อฏฺกนาครสุตฺตํ
[๑๘] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ อายสฺมา อานนฺโท เวสาลิยํ
วิหรติ เวฬุวคามเก ฯ เตน โข ปน สมเยน ทสโม คหปติ
อฏฺกนาคโร ปาตลิปุตฺตํ อนุปฺปตฺโต โหติ เกนจิเทว กรณีเยน ฯ
อถ โข ทสโม คหปติ อฏฺกนาคโร เยน กุกฺกุฏาราโม เยน
อญฺตโร ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ภิกฺขุํ อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ทสโม คหปติ อฏฺกนาคโร
ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ กหํ นุ โข ภนฺเต อายสฺมา อานนฺโท เอตรหิ
วิหรติ ทสฺสนกามา หิ มยํ ตํ ๑- อานนฺทนฺติ ฯ เอโส คหปติ
อายสฺมา อานนฺโท เวสาลิยํ วิหรติ เวฬุวคามเกติ ฯ อถ โข
ทสโม คหปติ อฏฺกนาคโร ปาตลิปุตฺเต ตํ กรณียํ ตีเรตฺวา
เยน เวสาลี เยน ๒- เวฬุวคามโก เยนายสฺมา อานนฺโท
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
[๑๙] เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ทสโม คหปติ อฏฺกนาคโร
อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ อตฺถิ นุ โข ภนฺเต อานนฺท เตน
ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน เอกธมฺโม
อกฺขาโต ยตฺถ ภิกฺขุโน อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต
อวิมุตฺตญฺเจว จิตฺตํ วิมุจฺจติ อปฺปริกฺขีณา จ ๓- อาสวา ปริกฺขยํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อายสฺมนฺตํ ฯ ๒ ยุ. อยํ ปาโ นตฺถิ ๓ ยุ. วา ฯ
คจฺฉนฺติ อนนุปฺปตฺตญฺจ ๑- อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ อนุปาปุณาตีติ ฯ
{๑๙.๑} อตฺถิ โข คหปติ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา
สมฺมาสมฺพุทฺเธน เอกธมฺโม อกฺขาโต ยตฺถ ภิกฺขุโน อปฺปมตฺตสฺส
อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต อวิมุตฺตญฺเจว จิตฺตํ วิมุจฺจติ
อปฺปริกฺขีณา จ อาสวา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ อนนุปฺปตฺตญฺจ ๒-
อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ อนุปาปุณาตีติ ฯ
{๑๙.๒} กตโม ปน ภนฺเต อานนฺท เตน ภควตา ชานตา
ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน เอกธมฺโม อกฺขาโต
ยตฺถ ภิกฺขุโน อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต
อวิมุตฺตญฺเจว จิตฺตํ วิมุจฺจติ อปฺปริกฺขีณา จ อาสวา ปริกฺขยํ
คจฺฉนฺติ อนนุปฺปตฺตญฺจ ๓- อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ อนุปาปุณาตีติ ฯ
[๒๐] อิธ คหปติ ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ
ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช
วิหรติ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ อิทมฺปิ โข ปมํ ฌานํ อภิสงฺขตํ
อภิสญฺเจตยิตํ ยํ โข ปน กิญฺจิ อภิสงฺขตํ อภิสญฺเจตยิตํ ตทนิจฺจํ
นิโรธธมฺมนฺติ ปชานาติ โส ตตฺถ ิโต อาสวานํ ขยํ ปาปุณาติ
โน เจ อาสวานํ ขยํ ปาปุณาติ เตเนว ธมฺมราเคน ตาย ธมฺมนนฺทิยา
ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สญฺโชนานํ ๔- ปริกฺขยา โอปปาติโก
โหติ ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกา อยมฺปิ โข
คหปติ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน
เอกธมฺโม อกฺขาโต ยตฺถ ภิกฺขุโน อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. วา ฯ ๒-๓ อปฺปตฺตญฺจาติปิ ทิสฺสติ ฯ ๔ ม. สพฺพตฺถ สํโยชนานนฺติ ทิสฺสติ ฯ
ปหิตตฺตสฺส วิหรโต อวิมุตฺตญฺเจว จิตฺตํ วิมุจฺจติ อปฺปริกฺขีณา จ
อาสวา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ อนนุปฺปตฺตญฺจ ๑- อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ
อนุปาปุณาติ ฯ
{๒๐.๑} ปุน จปรํ คหปติ ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา
ฯเปฯ ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ
อิทมฺปิ โข ทุติยํ ฌานํ อภิสงฺขตํ อภิสญฺเจตยิตํ ฯเปฯ อนุตฺตรํ
โยคกฺเขมํ อนุปาปุณาติ ฯ
{๒๐.๒} ปุน จปรํ คหปติ ภิกฺขุ ปีติยา จ วิราคา ฯเปฯ ตติยํ
ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ อิทมฺปิ โข ตติยํ
ฌานํ อภิสงฺขตํ อภิสญฺเจตยิตํ ฯเปฯ อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ อนุปาปุณาติ ฯ
{๒๐.๓} ปุน จปรํ คหปติ ภิกฺขุ สุขสฺส จ ปหานา ฯเปฯ จตุตฺถํ
ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ อิทมฺปิ โข จตุตฺถํ
ฌานํ อภิสงฺขตํ อภิสญฺเจตยิตํ ฯเปฯ อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ อนุปาปุณาติ ฯ
[๒๑] ปุน จปรํ คหปติ ภิกฺขุ เมตฺตาสหคเตน เจตสา เอกํ
ทิสํ ผริตฺวา วิหรติ ตถา ทุติยํ ตถา ตติยํ ตถา จตุตฺถํ อิติ
อุทฺธมโธ ติริยํ สพฺพธิ สพฺพตฺถตาย ๒- สพฺพาวนฺตํ โลกํ
เมตฺตาสหคเตน เจตสา วิปุเลน มหคคฺเตน อปฺปมาเณน อเวเรน
อพฺยาปชฺเฌน ผริตฺวา วิหรติ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ อยมฺปิ
โข เมตฺตา เจโตวิมุตฺติ อภิสงฺขตา อภิสญฺเจตยิตา ยํ โข ปน
กิญฺจิ อภิสงฺขตํ อภิสญฺเจตยิตํ ตทนิจฺจํ นิโรธธมฺมนฺติ ปชานาติ
โส ตตฺถ ิโต ฯเปฯ อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ อนุปาปุณาติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ กตุถจิ อปฺปตฺตญฺจาติปิ ทิสฺสติ ฯ ๒ ยุ. สพฺพตฺตตาย ฯ ปุนปิ ปาเ อีทิสเมว ฯ
{๒๑.๑} ปุน จปรํ คหปติ ภิกฺขุ กรุณาสหคเตน เจตสา ฯเปฯ
มุทิตาสหคเตน เจตสา ... อุเปกฺขาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ
ผริตฺวา วิหรติ ตถา ทุติยํ ตถา ตติยํ ตถา จตุตฺถํ อิติ อุทฺธมโธ
ติริยํ สพฺพธิ สพฺพตฺถตาย สพฺพาวนฺตํ โลกํ อุเปกฺขาสหคเตน
เจตสา วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเฌน
ผริตฺวา วิหรติ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ อยมฺปิ โข อุเปกฺขา
เจโตวิมุตฺติ อภิสงฺขตา อภิสญฺเจตยิตา ยํ โข ปน กิญฺจิ
อภิสงฺขตํ อภิสญฺเจตยิตํ ตทนิจฺจํ นิโรธธมฺมนฺติ ปชานาติ
โส ตตฺถ ิโต ฯเปฯ อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ อนุปาปุณาติ ฯ
[๒๒] ปุน จปรํ คหปติ ภิกฺขุ สพฺพโส รูปสญฺานํ สมติกฺกมา
ปฏิฆสญฺานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสญฺานํ อมนสิการา อนนฺโต
อากาโสติ อากาสานญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ โส อิติ
ปฏิสญฺจิกฺขติ อยมฺปิ โข อากาสานญฺจายตนสมาปตฺติ อภิสงฺขตา
อภิสญฺเจตยิตา ยํ โข ปน กิญฺจิ อภิสงฺขตํ อภิสญฺเจตยิตํ
ตทนิจฺจํ นิโรธธมฺมนฺติ ปชานาติ โส ตตฺถ ิโต ฯเปฯ
อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ อนุปาปุณาติ ฯ
{๒๒.๑} ปุน จปรํ คหปติ ภิกฺขุ สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม อนนฺตํ วิญฺาณนฺติ วิญฺาณญฺจายตนํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ อยมฺปิ โข
วิญฺาณญฺจายตนสมาปตฺติ อภิสงฺขตา อภิสญฺเจตยิตา ยํ
โข ปน กิญฺจิ อภิสงฺขตํ อภิสญฺเจตยิตํ ตทนิจฺจํ นิโรธธมฺมนฺติ
ปชานาติ โส ตตฺถ ิโต ฯเปฯ อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ อนุปาปุณาติ ฯ
{๒๒.๒} ปุน จปรํ คหปติ ภิกฺขุ สพฺพโส วิญฺาณญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม นตฺถิ กิญฺจีติ อากิญฺจญฺายตนํ อุปสมฺปชฺช
วิหรติ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ อยมฺปิ โข อากิญฺจญฺายตนสมาปตฺติ
อภิสงฺขตา อภิสญฺเจตยิตา ยํ โข ปน กิญฺจิ อภิสงฺขตํ
อภิสญฺเจตยิตํ ตทนิจฺจํ นิโรธธมฺมนฺติ ปชานาติ โส ตตฺถ ิโต
อาสวานํ ขยํ ปาปุณาติ โน เจ อาสวานํ ขยํ ปาปุณาติ
เตเนว ธมฺมราเคน ตาย ธมฺมนนฺทิยา ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ
สญฺโชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติโก โหติ ตตฺถ ปรินิพฺพายี
อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกา อยํ ๑- โข คหปติ เตน ภควตา
ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน เอกธมฺโม อกฺขาโต
ยตฺถ ภิกฺขุโน อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต
อวิมุตฺตญฺเจว จิตฺตํ วิมุจฺจติ อปฺปริกฺขีณา จ อาสวา ปริกฺขยํ
คจฺฉนฺติ อนนุปฺปตฺตญฺจ อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ อนุปาปุณาตีติ ฯ
[๒๓] เอวํ วุตฺเต ทสโม คหปติ อฏฺกนาคโร อายสฺมนฺตํ
อานนฺทํ เอตทโวจ เสยฺยถาปิ ภนฺเต อานนฺท ปุริโส เอกํ ๒-
นิธิมุขํ คเวสนฺโต สกิเทว เอกาทส นิธิมุขานิ อธิคจฺเฉยฺย เอวเมว
โข อหํ ภนฺเต เอกํ อมตทฺวารํ คเวสนฺโต สกิเทว เอกาทส
อมตทฺวารานิ อลตฺถํ สวนาย เสยฺยถาปิ ภนฺเต ปุริสสฺส อคารํ
เอกาทสทฺวารํ โส ตสฺมึ อคาเร อาทิตฺเต เอกเมเกนปิ ทฺวาเรน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อยํปิ โข ฯ ๒ ม. เอกํว ฯ
สกฺกุเณยฺย อตฺตานํ โสตฺถึ กาตุํ เอวเมว โข อหํ ภนฺเต อิเมสํ
เอกาทสนฺนํ อมตทฺวารานํ เอกเมเกนปิ อมตทฺวาเรน สกฺขิสฺสามิ ๑-
อตฺตานํ โสตฺถึ กาตุํ อิเม หิ นาม ภนฺเต อญฺติตฺถิยา อาจริยสฺส
อาจริยธนํ ปริเยสิสฺสนฺติ กิมงฺคํ ปนาหํ อายสฺมโต อานนฺทสฺส
ปูชํ น กริสฺสามีติ ฯ อถ โข ทสโม คหปติ อฏฺกนาคโร
ปาตลิปุตฺตกญฺจ เวสาลิกญฺจ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาเตตฺวา ปณีเตน
ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปสิ สมฺปวาเรสิ เอกเมกญฺจ
ภิกฺขุํ ปจฺเจกํ ทุสฺสยุเคน อจฺฉาเทสิ อายสฺมนฺตํ ๒- อานนฺทํ
ติจีวเรน อจฺฉาเทสิ อายสฺมโต ๓- อานนฺทสฺส ปญฺจสตํ ๔-
วิหารํ การาเปสีติ ฯ
อฏฺกนาครสุตฺตํ ๕- นิฏฺิตํ ทุติยํ ฯ
----------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สกฺกุณิสฺสามิ ฯ ๒ โป. จสทฺโท ทิสฺสติ ฯ ๓ ม. ยุ. จสทฺโท ทิสฺสติ ฯ
@๔ ม. ปญฺจสตวิหารํ ฯ ๕ ม. ยุ. อฏฺกนาครสุตฺตนฺตํ ฯ
เสขปฏิปทาสุตฺตํ
[๒๔] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สกฺเกสุ วิหรติ
กปิลวตฺถุสฺมึ นิโคฺรธาราเม ฯ เตน โข ปน สมเยน กาปิลวตฺถวานํ
สกฺยานํ นวํ สนฺถาคารํ อจิรการิตํ โหติ อนชฺฌาวุฏฺปุพฺพํ ๑-
สมเณน วา พฺราหฺมเณน วา เกนจิ วา มนุสฺสภูเตน ฯ อถ โข
กาปิลวตฺถวา ๒- สกฺยา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข
กาปิลวตฺถวา สกฺยา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ อิธ ภนฺเต กาปิลวตฺถวานํ
สกฺยานํ นวํ สนฺถาคารํ อจิรการิตํ โหติ ๓- อนชฺฌาวุฏฺปุพฺพํ
สมเณน วา พฺราหฺมเณน วา เกนจิ วา มนุสฺสภูเตน ตํ ภนฺเต
ภควา ปมํ ปริภุญฺชตุ ภควตา ปมํ ปริภุตฺตํ ปจฺฉา กาปิลวตฺถวา
สกฺยา ปริภุญฺชิสฺสนฺติ ตทสฺส กาปิลวตฺถวานํ สกฺยานํ ทีฆรตฺตํ
หิตาย สุขายาติ ฯ อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวน ฯ
{๒๔.๑} อถ โข กาปิลวตฺถวา สกฺยา ภควโต อธิวาสนํ วิทิตฺวา
อุฏฺายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา เยน นวํ
สนฺถาคารํ เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา สพฺพสนฺถรึ ๔- สนฺถาคารํ
สนฺถราเปตฺวา ๕- อาสนานิ ปญฺาเปตฺวา อุทกมณิกํ ปติฏฺาเปตฺวา
เตลปฺปทีปํ อาโรเปตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. อนชฺฌาวุฏฺ ฯ ๒ โป. สพฺพตฺถ " กาปิลวตฺถุกาติ ทิสฺสติ ฯ
@๓ ยุ. โหตีติ นตฺถิ ฯ ๔ โป. " สพฺพสนฺถริสนฺถตํ ฯ ๕ ยุ. สนฺถริตฺวา ฯ
ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺสุ ฯ เอกมนฺตํ ิตา โข
กาปิลวตฺถวา สกฺยา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ สพฺพสนฺถรึ สนฺถตํ
ภนฺเต สนฺถาคารํ อาสนานิ ปญฺตฺตานิ ๑- อุทกมณิโก ปติฏฺาปิโต
เตลปฺปทีโป อาโรปิโต ยสฺสทานิ ภนฺเต ภควา กาลํ มญฺตีติ ฯ
[๒๕] อถ โข ภควา นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย สทฺธึ
ภิกฺขุสงฺเฆน เยน ๒- สนฺถาคารํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปาเท
ปกฺขาเลตฺวา สนฺถาคารํ ปวิสิตฺวา มชฺฌิมถมฺภํ นิสฺสาย ปุรตฺถาภิมุโข
นิสีทิ ฯ ภิกฺขุสงฺโฆปิ โข ปาเท ปกฺขาเลตฺวา สนฺถาคารํ ปวิสิตฺวา
ปจฺฉิมํ ภิตฺตึ นิสฺสาย ปุรตฺถาภิมุโข นิสีทิ ภควนฺตํเยว ปุรกฺขตฺวา ๓- ฯ
กาปิลวตฺถวาปิ โข สกฺยา ปาเท ปกฺขาเลตฺวา สนฺถาคารํ ปวิสิตฺวา
ปุรตฺถิมํ ภิตฺตึ นิสฺสาย ปจฺฉิมาภิมุขา นิสีทึสุ ภควนฺตํเยว
ปุรกฺขตฺวา ๓- ฯ อถ โข ภควา กาปิลวตฺถเว สกฺเย ๔- พหุเทว
รตฺตึ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา
สมฺปหํเสตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ ปฏิภาตุ ตํ อานนฺท
กาปิลวตฺถวานํ สกฺยานํ เสโข ปฏิปโท ๕- ปิฏฺิ เม อคิลายติ
ตมหํ อายมิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต
ปจฺจสฺโสสิ ฯ อถ โข ภควา จตุคุณํ สงฺฆาฏึ ปญฺาเปตฺวา
ทกฺขิเณน ปสฺเสน สีหเสยฺยํ กปฺเปสิ ปาเทน ๖- ปาทํ
อจฺจาธาย สโต สมฺปชาโน อุฏฺานสญฺ มนสิกริตฺวา ฯ
[๒๖] อถ โข อายสฺมา อานนฺโท มหานามํ สกฺกํ ๗- อามนฺเตสิ
@เชิงอรรถ: ๑ ปญฺาปิตานีติ ยุตฺตตรํ ฯ ๒ โป. นวํ ฯ ๓ โป. ปุรกฺขิตฺวาติปิ ทิสฺสติ ฯ
@๔ ยุ สกฺเก ฯ ๕ ยุ. ปาฏิปโท ฯ ๖ ม. ยุ. ปาเท ฯ ๗ ยุ. สกฺยํ ฯ
อิธ มหานาม อริยสาวโก สีลสมฺปนฺโน โหติ อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร
โหติ โภชเน มตฺตญฺู โหติ ชาคริยมนุยุตฺโต โหติ สตฺตหิ
สทฺธมฺเมหิ สมนฺนาคโต โหติ จตุนฺนํ ฌานานํ อาภิเจตสิกานํ
ทิฏฺธมฺมสุขวิหารานํ นิกามลาภี โหติ อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี ฯ
[๒๗] กถญฺจ มหานาม อริยสาวโก สีลสมฺปนฺโน โหติ ฯ
อิธ มหานาม อริยสาวโก สีลวา โหติ ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต วิหรติ
อาจารโคจรสมฺปนฺโน อณุมตฺเตสุ วชฺเชสุ ภยทสฺสาวี สมาทาย
สิกฺขติ สิกฺขาปเทสุ เอวํ โข มหานาม อริยสาวโก สีลสมฺปนฺโน โหติ ฯ
[๒๘] กถญฺจ มหานาม อริยสาวโก อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร
โหติ ฯ อิธ มหานาม อริยสาวโก จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา น
นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นานุพฺยญฺชนคฺคาหี ยตฺวาธิกรณเมนํ จกฺขุนฺทฺริยํ
อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา
อนฺวาสฺสเวยฺยุํ ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชติ รกฺขติ จกฺขุนฺทฺริยํ
จกฺขุนฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชติ โสเตน สทฺทํ สุตฺวา ... ฆาเนน
คนฺธํ ฆายิตฺวา ... ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา ... กาเยน
โผฏฺพฺพํ ผุสิตฺวา ... มนสา ธมฺมํ วิญฺาย น นิมิตฺตคฺคาหี
โหติ นานุพฺยญฺชนคฺคาหี ยตฺวาธิกรณเมนํ มนินฺทฺริยํ อสํวุตํ
วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ
ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชติ รกฺขติ มนินฺทฺริยํ มนินฺทฺริเย สํวรํ
อาปชฺชติ เอวํ โข มหานาม อริยสาวโก อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร
โหติ ฯ
[๒๙] กถญฺจ มหานาม อริยสาวโก โภชเน มตฺตญฺู โหติ ฯ
อิธ มหานาม อริยสาวโก ปฏิสงฺขา โยนิโส อาหารํ อาหาเรติ
เนว ทวาย น มทาย น มณฺฑนาย น วิภูสนาย ยาวเทว อิมสฺส
กายสฺส ิติยา ยาปนาย วิหึสุปรติยา พฺรหฺมจริยานุคฺคหาย
อิติ ปุราณญฺจ เวทนํ ปฏิหงฺขามิ นวญฺจ เวทนํ น อุปฺปาเทสฺสามิ
ยาตฺรา จ เม ภวิสฺสติ อนวชฺชตา จ ผาสุวิหาโร จาติ เอวํ
โข มหานาม อริยสาวโก โภชเน มตฺตญฺู โหติ ฯ
[๓๐] กถญฺจ มหานาม อริยสาวโก ชาคริยมนุยุตฺโต โหติ ฯ
อิธ มหานาม อริยสาวโก ทิวสํ จงฺกเมน นิสชฺชาย อาวรณีเยหิ
ธมฺเมหิ จิตฺตํ ปริโสเธติ รตฺติยา ปมํ ยามํ จงฺกเมน นิสชฺชาย
อาวรณีเยหิ ธมฺเมหิ จิตฺตํ ปริโสเธติ รตฺติยา มชฺฌิมํ ยามํ ทกฺขิเณน
ปสฺเสน สีหเสยฺยํ กปฺเปสิ ๑- ปาเทน ๒- ปาทํ อจฺจาธาย สโต
สมฺปชาโน อุฏฺานสญฺ มนสิกริตฺวา รตฺติยา ปจฺฉิมํ ยามํ
ปจฺจุฏฺาย จงฺกเมน นิสชฺชาย อาวรณีเยหิ ธมฺเมหิ จิตฺตํ ปริโสเธติ
เอวํ โข มหานาม อริยสาวโก ชาคริยมนุยุตฺโต โหติ ฯ
[๓๑] กถญฺจ มหานาม อริยสาวโก สตฺตหิ สทฺธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต โหติ ฯ อิธ มหานาม อริยสาวโก สทฺโธ โหติ
สทฺทหติ ตถาคตสฺส โพธึ อิติปิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. กปฺเปติ ฯ ๒ ม. ยุ. ปาเท ฯ
วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา
เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ หิริมา โหติ หิริยติ กายทุจฺจริเตน
วจีทุจฺจริเตน มโนทุจฺจริเตน หิริยติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ
สมาปตฺติยา โอตฺตปฺปี โหติ โอตฺตปฺปติ กายทุจฺจริเตน วจีทุจฺจริเตน
มโนทุจฺจริเตน โอตฺตปฺปติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ
สมาปตฺติยา พหุสฺสุโต โหติ สุตธโร สุตสนฺนิจโย เย เต
ธมฺมา อาทิกลฺยาณา มชฺเฌกลฺยาณา ปริโยสานกลฺยาณา
สาตฺถา ๑- สพฺยญฺชนา เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ
อภิวทนฺติ ตถารูปาสฺส ธมฺมา พหุสฺสุตา โหนฺติ ธตา วจสา
ปริจิตา มนสานุเปกฺขิตา ทิฏฺิยา สุปฏิวิทฺธา อารทฺธวิริโย
โหติ ๒- อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย กุสลานํ ธมฺมานํ อุปสมฺปทาย
ถามวา ทฬฺหปรกฺกโม อนิกฺขิตฺตธุโร กุสเลสุ ธมฺเมสุ สติมา
โหติ ปรเมน สติเนปกฺเกน สมนฺนาคโต จิรกตมฺปิ จิรภาสิตมฺปิ
สริตา อนุสฺสริตา ปญฺวา ๓- โหติ อุทยตฺถคามินิยา ปญฺาย
สมนฺนาคโต ๔- อริยาย นิพฺเพธิกาย สมฺมา ทุกฺขกฺขยคามินิยา
เอวํ โข มหานาม อริยสาวโก สตฺตหิ สทฺธมฺเมหิ สมนฺนาคโต โหติ ฯ
[๓๒] กถญฺจ มหานาม อริยสาวโก จตุนฺนํ ฌานานํ อาภิเจตสิกานํ ๕-
ทิฏฺธมฺมสุขวิหารานํ นิกามลาภี โหติ อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี ฯ
อิธ มหานาม อริยสาวโก วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ
ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปมํ ฌานํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ ฯ ๒ ม. ยุ. วิหรติ ฯ ๓ ยุ. ปญฺา วา โหติ ฯ
@๔ ม. โหติ ฯ ๕ ยุ. อภิ ฯ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ
เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ ปีติสุขํ ทุติยํ ฌานํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปีติยา จ วิราคา อุเปกฺขโก จ วิหรติ สโต จ
สมฺปชาโน สุขญฺจ กาเยน ปฏิสํเวเทติ ยนฺตํ อริยา อาจิกฺขนฺติ
อุเปกฺขโก สติมา สุขวิหารีติ ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ
สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส จ ปหานา ปุพฺเพว โสมนสฺสโทมนสฺสานํ
อตฺถงฺคมา อทุกฺขมสุขํ อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ จตุตฺถํ ฌานํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ เอวํ โข มหานาม อริยสาวโก จตุนฺนํ ฌานานํ
อาภิเจตสิกานํ ทิฏฺธมฺมสุขวิหารานํ นิกามลาภี โหติ อกิจฺฉลาภี
อกสิรลาภี ฯ
[๓๓] ยโต ๑- โข มหานาม อริยสาวโก เอวํ สีลสมฺปนฺโน โหติ
เอวํ อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร โหติ เอวํ โภชเน มตฺตญฺู โหติ
เอวํ ชาคริยมนุยุตฺโต โหติ เอวํ สตฺตหิ สทฺธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
โหติ เอวํ จตุนฺนํ ฌานานํ อาภิเจตสิกานํ ทิฏฺธมฺมสุขวิหารานํ
นิกามลาภี โหติ อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี อยํ วุจฺจติ มหานาม
อริยสาวโก เสโข ปฏิปโท อปูจฺจณฺฑตาย ๒- สมาปนฺโน ๓- ภพฺโพ
อภินิพฺภิทาย ภพฺโพ สมฺโพธาย ภพฺโพ อนุตฺตรสฺส โยคกฺเขมสฺส
อธิคมาย ฯ เสยฺยถาปิ มหานาม กุกฺกุฏิยา อณฺฑานิ อฏฺ วา
ทส วา ทฺวาทส วา ตานสฺสุ กุกฺกุฏิยา สมฺมา อธิสยิตานิ สมฺมา
ปริเสจิตานิ สมฺมา ปริภาวิตานิ ๔- กิญฺจาปิ ตสฺสา กุกฺกุฏิยา
@เชิงอรรถ: ๑ โป. จสทฺโท ทิสฺสติ ฯ ๒ ม. ยุ. อปุจฺจณฺฑตาย ฯ
@๓ โป. สมนฺนาคโตติปิ ทิสฺสติ ฯ ๔ โป. ปริเสทิตานิ ฯ
น เอวํ อิจฺฉา อุปฺปชฺเชยฺย อโห วติเม กุกฺกุฏโปตกา ปาทนขสิขาย
วา มุขตุณฺฑเกน วา อณฺฑโกสํ ปทาเลตฺวา โสตฺถินา
อภินิพฺภิชฺเชยฺยุนฺติ ๑- เอวเมว โข มหานาม ยโต อริยสาวโก
เอวํ สีลสมฺปนฺโน โหติ เอวํ อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร โหติ เอวํ
โภชเน มตฺตญฺู โหติ เอวํ ชาคริยมนุยุตฺโต โหติ เอวํ สตฺตหิ
สทฺธมฺเมหิ สมนฺนาคโต โหติ เอวํ จตุนฺนํ ฌานานํ อาภิเจตสิกานํ
ทิฏฺธมฺมสุขวิหารานํ นิกามลาภี โหติ อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี อยํ
วุจฺจติ มหานาม อริยสาวโก เสโข ปฏิปโท อปูจฺจณฺฑตาย
สมาปนฺโน ภพฺโพ อภินิพฺภิทาย ภพฺโพ สมฺโพธาย ภพฺโพ
อนุตฺตรสฺส โยคกฺเขมสฺส อธิคมาย ฯ
{๓๓.๑} สโข โส ๒- มหานาม อริยสาวโก อิมํเยว ๓- อนุตฺตรํ
อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ อาคมฺม อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ
เสยฺยถีทํ เอกมฺปิ ชาตึ เทฺวปิ ชาติโย ฯเปฯ อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ
อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ อยมสฺส ปมาภินิพฺภิทา โหติ
กุกฺกุฏจฺฉาปกสฺเสว อณฺฑโกสมฺหา ฯ
{๓๓.๒} สโข โส มหานาม อริยสาวโก อิมํเยว อนุตฺตรํ
อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ อาคมฺม ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน
อติกฺกนฺตมานุสเกน ฯเปฯ ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาติ
อยมสฺส ทุติยาภินิพฺภิทา โหติ กุกฺกุฏจฺฉาปกสฺเสว อณฺฑโกสมฺหา ฯ
{๓๓.๓} ส โข โส มหานาม อริยสาวโก อิมํเยว อนุตฺตรํ อุเปกฺขาสติ-
ปาริสุทฺธึ อาคมฺม อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ ปญฺาวิมุตฺตึ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. เอตฺถนฺตเร " อถ โข ภพฺพาว เต กุกฺกุฏโปตกา ปาทนขสิขาย วา มุขตุณฺฑเกน วา
@อณฺฑโกสํ ปทาเลตฺวา โสตฺถินา อภินิพฺภิชฺชิตุนฺติ อิเม ปาา ทิสฺสนฺติ ฯ
@๒ ยุ. สพฺพตฺถ ส โข โส ฯ ๓ โป. " อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ ฯ
วิมุตฺตึ ทิฏฺเว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติ
อยมสฺส ตติยาภินิพฺภิทา โหติ กุกฺกุฏจฺฉาปกสฺเสว อณฺฑโกสมฺหา ฯ
[๓๔] ยมฺปิ ๑- มหานาม อริยสาวโก สีลสมฺปนฺโน โหติ
อิทมฺปิสฺส โหติ จรณสฺมึ ยมฺปิ มหานาม อริยสาวโก อินฺทฺริเยสุ
คุตฺตทฺวาโร โหติ อิทมฺปิสฺส โหติ จรณสฺมึ ยมฺปิ มหานาม
อริยสาวโก โภชเน มตฺตญฺู โหติ อิทมฺปิสฺส โหติ จรณสฺมึ
ยมฺปิ มหานาม อริยสาวโก ชาคริยมนุยุตฺโต โหติ อิทมฺปิสฺส
โหติ จรณสฺมึ ยมฺปิ มหานาม อริยสาวโก สตฺตหิ สทฺธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต โหติ อิทมฺปิสฺส โหติ จรณสฺมึ ยมฺปิ มหานาม
อริยสาวโก จตุนฺนํ ฌานานํ อาภิเจตสิกานํ ทิฏฺธมฺมสุขวิหารานํ
นิกามลาภี โหติ อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี อิทมฺปิสฺส โหติ จรณสฺมึ
{๓๔.๑} ยญฺจ โข มหานาม อริยสาวโก อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ
อนุสฺสรติ เสยฺยถีทํ เอกมฺปิ ชาตึ เทฺวปิ ชาติโย ฯเปฯ
อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ อิทมฺปิสฺส
โหติ วิชฺชาย ยมฺปิ มหานาม อริยสาวโก ทิพฺเพน จกฺขุนา
วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน ฯเปฯ ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาติ
อิทมฺปิสฺส โหติ วิชฺชาย ยมฺปิ มหานาม อริยสาวโก อาสวานํ ขยา
อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ ปญฺาวิมุตฺตึ ทิฏฺเว ธมฺเม สยํ อภิญฺา
สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติ อิทมฺปิสฺส โหติ วิชฺชาย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยมฺปิ โข ฯ
อยํ วุจฺจติ มหานาม อริยสาวโก วิชฺชาสมฺปนฺโน อิติปิ จรณสมฺปนฺโน
อิติปิ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน อิติปิ ฯ พฺรหฺมุนาเปสา ๑- มหานาม
สนงฺกุมาเรน คาถา ภาสิตา
ขตฺติโย เสฏฺโ ชเนตสฺมึ เย โคตฺตปฏิสาริโน
วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน โส เสฏฺโ เทวมานุเสติ ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้าที่ ๑๘-๓๒.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=13&item=18&items=17
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=13&item=18&items=17&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=13&item=18&items=17
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=13&item=18&items=17
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=18
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓
https://84000.org/tipitaka/read/?index_13
https://84000.org/tipitaka/english/?index_13
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
