ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
     ฉบับภาษาไทย   บาลีอักษรไทย   บาลีอักษรโรมัน 
อ่านหัวข้อแรกอ่านหัวข้อที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหัวข้อถัดไปอ่านหัวข้อสุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลี อักษรไทย พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๓ สุตฺต. ที. ปาฏิกวคฺโค
                          ลกฺขณสุตฺตํ
     [๑๓๐]  เอวมฺเม  สุตํ  ฯ  เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน  อนาถปิณฺฑิกสฺสาราเม  ๑-  ฯ  ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ
ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
     {๑๓๐.๑}   ภควา  เอตทโวจ  ทฺวตฺตึสิมานิ  ภิกฺขเว  มหาปุริสสฺส
มหาปุริสลกฺขณานิ   เยหิ   สมนฺนาคตสฺส   มหาปุริสสฺส   เทฺว   ว  ๒-
คติโย  ภวนฺติ  อนญฺญา  สเจ  อคารํ  อชฺฌาวสติ  ราชา  โหติ จกฺกวตฺติ
ธมฺมิโก    ธมฺมราชา    จาตุรนฺโต    วิชิตาวี    ชนปทฏฺฐาวริยปฺปตฺโต
สตฺตรตนสมนฺนาคโต    ตสฺสิมานิ    สตฺต   รตนานิ   ภวนฺติ   เสยฺยถีทํ
จกฺกรตนํ    หตฺถิรตนํ    อสฺสรตนํ    มณิรตนํ    อิตฺถีรตนํ   คหปติรตนํ
ปริณายกรตนเมว   สตฺตมํ   ฯ   ปโรสหสฺสํ  โข  ปนสฺส  ปุตฺตา  ภวนฺติ
สูรา   วีรงฺครูปา   ปรเสนปฺปมทฺทนา  ฯ  โส  อิมํ  ปฐวึ  สาครปริยนฺตํ
อขีลํ   อนิมิตฺตํ  อกณฺฏกํ  อิทฺธํ  ผีตํ  เขมํ  สิวํ  นิรพฺพุทํ  ๓-  อทณฺเฑน
อสตฺเถน   ธมฺเมน   สเมน   ๔-  อภิวิชิย  อชฺฌาวสติ  สเจ  โข  ปน
อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชติ   อรหํ   โหติ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ  โลเก
วิวฏจฺฉโท ฯ
     {๑๓๐.๒}  กตมานิ [๕]- ตานิ ภิกฺขเว ทฺวตฺตึส มหาปุริสสฺส มหาปุริส-
ลกฺขณานิ  เยหิ  สมนฺนาคตสฺส  มหาปุริสสฺส  เทฺว  ว  ๒- คติโย ภวนฺติ
อนญฺญา  สเจ  อคารํ  อชฺฌาวสติ  ราชา  โหติ  จกฺกวตฺติ  ฯ สงฺขิตฺตํ ฯ
สเจ  โข  ปน  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชติ  อรหํ โหติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ  ยุ วสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ  ม. ยุ. อขีลํ
@อนิมิตฺตํ ... สิวํ นิรพฺพุทนฺติ อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ ฯ
@ ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ   ม. ยุ. จ ฯ
โลเก    วิวฏจฺฉโท   ฯ   อิธ   ภิกฺขเว   มหาปุริโส   สุปติฏฺฐิตปาโท
โหติ   ฯ   ยํปิ   ภิกฺขเว   มหาปุริโส   สุปติฏฺฐิตปาโท   โหติ   อิทํปิ
ภิกฺขเว มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณํ ภวติ ฯ
     {๑๓๐.๓}   ปุน   จปรํ   ภิกฺขเว  มหาปุริสสฺส  เหฏฺฐาปาทตเลสุ
จกฺกานิ    ชาตานิ    โหนฺติ    สหสฺสารานิ    สเนมิกานิ   สนาภิกานิ
สพฺพาการปริปูรานิ     [๑]-     ฯ    ยํปิ    ภิกฺขเว    มหาปุริสสฺส
เหฏฺฐาปาทตเลสุ   จกฺกานิ   ชาตานิ   โหนฺติ   สหสฺสารานิ  สเนมิกานิ
สนาภิกานิ    สพฺพาการปริปูรานิ    ฯ    อิทํปิ   ภิกฺขเว   มหาปุริสสฺส
มหาปุริสลกฺขณํ ภวติ ฯ
     {๑๓๐.๔}  ปุน  จปรํ ภิกฺขเว มหาปุริโส อายตปณฺหิ โหติ ฯ ทีฆงฺคุลี
โหติ   ฯ   มุทุตลนหตฺถปาโท   ๒-  โหติ  ฯ  ชาลหตฺถปาโท  โหติ  ฯ
อุสฺสงฺขปาโท  โหติ  ฯ  เอณิชงฺโฆ  โหติ  ฐิตโก  ว  อโนนมนฺโต อุโภหิ
ปาณิตเลหิ  ชนฺนุกานิ  ปริมสติ  ปริมชฺชติ  ฯ  โกโสหิตวตฺถคุโยฺห  โหติ ฯ
สุวณฺณวณฺโณ  [๓]-   กาญฺจนสนฺนิภตโจ  ฯ  สุขุมจฺฉวี  โหติ  สุขุมตฺตา
ฉวิยา  รโชชลฺลํ  กาเย  น  อุปลิปฺปติ  ฯ  เอเกกโลโม โหติ เอเกกานิ
โลมานิ  โลมกูเปสุ  ชาตานิ  ฯ  อุทฺธคฺคโลโม  โหติ  อุทฺธคฺคานิ โลมานิ
ชาตานิ   นีลานิ   อญฺชนวณฺณานิ  กุณฺฑลาวตฺตานิ  ทกฺขิณาวตฺตกชาตานิ  ฯ
พฺรหฺมุชุคตฺโต  โหติ  ฯ  สตฺตุสฺสโท  โหติ  ฯ  สีหปุพฺพทฺธกาโย  โหติ  ฯ
ปิตฺตนฺตรํโส  ๔-  โหติ  ฯ  นิโคฺรธปริมณฺฑโล  โหติ  ยาวตกฺวสฺส  กาโย
ตาวตกฺวสฺส   พฺยาโม   ยาวตกฺวสฺส   พฺยาโม   ตาวตกฺวสฺส  กาโย  ฯ
สมวฏฺฏกฺขนฺโธ  โหติ  ฯ  รสคฺคสคฺคี โหติ ฯ สีหหนุ โหติ ฯ จตฺตาฬีสทนฺโต
@เชิงอรรถ:  ยุ. สุวิภตฺตนฺตรานิ ฯ  ม. มุทุตลุน ... ฯ ยุ. มุทุตลุณ ... ฯ
@ ม. ยุ. โหติ ฯ   ม. ยุ. จิตนฺตรํโส ฯ
โหติ   ฯ  สมทนฺโต  โหติ  ฯ  อวิรฬทนฺโต  ๑-  โหติ  ฯ  สุสุกฺกทาโฐ
โหติ   ฯ   ปหูตชิโวฺห   ๒-   โหติ  ฯ  พฺรหฺมสฺสโร  โหติ  กรวิกภาณี
โหติ   ๓-   ฯ   อภินีลเนตฺโต   โหติ  ฯ  โคปขุโม  โหติ  ฯ  อุณฺณา
ภมุกนฺตเร   ชาตา   โหติ  โอทาตา  มุทุ  ตูลสนฺนิภา  ฯ  ยํปิ  ภิกฺขเว
มหาปุริสสฺส  อุณฺณา  ภมุกนฺตเร  ชาตา  โหติ  โอทาตา  มุทุ  ตูลสนฺนิภา
อิทํปิ ภิกฺขเว มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณํ ภวติ ฯ
     {๑๓๐.๕}   ปุน  จปรํ  ภิกฺขเว  มหาปุริโส  อุณฺหีสสีโส  โหติ  ฯ
ยํปิ   ภิกฺขเว  มหาปุริโส  อุณฺหีสสีโส  โหติ  อิทํปิ  ภิกฺขเว  มหาปุริสสฺส
มหาปุริสลกฺขณํ    ภวติ   ฯ   อิมานิ   โข   ตานิ   ภิกฺขเว   ทฺวตฺตึส
มหาปุริสสฺส    มหาปุริสลกฺขณานิ    เยหิ    สมนฺนาคตสฺส   มหาปุริสสฺส
เทฺว   ว   คติโย   ภวนฺติ   อนญฺญา  สเจ  อคารํ  อชฺฌาวสติ  ราชา
โหติ   จกฺกวตฺติ  ฯ  สงฺขิตฺตํ  ฯ  สเจ  โข  ปน  อคารสฺมา  อนคาริยํ
ปพฺพชติ   อรหํ   โหติ   สมฺมาสมฺพุทฺโธ   โลเก  วิวฏจฺฉโท  ฯ  อิมานิ
โข    ภิกฺขเว   ทฺวตฺตึส   มหาปุริสสฺส   มหาปุริสลกฺขณานิ   พาหิรกาปิ
อิสโย  ธาเรนฺติ  โน  จ  โข  เต ชานนฺติ อิมสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา ฯเปฯ
อิมํ ลกฺขณํ ปฏิลภตีติ ฯ
     [๑๓๑]  ยํปิ  ภิกฺขเว  ตถาคโต  ปุริมํ  ชาตึ  ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ
ปุพฺเพ   มนุสฺสภูโต   สมาโน   ทฬฺหสมาทาโน  อโหสิ  กุสเลสุ  ธมฺเมสุ
อวตฺถิตสมาทาโน   กายสุจริเต   วจีสุจริเต   มโนสุจริเต  ทานสํวิภาเค
สีลสมาทาเน      อุโปสถุปวาเส      มตฺเตยฺยตาย     เปตฺเตยฺยตาย
@เชิงอรรถ:  ยุ. อวิวรทนฺโต ฯ   ยุ. ปหูลาชิโวฺห ฯ   ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฯ
สามญฺญตาย            พฺรหฺมญฺญตาย           กุเลเชฏฺฐาปจายิตาย
อญฺญตรญฺญตเรสุ   จ   อธิกุสเลสุ   ธมฺเมสุ   ฯ   โส   ตสฺส  กมฺมสฺส
กตตฺตา   อุปจิตตฺตา   อุสฺสนฺนตฺตา   วิปุลตฺตา   กายสฺส   เภทา   ปรํ
มรณา  สุคตึ  สคฺคํ  โลกํ  อุปปชฺชติ  ฯ  โส  ตตฺถ  อญฺเญ  เทเว ทสหิ
ฐาเนหิ   อธิคณฺหาติ   ทิพฺเพน   อายุนา   ทิพฺเพน   วณฺเณน   ทิพฺเพน
สุเขน  ทิพฺเพน  ยเสน  ทิพฺเพน  อธิปเตยฺเยน  ทิพฺเพหิ  รูเปหิ  ทิพฺเพหิ
สทฺเทหิ   ทิพฺเพหิ   คนฺเธหิ   ทิพฺเพหิ  รเสหิ  ทิพฺเพหิ  โผฏฺฐพฺเพหิ  ฯ
โส   ตโต   จุโต   อิตฺถตฺตํ   อาคโต   สมาโน   อิมํ  มหาปุริสลกฺขณํ
ปฏิลภติ ฯ
     [๑๓๒]  สุปติฏฺฐิตปาโท  โหติ  สมํ  ปาทํ  ภูมิยํ นิกฺขิปติ สมํ อุทฺธรติ
สมํ  สพฺพาวนฺเตหิ  ปาทตเลหิ  ภูมึ ผุสติ ฯ โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต
สเจ   อคารํ   อชฺฌาวสติ  ราชา  โหติ  จกฺกวตฺติ  ธมฺมิโก  ธมฺมราชา
จาตุรนฺโต    วิชิตาวี   ชนปทฏฺฐาวริยปฺปตฺโต   สตฺตรตนสมนฺนาคโต   ฯ
ตสฺสิมานิ    สตฺต   รตนานิ   ภวนฺติ   เสยฺยถีทํ   จกฺกรตนํ   หตฺถิรตนํ
อสฺสรตนํ   มณิรตนํ   อิตฺถีรตนํ  คหปติรตนํ  ปริณายกรตนเมว  สตฺตมํ  ฯ
ปโรสหสฺสํ  โข  ปนสฺส  ปุตฺตา ภวนฺติ สูรา วีรงฺครูปา ปรเสนปฺปมทฺทนา ฯ
โส    อิมํ    ปฐวึ    สาครปริยนฺตํ   อขีลมนิมิตฺตมกณฺฏกํ   อิทฺธํ   ผีตํ
เขมํ   สิวํ   นิรพฺพุทํ   อทณฺเฑน   อสตฺเถน   ธมฺเมน  สเมน  อภิวิชิย
อชฺฌาวสติ   ราชา   สมาโน   กึ  ลภติ  อกฺขมฺภิโย  ๑-  โหติ  เกนจิ
@เชิงอรรถ:  ยุ. อวิกฺขมฺภิโย ฯ
มนุสฺสภูเตน    ปจฺจตฺถิเกน    ปจฺจามิตฺเตน    ราชา    สมาโน   อิทํ
ลภติ   ฯ   สเจ   โข   ปน   อคารสฺมา   อนคาริยํ   ปพฺพชติ  อรหํ
โหติ    สมฺมาสมฺพุทฺโธ    โลเก    วิวฏจฺฉโท   พุทฺโธ   สมาโน   กึ
ลภติ  อกฺขมฺภิโย  โหติ  อพฺภนฺตเรหิ  วา พาหิเรหิ วา ปจฺจตฺถิเกหิ [๑]-
ปจฺจามิตฺเตหิ   ราเคน   วา  โทเสน  วา  โมเหน  วา  สมเณน  วา
พฺราหฺมเณน  วา  เทเวน  วา  มาเรน  วา  พฺรหฺมุนา  วา  เกนจิ วา
โลกสฺมึ  ฯ  พุทฺโธ  สมาโน  อิทํ  ลภติ  ฯ  เอตมตฺถํ  ภควา  อโวจ ฯ
ตตฺเถตํ วุจฺจติ
     [๑๓๓]  สจฺเจ จ ธมฺเม จ ทเม จ สํยเม
               โสเจยฺยสีลาลยุโปสเถสุ จ
               ปาเณ ๒- อหึสาย อสาหเส รโต
               ทฬฺหํ สมาทาย สมนฺตมาจริ ๓- ฯ
               โส เตน กมฺเมน ติทิวํ อปกฺกมิ ๔-
               สุขญฺจ ขิฑฺฑา รติโย จ อนฺนุภิ ๕-
               ตโต จวิตฺวา ปุนราคโต อิธ
               สเมหิ ปาเทหิ ผุสี พสุนฺธรํ ฯ
               พฺยากํสุ เวยฺยญฺชนิกา สมาคตา
               สมปฺปติฏฺฐสฺส น โหติ ขมฺภนา
               คิหิสฺส วา ปพฺพชิตสฺส วา ปน ๖-
               ตํ ลกฺขณํ ภวติ ตทตฺถโชตกํ ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. วา ฯ  ม. ยุ. ทาเน ฯ  ม. ยุ. สมตฺตมาจริ ฯ  ม. ยุ. ทิวํ สมกฺกมิ ฯ
@ ม. อนฺวภิ ฯ ยุ. อานุภิ ฯ  ม. ยุ. ปุน ฯ
               อกฺขมฺภิโย โหติ อคารมาวสํ
               ปราภิภู สตฺตุภิ นปฺปมทฺทโน
               มนุสฺสภูเตนิธ โหติ ๑- เกนจิ
               อกฺขมฺภิโย ตสฺส ผเลน กมฺมุโน ฯ
               สเจ ว ๒- ปพฺพชฺชมุเปติ ตาทิโส
               เนกฺขมฺมฉนฺทาภิรโต วิจกฺขโณ
               อคฺโค น โส คจฺฉติ ชาตุ ขมฺภนํ ๓-
               นรุตฺตโม เอส หิ ตสฺส ธมฺมตาติ ฯ
     [๑๓๔]  ยํปิ   ภิกฺขเว   ตถาคโต  ปุริมํ  ชาตึ  ปุริมํ  ภวํ  ปุริมํ
นิเกตํ   ปุพฺเพ   มนุสฺสภูโต   สมาโน  พหุชนสฺส  สุขาวโห  ๔-  อโหสิ
อุพฺเพคอุตฺตาสภยํ    อปนุทิตา    ธมฺมิกญฺจ    รกฺขาวรณคุตฺตึ   สํวิธาตา
สปริวารญฺจ   ทานํ  อทาสิ  ฯ  โส  ตสฺส  กมฺมสฺส  กตตฺตา  อุปจิตตฺตา
อุสฺสนฺนตฺตา    วิปุลตฺตา    กายสฺส    เภทา    ปรํ    มรณา   สุคตึ
สคฺคํ   โลกํ   อุปปชฺชติ   ฯ  โส  ตตฺถ  อญฺเญ  เทเว  ทสหิ  ฐาเนหิ
อธิคณฺหาติ   ฯเปฯ   โส   ตโต   จุโต   อิตฺถตฺตํ   อาคโต   สมาโน
อิมํ    มหาปุริสลกฺขณํ   ปฏิลภติ   เหฏฺฐาปาทตเลสุ   จกฺกานิ   ชาตานิ
โหนฺติ    สหสฺสารานิ    สเนมิกานิ    สนาภิกานิ    สพฺพาการปริปูรานิ
สุวิภตฺตนฺตรานิ ฯ
     {๑๓๔.๑}   โส   เตน   ลกฺขเณน   สมนฺนาคโต   สเจ  อคารํ
อชฺฌาวสติ   ราชา   โหติ  จกฺกวตฺติ  ฯเปฯ  ราชา  สมาโน  กึ  ลภติ
มหาปริวาโร   โหติ   มหาสฺส  โหนฺติ  ปริวารา  ๕-  พฺราหฺมณคหปติกา
@เชิงอรรถ:  ยุ. มนุสฺสภูเตน น โหติ ฯ  ม. ยุ. จ ฯ  ยุ. คพฺภํ ฯ  ยุ. พหุชนสุขาย ฯ
@ ยุ. มหาสฺส โหติ ปริวาโร ฯ เอวมุปริ ฯ
เนคมา      ชานปทา     คณกมหามตฺตา     อนีกฏฺฐา     โทวาริกา
อมจฺจา   ปาริสชฺชา   ราชาโน  โภคิกา  ๑-  กุมารา  ราชา  สมาโน
อิทํ   ลภติ   ฯ  สเจ  ๒-  อคารสฺมา  อนคาริยํ  ปพฺพชติ  อรหํ  โหติ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ    โลเก    วิวฏจฺฉโท    พุทฺโธ   สมาโน   กึ   ลภติ
มหาปริวาโร  โหติ  มหาสฺส  โหนฺติ  ปริวารา  ภิกฺขู  ภิกฺขุนิโย อุปาสกา
อุปาสิกาโย   เทวา  มนุสฺสา  อสุรา  นาคา  คนฺธพฺพา  พุทฺโธ  สมาโน
อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
     [๑๓๕]  ปุเร ปุรตฺถา ปุริมาสุ ชาติสุ
               มนุสฺสภูโต พหุนํ สุขาวโห
               อุพฺเพคอุตฺตาสภายาปนูทโน
               คุตฺตีสุ รกฺขาวรเณสุ อุสฺสุโก ฯ
               โส เตน กมฺเมน ติทิวํ อปกฺกมิ
               สุขญฺจ ขิฑฺฑา รติโย จ อนฺนุภิ
               ตโต จวิตฺวา ปุนราคโต อิธ
               จกฺกานิ ปาเทสุ ทุเวสุ วินฺทติ
               สมนฺตเนมีนิ สหสฺสรานิ ๓- จ ฯ
               พฺยากํสุ เวยฺยญฺชนิกา สมาคตา
               ทิสฺวา กุมารํ สตปุญฺญลกฺขณํ
               ปริวารวา เหสฺสติ สตฺตุมทฺทโน
               ตถา หิ จกฺกานิ สมนฺตเนมินิ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. โภคิยา เอวมุปริ ฯ   ยุ. สเจ ปน ฯ   ยุ. สหสฺสารานิ จ ฯ
               สเจ น ปพฺพชฺชมุเปติ ตาทิโส
               วตฺเตติ จกฺกํ ปฐวึ ปสาสติ
               ตสฺสานุยนฺตา อิธ ๑- ภวนฺติ ขตฺติยา
               มหายสา ๒- สปริวารยนฺติ ๓- นํ ฯ
               สเจ ว ๔- ปพฺพชฺชมุเปติ ตาทิโส
               เนกฺขมฺมฉนฺทาภิรโต วิจกฺขโณ
               เทวา มนุสฺสาสุรสกฺกรกฺขสา ๕-
               คนฺธพฺพนาคา วิหงฺคา ๖- จตุปฺปทา
               อนุตฺตรํ เทวมนุสฺสปูชิตํ
               มหายสา สปริวารยนฺติ นํ ฯ
     [๑๓๖]  ยํปิ  ภิกฺขเว  ตถาคโต  ปุริมํ  ชาตึ  ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ
ปุพฺเพ    มนุสฺสภูโต    สมาโน    ปาณาติปาตํ   ปหาย   ปาณาติปาตา
ปฏิวิรโต     โหติ     นิหิตทณฺโฑ    นิหิตสตฺโถ    ลชฺชี    ทยาปนฺโน
สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี    วิหาสิ    ฯ   โส   ตสฺส   กมฺมสฺส   กตตฺตา
ฯเปฯ   โส   ตโต   จุโต   อิตฺถตฺตํ   อาคโต   สมาโน  อิมานิ  ตีณิ
มหาปุริสลกฺขณานิ    ปฏิลภติ    อายตปณฺหิ    จ   โหติ   ทีฆงฺคุลี   จ
พฺรหฺมุชุคตฺโต จ ฯ
     {๑๓๖.๑}   โส   เตหิ   ลกฺขเณหิ   สมนฺนาคโต   สเจ  อคารํ
อชฺฌาวสติ   ราชา   โหติ   จกฺกวตฺติ   ฯเปฯ   ราชา   สมาโน   กึ
ลภติ    ทีฆายุโก    โหติ    จิรฏฺฐิติโก   ทีฆมายุปาเลติ   น   สกฺกา
โหติ   อนฺตรา   ชีวิตา   โวโรเปตุํ   เกนจิ  มนุสฺสภูเตน  ปจฺจตฺถิเกน
@เชิงอรรถ:  ม. ตสฺสานุยนฺตาธ ฯ ยุ. ตสฺสานุยุตฺตา อิธ ฯ  ม. ยุ. มหายสํ ฯ
@ ม. สํปริ... ฯ ยุ. สมฺปริ... ฯ  ม. ยุ. จ ฯ   ยุ. เทวมนุสฺส... ฯ
@ ม. ยุ. วิหคา ฯ
ปจฺจามิตฺเตน   ราชา   สมาโน   อิทํ   ลภติ   ฯเปฯ  พุทฺโธ  สมาโน
กึ   ลภติ   ทีฆายุโก   โหติ   จิรฏฺฐิติโก   ทีฆมายุปาเลติ   น  สกฺกา
โหติ   อนฺตรา   ชีวิตา  โวโรเปตุํ  ปจฺจตฺถิเกหิ  ปจฺจามิตฺเตหิ  สมเณน
วา  พฺราหฺมเณน  วา  เทเวน  วา  มาเรน  วา  พฺรหฺมุนา  วา เกนจิ
วา  โลกสฺมึ  พุทฺโธ  สมาโน  อิทํ  ลภติ  ฯ  เอตมตฺถํ  ภควา อโวจ ฯ
ตตฺเถตํ วุจฺจติ
     [๑๓๗]  มรณวธภยมตฺตโน วิทิตฺวา
               ปฏิวิรโต ปรํ มรณาย อโหสิ
               เตน โส ๑- สุจริเตน สคฺคมคมาสิ ๒-
               สุกตผลวิปากมนุโภสิ ฯ
               จวิย ปุนริธาคโต สมาโน
               ปฏิลภติ อิธ ตีณิ ลกฺขณานิ
               ภวติ วิปุลทีฆปาสุณิโก ๓-
               พฺรหฺมาว สุชฺชุ ๔- สุโภ สุชาตคตฺโต ฯ
               สุภุโช สุสู ๕- สุสณฺฐิโต สุชาโต
               มุทุตลุนงฺคุลิยสฺส โหนฺติ
               ทีฆา ตีภิ ปุริสลกฺขเณภิ ๖-
               จิรยาปนาย ๗- กุมารมาทิสนฺติ ฯ
               ภวติ ยทิ คิหี จิรํ ยเปติ
               จิรตรํ ปพฺพชติ ยทิ ตโต หิ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ  ม. ยุ. สคฺคมคฺคมา ฯ  ม. ... ปาสณฺหิโก ฯ
@ยุ. ...ปาณิโก ฯ  ยุ. พฺรหฺมา วิยุชฺชุ ฯ  ม. ยุ. สุสุ ฯ
@ ม. ยุ. ปุริสวรคฺคลกฺขเณหิ ฯ   ม. ยุ. จิรยปนาย ฯ
               ยาปยติ [๑]- วสิทฺธิภาวนาย
               อิติ ทีฆายุกตาย ตนฺนิมิตฺตนฺติ ฯ
     [๑๓๘]  ยํปิ   ภิกฺขเว   ตถาคโต  ปุริมํ  ชาตึ  ปุริมํ  ภวํ  ปุริมํ
นิเกตํ   ปุพฺเพ   มนุสฺสภูโต   สมาโน  ทาตา  อโหสิ  ปณีตานํ  รสิตานํ
ขาทนียานํ   โภชนียานํ   สายนียานํ  เลหนียานํ  ปานานํ  ฯ  โส  ตสฺส
กมฺมสฺส   กตตฺตา   อุปจิตตฺตา   ฯเปฯ   กายสฺส   เภทา  ปรํ  มรณา
สุคตึ  สคฺคํ  โลกํ  อุปปชฺชติ  ฯเปฯ  โส  ตโต  จุโต  อิตฺถตฺตํ  อาคโต
สมาโน    อิมํ    มหาปุริสลกฺขณํ    ปฏิลภติ   สตฺตสฺส   อุสฺสทา   ๒-
โหนฺติ   อุโภสุ   หตฺเถสุ   อุสฺสทา   โหนฺติ   อุโภสุ  ปาเทสุ  อุสฺสทา
โหนฺติ อุโภสุ อํสกูเฏสุ อุสฺสทา โหนฺติ ขนฺเธ อุสฺสทา โหนฺติ ๓- ฯ
     {๑๓๘.๑}  โส  เตน  ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา   โหติ  จกฺกวตฺติ  ฯเปฯ  ราชา  สมาโน  กึ  ลภติ  ลาภี  โหติ
ปณีตานํ    รสิตานํ    ขาทนียานํ   โภชนียานํ   สายนียานํ   เลหนียานํ
ปานานํ   ราชา  สมาโน  อิทํ  ลภติ  ฯเปฯ  พุทฺโธ  สมาโน  กึ  ลภติ
ลาภี   โหติ   ปณีตานํ   รสิตานํ   ขาทนียานํ   โภชนียานํ   สายนียานํ
เลหนียานํ   ปานานํ   พุทฺโธ  สมาโน  อิทํ  ลภติ  ฯ  เอตมตฺถํ  ภควา
อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
     [๑๓๙]  ขชฺชโภชนํ อถ เลหสายิตํ ๔-
               อุตฺตมคฺครสทายโก อหุ
               เตน โส สุจริเตน กมฺมุนา
               นนฺทวเน ๕- จิรมภิปฺปโมทติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. จ ฯ  ม. สตฺตุสฺสโท โหติ สตฺตสฺส อุสฺสทา ฯ ยุ. สตฺตุสฺสโท โหติ
@สตฺตุสฺสทา ฯ  ม. ยุ. อุสฺสโท โหติ ฯ  ม. ยุ. เลยฺยสายิยํ ฯ  ม. ยุ. นนฺทเน ฯ
               สตฺต จุสฺสเท ๑- อิธาธิคจฺฉติ
               หตฺถปาทมุทุตลญฺจ ๒- วินฺทติ
               อาหุ พฺยญฺชนนิมิตฺตโกวิทา
               ขชฺชโภชนรสลาภิตาย ๓- ฯ
               น ๔- ตํ ๕- คิหิสฺสปิ ตทตฺถโชตกํ
               ปพฺพชฺชํปิ จ ๖- ตทาธิคจฺฉติ
               ขชฺชโภชนสฺส ลาภิรุตฺตมํ ๗-
               อาหุ สพฺพคิหิพนฺธนจฺฉิทนฺติ ฯ
     [๑๔๐]  ยํปิ   ภิกฺขเว   ตถาคโต  ปุริมํ  ชาตึ  ปุริมํ  ภวํ  ปุริมํ
นิเกตํ  ปุพฺเพ  มนุสฺสภูโต  สมาโน  จตูหิ  สงฺคหวตฺถูหิ  ชนสงฺคหิโก  ๘-
อโหสิ  ทาเนน  ปิยวาเจน  ๙-  อตฺถจริยาย  สมานตฺตตาย  ฯ โส ตสฺส
กมฺมสฺส    กตตฺตา    อุปจิตตฺตา    อุสฺสนฺนตฺตา    วิปุลตฺตา   กายสฺส
เภทา   ปรํ  มรณา  สุคตึ  สคฺคํ  โลกํ  อุปปชฺชติ  ฯ  โส  ตโต  จุโต
อิตฺถตฺตํ   อาคโต   สมาโน   อิมานิ   เทฺว  มหาปุริสลกฺขณานิ  ปฏิลภติ
มุทุตลหตฺถปาโท ๑๐-๑๑- โหติ ชาลหตฺถปาโท จ ฯ
     {๑๔๐.๑}  โส  เตหิ  ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา   โหติ  จกฺกวตฺติ  ฯเปฯ  ราชา  สมาโน  กึ  ลภติ   สุสงฺคหิต-
ปริชโน    โหติ    สุสงฺคหิตสฺส   โหนฺติ   พฺราหฺมณคหปติกา   เนคมา
@เชิงอรรถ:  ยุ. สตฺต วุสฺสเท ฯ  ม. ยุ. ... มุทุตญฺจ ฯ  ม. ขชฺชโภชฺชรสลาภิตาย นํ ฯ
@ยุ. ขชฺชโภชฺชรสลาภิตาย ฯ  ม. นสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ  ม. ยํ ฯ ๖-๑๑ ยุ. จสทฺโท
@น ทิสฺสติ ฯ  ม. ยุ. ขชฺชโภชฺชรสลาภิรุตฺตมํ ฯ  ม. ชนํ สงฺคาหิโก ฯ ยุ. ชนํ
@สงฺคหิตา ฯ  ม. ปิยวชฺเชน ฯ ยุ. เปยฺยวาเจน ฯ ๑๐ ม. ยุ. มุทุตลุนหตฺถปาโท ฯ
ชานปทา  ๑-  คณกมหามตฺตา  อนีกฏฺฐา  โทวาริกา  อมจฺจา  ปาริสชฺชา
ราชาโน   โภคิกา  กุมารา  ราชา  สมาโน  อิทํ  ลภติ  ฯเปฯ  พุทฺโธ
สมาโน   กึ   ลภติ   สุสงฺคหิตปริชโน   โหติ  สุสงฺคหิตสฺส  ๒-  โหนฺติ
ภิกฺขู   ภิกฺขุนิโย  อุปาสกา  อุปาสิกาโย  เทวา  มนุสฺสา  อสุรา  นาคา
คนฺธพฺพา   พุทฺโธ  สมาโน  อิทํ  ลภติ  ฯ  เอตมตฺถํ  ภควา  อโวจ  ฯ
ตตฺเถตํ วุจฺจติ
     [๑๔๑]  ทานํปิ จตฺถจริยตญฺจ ๓-
               ปิยวทตญฺจ สมานฉนฺทญฺจ ๔-
               กริย จริย สุสงฺคหํ พหุนฺนํ
               อนวมเตน คุเณน ยาติ สคฺคํ ฯ
               จวิย ปุนริธาคโต สมาโน
               กรจรณมุทุกญฺจ ๕- ชาลิโน จ
               อติรุจิรสุวคฺคทสฺสเนยฺยํ ๖-
               ปฏิลภติ ทหโร สุสุกุมาโร ฯ
               ภวติ ปริชนสฺส โว วิเธยฺโย
               มหิมํ อาวสิโต ๗- สุสงฺคหิโต
               ปิยวทู หิตสุขตํ ชิคึสมาโน
               อภิรุจิตานิ คุณานิ อาจรติ ฯ
               ยทิ ปชหติ ๘- สพฺพกามโภคํ ๙-
               กถยติ ธมฺมกถํ ชิโน ชนสฺส
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. เนคมชานปทา ฯ  ม. ยุ. สุสงฺคหิตาสฺส ฯ  ยุ. ทานมฺปิ จ อตฺถจริยตมฺปิ
@จ ฯ  ม. ปิยวาทิตญฺจ สมานตฺตตญฺจ ฯ  ม. ยุ. ... มุทุตญฺจ ฯ  ม. ยุ. ...
@สุวคฺคุ ... ฯ   ยุ. อาวสิโก ฯ  ม. ยุ. ยทิ จ ชหติ ฯ
@ ยุ. สพฺพกามคุณโภคํ ฯ
               วจนปฏิกรสฺสาภิปฺปสนฺนา
               สุตฺวาน ธมฺมานุธมฺมมาจรนฺตีติ ฯ
     [๑๔๒]  ยํปิ  ภิกฺขเว  ตถาคโต  ปุริมํ  ชาตึ  ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ
ปุพฺเพ    มนุสฺสภูโต    สมาโน    อตฺถูปสญฺหิตํ    ธมฺมูปสญฺหิตํ    วาจํ
ภาสิตา   อโหสิ   พหุชนํ   นิทสฺเสติ   ๑-  ปาณีนํ  หิตสุขาวโห  [๒]-
ธมฺมยาคี  ฯ  โส  ตสฺส  กมฺมสฺส  กตตฺตา  อุปจิตตฺตา  วิปุลตฺตา  ฯเปฯ
โส  ตโต  จุโต  อิตฺถตฺตํ  อาคโต  สมาโน อิมานิ เทฺว มหาปุริสลกฺขณานิ
ปฏิลภติ อุสฺสงฺขปาโท จ โหติ อุทฺธคฺคโลโม จ ฯ
     {๑๔๒.๑}   โส   เตหิ   ลกฺขเณหิ   สมนฺนาคโต   สเจ  อคารํ
อชฺฌาวสติ   ราชา   โหติ   จกฺกวตฺติ   ฯเปฯ   ราชา   สมาโน   กึ
ลภติ  อคฺโค  จ  โหติ  เสฏฺโฐ  จ  ปาโมกฺโข  จ  อุตฺตโม  จ  ปวโร
จ   กามโภคีนํ   ราชา   สมาโน   อิทํ  ลภติ  ฯเปฯ  พุทฺโธ  สมาโน
กึ   ลภติ   อคฺโค   จ  โหติ  เสฏฺโฐ  จ  ปาโมกฺโข  จ  อุตฺตโม  จ
ปวโร   จ   สพฺพสตฺตานํ   พุทฺโธ   สมาโน   อิทํ  ลภติ  ฯ  เอตมตฺถํ
ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
     [๑๔๓] อตฺถธมฺมํ สงฺคหิตํ ๓- ปุเร ติรํ ๔-
               เอริยํ ๕- พหุชนํ นิทํสยิ
               ปาณินํ หิตสุขาวโห อหุ
               ธมฺมยาคํ อสฺสชฺชิ ๖- อมจฺฉรี ฯ
               เตน โส สุจริเตน กมฺมุนา
@เชิงอรรถ:  ม. นิทํเสสิ ฯ ยุ. นิทํเสติ ฯ  ยุ. อหุ ฯ  ม. ยุ. อตฺถธมฺมสหิตํ ฯ  ม. ยุ.
@คิรํ ฯ  ม. ยุ. เอรยํ ฯ  ม. ธมฺมยาคมยชิ ฯ ยุ. ธมฺมยาคมสฺสชิ ฯ
               สุคตึ วชติ ตตฺถ โมทติ
               ลกฺขณานิ จ ทุเว อิธาคโต
               อุตฺตมสุขตาย ๑- วินฺทติ ๒- ฯ
               อุพฺภมุปฺปติตโลมวา สโส
               ปาทคณฺฐิรหุ สาธุ สณฺฐิตา
               มํสโลหิตาจิตา ตโจตฺถฏา ๓-
               อุปริชานุ โสภนา ๔- อหุ ฯ
               เคหมาวสติ เจ ตถาวิโธ
               อคฺคตํ วชติ กามโภคินํ
               เตน อุตฺตริตรญฺจ ๕- น วิชฺชติ
               ชมฺพุทีปํ อภิภุยฺย อิริยติ ๖- ฯ
               ปพฺพชฺชาปิ จ ๗- อโนมนิกฺกโม
               อคฺคตํ วชติ สพฺพปาณินํ
               เตน อุตฺตริตโร น วิชฺชติ
               สพฺพโลกํ อภิภุยฺย วิหรตีติ ฯ
     [๑๔๔]  ยํปิ   ภิกฺขเว   ตถาคโต  ปุริมํ  ชาตึ  ปุริมํ  ภวํ  ปุริมํ
นิเกตํ   ปุพฺเพ   มนุสฺสภูโต   สมาโน  สกฺกจฺจํ  วาเจตา  อโหสิ  สิปฺปํ
วา   วิชฺชํ  วา  จรณํ  วา  กมฺมํ  วา  กินฺตีเม  ขิปฺปํ  ๘-  วิชาเนยฺยุํ
ขิปฺปํ   สมฺปฏิปชฺเชยฺยุํ   น   จิรํ   กิลิเสยฺยุนฺติ  ฯ  โส  ตสฺส  กมฺมสฺส
กตตฺตา   อุปจิตตฺตา   ฯเปฯ   โส   ตโต   จุโต   อิตฺถตฺตํ   อาคโต
@เชิงอรรถ:  ม. อุตฺตมปฺปมุขตาย ฯ  ยุ. อุตฺตมสุขานิ สํวินฺทติ ฯ  ยุ. ตโจตตา ฯ
@ ม. อุปริจรณโสภนา ฯ ยุ. อุปริ จ ปน โสภนา ฯ  ม. ยุ. อุตฺตริตโร ฯ
@ ยุ. อิรียติ ฯ  ม. ยุ. ปพฺพชฺชมฺปิ จ ฯ  ยุ. อชาเนยฺยุํ ฯ
สมาโน อิทํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ เอณิชงฺโฆ โหติ ฯ
     {๑๔๔.๑}  โส  เตน  ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา   โหติ  จกฺกวตฺติ  ฯเปฯ  ราชา  สมาโน  กึ  ลภติ  ยานิ  ตานิ
ราชารหานิ   ราชงฺคานิ   ราชูปโภคานิ   ราชานุจฺฉวิกานิ   ตานิ  ขิปฺปํ
ปฏิลภติ  ราชา  สมาโน  อิทํ  ลภติ  ฯเปฯ  พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ ยานิ
ตานิ     สมณารหานิ    สมณงฺคานิ    สมณูปโภคานิ    สมณานุจฺฉวิกานิ
ตานิ   ขิปฺปํ  ปฏิลภติ  พุทฺโธ  สมาโน  อิทํ  ลภติ  ฯ  เอตมตฺถํ  ภควา
อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
     [๑๔๕]  สิปฺเปสุ วิชฺชาจรเณสุ กมฺเมสุ ๑-
               กถํ วิชาเนยฺยุ ๒- ลหุนฺติ ๓- อิจฺฉติ
               ยตูปฆาตาย น โหติ กสฺสจิ
               วาเจติ ขิปฺปํ น จิรํ กิลิสฺสติ ฯ
               ตํ กมฺมํ กตฺวา กุสลํ สุขุทฺรยํ
               ชงฺฆา มนุญฺญา ลภเต สุสณฺฐิตา
               วตฺตา สุชาตา อนุปุพฺพมุคฺคตา
               อุทฺธคฺคโลมา สุขุมตฺตโจตฺถฏา ๔- ฯ
               เอเณยฺยชงฺโฆติ ตมาหุ ปุคฺคลํ
               สมฺปตฺติยา ขิปฺปมิธาหุ ลกฺขณํ
               เอเกกโลมานิ ๕- ยทาภิกงฺขติ
               อปพฺพชํ ขิปฺปมิธาธิคจฺฉติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. กมฺมสุ ฯ  ม. วิชาเนยฺยุํ ฯ  ยุ. วิชาเนยฺ ย ลหูติ ฯ  ยุ. ... โจตตา ฯ
@ ม. เคหานุโลมานิ ฯ
               สเจ ว ๑- ปพฺพชฺชมุเปติ ตาทิโส
               เนกฺขมฺมฉนฺทาภิรโต วิจกฺขโณ
               อนุจฺฉวิกสฺส ยทานุโลมิยํ ๒-
               ตํ วินฺทติ ขิปฺปมโนมนิกฺกโมติ ๓- ฯ
     [๑๔๖]  ยํปิ   ภิกฺขเว   ตถาคโต  ปุริมํ  ชาตึ  ปุริมํ  ภวํ  ปุริมํ
นิเกตํ    ปุพฺเพ   มนุสฺสภูโต   สมาโน   สมณํ   วา   พฺราหฺมณํ   วา
อุปสงฺกมิตฺวา    ปริปุจฺฉิตา   อโหสิ   กึ   ภนฺเต   กุสลํ   กึ   อกุสลํ
กึ   สาวชฺชํ   กึ   อนวชฺชํ   กึ   เสวิตพฺพํ  กึ  น  เสวิตพฺพํ  กึ  เม
กริยมานํ   ทีฆรตฺตํ   อหิตาย   ทุกฺขาย   อสฺส   กึ   วา   ปน   เม
กริยมานํ   ทีฆรตฺตํ   หิตาย   สุขาย   อสฺสาติ  ฯ  โส  ตสฺส  กมฺมสฺส
กตตฺตา   อุปจิตตฺตา   อุสฺสนฺนตฺตา   ฯเปฯ   โส  ตโต  จุโต  อิตฺถตฺตํ
อาคโต    สมาโน   อิมํ   มหาปุริสลกฺขณํ   ปฏิลภติ   สุขุมจฺฉวิ   โหติ
สุขุมตฺตา ฉวิยา รโชชลฺลํ กาเย น อุปลิปฺปติ ฯ
     {๑๔๖.๑}  โส  เตน  ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา  โหติ  จกฺกวตฺติ  ฯเปฯ  ราชา  สมาโน กึ ลภติ มหาปญฺโญ [๔]-
นาสฺส  โหติ  โกจิ  ปญฺญาย  สทิโส วา เสฏฺโฐ ๕- วา กามโภคีนํ ราชา
สมาโน  อิทํ  ลภติ  ฯเปฯ  พุทฺโธ  สมาโน  กึ  ลภติ  มหาปญฺโญ  โหติ
ปุถุปญฺโญ     หาสปญฺโญ     ชวนปญฺโญ    ติกฺขปญฺโญ    นิพฺเพธิกปญฺโญ
นาสฺส  โหติ  โกจิ  ปญฺญาย  สทิโส  วา  เสฏฺโฐ  ๕-  วา สพฺพสตฺตานํ
พุทฺโธ    สมาโน   อิทํ   ลภติ   ฯ   เอตมตฺถํ   ภควา   อโวจ   ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. จ ฯ  ม. ยุ. ...โลมิกํ ฯ  ม. ...วิกฺกโมติ ฯ  ม. ยุ. โหติ ฯ
@ ยุ. วิสิฏฺโฐ ฯ
ตตฺเถตํ วุจฺจติ
     [๑๔๗]  ปุเร ปุรตฺถา ปุริมาสุ ชาติสุ
               อญฺญาตุกาโม ปริปุจฺฉิตา อหุ
               สุสฺสุสิตา ปพฺพชิตํ อุปาสิตา
               อตฺถนฺตโร อตฺถกถํ นิสามยิ ฯ
               ปญฺญาปฏิลาภคเตน ๑- กมฺมุนา
               มนุสฺสภูโต สุขุมจฺฉวี อหุ
               พฺยากํสุ อุปฺปาฏนิมิตฺตโกวิทา ๒-
               สุขุมานิ อตฺถานิ อเวจฺจ ทกฺขติ ๓- ฯ
               สเจ น ปพฺพชฺชมุเปติ ตาทิโส
               วตฺเตติ จกฺกํ ปฐวึ ปสาสติ
               อตฺถานุสิฏฺฐีสุ ปริคฺคเหสุ จ
               น เตน เสยฺโย สทิโส น ๔- วิชฺชติ ฯ
               สเจ ว ๕- ปพฺพชฺชมุเปติ ตาทิโส
               เนกฺขมฺมฉนฺทาภิรโต วิจกฺขโณ
               ปญฺญาวิสิฏฺฐํ ลภเต อนุตฺตรํ
               ปปฺโปติ โพธึ วรภูริเมธโสติ ฯ
     [๑๔๘]  ยํปิ  ภิกฺขเว  ตถาคโต  ปุริมํ  ชาตึ  ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ
ปุพฺเพ    มนุสฺสภูโต    สมาโน   อกฺโกธโน   อโหสิ   อนุปายาสพหุโล
พหุนฺนํปิ   ๖-   วุตฺโต   สมาโน   นาภิสชฺชิ   น   กุปฺปิ  น  พฺยาปชฺชิ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ...กเตน ฯ  ม. ยุ. อุปฺปาท... ฯ  ม. ทกฺขิติ ฯ  ม. จ ฯ ยุ. ว ฯ
@ ม. จ ฯ ยุ. วสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ  ม. ยุ. พหุมฺปิ ฯ
น    ปติฏฺฐยิ    น    โกปญฺจ    โทสญฺจ   อปฺปจฺจยญฺจ   ปาตฺวากาสิ
ทาตา   จ   อโหสิ   สุขุมานํ   มุทุกานํ   อตฺถรณานํ   ปาปุรณานํ  ๑-
โขมสุขุมานํ   กปฺปาสิกสุขุมานํ   โกเสยฺยสุขุมานํ   กมฺพลสุขุมานํ  ฯ  โส
ตสฺส    กมฺมสฺส    กตตฺตา   อุปจิตตฺตา   ฯเปฯ   โส   ตโต   จุโต
อิตฺถตฺตํ     อาคโต     สมาโน     อิมํ    มหาปุริสลกฺขณํ    ปฏิลภติ
สุวณฺณวณฺโณ โหติ กาญฺจนสนฺนิภตโจ ฯ
     {๑๔๘.๑}  โส  เตน  ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา  โหติ  จกฺกวตฺติ  ฯเปฯ  ราชา สมาโน กึ ลภติ ลาภี โหติ สุขุมานํ
มุทุกานํ     อตฺถรณานํ    ปาปุรณานํ    โขมสุขุมานํ    กปฺปาสิกสุขุมานํ
โกเสยฺยสุขุมานํ   กมฺพลสุขุมานํ   ราชา   สมาโน   อิทํ   ลภติ  ฯเปฯ
พุทฺโธ   สมาโน   กึ   ลภติ  ลาภี  โหติ  สุขุมานํ  มุทุกานํ  อตฺถรณานํ
ปาปุรณานํ      โขมสุขุมานํ      กปฺปาสิกสุขุมานํ      โกเสยฺยสุขุมานํ
กมฺพลสุขุมานํ   พุทฺโธ   สมาโน   อิทํ   ลภติ   ฯ   เอตมตฺถํ   ภควา
อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
     [๑๔๙]  อกฺโกธญฺจ อธิฏฺฐหิ อทาสิ ๒-
               ทานญฺจ วตฺถานิ สุขุมานิ สุจฺฉวีนิ
               ปุริมตรภเว ฐิโต อภิวิสชฺชิ
               มหิมิว สุโร อภิวสฺสํ ๓- ฯ
               ตํ กตฺวาน อิโต จุโต ทิพฺพมุปปชฺชิ
               สุกตํ ผลวิปากมนุภุตฺวา กนกตนุปฏิโก ๔-
               อิธาภิภวติ ๕- สุรวรตโรริว อินฺโท ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ปาวุรณานํ ฯ  ยุ. อทาสิ จ ฯ  ยุ. อาภิวสฺสํ ฯ  ... ตนุสนฺนิโภ ฯ
@ ยุ. อิธ ภวติ ฯ
               เคหญฺจาวสติ ๑- นโร อปพฺพชฺชมิจฺฉํ
               มหตึ ๒- มหึ ปสาสติ ๓-
               ปสยฺห สหิธ สตฺตรตนํ ๔- ปฏิลภติ
               วิปุลสุขุมจฺฉวิสุจิญฺจ ๕- ฯ
               ลาภี อจฺฉาทนวตฺถโมกฺขปาปุรณานํ
               ภวติ ยทิ อนคาริยตมุเปติ
               สุหิตปุริมกตผลํ อนุภวติ
               น ภวติ กตสฺส ปนาโสติ ฯ
     [๑๕๐]  ยํปิ   ภิกฺขเว   ตถาคโต  ปุริมํ  ชาตึ  ปุริมํ  ภวํ  ปุริมํ
นิเกตํ   ปุพฺเพ   มนุสฺสภูโต   สมาโน  จิรปฺปนฏฺเฐ  สุจิรปฺปวาสิเน  ๖-
ญาติมิตฺเต   สุหชฺเช   สขิโน   สมาเนตา   อโหสิ   มาตรํปิ   ปุตฺเตน
สมาเนตา    อโหสิ    ปุตฺตํปิ   มาตรา   สมาเนตา   อโหสิ   ปิตรํปิ
ปุตฺเตน    สมาเนตา    อโหสิ   ปุตฺตํปิ   ปิตรา   สมาเนตา   อโหสิ
ปิตรํปิ   ๗-   ภาตรา  สมาเนตา  อโหสิ  ภาตรํปิ  ภคินิยา  สมาเนตา
อโหสิ    ภคินึปิ   ภาตรา   สมาเนตา   อโหสิ   สมคฺคึ   กตฺวา   จ
อพฺภนุโมทิตา   อโหสิ   ฯ   โส   ตสฺส  กมฺมสฺส  กตตฺตา  ฯเปฯ  โส
ตโต   จุโต   อิตฺถตฺตํ   อาคโต  สมาโน  อิมํ  มหาปุริสลกฺขณํ  ปฏิลภติ
โกโสหิตวตฺถคุโยฺห โหติ ฯ
     {๑๕๐.๑}   โส   เตน   ลกฺขเณน   สมนฺนาคโต   สเจ  อคารํ
อชฺฌาวสติ    ราชา    โหติ    จกฺกวตฺติ    ฯเปฯ   ราชา   สมาโน
กึ   ลภติ   ปหูตปุตฺโต   อโหสิ   ๘-   ปโรสหสฺสํ  โข  ปนสฺส  ปุตฺตา
@เชิงอรรถ:  ยุ. เคหมาวสติ ฯ  ม. ยุ. มหติ ฯ  ม. ยุ. อนุสาสติ ฯ  ยุ. ปสยฺห
@อภิวสนวรตรํ ฯ  ยุ. วิปุลํ สุขุมญฺจ สุจฺฉวิญฺจ ฯ  ม. ยุ. สุจิรปฺปวาสิโน ฯ
@ ม. ยุ. ภาตรมฺปิ ฯ  ม. ยุ. โหติ ฯ
ภวนฺติ   สูรา  วีรงฺครูปา  ปรเสนปฺปมทฺทนา  ราชา  สมาโน  อิทํ  ลภติ
ฯเปฯ   พุทฺโธ   สมาโน   กึ   ลภติ   ปหูตปุตฺโต  อโหสิ  อเนกสหสฺสํ
โข   ปนสฺส  ปุตฺตา  ภวนฺติ  สูรา  วีรงฺครูปา  ปรเสนปฺปมทฺทนา  พุทฺโธ
สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
     [๑๕๑]  ปุเร ปุรตฺถา ปุริมาสุ ชาติสุ
               จิรปฺปนฏฺเฐ สุจิรปฺปวาสิโน
               ญาตีสุหชฺเช สขิโน สมานยิ
               สมคฺคิ กตฺวา จ ๑- อนุโมทิตา อหุ ฯ
               โส เตน กมฺเมน ติทิวํ อปกฺกมิ ๒-
               สุขญฺจ ขิฑฺฑา รติโย จ อนฺนุภิ ๓-
               ตโต จวิตฺวา ปุนราคโต อิธ
               โกโสหิตํ วินฺทติ วตฺถฉาทิยํ ฯ
               ปหูตปุตฺโต ภวติ ๔- ตถาวิโธ
               ปโรสหสฺสญฺจ ๕- ภวนฺติ อตฺรชา ๖-
               สูรา จ วีรา จ อมิตฺตตาปนา
               คิหิสฺส ปีตีชนนา ๗- ปิยํ วทา ฯ
               ปหุตรา ๘- ปพฺพชิตสฺส อิริยโต
               ปุตฺตา ภวนฺติ วจนานุสาริโน ๙-
               คิหิสฺส วา ปพฺพชิตสฺส วา ปน ๑๐-
               ตํ ลกฺขณํ ภวติ ๑๑- ตทตฺถโชตกนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ  ม. ยุ. ทิวํ สมกฺกมิ ฯ  ม. อนฺวภิ ฯ ยุ. อานุภิ ฯ
@ ม. ภวตี ฯ  ยุ. ปโร สหสฺสสฺส ฯ  ยุ. อตุชา ฯ  ม. ปีติ ชนนา ฯ
@ ม. ยุ. พหุตรา ฯ  ยุ. วจนานุจาริโน ฯ ๑๐ ม. ยุ. ปุน ฯ ๑๑ ม. ชายติ ฯ
     [๑๕๒]  ยํปิ  ภิกฺขเว  ตถาคโต  ปุริมํ  ชาตึ  ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ
ปุพฺเพ    มนุสฺสภูโต    สมาโน   มหาชนสงฺคาหกํ   สเมกฺขมาโน   สมํ
ชานาติ   ๑-   สามํ   ชานาติ   ปุริสํ   ชานาติ   ปุริสวิเสสํ  ชานาติ
อยมิทมรหติ   อยมิทมรหตีติ   ตตฺถ   ตตฺถ   วิเสสตฺถกโร   ปุเร   ๒-
อโหสิ  ฯ  โส  ตสฺส  กมฺมสฺส  กตตฺตา  ฯเปฯ  โส  ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ
อาคโต     สมาโน    อิมานิ    เทฺว    มหาปุริสลกฺขณานิ    ปฏิลภติ
นิโคฺรธปริมณฺฑโล     จ    โหติ    ฐิโตเยว    อโนนมนฺโต    อุโภหิ
ปาณิตเลหิ ชนฺนุกานิ ปริมสติ ปริมชฺชติ ฯ
     {๑๕๒.๑}   โส   เตหิ   ลกฺขเณหิ   สมนฺนาคโต   สเจ  อคารํ
อชฺฌาวสติ   ราชา   โหติ   จกฺกวตฺติ   ฯเปฯ   ราชา   สมาโน   กึ
ลภติ    อฑฺโฒ    โหติ    มหทฺธโน    มหาโภโค    ปหูตชาตรูปรชโต
ปหูตวิตฺตูปกรโณ       ปหูตธนธญฺโญ      ปริปุณฺณโกฏฺฐาคาโร      ๓-
ราชา   สมาโน   อิทํ  ลภติ  ฯเปฯ  พุทฺโธ  สมาโน  กึ  ลภติ  อฑฺโฒ
โหติ    มหทฺธโน   มหาโภโค   ตสฺสิมานิ   ธนานิ   โหนฺติ   เสยฺยถีทํ
สทฺธาธนํ   สีลธนํ   หิริธนํ   โอตฺตปฺปธนํ   สุตธนํ   จาคธนํ   ปญฺญาธนํ
พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
     [๑๕๓]  ตุลิย ๔- ปวิจย ๕- จินฺตยิตฺวา
               มหาชนสงฺคาหกํ ๖- สเมกฺขมาโน
               อยมิทมรหตีติ ๗- ตตฺถ ตตฺถ
               ปุริสวิเสสงฺกโร ปุเร อโหสิ ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. สํชานาติ ฯ  ยุ. ปุริสวิเสสกโร ฯ  ม. ยุ. ปริปุณฺณโก สโกฏฺฐาคาโร ฯ
@ ยุ. ตุลย ฯ  ม. ปฏิวิจย ฯ ยุ. ปวิเจยฺย ฯ  ม. ... สงฺคหนํ ฯ
@ยุ. ...สงฺคหตํ ฯ  ม. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ
               สมา จ ปนฏฺฐิโต ๑- อโนนมนฺโต
               ผุสติ กเรหิ อุโภหิ ชนฺนุกานิ
               มหิรุหปฺปริมณฺฑโล อโหสิ
               สุจริตกมฺมวิปากเสสเกน ฯ
               พหุวิวิธนิมิตฺตลกฺขณญฺญู
               อภินิปุณา มนุชา พฺยากรึสุ
               พหุวิวิธคิหีนํ อรหานิ ๒-
               ปฏิลภติ ทหโร สุสู กุมาโร
               อิธ จ ๓- มหิปติสฺส กามโภคา
               คิหีปติรูปกา พหู ภวนฺติ
               ยทิ ๔- ปชหติ สพฺพกามโภคํ
               ลภติ อนุตฺตรํ อุตฺตมํ ธนคฺคนฺติ ฯ
     [๑๕๔]  ยํปิ   ภิกฺขเว   ตถาคโต  ปุริมํ  ชาตึ  ปุริมํ  ภวํ  ปุริมํ
นิเกตํ   ปุพฺเพ   มนุสฺสภูโต   สมาโน   พหุชนสฺส   อตฺถกาโม   อโหสิ
หิตกาโม   ผาสุกาโม   โยคกฺเขมกาโม   กินฺตีเม   สทฺธาย   วฑฺเฒยฺยุํ
สีเลน   วฑฺเฒยฺยุํ   สุเตน   วฑฺเฒยฺยุํ  พุทฺธิยา  วฑฺเฒยฺยุํ  ๕-  จาเคน
วฑฺเฒยฺยุํ    ธมฺเมน    วฑฺเฒยฺยุํ    ปญฺญาย    วฑฺเฒยฺยุํ    ธนธญฺเญน
วฑฺเฒยฺยุํ     เขตฺตวตฺถุนา    วฑฺเฒยฺยุํ    ทฺวิปทจตุปฺปเทหิ    วฑฺเฒยฺยุํ
ปุตฺตทาเรหิ     วฑฺเฒยฺยุํ    ทาสกมฺมกรโปริเสหิ    วฑฺเฒยฺยุํ    ญาตีหิ
วฑฺเฒยฺยุํ   มิตฺเตหิ   วฑฺเฒยฺยุํ   พนฺธเวหิ   วฑฺเฒยฺยุนฺติ  ฯ  โส  ตสฺส
@เชิงอรรถ:  ม. มหึ จ ปน ฐิโต ฯ ยุ. ส หิ จ ปน ฐิโต ฯ  ยุ. อารหานิ ฯ  ยุ. จสทฺโท
@น ทิสฺสติ ฯ  ม. ยุ. ยทิจ ฯ  ม. ยุ. พุทฺธิยา วฑฺเฒยฺยุนฺติ น ทิสฺสติ ฯ
กมฺมสฺส   กตตฺตา   อุปจิตตฺตา   ฯเปฯ   โส   ตโต   จุโต   อิตฺถตฺตํ
อาคโต     สมาโน     อิมานิ    ตีณิ    มหาปุริสลกฺขณานิ    ปฏิลภติ
สีหปุพฺพทฺธกาโย จ โหติ ปิตฺตนฺตรํโส ๑- จ สมวฏฺฏกฺขนฺโธ จ ฯ
     {๑๕๔.๑}  โส  เตหิ  ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา  โหติ  จกฺกวตฺติ  ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ อปริหานธมฺโม โหติ
น   ปริหายติ   ธนธญฺเญน   เขตฺตวตฺถุนา  ทฺวิปทจตุปฺปเทหิ  ปุตฺตทาเรหิ
ทาสกมฺมกรโปริเสหิ    ญาตีหิ    มิตฺเตหิ    พนฺธเวหิ    น   ปริหายติ
สพฺพสมฺปตฺติยา   ราชา   สมาโน   อิทํ   ลภติ  ฯเปฯ  พุทฺโธ  สมาโน
กึ   ลภติ   อปริหานธมฺโม  โหติ  น  ปริหายติ  สทฺธาย  สีเลน  สุเตน
จาเคน    ปญฺญาย   น   ปริหายติ   สพฺพสมฺปตฺติยา   พุทฺโธ   สมาโน
อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
     [๑๕๕]  สทฺธาย สีเลน สุเตน พุทฺธิยา
               จาเคน ธมฺเมน พหูหิ สาธุภิ
               ธเนน ธญฺเญน จ เขตฺตวตฺถุนา
               ปุตฺเตหิ ทาเรหิ จตุปฺปเทหิ จ
               ญาตีหิ มิตฺเตหิ จ พนฺธเวหิ
               พเลน วณฺเณน สุเขน จูภยํ
               กถํ น หาเยยฺยุนฺติ ๒- ปเรหิ ๓- อิจฺฉติ
               อทฺธํ สมิทฺธญฺจ ๔- ปนาภิกงฺขติ ฯ
               สสีหปุพฺพทฺธสุสณฺฐิโต อหุ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. จิตนฺตรํโส ฯ  ม. ยุ. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ  ม. ยุ. ปเรติ ฯ
@ ม. ยุ. อตฺถสฺส มิทฺธี จ ฯ
               สมวฏฺฏกฺขนฺโธ จ ปิตฺตนฺตรํโส
               ปุพฺเพ สุจิณฺเณน กเตน กมฺมุนา
               อหานิยํ ปุพฺพนิมิตฺตมสฺสตํ ฯ
               คิหีปิ ธญฺเญน ธเนน วฑฺฒติ
               ปุตฺเตหิ ทาเรหิ จตุปฺปเทหิ จ
               อกิญฺจโน ปพฺพชิโต อนุตฺตรํ
               ปปฺโปติ สมฺโพธิมหานธมฺมตนฺติ ๑- ฯ
     [๑๕๖]  ยํปิ   ภิกฺขเว   ตถาคโต  ปุริมํ  ชาตึ  ปุริมํ  ภวํ  ปุริมํ
นิเกตํ  ปุพฺเพ  มนุสฺสภูโต  สมาโน  สตฺตานํ  อวิเหสกชาติโก  ๒- อโหสิ
ปาณินา  วา  เลฑฺฑุนา  วา  ทณฺเฑน  วา  สตฺเถน  วา  ฯ  โส  ตสฺส
กมฺมสฺส   กตตฺตา   อุปจิตตฺตา   ฯเปฯ   โส   ตโต   จุโต   อิตฺถตฺตํ
อาคโต   สมาโน   อิมํ   มหาปุริสลกฺขณํ   ปฏิลภติ   รสคฺคสคฺคี   โหติ
อุทฺธคฺคสฺส รสหรณิโย คีวายํ ชาตา โหนฺติ สมวาหรสหรณิโย ๓- ฯ
     {๑๕๖.๑}  โส  เตน  ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา   โหติ  จกฺกวตฺติ  ฯเปฯ  ราชา  สมาโน  กึ  ลภติ  อปฺปาพาโธ
โหติ   อปฺปาตงฺโก   สมเวปากินิยา   คหณิยา   สมนฺนาคโต  นาติสีตาย
นาจฺจุณฺหาย  ราชา  สมาโน  อิทํ  ลภติ  ฯเปฯ  พุทฺโธ  สมาโน กึ ลภติ
อปฺปาพาโธ   โหติ   อปฺปาตงฺโก   สมเวปากินิยา  คหณิยา  สมนฺนาคโต
นาติสีตาย      นาจฺจุณฺหาย     มชฺฌิมาย     ปธานกฺขมาย     พุทฺโธ
สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. สมฺโพธึ อสหานธมฺมตนฺติ ฯ  ม. ยุ. อวิเหฐกชาติโก ฯ
@ ม. สมาภิวาหินิโย ฯ ยุ. สมภิวาหินิโย ฯ
     [๑๕๗]  น ปาณินา น จ ปน ทณฺฑเลฑฺฑุนา ๑-
               สตฺเถน วา มรณวเธน วา ปน ๒-
               อุพฺพาธนาย ปริตชฺชนาย วา
               น วิเหฐยี ชนตมเหฐโก ๓- อหุ ฯ
               เตเนว โส สุคติสุ เปจฺจ ๔- โมทติ
               สุขปฺผลํ กิริย ๕- สุขานิ วินฺทติ
               ปามุญฺชสา ๖- รสหรณี สุสณฺฐิตา
               อิธาคโต ลภติ รสคฺคิสคฺคิตํ ๗- ฯ
               เตนาหุ นํ อภินิปุณา ๘- วิจกฺขณา
               อยํ นโร สุขพหุโล ภวิสฺสติ
               คิหิสฺส วา ปพฺพชิตสฺส วา ปน ๒-
               ตํ ลกฺขณํ ภวติ ตทตฺถโชตกนฺติ ฯ
     [๑๕๘]  ยํปิ  ภิกฺขเว  ตถาคโต  ปุริมํ  ชาตึ  ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ
ปุพฺเพ  มนุสฺสภูโต  สมาโน  น  จ  ๙- วิสฏํ น จ วิสาวิ ๑๐- น จ ๑๑-
ปน  วิเธยฺยเปกฺขิตา  ๑๒-  อุชุ  ๑๓-  ตถา  ปสฏมุชุมโน  ๑๔-  หุตฺวา
อุชุเปกฺขิตา  อโหสิ  ๑๕-  ปิยจกฺขุนา  พหุชนํ  อุทกฺขิตา  ๑๖-  อโหสิ ฯ
โส  ตสฺส  กมฺมสฺส  กตตฺตา  อุปจิตฺตตา  ฯเปฯ  โส  ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ
อาคโต  สมาโน  อิมานิ  เทฺว  มหาปุริสลกฺขณานิ  ปฏิลภติ  อภินีลเนตฺโต
@เชิงอรรถ:  ม. น ปาณิทณฺเฑหิ ปนาถ เลฑฺฑุนา ฯ  ยุ. ปุน ฯ  ยุ. น เหฐยี ชนตุมเหฐโก ฯ
@ ม. ยุ. สุคติมุเปจฺจ ฯ  ม. ยุ. กริย ฯ  ม. สโมชสา ฯ ยุ. สมฺปชฺชสา ฯ
@ ม. ยุ. รสคฺคสคฺคิตํ ฯ  ม. อตินิปุณา ฯ ๙-๑๑ ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๑๐ ม.
@วิสาจิ ฯ ยุ. วิสาจิตํ ฯ ๑๒ ม. ยุ. วิเจยฺยเปกฺขิตา ฯ ๑๓ ม. อุชุํ ฯ ๑๔ ยุ. ...
@มุทุมโน ฯ ๑๕ ม. ยุ. หุตฺวา อุชุเปกฺขิตา อโหสีติ ปาฐตฺตยํ นตฺถิ ฯ ๑๖ ม. ยุ.
@อุทิกฺขิตา ฯ
จ โหติ โคปขุโม จ ฯ
     {๑๕๘.๑}  โส  เตหิ  ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา  โหติ  จกฺกวตฺติ  ฯเปฯ  ราชา  สมาโน  กึ ลภติ ปิยทสฺสโน โหติ
พหุโน  ชนสฺส  ปิโย  โหติ  มนาโป  พฺราหฺมณคหปติกานํ  เนคมชานปทานํ
คณกมหามตฺตานํ   อนีกฏฺฐานํ  โทวาริกานํ  อมจฺจานํ  ปาริสชฺชานํ  ราชูนํ
โภคิกานํ  ๑-  กุมารานํ  ราชา  สมาโน  อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน
กึ  ลภติ  ปิยทสฺสโน  โหติ  พหุโน ชนสฺส ปิโย โหติ มนาโป จ ๒- ภิกฺขูนํ
ภิกฺขุนีนํ   อุปาสกานํ   อุปาสิกานํ   เทวานํ  มนุสฺสานํ  อสุรานํ  นาคานํ
คนฺธพฺพานํ  พุทฺโธ  สมาโน  อิทํ  ลภติ  ฯ  เอตมตฺถํ  ภควา  อโวจ  ฯ
ตตฺเถตํ วุจฺจติ
     [๑๕๙]  น จ วิสฏํ น จ วิสาวิ
               น จ ปน วิเธยฺยเปกฺขิตา
               อุชุ ตถา ปสฏมุชุมโน ๓-
               ปิยจกฺขุนา พหุชนํ อุทกฺขิตา ฯ
               สุคติสุ โส ผลวิปากํ
               อนุภวติ ตตฺถ โมทติ
               อิธ จ ๔- ภวติ โคปขุโม
               อภินีลเนตฺตนยโน สุทสฺสโน ฯ
               อภิโยคิโน จ นิปุณา
               พหุปทนิมิตฺตโกวิทา
               โคปขุมนยนกุสลา ๕- มนุชา
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. โภคิยานํ ฯ  ม. ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ  ยุ. ...มุทุมโน ฯ
@ ม. ยุ. จ ปน ฯ   ม. ยุ. สุขุมนยนกุสลา ฯ
               ปิยทสฺสโนติ อภินนฺทสนฺติ ๑- นํ ฯ
               ปิยทสฺสโน คิหี สนฺโต จ
               ภวติ พหุชนปิยายโก ๒-
               ยทิ ปน ๓- ภวติ คิหิ สมโณ ๔-
               โหติ ปิโย พหูนํ โสกนาสโนติ ฯ
     [๑๖๐]  ยํปิ  ภิกฺขเว  ตถาคโต  ปุริมํ  ชาตึ  ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ
ปุพฺเพ   มนุสฺสภูโต   สมาโน  พหุชนปุพฺพงฺคโม  อโหสิ  กุสเลสุ  ธมฺเมสุ
พหุชนปาโมกฺโข    กายสุจริเตน    วจีสุจริเตน    มโนสุจริเตน    ๕-
ทานสํวิภาเค    สีลสมาทาเน    อุโปสถูปวาเส    มตฺเตยฺยตาย    ๖-
เปตฺเตยฺยตาย     สามญฺญตาย    พฺรหฺมญฺญตาย    กุเลเชฏฺฐาปจายิตาย
อญฺญตรญฺญตเรสุ   จ   ๗-  อธิกุสเลสุ  ธมฺเมสุ  ฯ  โส  ตสฺส  กมฺมสฺส
กตตฺตา   ฯเปฯ   โส   ตโต   จุโต   อิตฺถตฺตํ  อาคโต  สมาโน  อิทํ
มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ อุณฺหีสสีโส โหติ ฯ
     {๑๖๐.๑}  โส  เตน  ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา  โหติ  จกฺกวตฺติ  ฯเปฯ  ราชา  สมาโน  กึ  ลภติ  มหาสฺส ชโน
อนฺวายิโก    โหติ   พฺราหฺมณคหปติกา   เนคมชานปทา   คณกมหามตฺตา
อนีกฏฺฐา   โทวาริกา   อมจฺจา  ปาริสชฺชา  ราชาโน  โภคิกา  กุมารา
ราชา   สมาโน  อิทํ  ลภติ  ฯเปฯ  พุทฺโธ  สมาโน  กึ  ลภติ  มหาสฺส
ชโน   อนฺวายิโก  โหติ  ภิกฺขู  ภิกฺขุนิโย  อุปาสกา  อุปาสิกาโย  เทวา
มนุสฺสา   อสุรา   นาคา   คนฺธพฺพา   พุทฺโธ   สมาโน  อิทํ  ลภติ  ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. อภินิทฺทิสนฺติ ฯ  ม. พหุชนปิยายิโต ฯ ยุ. พหูนฺนํ ปิยายิโต ฯ
@ ม. ยุ. ยทิจ น ฯ  คิหี สมโณ โหติ ฯ  ม. ยุ. กายสุจริเต วจีสุจริเต
@มโนสุจริเต ฯ   ยุ. เมตฺเตยฺยตาย ฯ  ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ
เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
     [๑๖๑]  ปุพฺพงฺคโม สุจริเตสุ อหุ
               ธมฺเมสุ ธมฺมจริยาภิรโต
               อนฺวายิโก พหุชนสฺส อหุ
               สคฺเคสุ เวทยิถ ๑- ปุญฺญผลํ ฯ
               เวทยิตฺวา ๒- โส สุจริตสฺส ผลํ
               อุณฺหีสสีสตฺตมิธชฺฌคมา
               พฺยากํสุ พฺยญฺชนนิมิตฺตธรา
               ปุพฺพงฺคโม พหุชนํ เหสฺสติ ๓- ฯ
               ปฏิโภคิยานิ ๔- มนุเชสุ อิธ
               ปุพฺเพปิ ตสฺส อภิหรนฺติ ตทา
               ยทิ ขตฺติโย ภวติ ภูมิปติ
               ปฏิหารกํ พหุชเน ลภติ ฯ
               อถ เจว ปพฺพชติ โส มนุโช
               ธมฺเมสุ โหติ ปคุโณ วิสวี
               ตสฺสานุสาสนคุณาภิรโต ๕-
               อนฺวายิโก พหุชโน ภวตีติ ฯ
     [๑๖๒]  ยํปิ   ภิกฺขเว   ตถาคโต  ปุริมํ  ชาตึ  ปุริมํ  ภวํ  ปุริมํ
นิเกตํ   ปุพฺเพ   มนุสฺสภูโต   สมาโน   มุสาวาทํ   ปหาย   มุสาวาทา
ปฏิวิรโต   อโหสิ   สจฺจวาที  สจฺจสนฺโธ  เถโต  ปจฺจยิโก  อวิสํวาทโก
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. เวทยิตฺถ ฯ  ยุ. เวทิตฺวา ฯ  ยุ. พหุนฺนํ เหสฺสตายํ ฯ
@ ม. ปฏิโภคิยา ฯ   ม. ตสฺสานุสาสนิคุณาภิรโต ฯ ยุ. ตสฺสานุสาสนี คุณาภิรโต ฯ
โลกสฺส  ฯ  โส  ตสฺส  กมฺมสฺส  กตตฺตา  ฯเปฯ  โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ
อาคโต     สมาโน    อิมานิ    เทฺว    มหาปุริสลกฺขณานิ    ปฏิลภติ
เอเกกโลโม    จ    โหติ   อุณฺณา   จ   ภมุกนฺตเร   ชาตา   โหติ
โอทาตา มุทุ ตูลสนฺนิภา ฯ
     {๑๖๒.๑}  โส  เตหิ  ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา  โหติ  จกฺกวตฺติ  ฯเปฯ  ราชา  สมาโน  กึ  ลภติ  มหาสฺส ชโน
อุปวตฺตติ      พฺราหฺมณคหปติกา      เนคมชานปทา     คณกมหามตฺตา
อนีกฏฺฐา   โทวาริกา   อมจฺจา  ปาริสชฺชา  ราชาโน  โภคิกา  กุมารา
ราชา   สมาโน  อิทํ  ลภติ  ฯเปฯ  พุทฺโธ  สมาโน  กึ  ลภติ  มหาสฺส
ชโน    อุปวตฺตติ   ภิกฺขู   ภิกฺขุนิโย   อุปาสกา   อุปาสิกาโย   เทวา
มนุสฺสา   อสุรา   นาคา   คนฺธพฺพา   พุทฺโธ   สมาโน  อิทํ  ลภติ  ฯ
เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
     [๑๖๓]  สจฺจปฺปฏิญฺโญ ปุริมาสุ ชาติสุ
               อเทฺวชฺฌวาโจ อลิกํ วิวชฺชยิ
               น โส วิสํวาทยิตาปิ กสฺสจิ
               ภูเตน ตจฺเฉน ตเถน ภาสยิ ๑- ฯ
               เสตา สุสุกฺกา สุมุทุ ๒- ตูลสนฺนิภา
               อุณฺณา สุชาตา ภมุกนฺตเร อหุ
               น โลมกูเปสุ ทุเว อชายิสุํ
               เอเกกโลมูปจิตงฺควา อหุ ฯ
               ตํ ลกฺขณญฺญู พหโว สมาคตา
@เชิงอรรถ:  ยุ. โตสยิ ฯ  ม. ยุ. มุทุ ฯ
               พฺยากํสุ อุปฺปาฏนิมิตฺตโกวิทา ๑-
               อุณฺณา จ โลมา จ ยถา สุสณฺฐิตา
               อุปวตฺตติ ๒- อีทิสกํ พหุชโน ๓- ฯ
               คิหีปิ ๔- สนฺตํ อุปวตฺตติ ชโน
               พหุ ปุรตฺถา ปกเตน กมฺมุนา
               อกิญฺจนํ ปพฺพชิตํ อนุตฺตรํ
               พุทฺธํปิ สนฺตํ อุปวตฺตติ ชโนติ ฯ
     [๑๖๔]  ยํปิ   ภิกฺขเว   ตถาคโต  ปุริมํ  ชาตึ  ปุริมํ  ภวํ  ปุริมํ
นิเกตํ   ปุพฺเพ   มนุสฺสภูโต  สมาโน  ปิสุณํ  วาจํ  ๕-  ปหาย  ปิสุณาย
วาจาย   ปฏิวิรโต   อโหสิ  อิโต  สุตฺวา  น  อมุตฺร  อกฺขาตา  อิเมสํ
เภทาย   อมุตฺร  วา  สุตฺวา  น  อิเมสํ  อกฺขาตา  อมูสํ  เภทาย  อิติ
ภินฺนานํ   วา   สนฺธาตา   สหิตานํ   วา   อนุปฺปทาตา   สมคฺคาราโม
สมคฺครโต   สมคฺคนนฺที   สมคฺคกรณึ   วาจํ   ภาสิตา   อโหสิ  ฯ  โส
ตสฺส   กมฺมสฺส   กตตฺตา   ฯเปฯ   โส  ตโต  จุโต  อิตฺถตฺตํ  อาคโต
สมาโน    อิมานิ   เทฺว   มหาปุริสลกฺขณานิ   ปฏิลภติ   จตฺตาฬีสทนฺโต
จ ๖- โหติ อวิรฬทนฺโต จ ฯ
     {๑๖๔.๑}  โส  เตหิ  ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา  โหติ  จกฺกวตฺติ  ฯเปฯ  ราชา  สมาโน  กึ  ลภติ  อเภชฺชปริโส
โหติ     อเภชฺชสฺส     ๗-     โหนฺติ    ปริสา    พฺราหฺมณคหปติกา
เนคมชานปทา     คณกมหามตฺตา    อนีกฏฺฐา    โทวาริกา    อมจฺจา
ปาริสชฺชา    ราชาโน    โภคิกา   กุมารา   ราชา   สมาโน   อิทํ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. อุปฺปาท... ฯ  ม. อุปวตฺตตี ฯ  ยุ. เอทิสกํ พหุชฺชโน ฯ  ม. ยุ.
@คิหิมฺปิ ฯ  ยุ. ปิสุณาวาจํ ฯ  ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ  ม. ยุ.
@อเภชฺชาสฺส ฯ
ลภติ    ฯเปฯ    พุทฺโธ   สมาโน   กึ   ลภติ   อเภชฺชปริโส   โหติ
อเภสชฺชสฺส   โหนฺติ   ปริสา   ภิกฺขู   ภิกฺขุนิโย  อุปาสกา  อุปาสิกาโย
เทวา   มนุสฺสา   อสุรา   นาคา   คนฺธพฺพา   พุทฺโธ   สมาโน   อิทํ
ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
     [๑๖๕]  สเวภุติยํ ๑- สหิตเภทการึ
               เภทปฺปวฑฺฒนวิวาทการึ
               กลหปฺปวฑฺฒนอกิจฺจการึ
               สหิตานํ เภทชนนึ นภณิ ฯ
               อวิวาทวฑฺฒนกรึ สุคิรํ ๒-
               ภินฺนาน สนฺธิชนนึ ๓- อภณิ
               กลหํ ชนสฺส ปนุทิ ๔- สมงฺคี
               สตฺเตหิ ๕- นนฺทติ ปโมทติ จ
               สุคติสุ โส ผลวิปากํ
               อนุภวติ ตตฺถ โมทติ
               ทนฺตา อิธ โหนฺติ อวิรฬา ๖- สหิตา
               จตุโร ทสสฺส มุขชา สุสณฺฐิตา ฯ
               ยทิ ขตฺติโย ภวติ ภูมิปติ
               อวิเภทยสฺส ๗- ปริสา ภวติ ๘-
               สมโณ จ โหติ วิรโช วิมโล
               ปริสาสฺส โหติ อนุคตา อจลาติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. เวภูติยํ ฯ  ยุ. คิรํ ฯ  ม. ยุ. ภินฺนานุสนฺธิชนนึ ฯ  ม. ปนุที ฯ
@ ม. ยุ. สหิเตหิ ฯ  ยุ. อวิรา ฯ  ม. อวิเภทิยาย ฯ ยุ. อวีเหฐิยาสฺส ฯ
@ ยุ. ภวนฺติ ฯ
     [๑๖๖]  ยํปิ   ภิกฺขเว   ตถาคโต  ปุริมํ  ชาตึ  ปุริมํ  ภวํ  ปุริมํ
นิเกตํ   ปุพฺเพ   มนุสฺสภูโต   สมาโน   ผรุสํ   วาจํ   ปหาย  ผรุสาย
วาจาย    ปฏิวิรโต   อโหสิ   ยา   สา   วาจา   เนลา   กณฺณสุขา
เปมนียา    หทยงฺคมา    โปรี   พหุชนกนฺตา   พหุชนมนาปา   ตถารูปึ
วาจํ   ภาสิตา   อโหสิ   ฯ   โส  ตสฺส  กมฺมสฺส  กตตฺตา  อุปจิตตฺตา
ฯเปฯ   โส   ตโต   จุโต   อิตฺถตฺตํ   อาคโต  สมาโน  อิมานิ  เทฺว
มหาปุริสลกฺขณานิ    ปฏิลภติ    ปหูตชิโวฺห    จ    โหติ   พฺรหฺมสฺสโร
จ กรวิกภาณี ฯ
     {๑๖๖.๑}  โส  เตหิ  ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา  โหติ  จกฺกวตฺติ  ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ อาเทยฺยวาโจ โหติ
อาทิยนฺตสฺส     ๑-     วจนํ     พฺราหฺมณคหปติกา     เนคมชานปทา
คณกมหามตฺตา   อนีกฏฺฐา   โทวาริกา   อมจฺจา   ปาริสชฺชา  ราชาโน
โภคิกา  กุมารา  ราชา  สมาโน  อิทํ  ลภติ  ฯ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ
ลภติ   อาเทยฺยวาโจ   โหติ   อาทิยนฺตสฺส  ๑-  วจนํ  ภิกฺขู  ภิกฺขุนิโย
อุปาสกา   อุปาสิกาโย   เทวา   มนุสฺสา   อสุรา   นาคา   คนฺธพฺพา
พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
     [๑๖๗]  อกฺโกสภณฺฑนวิเหสการึ
               อุพฺพาธกรํ ๒- พหุชนปฺปมทฺทนํ
               อพาฬฺหคิรํ โส นภณิ ผรุสํ
               มธุรํ ภณิ สุสหิตํ สขิลํ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. อาทิยนฺติสฺส ฯ  ม. อุพฺพาธิกํ ฯ ยุ. อุพฺพายิกํ ฯ
               มนโส ปิยา หทยคามินิโย
               วาจา โส เอรยติ กณฺณสุขา
               วาจา สุจิณฺณผลมนุภวิ
               สคฺเคสุ เวทยิถ ๑- ปุญฺญผลํ
               วิทิตฺวา โส สุจริตสฺส ผลํ
               พฺรหฺมสฺสรตฺตมิธชฺฌคมา
               ชิวฺหาสฺส โหติ วิปุลา ปุถุลา ๒-
               อาเทยฺยวากฺยวจโน ภวติ
               คิหิโนปิ อิชฺฌติ ยถา ภณโต
               อถ เจ ๓- ปพฺพชติ โส มนุโช
               อาทิยนฺตสฺส วจนํ ชนกา ๔-
               พหุโน พหุํ สุภณิตํ ภณโตติ ฯ
     [๑๖๘]  ยํปิ  ภิกฺขเว  ตถาคโต  ปุริมํ  ชาตึ  ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ
ปุพฺเพ    มนุสฺสภูโต    สมาโน    สมฺผปฺปลาปํ   ปหาย   สมฺผปฺปลาปา
ปฏิวิรโต   อโหสิ   กาลวาที   ภูตวาที   ธมฺมวาที   อตฺถวาที   [๕]-
วินยวาที  นิธานวตึ  วาจํ  ภาสิตา  [๖]-  กาเลน  สาปเทสํ ปริยนฺตวตึ
อตฺถสญฺหิตํ   ฯ   โส   ตสฺส   กมฺมสฺส   กตตฺตา   อุปจิตตฺตา   ฯเปฯ
โส   ตโต   จุโต   อิตฺถตฺตํ   อาคโต   สมาโน   อิมํ  มหาปุริสลกฺขณํ
ปฏิลภติ สีหหนุ โหติ ฯ
     {๑๖๘.๑}   โส   เตน   ลกฺขเณน   สมนฺนาคโต   สเจ  อคารํ
อชฺฌาวสติ    ราชา    โหติ    จกฺกวตฺติ    ฯเปฯ   ราชา   สมาโน
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. เวทยถ ฯ  ยุ. ถูลา ฯ  ยุ. เจปิ ฯ  ม. ยุ. ชนตา ฯ  ม. ยุ.
@ธมฺมวาที ฯ  ม. ยุ. อโหสิ ฯ
กึ    ลภติ    อปฺปธํสิโก    โหติ   เกนจิ   มนุสฺสภูเตน   ปจฺจตฺถิเกน
ปจฺจามิตฺเตน   ราชา   สมาโน  อิทํ  ลภติ  ฯเปฯ  พุทฺโธ  สมาโน  กึ
ลภติ   อปฺปธํสิโก   โหติ  อพฺภนฺตเรหิ  วา  พาหิเรหิ  วา  ปจฺจตฺถิเกหิ
ปจฺจามิตฺเตหิ   ราเคน   วา  โทเสน  วา  โมเหน  วา  สมเณน  วา
พฺราหฺมเณน  วา  เทเวน  วา  มาเรน  วา  พฺรหฺมุนา  วา  เกนจิ วา
โลกสฺมึ   พุทฺโธ   สมาโน  อิทํ  ลภติ  ฯ  เอตมตฺถํ  ภควา  อโวจ  ฯ
ตตฺเถตํ วุจฺจติ
     [๑๖๙]  น สมฺผปฺปลาปํ น วุจฺจทฺธตนฺติ ๑-
               อวิกิณฺณวจนพฺยปโถ จ ๒- อโหสิ
               อหิตมปิ ๓- จ อปนุทิ หิตมปิ จ
               พหุชนสุขญฺจ อภณิ ฯ
               ตํ กตฺวาน อิโต จุโต ทิวมุปปชฺชิ
               สุกตผลวิปากมโนโภสิ ๔-
               จวิย ปุนริธาคโต สมาโน
               ทฺวิทุคฺคมวรตรหนุตฺตมลตฺถ ฯ
               ราชา โหติ สุทฺทุปฺปธํสิโย มนุชินฺโท
               มนุชาธิปติ มหานุภาโว
               ติทิวปุรวรสโม ภวติ
               สุรวรตโรริว อินฺโท ฯ
               คนฺธพฺพาสุรสกฺกรกฺขเสภิ ๕- สุเรภิ ๖-
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. น มุทฺธตํ ฯ  ม. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ยุ. ว ฯ  ยุ. อหิตมฺปิ ...
@หิตมฺปิ ฯ   ม. ยุ. ...นุโภสิ ฯ  ม. ...ยกฺขรกฺขเสภิ ฯ  ยุ. ...รกฺขเสหิ
@สุเรหิ ฯ
               น หิ ภวติ สุปฺปธํสิโย ตถตฺโต
               ยทิ ภวติ [๑]- ตถาวิโธ อิธ
               ทิสา จ ปติ ทิสา จ วิทิสา จาติ ฯ
     [๑๗๐]  ยํปิ  ภิกฺขเว  ตถาคโต  ปุริมํ  ชาตึ  ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ
ปุพฺเพ  มนุสฺสภูโต  สมาโน  มิจฺฉาอาชีวํ  ๒-  ปหาย สมฺมาอาชีเวน ชีวิกํ
กปฺเปสิ       ตุลากูฏกํสกูฏมานกูฏอุกฺโกฏนวญฺจนนิกติสาวิโยคา       ๓-
เฉทนวธพนฺธนวิปราโมสอาโลปสาหสาการา   ๔-   ปฏิวิรโต   อโหสิ  ฯ
โส  ตสฺส  กมฺมสฺส  กตตฺตา  อุปจิตตฺตา  อุสฺสนฺนตฺตา  วิปุลตฺตา  กายสฺส
เภทา  ปรํ  มรณา  สุคตึ  สคฺคํ  โลกํ อุปปชฺชติ ฯ โส ตสฺส อญฺเญ เทเว
ทสหิ   ฐาเนหิ  อธิคณฺหาติ  ทิพฺเพน  อายุนา  ทิพฺเพน  วณฺเณน  ทิพฺเพน
ยเสน  ทิพฺเพน  สุเขน  ๕-  ทิพฺเพน อธิปเตยฺเยน ทิพฺเพหิ รูเปหิ ทิพฺเพหิ
สทฺเทหิ  ทิพฺเพหิ  คนฺเธหิ  ทิพฺเพหิ  รเสหิ  ทิพฺเพหิ  โผฏฺฐพฺเพหิ  ฯ โส
ตโต   จุโต  อิตฺถตฺตํ  อาคโต  สมาโน  อิมานิ  เทฺว  มหาปุริสลกฺขณานิ
ปฏิลภติ สมทนฺโต จ โหติ สุสุกฺกทาโฐ จ ฯ
     {๑๗๐.๑}  โส  เตหิ  ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา   โหติ   จกฺกวตฺติ   ธมฺมิโก   ธมฺมราชา   จาตุรนฺโต   วิชิตาวี
ชนปทฏฺฐาวริยปฺปตฺโต       สตฺตรตนสมนฺนาคโต      ฯ      ตสฺสิมานิ
สตฺต    รตนานิ   ภวนฺติ   เสยฺยถีทํ   จกฺกรตนํ   หตฺถิรตนํ   อสฺสรตนํ
มณิรตนํ    อิตฺถีรตนํ    คหปติรตนํ    ปริณายกรตนเมว    สตฺตมํ    ฯ
ปโรสหสฺสํ    โข    ปนสฺส    ปุตฺตา    ภวนฺติ    สูรา    วีรงฺครูปา
ปรเสนปฺปมทฺทนา   ฯ   โส   อิมํ   ปฐวึ  สาครปริยนฺตํ  อขีลํ  อนิมิตฺตํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. คิหี ฯ  ม. ยุ. มิจฺฉาชีวํ ฯ  ยุ. สาจิโยคา ฯ  ม. ...สหสาการา ฯ
@ ม. ทิพฺเพน สุเขน ทิพฺเพน ยเสน ฯ
อกณฺฏกํ   อิทฺธํ   ผีตํ  เขมํ  สิวํ  นิรพฺพุทํ  อทณฺเฑน  อสตฺเถน  ธมฺเมน
สเมน  ๑-  อภิวิชิย  อชฺฌาวสติ  ราชา สมาโน กึ ลภติ สุจิปริวาโร โหติ
สุจิสฺส     โหนฺติ     ปริวารา     พฺราหฺมณคหปติกา    เนคมชานปทา
คณกมหามตฺตา   อนีกฏฺฐา   โทวาริกา   อมจฺจา   ปาริสชฺชา  ราชาโน
โภคิกา  กุมารา  ราชา  สมาโน  อิทํ  ลภติ  ฯ สเจ โข ปน อคารสฺมา
อนาคาริยํ  ปพฺพชติ  อรหํ  โหติ  สมฺมาสมฺพุทฺโธ  โลเก วิวฏจฺฉโท พุทฺโธ
สมาโน   กึ   ลภติ  สุจิปริวาโร  โหติ  สุจิสฺส  โหนฺติ  ปริวารา  ภิกฺขู
ภิกฺขุนิโย  อุปาสกา  อุปาสิกาโย  เทวา  มนุสฺสา  อสุรา นาคา คนฺธพฺพา
พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
     [๑๗๑]  มิจฺฉาชีวญฺจ อวสฺสชิ สเมน
               วุตฺตึ สุจินา โส ชนยิตฺถ ธมฺมิเกน
               อหิตมปิ จ อปนุทิ หิตมปิ จ
               พหุชนสุขญฺจ อจริ ๒- ฯ
               สคฺเค เวทยติ นโร สุผลานิ ๓-
               กริตฺวา นิปุเณภิ วิทูภิ สพฺภิ ๔-
               วณฺณิตานิ ติทิวปุรวรสโม
               อภิรมติ รติขิฑฺฑาสมงฺคี ฯ
               อลทฺธา น ๕- มนุสฺสกํ ภวํ ตโต จวิย ๖-
               ปุน ๗- สุกตผลวิปากเสสเกน
               ปฏิลภติ ลปนชํ สมมปิ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ  ยุ. อาจริ ฯ  ม. ยุ. สุขปฺผลานิ ฯ  ยุ. สมพฺภิ ฯ
@ ม. ลทฺธาน ฯ ยุ. ลทฺธา ฯ  ม. จวิตฺวาน ฯ  ม. ปุนสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ
               สุจิ จ สุวิสุทฺธสุสุกฺกํ ๑- ฯ
               ตํ เวยฺยญฺชนิกา สมาคตา พหโว
               พฺยากํสุ นิปุณา สมฺมตา มนุชา ๒-
               สุจิชนปริวารคโณ ภวติ
               ทิชสมสุกฺกสุจิโสภนทนฺโต ๓- ฯ
               รญฺโญ โหติ พหุชโน สุจิปริวาโร
               มหติมํ มหิมนุสาสโต จ
               ปสยฺห น จ ชนปทตุทนํ
               หิตมปิ จ พหุชนสุขํ ๔- จรนฺติ
               อถ เจ ปพฺพชติ ภวติ วิปาโป
               สมโณ สมิตรโช วิวฏจฺฉโท
               วิคตทรถกิลมโถ อิมํปิ จ
               ปรํปิ ปรมํปิ จ ปสฺสติ โลกํ ฯ
               ตสฺโสวาทกรา พหุคิหี จ
               ปพฺพชิตา จ อสุจิ วิครหิตปนุทิปาปสฺส ๕-
               หิ สุจีภิ ๖- ปริวุโต
               ภวติ มลขิลกลิกิเลเสปนุเทภีติ ๗- ฯ
อิทมโวจ ภควา ฯ อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ๘- ฯ
                  ลกฺขณสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ สตฺตมํ ฯ
                          ------------
@เชิงอรรถ:  ม. สุจิสุสุกฺกํ ฯ ยุ. สุวิสุทฺธํ สุวิสุกฺกํ ฯ  ยุ. มนุชินฺทา ฯ  ยุ.
@ทิชา ... ฯ   ม. ...สุขญฺจ ฯ  ม. ครหิตํ ธุนนฺติ ปาปํ ฯ ยุ. วิครหิตํ ธุนนฺติ
@ปาปํ ฯ  ม. ส หิ สุจีภิ ฯ ยุ. ส หิ สุจิ ฯ  ม. ยุ. ...ปนุเทตีติ ฯ  อิทมโวจ
@ภควา ฯเปฯ อภินนฺทุนฺตีติ อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ ฯ


             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้าที่ ๑๕๗-๑๙๓. https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=11&item=130&items=42              อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :- https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=11&item=130&items=42&mode=bracket              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :- https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=11&item=130&items=42              อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=11&item=130&items=42              ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=11&i=130              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๑ https://84000.org/tipitaka/read/?index_11 https://84000.org/tipitaka/english/?index_11

อ่านหัวข้อแรกอ่านหัวข้อที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหัวข้อถัดไปอ่านหัวข้อสุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]