตา
ปาณาติปาตา     ปฏิวิรตา     อทินฺนาทานา     ปฏิวิรตา     กาเมสุ
มิจฺฉาจารา   ปฏิวิรตา  มุสาวาทา  ปฏิวิรตา  สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา
ปฏิวิรตา      เต     อปเรน     สมเยน     อาพาธิกา     โหนฺติ
ทุกฺขิตา     พาฬฺหคิลานา    ยทาหํ    ชานามิ    นทานิเม    อิมมฺหา
อาพาธา   วุฏฺฐหิสฺสนฺตีติ   ตฺยาหํ   อุปสงฺกมิตฺวา   เอวํ   วทามิ  สนฺติ
โข   โภ   เอเก   สมณพฺราหฺมณา  เอวํวาทิโน  เอวํทิฏฺฐิโน  เย  เต
ปาณาติปาตา   ปฏิวิรตา   อทินฺนาทานา  ปฏิวิรตา  กาเมสุ  มิจฺฉาจารา
ปฏิวิรตา   มุสาวาทา   ปฏิวิรตา   สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา  ปฏิวิรตา
เต   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   สุคตึ   สคฺคํ   โลกํ   อุปปชฺชนฺติ
เทวานํ    ตาวตึสานํ    สหพฺยตนฺติ    ภวนฺโต    โข    ปาณาติปาตา
ปฏิวิรตา   อทินฺนาทานา   ปฏิวิรตา   กาเมสุ   มิจฺฉาจารา   ปฏิวิรตา
มุสาวาทา    ปฏิวิรตา    สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา   ปฏิวิรตา   สเจ
เตสํ   ภวติ   สมณพฺราหฺมณานํ   สจฺจํ   วจนํ  ภวนฺโต  กายสฺส  เภทา
ปรมฺมรณา   สุคตึ   สคฺคํ   โลกํ   อุปปชฺชิสฺสนฺติ   เทวานํ   ตาวตึสานํ
สหพฺยตํ   สเจ   โข   โภ   กายสฺส   เภทา  ปรมฺมรณา  สุคตึ  สคฺคํ
โลกํ    อุปปชฺเชยฺยาถ    เทวานํ   ตาวตึสานํ   สหพฺยตํ   เยน   เม
อาคนฺตฺวา   อาโรเจยฺยาถ   อิติปิ   อตฺถิ   ปโร  โลโก  อตฺถิ  สตฺตา
โอปปาติกา   อตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ   วิปาโกติ  ภวนฺโต
โข   ปน   เม   สทฺธายิกา   ปจฺจยิกา   ยํ   ภวนฺเตภิ   ทิฏฺฐํ  ยถา
สามํ    ทิฏฺฐํ   เอวเมตํ   ภวิสฺสตีติ   เต   เม   สาธูติ   ปฏิสฺสุตฺวา
เนว    อาคนฺตฺวา    อาโรเจนฺติ   น   ปน   ทูตํ   ปหิณนฺติ   อยมฺปิ
โข   โภ   กสฺสป  ปริยาโย  เยน  เม  ปริยาเยน  เอวํ  โหติ  อิติปิ
นตฺถิ   ปโร   โลโก   นตฺถิ   สตฺตา  โอปปาติกา  นตฺถิ  สุกตทุกฺกฏานํ
กมฺมานํ ผลํ วิปาโกติ ฯ
     [๓๐๘]    เตนหิ   ราชญฺญ   ตญฺเญเวตฺถ   ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ   ยถา
เต   ขเมยฺย   ตถา   นํ   พฺยากเรยฺยาสิ   ยํ   โข   ปน   ราชญฺญ
มานุสกํ   วสฺสสตํ   เทวานํ   ตาวตึสานํ   เอโส   เอโก   รตฺตินฺทิโว
ตาย   รตฺติยา   ตึส   รตฺติโย   มาโส  เตน  มาเสน  ทฺวาทสมาสิโย
สํวจฺฉโร   เตน   สํวจฺฉเรน   ทิพฺพํ   วสฺสสหสฺสํ   เทวานํ  ตาวตึสานํ
อายุปฺปมาณํ    เย   เต   มิตฺตามจฺจา   ญาติสาโลหิตา   ปาณาติปาตา
ปฏิวิรตา   อทินฺนาทานา   ปฏิวิรตา   กาเมสุ   มิจฺฉาจารา   ปฏิวิรตา
มุสาวาทา  ปฏิวิรตา  สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา  ปฏิวิรตา [๑]- กายสฺส
เภทา   ปรมฺมรณา   สุคตึ   สคฺคํ  โลกํ  อุปปนฺนา  เทวานํ  ตาวตึสานํ
สหพฺยตํ   สเจ   ปน   เตสํ   เอวํ   ภวิสฺสติ   ยาว  มยํ  เทฺว  วา
ตีณิ   วา   รตฺตินฺทิวา   ๒-   ทิพฺเพหิ   ปญฺจหิ   กามคุเณหิ  สมปฺปิตา
สมงฺคิภูตา   ปริจาเรม   อถ   มยํ   ปายาสิสฺส   ราชญฺญสฺส   คนฺตฺวา
อาโรเจยฺยาม   อิติปิ   อตฺถิ   ปโร  โลโก  อตฺถิ  สตฺตา  โอปปาติกา
อตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ  ผลํ  วิปาโกติ  อปิ  นุ  เต  อาคนฺตฺวา
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. เต ฯ  ยุ. รตฺตินฺทิวานิ ฯ
อาโรเจยฺยุํ   อิติปิ   อตฺถิ   ปโร   โลโก   อตฺถิ  สตฺตา  โอปปาติกา
อตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ   วิปาโกติ   ฯ   โน   หีทํ  โภ
กสฺสป   อปิ   หิ   มยํ   โภ   กสฺสป   จิรกาลกตาปิ  ภเวยฺยาม  โก
ปเนตํ   โภโต   กสฺสปสฺส   อาโรเจติ   อตฺถิ  เทวา  ตาวตึสาติ  วา
เอวํทีฆายุกา   เทวา   ตาวตึสาติ   วา   น   มยํ   โภโต  กสฺสปสฺส
สทฺทหาม    อตฺถิ    เทวา   ตาวตึสาติ   วา   เอวํทีฆายุกา   เทวา
ตาวตึสาติ วา ฯ
     {๓๐๘.๑}   เสยฺยถาปิ   ราชญฺญ  ชจฺจนฺโธ  ปุริโส  น  ปสฺเสยฺย
กณฺหสุกฺกานิ   รูปานิ   น   ปสฺเสยฺย   นีลกานิ   รูปานิ   น  ปสฺเสยฺย
ปีตกานิ   รูปานิ   น   ปสฺเสยฺย   โลหิตกานิ   รูปานิ   น   ปสฺเสยฺย
มญฺเชฏฺฐกานิ   ๑-   รูปานิ   น   ปสฺเสยฺย   สมวิสมํ   น   ปสฺเสยฺย
ตารกานิ   รูปานิ   น   ปสฺเสยฺย   จนฺทิมสุริเย   โส   เอวํ  วเทยฺย
นตฺถิ    กณฺหสุกฺกานิ    รูปานิ   นตฺถิ   กณฺหสุกฺกานํ   รูปานํ   ทสฺสาวี
นตฺถิ    นีลกานิ    รูปานิ   นตฺถิ   นีลกานํ   รูปานํ   ทสฺสาวี   นตฺถิ
ปีตกานิ   รูปานิ   นตฺถิ   ปีตกานํ   รูปานํ   ทสฺสาวี  นตฺถิ  โลหิตกานิ
รูปานิ    นตฺถิ    โลหิตกานํ   รูปานํ   ทสฺสาวี   นตฺถิ   มญฺเชฏฺฐกานิ
รูปานิ    นตฺถิ    มญฺเชฏฺฐกานํ    รูปานํ    ทสฺสาวี   นตฺถิ   สมวิสมํ
นตฺถิ   สมวิสมสฺส   ทสฺสาวี   นตฺถิ   ตารกานิ  รูปานิ  นตฺถิ  ตารกานํ
รูปานํ   ทสฺสาวี   นตฺถิ   จนฺทิมสุริยา   นตฺถิ   จนฺทิมสุริยานํ   ทสฺสาวี
อหเมตํ   น   ชานามิ   อหเมตํ   น   ปสฺสามิ   ตสฺมา   ตํ   นตฺถีติ
สมฺมา   นุ  โข  โภ  ๒-  ราชญฺญ  วทมาโน  วเทยฺยาติ  ฯ  โน  หีทํ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. มญฺชิฏฺฐกานิ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ  ม. ยุ. โส ฯ
โภ    กสฺสป    อตฺถิ    กณฺหสุกฺกานิ    รูปานิ    อตฺถิ   กณฺหสุกฺกานํ
รูปานํ    ทสฺสาวี   อตฺถิ   นีลกานิ   รูปานิ   อตฺถิ   นีลกานํ   รูปานํ
ทสฺสาวี    ฯเปฯ    อตฺถิ    สมวิสมํ    อตฺถิ    สมวิสมสฺส   ทสฺสาวี
อตฺถิ   ตารกานิ   รูปานิ   อตฺถิ   ตารกานํ   รูปานํ   ทสฺสาวี   อตฺถิ
จนฺทิมสุริยา    อตฺถิ   จนฺทิมสุริยานํ   ทสฺสาวี   อหเมตํ   น   ชานามิ
อหเมตํ   น   ปสฺสามิ   ตสฺมา   ตํ   นตฺถีติ  น  หิ  โส  โภ  กสฺสป
สมฺมา  วทมาโน  วเทยฺยาติ  ฯ  เอวเมว  โข  ตฺวํ ราชญฺญ ชจฺจนฺธูปโม
มญฺเญ ปฏิภาสิ ยเมตํ ๑- เอวํ วเทสิ
     {๓๐๘.๒}  โก  ปเนตํ  โภโต  กสฺสปสฺส  อาโรเจติ  อตฺถิ เทวา
ตาวตึสาติ   วา  เอวํทีฆายุกา  เทวา  ตาวตึสาติ  วา  น  มยํ  โภโต
กสฺสปสฺส   สทฺทหาม   อตฺถิ   เทวา   ตาวตึสาติ   วา   เอวํทีฆายุกา
เทวา  ตาวตึสาติ  วา  ๒-  น  โข  ราชญฺญ เอวํ ปโร โลโก ทฏฺฐพฺโพ
ยถา  ตฺวํ  มญฺญสิ  อิมินา  มํสจกฺขุนา  เย โข เต ราชญฺญ สมณพฺราหฺมณา
อรญฺญวนปตฺถานิ   ปนฺตานิ   เสนาสนานิ   ปฏิเสวนฺติ   ๓-   เต  ตตฺถ
อปฺปมตฺตา    อาตาปิโน   ปหิตตฺตา   วิหรนฺตา   ทิพฺพจกฺขุํ   วิโสเธนฺติ
เต   ทิพฺเพน   จกฺขุนา   วิสุทฺเธน  อติกฺกนฺตมานุสเกน  อิมญฺเจว  โลกํ
ปสฺสนฺติ   ปรญฺจ   สตฺเต   จ   โอปปาติเก   เอวญฺจ   โข   ราชญฺญ
ปโร   โลโก   ทฏฺฐพฺโพ   น   เตฺวว   ยถา   ตฺวํ   มญฺญสิ   อิมินา
มํสจกฺขุนา   อิมินาปิ   โข   เต   ราชญฺญ   ปริยาเยน   เอวํ   โหตุ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. ยํ มํ ตวํ ... ฯ  ม. วาติ ฯ  สี. ยุ. อิโต ปรํ
@อปฺปสทฺทานิ อปฺปนิคฺโฆสานีติ ทิสฺสติ ฯ
อิติปิ    อตฺถิ    ปโร    โลโก   อตฺถิ   สตฺตา   โอปปาติกา   อตฺถิ
สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโกติ ฯ
     [๓๐๙]   กิญฺจาปิ   ภวํ   กสฺสโป   เอวมาห   อถโข  เอวมฺเม
เอตฺถ   โหติ   อิติปิ   นตฺถิ   ปโร  โลโก  นตฺถิ  สตฺตา  โอปปาติกา
นตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ  วิปาโกติ  ฯ  อตฺถิ  ปน  ราชญฺญ
ปริยาโย   ฯเปฯ   อตฺถิ   โภ   กสฺสป   ปริยาโย   ฯเปฯ   ยถากถํ
วิย   ราชญฺญาติ   ฯ   อิธาหํ   โภ   กสฺสป   ปสฺสามิ  สมณพฺราหฺมเณ
สีลวนฺเต   กลฺยาณธมฺเม  ชีวิตุกาเม  อมริตุกาเม  สุขกาเม  ทุกฺขปฏิกูเล
ตสฺส  มยฺหํ  โภ  กสฺสป  เอวํ โหติ สเจ โข อิเม โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา
สีลวนฺโต   กลฺยาณธมฺมา   เอวํ   ชาเนยฺยุํ  อิโต  โน  มตานํ  เสยฺโย
ภวิสฺสตีติ   อิทานีเม   โภนฺโต   สมณพฺราหฺมณา  สีลวนฺโต  กลฺยาณธมฺมา
วิสํ  วา  ขาเทยฺยุํ  สตฺถํ  วา  อาหเรยฺยุํ  อุพฺพนฺธิตฺวา วา กาลํ กเรยฺยุํ
ปปาเต   วา  ปปเตยฺยุํ  ยสฺมา  จ  โข  อิเม  โภนฺโต  สมณพฺราหฺมณา
สีลวนฺโต   กลฺยาณธมฺมา  น  เอวํ  ชานนฺติ  อิโต  โน  มตานํ  เสยฺโย
ภวิสฺสตีติ     ตสฺมา    อิเม    โภนฺโต    สมณพฺราหฺมณา    สีลวนฺโต
กลฺยาณธมฺมา   ชีวิตุกามา   อมริตุกามา   สุขกามา   ทุกฺขปฏิกูลา   ๑-
อยมฺปิ  โข  โภ  กสฺสป  ปริยาโย  เยน  เม ปริยาเยน เอวํ โหติ อิติปิ
นตฺถิ   ปโร   โลโก   นตฺถิ   สตฺตา  โอปปาติกา  นตฺถิ  สุกตทุกฺกฏานํ
กมฺมานํ ผลํ วิปาโกติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. อิโต ปรํ อตฺตานํ น มาเรนฺตีติปิ ปาโฐ ฯ
     [๓๑๐]   เตนหิ   ราชญฺญ  อุปมนฺเต  กริสฺสามิ  อุปมายปีเธกจฺเจ
วิญฺญู    ปุริสา    ภาสิตสฺส    อตฺถํ    อาชานนฺติ   ภูตปุพฺพํ   ราชญฺญ
อญฺญตรสฺส    พฺราหฺมณสฺส    เทฺว    ปชาปติโย    อเหสุํ    เอกิสฺสา
ปุตฺโต   อโหสิ   ทสวสฺสุทฺเทสิโก  วา  ทฺวาทสวสฺสุทฺเทสิโก  วา  เอกา
คพฺภินี    อุปวิชญฺญา    อถโข   โส   พฺราหฺมโณ   กาลมกาสิ   อถโข
โส   มาณวโก   มาตุสปตึ   ๑-   เอตทโวจ   ยมิทํ   โภติ  ธนํ  วา
ธญฺญํ    วา    รชตํ    วา   ชาตรูปํ   วา   สพฺพนฺตํ   มยฺหํ   นตฺถิ
ตุเยฺหตฺถ กิญฺจิ ปิตุ เม สนฺตโก ๒- โภติ ทายชฺชํ นิยฺยาเทหีติ ฯ
     {๓๑๐.๑}  เอวํ วุตฺเต สา พฺราหฺมณี ตํ มาณวกํ เอตทโวจ อาคเมหิ
ตาว    ตาต   ยาว   วิชายามิ   สเจ   กุมารโก   ภวิสฺสติ   ตสฺสปิ
เอกเทโส  ภวิสฺสติ  สเจ  กุมาริกา  ภวิสฺสติ  สาปิ  เต  อุปโภคฺคา ๓-
ภวิสฺสตีติ   ฯ   ทุติยมฺปิ   โข   โส   มาณวโก   มาตุสปตึ  เอตทโวจ
ยมิทํ   โภติ   ธนํ   วา  ธญฺญํ  วา  รชตํ  วา  ชาตรูปํ  วา  สพฺพนฺตํ
มยฺหํ   นตฺถิ   ตุเยฺหตฺถ   กิญฺจิ  ปิตุ  เม  สนฺตโก  ๔-  โภติ  ทายชฺชํ
นิยฺยาเทหีติ   ฯ   ทุติยมฺปิ  โข  สา  พฺราหฺมณี  ตํ  มาณวกํ  เอตทโวจ
อาคเมหิ   ตาว   ตาต   ยาว   วิชายามิ   สเจ   กุมารโก  ภวิสฺสติ
ตสฺสปิ   เอกเทโส   ภวิสฺสติ   สเจ   กุมาริกา   ภวิสฺสติ   สาปิ  เต
อุปโภคฺคา   ภวิสฺสตีติ   ฯ   ตติยมฺปิ   โข   โส   มาณวโก  มาตุสปตึ
เอตทโวจ   ยมิทํ   โภติ   ธนํ   วา   ธญฺญํ  วา  รชตํ  วา  ชาตรูปํ
@เชิงอรรถ:  มาตุสปตฺตินฺติ วา ปาโฐ ฯ ๒-๔ สี. ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ
@ ม. ยุ. โอปโภคฺคา ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
วา   สพฺพนฺตํ   มยฺหํ   นตฺถิ   ตุเยฺหตฺถ   กิญฺจิ   ปิตุ   เม   สนฺตโก
โภติ ทายชฺชํ นิยฺยาเทหีติ ฯ
     {๓๑๐.๒}  อถโข  สา  พฺราหฺมณี  สตฺถํ คเหตฺวา โอวรกํ ปวิสิตฺวา
อุทรํ  อุปฺปาเตสิ  ๑-  ยาว วิชานามิ ยทิ วา กุมารโก ยทิ วา กุมาริกาติ
สา   อตฺตานญฺเจว   ชีวิตญฺจ   คพฺภญฺจ  สาปเตยฺยญฺจ  ยถา  ตํ  พาลา
อพฺยตฺตา   อนยพฺยสนํ  อาปนฺนา  อโยนิโส  ทายชฺชํ  คเวสนฺตี  เอวเมว
โข   ตฺวํ  ราชญฺญ  พาโล  อพฺยตฺโต  อนยพฺยสนํ  อาปชฺชิสฺสสิ  อโยนิโส
ปรโลกํ  คเวสนฺโต  เสยฺยถา  ๒-  พฺราหฺมณี  พาลา อพฺยตฺตา อนยพฺยสนํ
อาปนฺนา อโยนิโส ทายชฺชํ คเวสนฺตี ฯ
     {๓๑๐.๓}    น    โข    ราชญฺญ    สมณพฺราหฺมณา   สีลวนฺโต
กลฺยาณธมฺมา    อปกฺกํ    ปริปาเจนฺติ    อปิจ    ปริปากํ   อาคเมนฺติ
ปณฺฑิตา   ฯ   ๓-   อญฺเญหิ  ๔-  ราชญฺญ  สมณพฺราหฺมณานํ  สีลวนฺตานํ
กลฺยาณธมฺมานํ   ชีวิเตน   ยถา  ๕-  ราชญฺญ  สมณพฺราหฺมณา  สีลวนฺโต
กลฺยาณธมฺมา   จิรํ   ทีฆมทฺธานํ   ติฏฺฐนฺติ  ตถา  ๖-  พหุปุญฺญํ  ปสวนฺติ
พหุชนหิตาย   จ   ปฏิปชฺชนฺติ  พหุชนสุขาย  โลกานุกมฺปาย  ๗-  อตฺถาย
หิตาย  สุขาย  เทวมนุสฺสานํ  ฯ  อิมินาปิ  โข [๘]- ราชญฺเญ ปริยาเยน
เอวํ โหตุ อิติปิ อตฺถิ ปโร โลโก ฯเปฯ ผลํ วิปาโกติ ฯ
     [๓๑๑]   กิญฺจาปิ   ภวํ   กสฺสโป   เอวมาห   อถโข  เอวมฺเม
เอตฺถ   โหติ   อิติปิ   นตฺถิ   ปโร  โลโก  ฯเปฯ  ผลํ  วิปาโกติ  ฯ
อตฺถิ   ปน   ราชญฺญ   ปริยาโย   ฯเปฯ  อตฺถิ  โภ  กสฺสป  ปริยาโย
ฯเปฯ   ยถากถํ   วิย   ราชญฺญาติ   ฯ  อิธ  เม  โภ  กสฺสป  ปุริสา
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. โอปาเทสิ ฯ  ม. ยุ. เสยฺยถาปิ สา ... ฯ  ม. ปณฺฑิตานํ ฯ
@ ม. ยุ. อตฺโถ หิ ฯ ๕-๖ ม. ยุ. ยถา ยถาโข ... ตถา ตถา ฯ
@ ม. ยุ. โลกานุกมฺปกาย ฯ  ม. ยุ. เต ฯ
โจรํ   อาคุจารึ  คเหตฺวา  ทสฺเสนฺติ  อยนฺเต  ภนฺเต  โจโร  อาคุจารี
อิมสฺส   ยํ   อิจฺฉสิ   ตํ   ทณฺฑํ   วเทหีติ   ๑-  ตฺยาหํ  เอวํ  วทามิ
เตนหิโภ   อิมํ   ปุริสํ   ชีวนฺตํเยว  กุมฺภิยา  ปกฺขิปิตฺวา  มุขํ  ปิทหิตฺวา
อลฺเลน   จมฺเมน   โอนทฺธิตฺวา   อลฺลาย   มตฺติกาย  พหลวิเลปนํ  ๒-
กริตฺวา   อุทฺธนํ   อาโรเปตฺวา   อคฺคึ   เทถาติ   เต   เม   สาธูติ
ปฏิสฺสุตฺวา   ตํ   ปุริสํ   ชีวนฺตํเยว  กุมฺภิยา  ปกฺขิปิตฺวา  มุขํ  ปิทหิตฺวา
อลฺเลน   จมฺเมน  โอนทฺธิตฺวา  อลฺลาย  มตฺติกาย  พหลวิเลปนํ  กริตฺวา
อุทฺธนํ อาโรเปตฺวา อคฺคึ เทนฺติ ฯ
     {๓๑๑.๑}  ยทา  มยํ  ชานาม  กาลกโต  โส ปุริโสติ อถ ตํ กุมฺภึ
โอโรเปตฺวา  อุพฺภินฺทิตฺวา  มุขํ วิวริตฺวา สณิกํ วิโลเกม ๓- อปฺเปวนามสฺส
ชีวํ  นิกฺขมนฺตํ  ปสฺเสยฺยามาติ  เนวสฺส  มยํ  ชีวํ  นิกฺขมนฺตํ  ปสฺสาม  ฯ
อยมฺปิ  โข  โภ  กสฺสป  ปริยาโย  เยน  เม ปริยาเยน เอวํ โหติ อิติปิ
นตฺถิ   ปโร   โลโก   นตฺถิ   สตฺตา  โอปปาติกา  นตฺถิ  สุกตทุกฺกฏานํ
กมฺมานํ ผลํ วิปาโกติ ฯ
     {๓๑๑.๒}     เตนหิ    ราชญฺญ    ตญฺเญเวตฺถ    ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ
ยถา   เต  ขเมยฺย  ตถา  นํ  พฺยากเรยฺยาสิ  ฯ  อภิชานาสิ  โน  ตฺวํ
ราชญฺญ   ทิวาเสยฺยํ  อุปคโต  สุปินกํ  ปสฺสิตฺวา  ๔-  อารามรามเณยฺยกํ
วนรามเณยฺยกํ   ภูมิรามเณยฺยกํ   โปกฺขรณีรามเณยฺยกนฺติ  ฯ  อภิชานามหํ
โภ   กสฺสป   ทิวาเสยฺยํ  อุปคโต  สุปินกํ  ปสฺสิตฺวา  อารามรามเณยฺยกํ
วนรามเณยฺยกํ    ภูมิรามเณยฺยกํ   โปกฺขรณีรามเณยฺยกนฺติ   ฯ   รกฺขนฺติ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. ปเณหีติ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ  สี. ม. ยุ. พหลาวเลปนํ ฯ
@อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ  ม. ยุ. นิลฺโลเกม ฯ  ม. ปสฺสิตา ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
ตํ  ตมฺหิ  สมเย  ขุชฺชาปิ  วามนกาปิ ๑- เจลาวิกาปิ ๒- โกมาริกาปีติ ฯ
เอวํ   ๓-  โภ  กสฺสป  รกฺขนฺติ  มํ  ตมฺหิ  สมเย  ขุชฺชาปิ  วามนกาปิ
เจลาวิกาปิ   โกมาริกาปีติ   ฯ   อปิ   นุ   ตา   ตุยฺหํ  ชีวํ  ปสฺสนฺติ
ปวิสนฺตํ   วา   นิกฺขมนฺตํ  วาติ  ฯ  โน  หีทํ  โภ  กสฺสป  ฯ  ตา  หิ
นาม    ราชญฺญ   ตุยฺหํ   ชีวนฺตสฺส   ชีวนฺติโย   ชีวํ   น   ปสฺสิสฺสนฺติ
ปวิสนฺตํ    วา    นิกฺขมนฺตํ   วา   กึ   ปน   ตฺวํ   กาลกตสฺส   ชีวํ
ปสฺสิสฺสสิ   ปวิสนฺตํ  วา  นิกฺขมนฺตํ  วา  ฯ  อิมินาปิ  โข  เต  ราชญฺญ
ปริยาเยน   เอวํ   โหตุ   อิติปิ   อตฺถิ   ปโร   โลโก  อตฺถิ  สตฺตา
โอปปาติกา อตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโกติ ฯ
     [๓๑๒]   กิญฺจาปิ   ภวํ   กสฺสโป   เอวมาห   อถโข  เอวมฺเม
เอตฺถ   โหติ   อิติปิ   นตฺถิ   ปโร  โลโก  นตฺถิ  สตฺตา  โอปปาติกา
นตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ  วิปาโกติ  ฯ  อตฺถิ  ปน  ราชญฺญ
ปริยาโย   ฯเปฯ   อตฺถิ   โภ   กสฺสป   ปริยาโย   ฯเปฯ   ยถากถํ
วิย   ราชญฺญาติ   ฯ   อิธ   เม  โภ  กสฺสป  ปุริสา  โจรํ  อาคุจารึ
คเหตฺวา   ทสฺเสนฺติ   อยนฺเต   ภนฺเต   โจโร   อาคุจารี  อิมสฺส  ยํ
อิจฺฉสิ    ตํ   ทณฺฑํ   วเทหีติ   ตฺยาหํ   เอวํ   วทามิ   เตนหิ   โภ
อิมํ   ปุริสํ  ชีวนฺตํเยว  ตุลาย  ตุเลตฺวา  ชิยาย  อนสฺสาสกํ  มาเรตฺวา
ปุนเทว   ตุลาย   ตุเลถาติ   เต   เม   สาธูติ  ปฏิสฺสุตฺวา  ตํ  ปุริสํ
ชีวนฺตํเยว    ตุลาย    ตุเลตฺวา    ชิยาย    อนสฺสาสกํ    มาเรตฺวา
ปุเนว   ตุลาย  ตุเลนฺติ  ฯ  ยทา  โส  ชีวติ  ตทา  ลหุตโร  จ  โหติ
@เชิงอรรถ:  ยุ. วามนิกาปิ ฯ  ม. เวลาสิกาปิ ฯ ยุ. เวลานิกาปิ ฯ
@อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ  ยุ. เอวมฺปิ ฯ
มุทุตโร   จ   กมฺมญฺญตโร   จ   ยทา   ปน   โส   กาลกโต   โหติ
ตทา   ครุตโร   จ   โหติ   ปตฺถินฺนตโร   จ   อกมฺมญฺญตโร   จ  ฯ
อยมฺปิ   โข  โภ  กสฺสป  ปริยาโย  เยน  เม  ปริยาเยน  เอวํ  โหติ
อิติปิ    นตฺถิ    ปโร    โลโก   นตฺถิ   สตฺตา   โอปปาติกา   นตฺถิ
สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโกติ ฯ
     [๓๑๓]   เตนหิ   ราชญฺญ  อุปมนฺเต  กริสฺสามิ  อุปมายปีเธกจฺเจ
วิญฺญู   ปุริสา   ภาสิตสฺส   อตฺถํ   อาชานนฺติ   ฯ  เสยฺยถาปิ  ราชญฺญ
ปุริโส   ทิวสนฺตตฺตํ   อโยคุฬํ   อาทิตฺตํ   สมฺปชฺชลิตํ  สญฺโชติภูตํ  ตุลาย
ตุเลยฺย  ๑-  ตเมนํ  อปเรน  สมเยน  สีตํ  นิพฺพุตํ  ตุลาย ตุเลยฺย กทา
นุ   โข  โส  อโยคุโฬ  ลหุตโร  วา  โหติ  มุทุตโร  วา  กมฺมญฺญตโร
วา   ยทา   วา  อาทิตฺโต  สมฺปชฺชลิโต  สญฺโชติภูโต  ยทา  วา  สีโต
นิพฺพุโตติ   ยทา   โส   โภ  กสฺสป  อโยคุโฬ  เตโชสหคโต  จ  โหติ
วาโยสหคโต    จ    อาทิตฺโต    สมฺปชฺชลิโต    สญฺโชติภูโต    ตทา
ลหุตโร   จ   โหติ   มุทุตโร   จ   กมฺมญฺญตโร   จ  ยทา  ปน  โส
อโยคุโฬ   เนว   เตโชสหคโต  โหติ  น  วาโยสหคโต  สีโต  นิพฺพุโต
ตทา   ครุตโร   จ   โหติ   ปตฺถินฺนตโร   จ  อกมฺมญฺญตโร  จาติ  ฯ
เอวเมว   โข   ราชญฺญ   ยทา   อยํ   กาโย  อายุสหคโต  จ  โหติ
อุสฺมาสหคโต     จ    วิญฺญาณสหคโต    จ    ตทา    ลหุตโร    จ
โหติ   มุทุตโร   จ   กมฺมญฺญตโร   จ   ยทา   ปนายํ   กาโย  เนว
อายุสหคโต   จ   โหติ   น   อุสฺมาสหคโต  จ  น  วิญฺญาณสหคโต  จ
@เชิงอรรถ:  ยุ. โตเลยฺย ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
ตทา   ครุตโร   จ   โหติ   ปตฺถินฺนตโร   จ   อกมฺมญฺญตโร   จ  ฯ
อิมินาปิ   โข   เต   ราชญฺญ   ปริยาเยน   เอวํ   โหตุ  อิติปิ  อตฺถิ
ปโร    โลโก    อตฺถิ    สตฺตา   โอปปาติกา   อตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ
กมฺมานํ ผลํ วิปาโกติ ฯ
     [๓๑๔]   กิญฺจาปิ   ภวํ   กสฺสโป   เอวมาห   อถโข  เอวมฺเม
เอตฺถ   โหติ   อิติปิ   นตฺถิ   ปโร  โลโก  นตฺถิ  สตฺตา  โอปปาติกา
นตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ  วิปาโกติ  ฯ  อตฺถิ  ปน  ราชญฺญ
ปริยาโย   ฯเปฯ   อตฺถิ   โภ  กสฺสป  ปริยาโย  ฯเปฯ  ยถากถํ  วิย
ราชญฺญาติ  ฯ  อิธ  เม  โภ  กสฺสป  ปุริสา  โจรํ  อาคุจารึ  คเหตฺวา
ทสฺเสนฺติ   อยนฺเต   ภนฺเต   โจโร   อาคุจารี   อิมสฺส   ยํ   อิจฺฉสิ
ตํ   ทณฺฑํ   วเทหีติ   ตฺยาหํ   เอวํ   วทามิ   เตนหิ  โภ  อิมํ  ปุริสํ
อนุปหจฺจ     ฉวิญฺจ     จมฺมญฺจ     มํสญฺจ     นหารุญฺจ     อฏฺฐิญฺจ
อฏฺฐิมิญฺชญฺจ    ชีวิตา    โวโรเปถ    อปฺเปวนามสฺส   ชีวํ   นิกฺขมนฺตํ
ปสฺเสยฺยามาติ   เต   เม   สาธูติ   ปฏิสฺสุตฺวา   ตํ   ปุริสํ  อนุปหจฺจ
ฉวิญฺจ    จมฺมญฺจ   มํสญฺจ   นหารุญฺจ   อฏฺฐิญฺจ   อฏฺฐิมิญฺชญฺจ   ชีวิตา
โวโรเปนฺติ   ฯ   ยทา   โส   อทฺธมโต   โหติ  ตฺยาหํ  เอวํ  วทามิ
เตนหิ   โภ   อิมํ   ปุริสํ   อุตฺตานํ   นิปาเตถ   อปฺเปวนามสฺส   ชีวํ
นิกฺขมนฺตํ   ปสฺเสยฺยามาติ   เต   ตํ   ปุริสํ   อุตฺตานํ   นิปาเตนฺติ  ฯ
เนวสฺส   มยํ   ชีวํ   นิกฺขมนฺตํ   ปสฺสาม  ตฺยาหํ  เอวํ  วทามิ  เตนหิ
โภ   อิมํ   ปุริสํ   อวกุชฺชํ   นิปาเตถ   ปสฺเสน   นิปาเตถ   ทุติเยน
ปสฺเสน    นิปาเตถ    อุทฺธํ    ฐเปถ    โอมุทฺธกํ   ฐเปถ   ปาณินา
อาโกเฏถ   เลณฺฑุนา   ๑-   อาโกเฏถ   ทณฺเฑน  อาโกเฏถ  สตฺเถน
อาโกเฏถ    โอธุนาถ    สนฺธุนาถ    นิทฺธุนาถ   อปฺเปวนามสฺส   ชีวํ
นิกฺขมนฺตํ    ปสฺเสยฺยามาติ    เต    ตํ   ปุริสํ   โอธุนนฺติ   สนฺธุนนฺติ
นิทฺธุนนฺติ   ฯ  เนวสฺส  มยํ  ชีวํ  นิกฺขมนฺตํ  ปสฺเสยฺยาม  ๒-  ฯ  ตสฺส
ตเทว   จกฺขุํ   โหติ  เต  รูปา  ตญฺจายตนํ  นปฺปฏิสํเวเทติ  ฯ  ตเทว
โสตํ   โหติ   เต   สทฺทา   ตญฺจายตนํ   นปฺปฏิสํเวเทติ   ฯ   ตเทว
ฆานํ   โหติ   เต  คนฺธา  ตญฺจายตนํ  นปฺปฏิสํเวเทติ  ฯ  สาเยว  ๓-
ชิวฺหา   โหติ   เต   รสา   ตญฺจายตนํ   นปฺปฏิสํเวเทติ   ฯ   เสฺวว
กาโย   โหติ   เต   โผฏฺฐพฺพา  ตญฺจายตนํ  นปฺปฏิสํเวเทติ  ฯ  อยมฺปิ
โข   โภ   กสฺสป  ปริยาโย  เยน  เม  ปริยาเยน  เอวํ  โหติ  อิติปิ
นตฺถิ   ปโร   โลโก   นตฺถิ   สตฺตา  โอปปาติกา  นตฺถิ  สุกตทุกฺกฏานํ
กมฺมานํ ผลํ วิปาโกติ ฯ
     [๓๑๕]   เตนหิ   ราชญฺญ  อุปมนฺเต  กริสฺสามิ  อุปมายปีเธกจฺเจ
วิญฺญู   ปุริสา   ภาสิตสฺส   อตฺถํ   อาชานนฺติ   ฯ   ภูตปุพฺพํ   ราชญฺญ
อญฺญตโร    สงฺขธโม   สงฺขมาทาย   ปจฺจนฺติมํ   ชนปทํ   อคมาสิ   ฯ
โส    เยน   อญฺญตโร   คาโม   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   มชฺเฌ
คามสฺส   ฐิโต   ติกฺขตฺตุํ   สงฺขํ  อุปฬาเสตฺวา  สงฺขํ  ภูมิยํ  นิกฺขิปิตฺวา
เอกมนฺตํ  นิสีทิ  ฯ  อถโข  ราชญฺญ  เตสํ  ปจฺจนฺตชนปทานํ มนุสฺสานํ ๔-
@เชิงอรรถ:  เลฑฺฑุนาติปิ ปาโฐ ฯ  ม. ปสฺสาม ฯ  ม. สาว ฯ  สี. ยุ.
@ปจฺจนฺตชานํ มนุสฺสานํ ฯ ม. ปจฺจนฺตชนปทมนุสฺสานํ ฯ
เอตทโหสิ   อมฺโภ   กสฺส   ๑-   นุ  โข  เอโส  สทฺโท  เอวํรชนิโย
เอวํกมฺมนิโย  เอวํมทนิโย  เอวํพนฺธนิโย  เอวํมุญฺจนิโยติ  ฯ  สนฺนิปติตฺวา
ตํ   สงฺขธมํ   เอตทโวจุํ   อมฺโภ   กสฺส   นุ   โข   เอโส   สทฺโท
เอวํรชนิโย   เอวํกมฺมนิโย   เอวํมทนิโย   เอวํพนฺธนิโย  เอวํมุญฺจนิโยติ
เอโส   โข   โภ   สงฺโข   นาม   ยสฺส   โส   สทฺโท  เอวํรชนิโย
เอวํกมฺมนิโย   เอวํมทนิโย   เอวํพนฺธนิโย   เอวํมุญฺจนิโยติ  ฯ  เต  ตํ
สงฺขํ   อุตฺตานํ   นิปาเตสุํ  วเทหิ  โภ  สงฺข  วเทหิ  โภ  สงฺขาติ  ฯ
เนว  โส  สงฺโข  สทฺทมกาสิ  ฯ  เต  ตํ สงฺขํ อวกุชฺชํ นิปาเตสุํ ปสฺเสน
นิปาเตสุํ    ทุติเยน    ปสฺเสน   นิปาเตสุํ   อุทฺธํ   ฐเปสุํ   โอมุทฺธกํ
ฐเปสุํ     ปาณินา    อาโกเฏสุํ    เลณฺฑุนา    อาโกเฏสุํ    ทณฺเฑน
อาโกเฏสุํ   สตฺเถน   อาโกเฏสุํ   โอธุนึสุ   สนฺธุนึสุ   นิทฺธุนึสุ  วเทหิ
โภ สงฺข วเทหิ โภ สงฺขาติ ฯ เนว โส สงฺโข สทฺทมกาสิ ฯ
     {๓๑๕.๑}  อถโข  ราชญฺญ ตสฺส สงฺขธมสฺส เอตทโหสิ ยาว โข ๒-
พาลา  อิเม  ปจฺจนฺตชนปทา  มนุสฺสา  กถญฺหิ  นาม  อโยนิโส  สงฺขสทฺทํ
คเวสิสฺสนฺตีติ   ฯ   เตสํ  เปกฺขมานานํ  สงฺขํ  คเหตฺวา  ติกฺขตฺตุํ  สงฺขํ
อุปฬาเสตฺวา   สงฺขํ   อาทาย   ปกฺกามิ   ฯ   อถโข   ราชญฺญ  เตสํ
ปจฺจนฺตชนปทานํ   มนุสฺสานํ   เอตทโหสิ   ยทา   กิร  โภ  อยํ  สงฺโข
นาม   ปุริสสหคโต  จ  โหติ  วายามสหคโต  จ  วาโยสหคโต  ๓-  จ
ตทายํ   สงฺโข   สทฺทํ  กโรติ  ยทา  ปนายํ  สงฺโข  เนว  ปุริสสหคโต
โหติ   น   วายามสหคโต   น   วาโยสหคโต   นายํ   สงฺโข   สทฺทํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. กิสฺส นุ โข ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ  ม. ยุ. โข สทฺโท
@นตฺถิ ฯ  ม. วายุสหคโต ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
กโรตีติ   ฯ   เอวเมว   โข  ราชญฺญ  ยทายํ  กาโย  อายุสหคโต  จ
โหติ    อุสฺมาสหคโต    จ    วิญฺญาณสหคโต   จ   ตทา   อภิกฺกมติปิ
ปฏิกฺกมติปิ    ติฏฺฐติปิ    นิสีทติปิ   เสยฺยํปิ   กปฺเปติ   จกฺขุนาปิ   รูปํ
ปสฺสติ     โสเตนปิ    สทฺทํ    สุณาติ    ฆาเนนปิ    คนฺธํ    ฆายติ
ชิวฺหายปิ   รสํ   สายติ   กาเยนปิ   โผฏฺฐพฺพํ   ผุสติ   มนสาปิ  ธมฺมํ
วิชานาติ   ยทา   ปนายํ   กาโย   เนว   อายุสหคโต   จ  โหติ  น
อุสฺมาสหคโต   จ   น   วิญฺญาณสหคโต   จ   ตทา   เนว   อภิกฺกมติ
น   ปฏิกฺกมติ   น   ติฏฺฐติ   น  นิสีทติ  น  เสยฺยํ  กปฺเปติ  จกฺขุนาปิ
รูปํ   น   ปสฺสติ   โสเตนปิ   สทฺทํ   น   สุณาติ  ฆาเนนปิ  คนฺธํ  น
ฆายติ   ชิวฺหายปิ   รสํ   น   สายติ   กาเยนปิ   โผฏฺฐพฺพํ  น  ผุสติ
มนสาปิ  ธมฺมํ  น  วิชานาติ  ฯ  อิมินาปิ  โข  เต  ราชญฺญ  ปริยาเยน
เอวํ   โหตุ   อิติปิ   อตฺถิ   ปโร   โลโก  อตฺถิ  สตฺตา  โอปปาติกา
อตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโกติ ฯ
                      ปฐมภาณวารํ ฯ
     [๓๑๖]   กิญฺจาปิ   ภวํ   กสฺสโป   เอวมาห   อถโข  เอวมฺเม
เอตฺถ   โหติ   อิติปิ   นตฺถิ   ปโร  โลโก  นตฺถิ  สตฺตา  โอปปาติกา
นตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ  วิปาโกติ  ฯ  อตฺถิ  ปน  ราชญฺญ
ปริยาโย   ฯเปฯ   อตฺถิ   โภ  กสฺสป  ปริยาโย  ฯเปฯ  ยถากถํ  วิย
ราชญฺญาติ  ฯ  อิธ  เม  โภ  กสฺสป  ปุริสา  โจรํ  อาคุจารึ  คเหตฺวา
ทสฺเสนฺติ   อยํ   เต   ภนฺเต   โจโร   อาคุจารี   อิมสฺส  ยํ  อิจฺฉสิ
ตํ    ทณฺฑํ   วเทหีติ   ตฺยาหํ   เอวํ   วทามิ   เตนหิ   โภ   อิมสฺส
ปุริสสฺส    ฉวึ    ฉินฺทถ   อปฺเปวนามสฺส   ชีวํ   ปสฺเสยฺยามาติ   เต
ตสฺส  ปุริสสฺส  ฉวึ  ฉินฺทนฺติ  ฯ  เนวสฺส  มยํ  ชีวํ  ปสฺสาม  ฯ  ตฺยาหํ
เอวํ   วทามิ   เตนหิ  โภ  อิมสฺส  ปุริสสฺส  จมฺมํ  ฉินฺทถ  มํสํ  ฉินฺทถ
นหารุํ    ฉินฺทถ    อฏฺฐึ   ฉินฺทถ   อฏฺฐิมิญฺชํ   ฉินฺทถ   อปฺเปวนามสฺส
ชีวํ   ปสฺเสยฺยามาติ   เต   ตสฺส   ปุริสสฺส   อฏฺฐิมิญฺชํ   ฉินฺทนฺติ   ฯ
เนวสฺส  มยํ  ชีวํ  ปสฺสาม  ๑-  ฯ  อยมฺปิ  โข  โภ  กสฺสป  ปริยาโย
เยน   เม   ปริยาเยน   เอวํ  โหติ  อิติปิ  นตฺถิ  ปโร  โลโก  นตฺถิ
สตฺตา โอปปาติกา นตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโกติ ฯ
     [๓๑๗]   เตนหิ   ราชญฺญ  อุปมนฺเต  กริสฺสามิ  อุปมายปีเธกจฺเจ
วิญฺญู   ปุริสา   ภาสิตสฺส   อตฺถํ   อาชานนฺติ   ฯ   ภูตปุพฺพํ   ราชญฺญ
อญฺญตโร   อคฺคิโก   ชฏิโล   อรญฺญายตเน  ปณฺณกุฏิยา  สมฺมติ  ๒-  ฯ
อถโข  ราชญฺญ  อญฺญตโร  ชนปโท  สตฺถวาโส  ๓-  วุฏฺฐาสิ  ฯ  อถโข
โส   สตฺถวาโส   ๔-   ตสฺส   อคฺคิกสฺส  ชฏิลสฺส  อสฺสมสฺส  สามนฺตา
เอกรตฺตึ  วสิตฺวา  ปกฺกามิ  ฯ  อถโข  ราชญฺญ  ตสฺส  อคฺคิกสฺส ชฏิลสฺส
เอตทโหสิ    ยนฺนูนาหํ    เยน    โส    สตฺถวาโส   เตนุปสงฺกเมยฺยํ
อปฺเปวนาเมตฺถ    กิญฺจิ   อุปกรณํ   อธิคจฺเฉยฺยนฺติ   ฯ   อถโข   โส
อคฺคิโก    ชฏิโล    กาลสฺเสว    วุฏฺฐาย    เยน   โส   สตฺถวาโส
เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   อทฺทส   ตสฺมึ   สตฺถวาเส   ทหรํ  กุมารํ
@เชิงอรรถ:  ม. ปสฺเสยฺยาม ฯ  ม. สี. ยุ. วสติ ฯ  สี. ยุ. ชนปทปเทโส ฯ
@ม. ชนปเท สตฺโถ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ  ม. ยุ. โส สตฺโถ ฯ
มณฺฑํ   อุตฺตานเสยฺยกํ   ฉฑฺฑิตํ   ฯ   ทิสฺวานสฺส   เอตทโหสิ   น  โข
เม   ตํ   ปฏิรูปํ   ยํ   เม   เปกฺขมานสฺส  มนุสฺสภูโต  กาลํ  กเรยฺย
ยนฺนูนาหํ    อิมํ    ทารกํ   อสฺสมํ   เนตฺวา   อาปาเทยฺยํ   โปเสยฺยํ
วฑฺเฒยฺยนฺติ   ฯ   อถโข   โส   อคฺคิโก   ชฏิโล   ตํ  ทารกํ  อสฺสมํ
เนตฺวา    อาปาเทสิ   โปเสสิ   วฑฺเฒสิ   ฯ   ยทา   โส   ทารโก
ทสวสฺสุทฺเทสิโก   วา   โหติ   ทฺวาทสวสฺสุทฺเทสิโก   วา  อถโข  ตสฺส
อคฺคิกสฺส   ชฏิลสฺส   ชนปเท   กิญฺจิเทว   กรณียํ   อุปฺปชฺชิ  ฯ  อถโข
โส   อคฺคิโก   ชฏิโล   ตํ  ทารกํ  เอตทโวจ  อิจฺฉามหํ  ตาต  ชนปทํ
คนฺตุํ   อคฺคึ   ตาต   ปริจเรยฺยาสิ   มา   จ   เต   อคฺคิ   นิพฺพายิ
สเจ  ว  ๑-  เต  อคฺคิ  นิพฺพาเยยฺย  อยํ  วาสี  อิมานิ  กฏฺฐานิ  อิทํ
อรณิสหิตํ    อคฺคึ   นิพฺพตฺเตตฺวา   อคฺคึ   ปริจเรยฺยาสีติ   ฯ   อถโข
โส  อคฺคิโก  ชฏิโล  ตํ  ทารกํ  เอวํ  อนุสาสิตฺวา  ชนปทํ  อคมาสิ  ฯ
ตสฺส ขิฑฺฑาปสุตสฺส อคฺคิ นิพฺพายิ ฯ
     {๓๑๗.๑}  อถโข  ตสฺส  ทารกสฺส  เอตทโหสิ  ปิตา  โข มํ เอวํ
อวจ  อคฺคึ  ตาต  ปริจเรยฺยาสิ  มา  จ  เต  อคฺคิ นิพฺพายิ สเจ ว เต
อคฺคิ   นิพฺพาเยยฺย   อยํ   วาสี  อิมานิ  กฏฺฐานิ  อิทํ  อรณิสหิตํ  อคฺคึ
นิพฺพตฺเตตฺวา  อคฺคึ  ปริจเรยฺยาสีติ  ยนฺนูนาหํ  อคฺคึ  นิพฺพตฺเตตฺวา  อคฺคึ
ปริจเรยฺยนฺติ  ฯ  อถโข  โส  ทารโก อรณิสหิตํ วาสิยา ตจฺฉิ อปฺเปวนาม
อคฺคึ   อธิคจฺเฉยฺยนฺติ   ฯ  เนว  โส  อคฺคึ  อธิคจฺฉิ  อรณิสหิตํ  ทฺวิธา
ผาเลสิ   ติธา   ผาเลสิ   จตุธา   ผาเลสิ   ปญฺจธา  ผาเลสิ  ทสธา
@เชิงอรรถ:  ม. ... จ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
ผาเลสิ   วีสติธา   ๑-  ผาเลสิ  สกลิกํ  สกลิกํ  อกาสิ  สกลิกํ  สกลิกํ
กริตฺวา  อุทุกฺขเล  โกเฏสิ  อุทุกฺขเล  โกเฏตฺวา  มหาวาเต  โอผุนิ ๒-
อปฺเปวนาม อคฺคึ อธิคจฺเฉยฺยนฺติ ฯ เนว โส อคฺคึ อธิคจฺฉิ ฯ
     {๓๑๗.๒}  อถโข โส อคฺคิโก ชฏิโล ชนปเท ตํ กรณียํ ตีเรตฺวา เยน
สโก   อสฺสโม   เตนุปสงฺกมิ   อุปสงฺกมิตฺวา   ตํ   ทารกํ   เอตทโวจ
กจฺจิ   เต   ตาต   อคฺคิ  นิพฺพุโตติ  ฯ  อิธ  เม  ตาต  ขิฑฺฑาปสุตสฺส
อคฺคิ   นิพฺพายิ   ตสฺส   เม   เอตทโหสิ   ปิตา  โข  มํ  เอวํ  อวจ
อคฺคึ  ตาต  ปริจเรยฺยาสิ  มา  จ  เต  ตาต  อคฺคิ  นิพฺพายิ  สเจ  ว
เต   อคฺคิ   นิพฺพาเยยฺย   อยํ   วาสี  อิมานิ  กฏฺฐานิ  อิทํ  อรณิสหิตํ
อคฺคึ     นิพฺพตฺเตตฺวา    อคฺคึ    ปริจเรยฺยาสีติ    ยนฺนูนาหํ    อคฺคึ
นิพฺพตฺเตตฺวา    อคฺคึ    ปริจเรยฺยนฺติ    อถโขหํ    ตาต    อรณิสหิตํ
วาสิยา    ตจฺฉึ    อปฺเปวนาม   อคฺคึ   อธิคจฺเฉยฺยนฺติ   ฯ   เนวาหํ
อคฺคึ   อธิคจฺฉึ   อรณิสหิตํ   ทฺวิธา   ผาเลสึ   ติธา   ผาเลสึ  จตุธา
ผาเลสึ  ปญฺจธา  ผาเลสึ  ทสธา  ผาเลสึ  วีสติธา  ๓-  ผาเลสึ สกลิกํ
สกลิกํ   อกาสึ   สกลิกํ   สกลิกํ  กริตฺวา  อุทุกฺขเล  โกเฏสึ  อุทุกฺขเล
โกเฏตฺวา   มหาวาเต   โอผุนึ  ๔-  อปฺเปวนาม  อคฺคึ  อธิคจฺเฉยฺยนฺติ
เนวาหํ อคฺคึ อธิคจฺฉินฺติ ฯ
     {๓๑๗.๓}   อถโข   ตสฺส   อคฺคิกสฺส  ชฏิลสฺส  เอตทโหสิ  ยาว
พาโล    อยํ   ทารโก   อพฺยตฺโต   กถญฺหิ   นาม   อโยนิโส   อคฺคึ
คเวสิสฺสตีติ       ฯ       ตสฺส       เปกฺขมานสฺส       อรณิสหิตํ
@เชิงอรรถ: ๑-๓ สี. ม. ยุ. สตธา ฯ  ม. ยุ. โอปุนิ ฯ  ม. ยุ. โอปุนึ ฯ
คเหตฺวา   อคฺคึ   นิพฺพตฺเตตฺวา   ตํ   ทารกํ   เอตทโวจ   เอวํ  โข
ตาต   อคฺคิ   นิพฺพตฺเตตพฺโพ   น  เตฺวว  ยถา  ตฺวํ  พาโล  อพฺยตฺโต
อโยนิโส  อคฺคึ  คเวสิสฺสสีติ  ๑-  ฯ  เอวเมว  โข  ตฺวํ ราชญฺญ พาโล
อพฺยตฺโต    อโยนิโส    ปรโลกํ   คเวสิสฺสสิ   ปฏินิสฺสชฺเชตํ   ราชญฺญ
ปาปกํ    ทิฏฺฐิคตํ    ปฏินิสฺสชฺเชตํ    ราชญฺญ   ปาปกํ   ทิฏฺฐิคตํ   มา
เต อโหสิ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขายาติ ฯ
     [๓๑๘]  กิญฺจาปิ  ภวํ  กสฺสโป  เอวมาห  อถโข  เนวาหํ สกฺโกมิ
อิทํ   ปาปกํ   ทิฏฺฐิคตํ   ปฏินิสฺสชฺชิตุํ   ราชาปิ   มํ   ปเสนทิ  โกสโล
ชานาติ    ติโรราชาโนปิ    ปายาสิ   ราชญฺโญ   เอวํวาที   เอวํทิฏฺฐี
อิติปิ    นตฺถิ    ปโร    โลโก   นตฺถิ   สตฺตา   โอปปาติกา   นตฺถิ
สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ   วิปาโกติ   ฯ  สจาหํ  โภ  กสฺสป  อิทํ
ปาปกํ   ทิฏฺฐิคตํ   ปฏินิสฺสชฺชิสฺสามิ   ภวิสฺสนฺติ   เม   วตฺตาโร   ยาว
พาโล   ปายาสิ   ราชญฺโญ   อพฺยตฺโต   ทุคฺคหิตคาหีติ   โกเปนปิ   นํ
หริสฺสามิ มกฺเขนปิ นํ หริสฺสามิ ปฬาเสนปิ นํ หริสฺสามีติ ฯ
     [๓๑๙]   เตนหิ   ราชญฺญ  อุปมนฺเต  กริสฺสามิ  อุปมายปีเธกจฺเจ
วิญฺญู   ปุริสา   ภาสิตสฺส   อตฺถํ   อาชานนฺติ   ฯ   ภูตปุพฺพํ   ราชญฺญ
มหาสกฏสตฺโถ    สกฏสหสฺสํ    ปุรตฺถิมา    ชนปทา    ปจฺฉิมํ   ชนปทํ
อคมาสิ   ฯ  โสเยว  ๒-  คจฺฉติ  ขิปฺปํเยว  ปริยาทิยติ  ติณํ  กฏฺโฐทกํ
หริตกปณฺณํ   ๓-   ฯ  ตสฺมึ  โข  ปน  สตฺเถ  เทฺว  สตฺถวาหา  อเหสุํ
@เชิงอรรถ:  ม. คเวสีติ ฯ  ม. ยุ. โส เยน เยน ... ฯ  สี. ยุ. หริตกวนฺตํ ฯ
เอโก   ปญฺจนฺนํ   สกฏสตานํ   เอโก   ปญฺจนฺนํ  สกฏสตานํ  ฯ  อถโข
เตสํ   สตฺถวาหานํ   เอตทโหสิ   อยํ   โข  มหาสกฏสตฺโถ  สกฏสหสฺสํ
เต   มยํ   เยน   เยน  คจฺฉาม  ขิปฺปเมว  ปริยาทิยติ  ติณํ  กฏฺโฐทกํ
หริตกปณฺณํ   ยนฺนูน   มยํ   อิมํ   สตฺถํ   ทฺวิธา   วิภเชยฺยาม  เอกโต
ปญฺจ   สกฏสตานิ   เอกโต   ปญฺจ   สกฏสตานีติ   ฯ   เต  ตํ  สตฺถํ
ทฺวิธา วิภชึสุ เอกโต ปญฺจ สกฏสตานิ เอกโต ปญฺจ สกฏสตานิ ฯ
     {๓๑๙.๑}  เอโก  ตาว  สตฺถวาโห  พหุํ  ติณญฺจ  กฏฺฐญฺจ อุทกญฺจ
อาโรเปตฺวา  สตฺถํ  ปยาเปสิ  ๑-  ฯ  ทฺวีหตีหปยาโต  ๒-  โข ปน โส
สตฺโถ    อทฺทส    ปุริสํ    กาฬํ    โลหิตกฺขึ   ๓-   อาสนฺนทฺธกลาปํ
กุมุทมาลํ   ๔-   อลฺลวตฺถํ   อลฺลเกสํ  กทฺทมมกฺขิเตหิ  จกฺเกหิ  ภเทฺรน
รเถน  ปฏิปถํ  อาคจฺฉนฺตํ  ทิสฺวา  เอตทโวจ  กุโต  โภ  อาคจฺฉสีติ  ฯ
อมุกมฺหา   ชนปทาติ   ฯ  กุหึ  คมิสฺสสีติ  ฯ  อมุกํ  นาม  ชนปทนฺติ  ฯ
กจฺจิ  โภ  ปุรโต  กนฺตาเร  มหาเมโฆ  อภิปฺปวุฏฺโฐติ ฯ เอวํ โภ ปุรโต
กนฺตาเร    มหาเมโฆ    อภิปฺปวุฏฺโฐ   อาสิตฺโตทกานิ   วฏุมานิ   พหุํ
ติณญฺจ   กฏฺฐญฺจ   อุทกญฺจ   ฉฑฺเฑถ   โภ   ปุราณานิ  ติณานิ  กฏฺฐานิ
อุทกานิ ลหุภาเรหิ สกเฏหิ สีฆํ สีฆํ คจฺฉถ มา โยคฺคานิ กิลมิตฺถาติ ฯ
     {๓๑๙.๒}  อถโข  โส สตฺถวาโห สตฺถิเก อามนฺเตสิ อยํ โภ ปุริโส
เอวมาห   ปุรโต   กนฺตาเร   มหาเมโฆ   อภิปฺปวุฏฺโฐ  อาสิตฺโตทกานิ
วฏุมานิ   พหุํ   ติณญฺจ   กฏฺฐญฺจ   อุทกญฺจ   ฉฑฺเฑถ   โภ   ปุราณานิ
ติณานิ    กฏฺฐานิ    อุทกานิ    ลหุภาเรหิ    สกเฏหิ    สีฆํ   คจฺฉถ
@เชิงอรรถ:  สี. ยุ. ปายาเปสิ ฯ  สี. ยุ. ... ปายาโต ฯ  ม. โลหิตกฺขํ สนฺนทฺธกลาปํ ฯ
@ ม. กุมุทมาลึ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
มา   โยคฺคานิ   กิลมิตฺถาติ   ฉฑฺเฑถ   โภ  ปุราณานิ  ติณานิ  กฏฺฐานิ
อุทกานิ   ลหุภาเรหิ   สกเฏหิ   สตฺถํ   ปยาเปถาติ   ฯ   เอวํ  โภติ
โข    เต    สตฺถิกา    ตสฺส   สตฺถวาหสฺส   ปฏิสฺสุตฺวา   ฉฑฺเฑตฺวา
ปุราณานิ    ติณานิ    กฏฺฐานิ   อุทกานิ   ลหุภาเรหิ   สกเฏหิ   สตฺถํ
ปยาเปสุํ   ฯ   เต   ปฐเมปิ  สตฺถวาเส  น  อทฺทสํสุ  ติณํ  วา  กฏฺฐํ
วา  อุทกํ  วา  ทุติเยปิ  สตฺถวาเส  ฯ  ตติเยปิ  สตฺถวาเส ฯ จตุตฺเถปิ
สตฺถวาเส   ฯ   ปญฺจเมปิ   สตฺถวาเส   ฯ   ฉฏฺเฐปิ   สตฺถวาเส  ฯ
สตฺตเมปิ   สตฺถวาเส   น   อทฺทสํสุ   ติณํ  วา  กฏฺฐํ  วา  อุทกํ  วา
สพฺเพ   ว   อนยพฺยสนํ   อาปชฺชึสุเยว   ๑-  ฯ  ตสฺมึ  สตฺเถ  อเหสุํ
มนุสฺสา  วา  ปสู  วา  ฯ  สพฺเพ  ว  โส  ยกฺโข  อมนุสฺโส ภกฺเขสิ ฯ
อฏฺฐิกาเนว เสสานิ ๒- ฯ
     {๓๑๙.๓}   ยทา   อญฺญาสิ   ทุติโย   สตฺถวาโห   พหุนิกฺขนฺตโร
โขทานิ   โส   สตฺโถติ   พหุํ   ติณญฺจ  กฏฺฐญฺจ  อุทกญฺจ  อาโรเปตฺวา
สตฺถํ  ปยาเปสิ  ฯ  ทฺวีหตีหปยาโต  โข  ปน  โส  สตฺโถ  อทฺทส  ปุริสํ
กาฬํ    โลหิตกฺขึ    อาสนฺนทฺธกลาปํ   กุมุทมาลํ   อลฺลวตฺถํ   อลฺลเกสํ
กทฺทมมกฺขิเตหิ   จกฺเกหิ   ภเทฺรน   รเถน   ปฏิปถํ  อาคจฺฉนฺตํ  ทิสฺวา
เอตทโวจ    กุโต   โภ   อาคจฺฉสีติ   ฯ   อมุกมฺหา   ชนปทาติ   ฯ
กุหึ   คมิสฺสสีติ   ฯ   อมุกํ   นาม   ชนปทนฺติ   ฯ  กจฺจิ  โภ  ปุรโต
กนฺตาเร   มหาเมโฆ   อภิปฺปวุฏฺโฐติ   ฯ  เอวํ  โภ  ปุรโต  กนฺตาเร
มหาเมโฆ         อภิปฺปวุฏฺโฐ        อาสิตฺโตทกานิ        วฏุมานิ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. อาปชฺชึสุ ฯ เย จ ตสฺมึ ... ฯ  สี. ยุ. เสเสสิ ฯ
พหุํ     ติณญฺจ     กฏฺฐญฺจ    อุทกญฺจ    ฉฑฺเฑถ    โภ    ปุราณานิ
ติณานิ   กฏฺฐานิ   อุทกาน   ลหุภาเรหิ   สกเฏหิ   สีฆํ   สีฆํ   คจฺฉถ
มา โยคฺคานิ กิลมิตฺถาติ ฯ
     {๓๑๙.๔}  อถโข  โส  สตฺถวาโห  สตฺถิเก  อามนฺเตสิ  อยํ  โภ
ปุริโส    เอวมาห    ปุรโต    กนฺตาเร    มหาเมโฆ    อภิปฺปวุฏฺโฐ
อาสิตฺโตทกานิ     วฏุมานิ     พหุํ     ติณญฺจ     กฏฺฐญฺจ    อุทกญฺจ
ฉฑฺเฑถ    โภ    ปุราณานิ    ติณานิ   กฏฺฐานิ   อุทกานิ   ลหุภาเรหิ
สกเฏหิ   สีฆํ   สีฆํ   คจฺฉถ   มา   โยคฺคานิ   กิลมิตฺถาติ   อยํ  โภ
ปุริโส   เนว   อมฺหากํ   มิตฺโต   น  ญาติสาโลหิโต  กถํ  มยํ  อิมสฺส
สทฺธาย    คมิสฺสาม    น    โว    ฉฑฺเฑตพฺพานิ   ปุราณานิ   ติณานิ
กฏฺฐานิ   อุทกานิ   ฯ   ยถาภเตน   ๑-   ภณฺเฑน   สตฺถํ   ปยาเปถ
น   โน   ปุราณํ   ฉฑฺเฑสฺสามาติ   ฯ  เอวํ  โภติ  โข  เต  สตฺถิกา
ตสฺส   สตฺถวาหสฺส  ปฏิสฺสุตฺวา  ยถาภเตน  ภณฺเฑน  สตฺถํ  ปยาเปสุํ  ฯ
เต   ปฐเมปิ  สตฺถวาเส  น  อทฺทสํสุ  ติณํ  วา  กฏฺฐํ  วา  อุทกํ  วา
ทุติเยปิ  สตฺถวาเส  ฯ  ตติเยปิ  สตฺถวาเส  ฯ  จตุตฺเถปิ  สตฺถวาเส ฯ
ปญฺจเมปิ   สตฺถวาเส  ฯ  ฉฏฺเฐปิ  สตฺถวาเส  ฯ  สตฺตเมปิ  สตฺถวาเส
น   อทฺทสํสุ   ติณํ   วา   กฏฺฐํ  วา  อุทกํ  วา  ตญฺจ  สตฺถํ  อทฺทสํสุ
อนยพฺยสนํ   อาปนฺนํเยว   ๒-   ฯ   ตสฺมึ   สตฺเถ   อเหสุํ   มนุสฺสา
วา   ปสู   วา   ฯ  เตสญฺจ  อฏฺฐิกาเนว  อทฺทสํสุ  ฯ  เตน  ยกฺเขน
อมนุสฺเสน ภกฺขิตา ๓- ฯ
     {๓๑๙.๕}    อถโข    โส    สตฺถวาโห   สตฺถิเก   อามนฺเตสิ
อยํ   โข   โภ   โส   สตฺโถ   อนยพฺยสนํ  อาปนฺโน  ยถา  ตํ  เตน
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. ยถากเตน ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ  ม. อาปนฺนํ ฯ เย จ ... ฯ
@ยุ. อาปนฺนํ ฯ เย ว ฯ  ม. ยุ. ภกฺขิตานํ ฯ
พาเลน    สตฺถวาเหน    ปริณายเกน   ฯ   เตนหิ   โภ   ยานมฺหากํ
สตฺเถ    อปฺปสารานิ    ปณิยานิ    ตานิ   ฉฑฺเฑตฺวา   ยานิ   อิมสฺมึ
สตฺเถ   มหาสารานิ   ปณิยานิ   ตานิ   อาทิยถาติ   ฯ   เอวํ   โภติ
โข   เต   สตฺถิกา   ตสฺส   สตฺถวาหสฺส   ปฏิสฺสุตฺวา   ยานิ   สกสฺมึ
สตฺเถ    อปฺปสารานิ    ปณิยานิ    ตานิ    ฉฑฺเฑตฺวา   ยานิ   ตสฺมึ
สตฺเถ    มหาสารานิ    ปณิยานิ    ตานิ   อาทิยิตฺวา   โสตฺถินา   ตํ
กนฺตารํ นิตฺถรึสุ ยถา ตํ ปณฺฑิเตน สตฺถวาเหน ปริณายเกน ฯ
     {๓๑๙.๖}  เอวเมว  โข  ตฺวํ  ราชญฺญ พาโล อพฺยตฺโต อนยพฺยสนํ
อาปชฺชิสฺสสิ   อโยนิโส   ปรโลกํ   คเวสนฺโต   เสยฺยถาปิ  โส  ปุริโส
สตฺถวาโห   เยปิ   ตว   โสตพฺพํ   สทฺธาตพฺพํ   ๑-  มญฺญิสฺสนฺติ  เตปิ
อนยพฺยสนํ    อาปชฺชิสฺสนฺติ   เสยฺยถาปิ   เต   สตฺถิกา   ปฏินิสฺสชฺเชตํ
ราชญฺญ   ปาปกํ   ทิฏฺฐิคตํ   ปฏินิสฺสชฺเชตํ   ราชญฺญ   ปาปกํ   ทิฏฺฐิคตํ
มา เต อโหสิ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขายาติ ฯ
     [๓๒๐]   กิญฺจาปิ   ภวํ   กสฺสโป   เอวมาห   อถโข   เนวาหํ
สกฺโกมิ   อิทํ   ปาปกํ   ทิฏฺฐิคตํ   ปฏินิสฺสชฺชิตุํ   ราชาปิ   มํ  ปเสนทิ
โกสโล    ชานาติ    ติโรราชาโนปิ    ปายาสิ   ราชญฺโญ   เอวํวาที
เอวํทิฏฺฐี   อิติปิ   นตฺถิ   ปโร   โลโก   นตฺถิ   สตฺตา   โอปปาติกา
นตฺถิ    สุกตทุกฺกฏานํ    กมฺมานํ    ผลํ    วิปาโกติ    สจาหํ    โภ
กสฺสป    อิมํ    ปาปกํ    ทิฏฺฐิคตํ   ปฏินิสฺสชฺชิสฺสามิ   ภวิสฺสนฺติ   เม
วตฺตาโร   ยาว   พาโล   ปายาสิ   ราชญฺโญ  อพฺยตฺโต  ทุคฺคหิตคาหีติ
@เชิงอรรถ:  ยุ. สทฺทหาตพฺพํ ฯ
โกเปนปิ   นํ   หริสฺสามิ   มกฺเขนปิ   นํ   หริสฺสามิ   ปฬาเสนปิ   นํ
หริสฺสามีติ ฯ
     [๓๒๑]   เตนหิ   ราชญฺญ  อุปมนฺเต  กริสฺสามิ  อุปมายปีเธกจฺเจ
วิญฺญู   ปุริสา   ภาสิตสฺส   อตฺถํ   อาชานนฺติ   ฯ   ภูตปุพฺพํ   ราชญฺญ
อญฺญตโร    สูกรโปสโก    ปุริโส    สกมฺหา    คามา   อญฺญํ   คามํ
อคมาสิ   ตตฺถ   อทฺทส   ปหูตํ   สุกฺขํ   คูถํ   ฉฑฺฑิตํ   ฯ  ทิสฺวานสฺส
เอตทโหสิ   อยํ   โข   ปหูโต   สุกฺขคูโถ  ฉฑฺฑิโต  ๑-  มม  สูกรานํ
ภกฺโข   ๒-  ยนฺนูนาหํ  อิโต  สุกฺขคูถํ  หเรยฺยนฺติ  ฯ  โส  อุตฺตราสงฺคํ
ปตฺถริตฺวา    ปหูตํ    สุกฺขคูถํ   อากิริตฺวา   ภณฺฑิกํ   พนฺธิตฺวา   สีเส
อุจฺโจโรเปตฺวา ๓- อคมาสิ ฯ
     {๓๒๑.๑}   ตสฺส   อนฺตรามคฺเค   มหาอกาลเมโฆ   ปาวสฺสิ  ฯ
โส   อุคฺฆรนฺตํ   ปคฺฆรนฺตํ   ยาว   อคฺคนขา  คูเถน  มกฺขิโต  คูถภารํ
อาทาย  อคมาสิ  ฯ  ตเมนํ  มนุสฺสา  ทิสฺวา  เอวมาหํสุ  กจฺจิ  โน ตฺวํ
ภเณ   อุมฺมตฺโต   กจฺจิ  นุ  ๔-  วิเจโต  ๕-  กถญฺหิ  นาม  อุคฺฆรนฺตํ
ปคฺฆรนฺตํ  ยาว  อคฺคนขา  คูเถน  มกฺขิโต  คูถภารํ  หริยิสฺสสีติ  ๖-  ฯ
ตุเมฺห  เขฺวตฺถ  ภเณ  อุมฺมตฺตา  ตุเมฺห  วิเจตา  ๗-  ตถา  หิ ปน เม
สูกรภตฺตนฺติ  ฯ  เอวเมว  โข  ตฺวํ  ราชญฺญ  คูถภาริกูปโม  ๘-  มญฺเญ
ปฏิภาสิ    ปฏินิสฺสชฺเชตํ    ราชญฺญ    ปาปกํ   ทิฏฺฐิคตํ   ปฏินิสฺสชฺเชตํ
ราชญฺญ ปาปกํ ทิฏฺฐิคตํ มา เต อโหสิ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขายาติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ฉฑฺฑิโต มมญฺจ สูกรภตฺตํ ฯ ยุ. ฉฑฺฑิโต มมญฺจ ฯ  สี. มมญฺจ สูกรภตฺโต ฯ
@ ม. อจฺจาโรเปตฺวา ฯ สี. ยุ. อุพฺพาเหตฺวา ฯ  ม. ยุ. นุสทฺโท นตฺถิ ฯ ๕-๗ ยุ.
@เวเจโต เวเจตา ฯ  หริสฺสสีติ ปาเฐน ภวิตพฺพํ ฯ  สี. ยุ. คูถหาริกูปโม ฯ
     [๓๒๒]   กิญฺจาปิ   ภวํ   กสฺสโป   เอวมาห   อถโข   เนวาหํ
สกฺโกมิ   อิทํ   ปาปกํ   ทิฏฺฐิคตํ   ปฏินิสฺสชฺชิตุํ   ราชาปิ   มํ  ปเสนทิ
โกสโล    ชานาติ    ติโรราชาโนปิ    ปายาสิ   ราชญฺโญ   เอวํวาที
เอวํทิฏฺฐี   อิติปิ   นตฺถิ   ปโร   โลโก   นตฺถิ   สตฺตา   โอปปาติกา
นตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ   วิปาโกติ   สจาหํ   โภ  กสฺสป
อิทํ    ปาปกํ   ทิฏฺฐิคตํ   ปฏินิสฺสชฺชิสฺสามิ   ภวิสฺสนฺติ   เม   วตฺตาโร
ยาว   พาโล   ปายาสิ   ราชญฺโญ   อพฺยตฺโต  ทุคฺคหิตคาหีติ  โกเปนปิ
นํ หริสฺสามิ มกฺเขนปิ นํ หริสฺสามิ ปฬาเสนปิ นํ หริสฺสามีติ ฯ
     [๓๒๓]   เตนหิ   ราชญฺญ  อุปมนฺเต  กริสฺสามิ  อุปมายปีเธกจฺเจ
วิญฺญู   ปุริสา   ภาสิตสฺส   อตฺถํ   อาชานนฺติ   ฯ   ภูตปุพฺพํ   ราชญฺญ
เทฺว  อกฺขธุตฺตา  อกฺเขหิ  ทิพฺพึสุ  ฯ  เอโก  อกฺขธุตฺโต  อาคตาคตํ กลึ
คิลติ   ฯ   อทฺทสา   โข  ทุติโย  อกฺขธุตฺโต  ตํ  อกฺขธุตฺตํ  อาคตาคตํ
กลึ   คิลนฺตํ   ทิสฺวา   ตํ   อกฺขธุตฺตํ   เอตทโวจ   ตฺวํ   โข   สมฺม
เอกนฺติเกน ชินาสิ เทหิ เม สมฺม อกฺเข ปโชหริสฺสามีติ ๑- ฯ
     {๓๒๓.๑}  เอวํ  สมฺมาติ  โข  โส  อกฺขธุตฺโต  ตสฺส อกฺขธุตฺตสฺส
อกฺเข  ปาทาสิ  ฯ  อถโข  โส  อกฺขธุตฺโต อกฺเข วิเสน ปริภาเวตฺวา ตํ
อกฺขธุตฺตํ   เอตทโวจ   เอหิ   โข   สมฺม   อกฺเขหิ  ทิพฺพิสฺสามาติ  ฯ
เอวํ   สมฺมาติ  โข  โส  อกฺขธุตฺโต  ตสฺส  อกฺขธุตฺตสฺส  ปจฺจสฺโสสิ  ฯ
ทุติยมฺปิ   โข   เต   อกฺขธุตฺตา   อกฺเขหิ   ทิพฺพึสุ   ฯ  ทุติยมฺปิ  โข
@เชิงอรรถ:  ปโชหิสฺสามีตีติ ปน ปาเฐน ภวิตพฺพํ ฯ
โส   อกฺขธุตฺโต   อาคตาคตํ   กลึ   คิลติ   ฯ   อทฺทสา  โข  ทุติโย
อกฺขธุตฺโต   ตํ   อกฺขธุตฺตํ   ทุติยมฺปิ   อาคตาคตํ   กลึ  คิลนฺตํ  ทิสฺวา
ตํ อกฺขธุตฺตํ เอตทโวจ
     [๓๒๔]  ลิตฺตํ ปรเมน เตชสา
                คิลมกฺขํ ปุริโส น พุชฺฌติ
                คิลเร ๑- ปาปธุตฺตา กปณา
                เต กฏุกํ ภวิสฺสตีติ ฯ
     [๓๒๕]  เอวเมว  โข  ตฺวํ  ราชญฺญ  อกฺขธุตฺตกูปโม  ๒-  มญฺเญ
ปฏิภาสิ    ปฏินิสฺสชฺเชตํ    ราชญฺญ    ปาปกํ   ทิฏฺฐิคตํ   ปฏินิสฺสชฺเชตํ
ราชญฺญ    ปาปกํ    ทิฏฺฐิคตํ   มา   เต   อโหสิ   ทีฆรตฺตํ   อหิตาย
ทุกฺขายาติ ฯ
     [๓๒๖]   กิญฺจาปิ   ภวํ   กสฺสโป   เอวมาห   อถโข   เนวาหํ
สกฺโกมิ   อิทํ   ปาปกํ   ทิฏฺฐิคตํ   ปฏินิสฺสชฺชิตุํ   ราชาปิ   มํ  ปเสนทิ
โกสโล    ชานาติ    ติโรราชาโนปิ    ปายาสิ   ราชญฺโญ   เอวํวาที
เอวํทิฏฺฐี   อิติปิ   นตฺถิ   ปโร   โลโก   นตฺถิ   สตฺตา   โอปปาติกา
นตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ   วิปาโกติ   สจาหํ   โภ  กสฺสป
อิทํ    ปาปกํ   ทิฏฺฐิคตํ   ปฏินิสฺสชฺชิสฺสามิ   ภวิสฺสนฺติ   เม   วตฺตาโร
ยาว   พาโล   ปายาสิ   ราชญฺโญ   อพฺยตฺโต  ทุคฺคหิตคาหีติ  โกเปนปิ
นํ หริสฺสามิ มกฺเขนปิ นํ หริสฺสามิ ปฬาเสนปิ นํ หริสฺสามีติ ฯ
     [๓๒๗]   เตนหิ   ราชญฺญ  อุปมนฺเต  กริสฺสามิ  อุปมายปีเธกจฺเจ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. คิลเร คิล ปาปธุตฺต ปจฺฉา เต กฏุกํ ภวิสฺสตีติ ฯ  ยุ. อกฺขธุตฺตูปโม ฯ
วิญฺญู   ปุริสา   ภาสิตสฺส   อตฺถํ   อาชานนฺติ   ฯ   ภูตปุพฺพํ   ราชญฺญ
อญฺญตโร  ชนปเท  ๑-  วุฏฺฐาสิ  ฯ  อถโข  สหายโก สหายกํ อามนฺเตสิ
อายาม   สมฺม   เยน  โส  ชนปโท  เตนุปสงฺกมิสฺสาม  อปฺเปวนาเมตฺถ
กิญฺจิ   ธนํ   อธิคจฺเฉยฺยามาติ   ฯ   เอวํ   สมฺมาติ   โข   สหายโก
สหายกสฺส   ปจฺจสฺโสสิ   ฯ   เต   เยน  โส  ชนปโท  เยน  อญฺญตรํ
คามปชฺชํ   ๒-   เตนุปสงฺกมึสุ   ตตฺถ  อทฺทสํสุ  ปหูตํ  สาณํ  ฉฑฺฑิตํ  ฯ
ทิสฺวา    สหายโก    สหายกํ   อามนฺเตสิ   อิทํ   โข   สมฺม   ปหูตํ
สาณํ    ฉฑฺฑิตํ    เตนหิ    สมฺม   ตฺวญฺจ   สาณภารํ   พนฺธ   อหญฺจ
สาณภารํ พนฺธิสฺสามิ อุโภ สาณภารํ อาทาย คมิสฺสามาติ ฯ
     {๓๒๗.๑}   เอวํ  สมฺมาติ  โข  สหายโก  สหายกสฺส  ปฏิสฺสุตฺวา
สาณภารํ  พนฺธิ  ฯ  เต  อุโภ  สาณภารํ  อาทาย เยน อญฺญตรํ คามปชฺชํ
เตนุปสงฺกมึสุ   ตตฺถ   อทฺทสํสุ   ปหูตํ   สาณสุตฺตํ   ฉฑฺฑิตํ   ฯ  ทิสฺวา
สหายโก   สหายกํ   อามนฺเตสิ  ยสฺส  โข  สมฺม  อตฺถาย  อิจฺเฉยฺยาม
สาณํ    อิทํ    ปหูตํ    สาณสุตฺตํ    ฉฑฺฑิตํ    เตนหิ   สมฺม   ตฺวญฺจ
สาณภารํ     ฉฑฺเฑหิ     อหญฺจ     สาณภารํ    ฉฑฺเฑสฺสามิ    อุโภ
สาณสุตฺตภารํ  อาทาย  คมิสฺสามาติ  ฯ  อยํ  โข  เม  สมฺม  สาณภาโร
ทุราคโต  ๓-  จ  สุสนฺนทฺโธ  จ  อลํ  เม  ตฺวํ  ปชานาหีติ  ฯ  อถโข
โส สหายโก สาณภารํ ฉฑฺเฑตฺวา สาณสุตฺตภารํ อาทิยิ ฯ
     {๓๒๗.๒}  เต  เยน  อญฺญตรํ คามปชฺชํ เตนุปสงฺกมึสุ ตตฺถ อทฺทสํสุ
ปหูตา  สาณิโย  ฉฑฺฑิตา  ฯ  ทิสฺวา  สหายโก  สหายกํ  อามนฺเตสิ ยสฺส
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. ชนปโท ฯ  ม. คามปฏฺฏํ ฯ สี. คามปตฺตํ ฯ ยุ. คามปทฺธนํ ฯ อิโต
@ปรํ อีทิสเมว ฯ  ม. ยุ. ทุราภโต ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
โข   สมฺม   อตฺถาย   อิจฺเฉยฺยาม   สาณํ   วา  สาณสุตฺตํ  วา  อิมา
ปหูตา    สาณิโย    ฉฑฺฑิตา    เตนหิ    สมฺม    ตฺวญฺจ    สาณภารํ
ฉฑฺเฑหิ    อหญฺจ    สาณสุตฺตภารํ    ฉฑฺเฑสฺสามิ    อุโภ    สาณิภารํ
อาทาย  คมิสฺสามาติ  ฯ  อยํ  โข  เม  สมฺม  สาณภาโร  ทุราคโต  จ
สุสนฺนทฺโธ   จ   อลํ   เม  ตฺวํ  ปชานาหีติ  ฯ  อถโข  โส  สหายโก
สาณสุตฺตภารํ ฉฑฺเฑตฺวา สาณิภารํ อาทิยิ ฯ
     {๓๒๗.๓}   เต   เยน   อญฺญตรํ  คามปชฺชํ  เตนุปสงฺกมึสุ  ตตฺถ
อทฺทสํสุ   ปหูตํ   โขมํ   ฉฑฺฑิตํ  ฯ  ทิสฺวา  ปหูตํ  โขมสุตฺตํ  ฉฑฺฑิตํ  ฯ
ทิสฺวา   ปหูตํ   โขมทุสฺสํ  ฉฑฺฑิตํ  ฯ  ทิสฺวา  ปหูตํ  กปฺปาสํ  ฉฑฺฑิตํ  ฯ
ทิสฺวา   ปหูตํ   กปฺปาสิกสุตฺตํ   ฉฑฺฑิตํ   ฯ  ทิสฺวา  ปหูตํ  กปฺปาสิกทุสฺสํ
ฉฑฺฑิตํ  ฯ  ทิสฺวา  ปหูตํ  อยสํ  ฉฑฺฑิตํ  ฯ  ทิสฺวา  ปหูตํ  โลหํ ฉฑฺฑิตํ ฯ
ทิสฺวา   ปหูตํ   ติปุํ   ฉฑฺฑิตํ  ฯ  ทิสฺวา  ปหูตํ  สิสํ  ฉฑฺฑิตํ  ฯ  ทิสฺวา
ปหูตํ   สชฺฌุํ   ๑-  ฉฑฺฑิตํ  ฯ  ทิสฺวา  ปหูตํ  สุวณฺณํ  ฉฑฺฑิตํ  ฯ  ทิสฺวา
สหายโก   สหายกํ   อามนฺเตสิ  ยสฺส  โข  สมฺม  อตฺถาย  อิจฺเฉยฺยาม
สาณํ   วา   สาณสุตฺตํ   วา   สาณิโย  วา  โขมํ  วา  โขมสุตฺตํ  วา
โขมทุสฺสํ    วา    กปฺปาสํ   วา   กปฺปาสิกสุตฺตํ   วา   กปฺปาสิกทุสฺสํ
วา   อยสํ  วา  โลหํ  วา  ติปุํ  วา  สิสํ  วา  สชฺฌุํ  วา  อิทํ  ปหูตํ
สุวณฺณํ     ฉฑฺฑิตํ    เตนหิ    สมฺม    ตฺวญฺจ    สาณภารํ    ฉฑฺเฑหิ
อหญฺจ     สชฺฌุภารํ     ฉฑฺเฑสฺสามิ    อุโภ    สุวณฺณภารํ    อาทาย
คมิสฺสามาติ  ฯ  อยํ  โข  เม  สมฺม  สาณภาโร  ทุราคโต จ สุสนฺนทฺโธ
@เชิงอรรถ:  ม. สชฺฌํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
จ   อลํ   เม   ตฺวํ   ปชานาหีติ  ฯ  อถโข  โส  สหายโก  สชฺฌุภารํ
ฉฑฺเฑตฺวา สุวณฺณภารํ อาทิยิ ฯ
     {๓๒๗.๔}  เต  เยน  สโก  คาโม  เตนุปสงฺกมึสุ ฯ ตตฺถ โย โส
สหายโก  สาณภารํ  อาทาย  อคมาสิ  ตสฺส  เนว  มาตาปิตโร อภินนฺทึสุ
น   ปุตฺตทารา  อภินนฺทึสุ  น  มิตฺตามจฺจา  อภินนฺทึสุ  น  จ  ตโตนิทานํ
สุขํ  โสมนสฺสํ  อธิคจฺฉิ  ฯ  โย  ปน  โส  สหายโก  สุวณฺณภารํ อาทาย
อคมาสิ   ตสฺส   มาตาปิตโร   ๑-   อภินนฺทึสุ   ปุตฺตทาราปิ  อภินนฺทึสุ
มิตฺตามจฺจาปิ   อภินนฺทึสุ   ตโตนิทานญฺจ   สุขํ   โสมนสฺสํ   อธิคจฺฉิ  ฯ
เอวเมว  โข  [๒]-  ราชญฺญ สาณภาริกูปโม มญฺเญ ปฏิภาสิ ปฏินิสฺสชฺเชตํ
ราชญฺญ   ปาปกํ   ทิฏฺฐิคตํ   ปฏินิสฺสชฺเชตํ   ราชญฺญ   ปาปกํ   ทิฏฺฐิคตํ
มา เต อโหสิ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขายาติ ฯ
     [๓๒๘]  ปุริเมน  ๓-  จาหํ  โอปมฺเมน  โภโต กสฺสปสฺส อตฺตมโน
อภิรทฺโธ    อปิจาหํ   อิมานิ   วิจิตฺรานิ   ปญฺหาปฏิภาณานิ   โสตุกาโม
เอวาหํ    ภวนฺตํ   กสฺสปํ   ปจฺจนิกํ   กาตพฺพํ   อวมญฺญิสฺสํ   อภิกฺกนฺตํ
โภ    กสฺสป    อภิกฺกนฺตํ    โภ   กสฺสป   เสยฺยถาปิ   โภ   กสฺสป
นิกฺกุชฺชิตํ    วา    อุกฺกุชฺเชยฺย   ปฏิจฺฉนฺนํ   วา   วิวเรยฺย   มูฬฺหสฺส
วา   มคฺคํ   อาจิกฺเขยฺย   อนฺธกาเร   วา   เตลปฺปชฺโชตํ   ธาเรยฺย
จกฺขุมนฺโต  รูปานิ  ทกฺขนฺติ  เอวเมว  โภตา  กสฺสเปน  อเนกปริยาเยน
ธมฺโม     ปกาสิโต    เอสาหํ    โภ    กสฺสป    ภควนฺตํ    โคตมํ
สรณํ   คจฺฉามิ   ธมฺมญฺจ   ภิกฺขุสงฺฆญฺจ   อุปาสกํ   มํ   ภวํ   กสฺสโป
@เชิงอรรถ:  ม. มาตาปิตโรปิ ฯ  ม. ยุ. ตฺวํ ฯ  ม. ปุริเมเนว อหํ ฯ ยุ.
@ปุริเมเนวาหํ ฯ
ธาเรตุ   อชฺชตคฺเค   ปาณุเปตํ   สรณงฺคตํ  อิจฺฉามิ  จาหํ  โภ  กสฺสป
มหายญฺญํ    ยชิตุํ    อนุสาสตุ   มํ   ภวํ   กสฺสโป   ยํ   มม   อสฺส
ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายาติ ฯ
     {๓๒๘.๑}   ยถารูเป  โข  ราชญฺญ  ยญฺเญ  คาโว  วา  หญฺญนฺติ
อเชฬกา   วา  หญฺญนฺติ  กุกฺกุฏสูกรา  วา  หญฺญนฺติ  วิวิธา  วา  ปาณา
สงฺฆาตํ   อาปชฺชนฺติ  ปฏิคฺคาหกา  จ  โหนฺติ  มิจฺฉาทิฏฺฐี  มิจฺฉาสงฺกปฺปา
มิจฺฉาวาจา   มิจฺฉากมฺมนฺตา   มิจฺฉาอาชีวา   มิจฺฉาวายามา   มิจฺฉาสตี
มิจฺฉาสมาธี  ฯ  เอวรูโป  โข  ราชญฺญ  ยญฺโญ  น  มหปฺผโล  โหติ  น
มหานิสํโส  น  มหาชุติโก  น  มหาวิปฺผาโร ฯ เสยฺยถาปิ ราชญฺญ กสฺสโก
พีชนงฺคลํ  อาทาย  วนํ  ปวิเสยฺย  โส  ตตฺถ  ทุกฺเขตฺเต  ทุพฺภุมฺเม  ๑-
อวิหตขาณุกณฺฏเก   พีชานิ   ปติฏฺฐาเปยฺย  ขณฺฑานิ  ปูตีนิ  วาตาตปหตานิ
อสารทานิ   อสุขสยิตานิ   เทโว   จ   น   กาเลน  กาลํ  สมฺมาธารํ
อนุปฺปเวจฺเฉยฺย    อปิ   นุ   ตานิ   พีชานิ   วุฑฺฒึ   วิรุฬฺหึ   เวปุลฺลํ
อาปชฺเชยฺยุํ กสฺสโก วา วิปุลํ ผลํ อธิคจฺเฉยฺยาติ ฯ
     {๓๒๘.๒}  น ๒- เอวํ โภ กสฺสป ฯ เอวเมว โข ราชญฺญ ยถารูเป
ยญฺเญ   คาโว  วา  หญฺญนฺติ  อเชฬกา  วา  หญฺญนฺติ  กุกฺกุฏสูกรา  วา
หญฺญนฺติ   วิวิธา   วา   ปาณา   สงฺฆาตํ   อาปชฺชนฺติ  ปฏิคฺคาหกา  จ
โหนฺติ    มิจฺฉาทิฏฺฐี    มิจฺฉาสงฺกปฺปา    มิจฺฉาวาจา    มิจฺฉากมฺมนฺตา
มิจฺฉาอาชีวา   มิจฺฉาวายามา   มิจฺฉาสตี   มิจฺฉาสมาธี   ฯ   เอวรูโป
@เชิงอรรถ:  ทุพฺภูเมติ วา ปาโฐ ฯ  ม. ยุ. โน หิทํ โภ กสฺสป ฯ
โข    ราชญฺญ   ยญฺโญ   น   มหปฺผโล   โหติ   น   มหานิสํโส   น
มหาชุติโก น มหาวิปฺผาโร ฯ
     {๓๒๘.๓}  ยถารูเป  จ  โข  ราชญฺญ  ยญฺเญ เนว คาโว หญฺญนฺติ
น   อเชฬกา   หญฺญนฺติ   น   กุกฺกุฏสูกรา  หญฺญนฺติ  น  วิวิธา  [๑]-
ปาณา    สงฺฆาตํ   อาปชฺชนฺติ   ปฏิคฺคาหกา   จ   โหนฺติ   สมฺมาทิฏฺฐี
สมฺมาสงฺกปฺปา      สมฺมาวาจา      สมฺมากมฺมนฺตา      สมฺมาอาชีวา
สมฺมาวายามา   สมฺมาสตี   สมฺมาสมาธี   ฯ   เอวรูโป   โข  ราชญฺญ
ยญฺโญ มหปฺผโล โหติ มหานิสํโส มหาชุติโก มหาวิปฺผาโร ฯ
     {๓๒๘.๔}   เสยฺยถาปิ   ราชญฺญ   กสฺสโก   พีชนงฺคลํ   อาทาย
วนํ   ปวิเสยฺย   โส   ตตฺถ   สุกฺเขตฺเต   สุภุมฺเม   สิวิหตขาณุกณฺฏเก
พีชานิ   ปติฏฺฐาเปยฺย   อขณฺฑานิ   อปูตีนิ   อวาตาตปหตานิ   สารทานิ
สุขสยิตานิ   เทโว   จ   กาเลน   กาลํ   สมฺมาธารํ  อนุปฺปเวจฺเฉยฺย
อปิ   นุ   ตานิ   พีชานิ   วุฑฺฒึ  วิรุฬฺหึ  เวปุลฺลํ  อาปชฺเชยฺยุํ  กสฺสโก
วา  วิปุลํ  ผลํ  อธิคจฺเฉยฺยาติ  ฯ  เอวํ  โภ  กสฺสป  ฯ  เอวเมว โข
ราชญฺญ   ยถารูเป   ยญฺเญ   เนว   คาโว   หญฺญนฺติ   น   อเชฬกา
หญฺญนฺติ   น   กุกฺกุฏสูกรา  หญฺญนฺติ  น  วิวิธา  [๒]-  ปาณา  สงฺฆาตํ
อาปชฺชนฺติ    ปฏิคฺคาหกา    จ    โหนฺติ   สมฺมาทิฏฺฐี   สมฺมาสงฺกปฺปา
สมฺมาวาจา   สมฺมากมฺมนฺตา   สมฺมาอาชีวา   สมฺมาวายามา   สมฺมาสตี
สมฺมาสมาธี   ฯ   เอวรูโป   โข   ราชญฺญ   ยญฺโญ   มหปฺผโล  โหติ
มหานิสํโส มหาชุติโก มหาวิปฺผาโรติ ฯ
     [๓๒๙]     อถโข    ปายาสิ    ราชญฺโญ    ทานํ    ปฏฺฐเปสิ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. วา ฯ
สมณพฺราหฺมณกปณทฺธิกวณิพฺพกยาจกานํ    ฯ    ตสฺมึ   โข   ปน   ทาเน
เอวรูปํ  โภชนํ  ทียติ  กาณาชิกํ  ๑-  พิลงฺคทุติยํ โจรกานิ ๒- จ วตฺถานิ
คุฬวาลกานิ   ฯ   ตสฺมึ   โข   ปน   ทาเน   อุตฺตโร  นาม  มาณโว
วาวโฏ  ๓-  อโหสิ  ฯ  โส  ทานํ  ทตฺวา  เอวมนุทฺทิสติ อิมินา ทาเนน
ปายาสึ   ราชญฺญเมว   อิมสฺมึ   โลเก   สมาคจฺฉึ   มา  ปรสฺมินฺติ  ฯ
อสฺโสสิ   โข   ปายาสิ  ราชญฺโญ  อุตฺตโร  กิร  มาณโว  ทานํ  ทตฺวา
เอวมนุทฺทิสติ  อิมินา  ๔-  ทาเนน  ปายาสึ  ราชญฺญเมว  อิมสฺมึ  โลเก
สมาคจฺฉึ มา ปรสฺมินฺติ ฯ
     {๓๒๙.๑}  อถโข  ปายาสิ  ราชญฺโญ อุตฺตรํ มาณวํ อามนฺตาเปตฺวา
เอตทโวจ  สพฺพํ  ๕-  กิร  ตฺวํ  ตาต  อุตฺตร  ทานํ ทตฺวา เอวมนุทฺทิสสิ
อิมินา   ทาเนน   ปายาสึ   ราชญฺญเมว  อิมสฺมึ  โลเก  สมาคจฺฉึ  มา
ปรสฺมินฺติ  ฯ  เอวํ  โภ  ฯ  กสฺมา  ปน  ตฺวํ  ตาต  อุตฺตร ทานํ ทตฺวา
เอวมนุทฺทิสสิ  อิมินา  ทาเนน  ฯเปฯ  มา  ปรสฺมินฺติ  น  นุ  มยํ  ตาต
อุตฺตร  ปุญฺญตฺถิกา  ทานสฺเสว  ผลํ  ปาฏิกงฺขิโนติ  ฯ  โภโต  โข ทาเน
เอวรูปํ   โภชนํ   ทียติ  กาณาชิกํ  พิลงฺคทุติยํ  [๖]-  ภวํ  ปาทาปิ  น
อิจฺเฉยฺย   สมฺผุสิตุํ   กุโต   ภุญฺชิตุํ  โจรกานิ  จ  วตฺถานิ  คุฬวาลกานิ
ภวํ  ปาทาปิ  น  อิจฺเฉยฺย  สมฺผุสิตุํ  กุโต  ปริทหิตุํ  ภวํ  โข  ปนมฺหากํ
ปิโย   มนาโป   กถํ   มยํ   ปิยํ   มนาปํ  อมนาเปน  สํโยเชมาติ  ฯ
เตนหิ    ตฺวํ    ตาต   อุตฺตร   ยาทิสาหํ   โภชนํ   ภุญฺชามิ   ตาทิสํ
@เชิงอรรถ:  กฌาชกนฺติ วา ปาโฐ ฯ  ม. โธรกานิ ฯ สี. ยุ. เถรกานิ ฯ อิโต ปรํ
@อีทิสเมว ฯ  สี. ยุ. วฺยาวโฏ ฯ  ม. อิมิมาหํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
@ ม. ยุ. สจฺจํ ฯ  ม. ยํ ฯ
โภชนํ    ปฏฺฐเปหิ   ยาทิสานิ   จาหํ   วตฺถานิ   ปริทหามิ   ตาทิสานิ
จ   วตฺถานิ   ปฏฺฐเปหีติ   ฯ   เอวํ   โภติ   โข   อุตฺตโร  มาณโว
ปายาสิราชญฺญสฺส   ๑-   ปฏิสฺสุตฺวา   ยาทิสํ  โภชนํ  ปายาสิ  ราชญฺโญ
ภุญฺชติ   ตาทิสํ   โภชนํ   ปฏฺฐเปสิ   ยาทิสานิ   จ   วตฺถานิ  ปายาสิ
ราชญฺโญ ปริทหติ ตาทิสานิ จ วตฺถานิ ปฏฺฐเปสิ ฯ
     {๓๒๙.๒}   อถโข   ปายาสิ   ราชญฺโญ  อสกฺกจฺจํ  ทานํ  ทตฺวา
อสหตฺถา  ทานํ  ทตฺวา  อจิตฺติกตํ  ๒-  ทานํ  ทตฺวา  อปวิฏฺฐํ  ๓- ทานํ
ทตฺวา    กายสฺส    เภทา   ปรมฺมรณา   จาตุมฺมหาราชิกานํ   เทวานํ
สหพฺยตํ  อุปปชฺชิ  สุญฺญํ  เสรีสกวิมานํ  ฯ  โย  ปเนตสฺส  ทาเน วาวโฏ
อโหสิ   อุตฺตโร   นาม   มาณโว  โส  สกฺกจฺจํ  ทานํ  ทตฺวา  สหตฺถา
ทานํ   ทตฺวา   จิตฺติกตํ  ทานํ  ทตฺวา  อนปวิฏฺฐํ  ทานํ  ทตฺวา  กายสฺส
เภทา   ปรมฺมรณา   สุคตึ   สคฺคํ   โลกํ  อุปปชฺชิ  เทวานํ  ตาวตึสานํ
สหพฺยตํ ฯ
     [๓๓๐]   เตน   โข   ปน  สมเยน  อายสฺมา  ควมฺปติ  อภิกฺขณํ
สุญฺญํ   เสรีสกวิมานํ   ทิวาวิหารํ   คจฺฉติ  ฯ  อถโข  ปายาสิเทวปุตฺโต
เยนายสฺมา     ควมฺปติ     เตนุปสงฺกมิ    อุปสงฺกมิตฺวา    อายสฺมนฺตํ
ควมฺปตึ   อภิวาเทตฺวา   เอกมนฺตํ   อฏฺฐาสิ   ฯ   เอกมนฺตํ  ฐิตํ  โข
ปายาสิเทวปุตฺตํ  อายสฺมา  ควมฺปติ  เอตทโวจ  โกสิ  ตฺวํ  อาวุโสติ  ฯ
อหํ   ภนฺเต  ปายาสิ  ราชญฺโญติ  ฯ  น  นุ  ตฺวํ  อาวุโส  เอวํทิฏฺฐิโก
อโหสิ    อิติปิ    นตฺถิ   ปโร   โลโก   นตฺถิ   สตฺตา   โอปปาติกา
@เชิงอรรถ:  ปายาสิสฺส ราชญฺญสฺสาติ ปาเฐน ภวิตพฺพํ ฯ ม. อีทิสเมว ฯ  ม. อจิตฺตีกตํ ฯ
@ สี. ม. ยุ. อปวิทฺธํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
นตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ   วิปาโกติ   ฯ   สจฺจาหํ  ภนฺเต
เอวํทิฏฺฐิโก    อโหสึ    อิติปิ   นตฺถิ   ปโร   โลโก   นตฺถิ   สตฺตา
โอปปาติกา   นตฺถิ   สุกตทุกฺกฏานํ   กมฺมานํ   ผลํ   วิปาโกติ  อปิจาหํ
อยฺเยน กุมารกสฺสเปน เอตสฺมา ปาปกา ทิฏฺฐิคตา วิเวจิโตติ ฯ
     {๓๓๐.๑}  โย  ปน  เต  อาวุโส  ทาเน  วาวโฏ อโหสิ อุตฺตโร
นาม  มาณโว  โส  กุหึ  อุปปนฺโนติ  ฯ  โย  เม  ภนฺเต ทาเน วาวโฏ
อโหสิ   อุตฺตโร   นาม   มาณโว  โส  สกฺกจฺจํ  ทานํ  ทตฺวา  สหตฺถา
ทานํ   ทตฺวา   จิตฺติกตํ  ทานํ  ทตฺวา  อนปวิฏฺฐํ  ทานํ  ทตฺวา  กายสฺส
เภทา   ปรมฺมรณา   สุคตึ   สคฺคํ  โลกํ  อุปปนฺโน  เทวานํ  ตาวตึสานํ
สหพฺยตํ    อหํ    ปน   ภนฺเต   อสกฺกจฺจํ   ทานํ   ทตฺวา   อสหตฺถา
ทานํ   ทตฺวา   อจิตฺติกตํ  ทานํ  ทตฺวา  อปวิฏฺฐํ  ทานํ  ทตฺวา  กายสฺส
เภทา   ปรมฺมรณา   จาตุมฺมหาราชิกานํ   เทวานํ   สหพฺยตํ   อุปปนฺโน
สุญฺญํ   เสรีสกวิมานํ   เตนหิ   ภนฺเต   ควมฺปติ   มนุสฺสโลกํ   คนฺตฺวา
เอวมาโรเจหิ   สกฺกจฺจํ   ทานํ   เทถ   สหตฺถา  ทานํ  เทถ  จิตฺติกตํ
ทานํ   เทถ   อนปวิฏฺฐํ   ทานํ   เทถ   ปายาสิ   ราชญฺโญ  อสกฺกจฺจํ
ทานํ    ทตฺวา   อสหตฺถา   ทานํ   ทตฺวา   อจิตฺติกตํ   ทานํ   ทตฺวา
อปวิฏฺฐํ   ทานํ   ทตฺวา  กายสฺส  เภทา  ปรมฺมรณา  จาตุมฺมหาราชิกานํ
เทวานํ   สหพฺยตํ   อุปปนฺโน   สุญฺญํ   เสรีสกวิมานํ   โย   ปน  ตสฺส
ทาเน   วาวโฏ   อโหสิ   อุตฺตโร  นาม  มาณโว  โส  สกฺกจฺจํ  ทานํ
ทตฺวา   สหตฺถา   ทานํ  ทตฺวา  จิตฺติกตํ  ทานํ  ทตฺวา  อนปวิฏฺฐํ  ทานํ
ทตฺวา   กายสฺส   เภทา   ปรมฺมรณา   สุคตึ   สคฺคํ   โลกํ  อุปปนฺโน
เทวานํ ตาวตึสานํ สหพฺยตนฺติ ฯ
     {๓๓๐.๒}   อถโข   อายสฺมา   ควมฺปติ   มนุสฺสโลกํ  อาคนฺตฺวา
เอวมาโรเจสิ  สกฺกจฺจํ  ทานํ  เทถ  สหตฺถา  ทานํ  เทถ  จิตฺติกตํ ทานํ
เทถ  อนปวิฏฺฐํ  ทานํ  เทถ  ปายาสิ  ราชญฺโญ  อสกฺกจฺจํ  ทานํ  ทตฺวา
อสหตฺถา   ทานํ  ทตฺวา  อจิตฺติกตํ  ทานํ  ทตฺวา  อปวิฏฺฐํ  ทานํ  ทตฺวา
กายสฺส    เภทา   ปรมฺมรณา   จาตุมฺมหาราชิกานํ   เทวานํ   สหพฺยตํ
อุปปนฺโน   สุญฺญํ  เสรีสกวิมานํ  โย  ปน  ตสฺส  ทาเน  วาวโฏ  อโหสิ
อุตฺตโร  นาม  มาณโว  โส  สกฺกจฺจํ  ทานํ  ทตฺวา  สหตฺถา ทานํ ทตฺวา
จิตฺติกตํ   ทานํ   ทตฺวา   อนปวิฏฺฐํ   ทานํ   ทตฺวา   กายสฺส   เภทา
ปรมฺมรณา    สุคตึ    สคฺคํ    โลกํ   อุปปนฺโน   เทวานํ   ตาวตึสานํ
สหพฺยตนฺติ ฯ
                  ปายาสิราชญฺญสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ทสมํ ฯ
                                  --------
                                ตสฺสุทฺทานํ
        อปทานํ ๑- นิทานญฺจ      นิพฺพานญฺจ สุทสฺสนํ
        ชนวสภโควินฺทํ               สมยํ สกฺกปญฺหกํ ๒-
        สติปฏฺฐานปายาสิ            มหาวคฺโคติ วุจฺจตีติ ๓- ฯ
                                  --------
@เชิงอรรถ:  ม. มหาปทาน นิทานํ ฯ  สี. ยุ. สกฺกเมว จ ฯ  สี. ยุ. มหาวคฺคสฺส
@สงฺคโห ฯ

             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้าที่ ๓๕๒-๓๙๖. https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=10&item=301&items=30              อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :- https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=10&item=301&items=30&mode=bracket              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :- https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=10&item=301&items=30              อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=10&item=301&items=30              ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=10&i=301              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๐ https://84000.org/tipitaka/read/?index_10 https://84000.org/tipitaka/english/?index_10

อ่านหัวข้อแรกอ่านหัวข้อที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้า คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]