อินฺทฺริยสํยุตฺตํ
------
สุทฺธกวคฺโค ปฐโม
[๘๔๓] สาวตฺถีนิทานํ ฯ ตตฺร โข ภควา เอตทโวจ ปญฺจิมานิ
ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ
สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว
ปญฺจินฺทฺริยานีติ ฯ
[๘๔๔] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ
ยโต โข ภิกฺขเว อริยสาวโก อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ
(สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ) ๑- อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ
ยถาภูตํ ปชานาติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อริยสาวโก โสตาปนฺโน
อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโนติ ฯ
[๘๔๕] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ
ยโต โข ภิกฺขเว อริยสาวโก อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ
สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ
ยถาภูตํ ปชานาติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อริยสาวโก โสตาปนฺโน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อิทํ ปาฐทฺวยํ น ทิสฺสติ ฯ
อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโนติ ฯ
[๘๔๖] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ
ยโต โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ ๑- อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมุทยญฺจ
อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ ๒- อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ
วิทิตฺวา อนุปาทา วิมุตฺโต โหติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อรหํ
ขีณาสโว วุสิตวา กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ
ปริกฺขีณภวสญฺโญชโน สมฺมทญฺญาวิมุตฺโตติ ฯ
[๘๔๗] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ
ยโต โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมุทยญฺจ
อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ วิทิตฺวา
อนุปาทา วิมุตฺโต โหติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อรหํ
ขีณาสโว วุสิตวา กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ
ปริกฺขีณภวสญฺโญชโน สมฺมทญฺญาวิมุตฺโตติ ฯ
[๘๔๘] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ
เย หิ เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา อิเมสํ ปญฺจนฺนํ
อินฺทฺริยานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ
นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ นปฺปชานนฺติ ฯ นเม เต ภิกฺขเว สมณา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อริยสาวโก ฯ ๒ อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ ฯ
วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ วา สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ
วา พฺราหฺมณสมฺมตา น จ ปเนเต อายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถํ
วา พฺราหฺมญฺญตฺถํ ๑- วา ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช วิหรนฺติ ฯ
[๘๔๙] เย จ โข เต ๒- ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา
อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ
อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ ปชานนฺติ ฯ เต โขเม ภิกฺขเว
สมณา วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ เจว สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ
จ พฺราหฺมณสมฺมตา เต จ ปนายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถญฺจ
พฺราหฺมญฺญตฺถญฺจ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช วิหรนฺตีติ ฯ
[๘๕๐] เย หิ เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา สทฺธินฺทฺริยํ
นปฺปชานนฺติ สทฺธินฺทฺริยสมุทยํ นปฺปชานนฺติ สทฺธินฺทฺริยนิโรธํ
นปฺปชานนฺติ สทฺธินฺทฺริยนิโรธคามินีปฏิปทํ นปฺปชานนฺติ วิริยินฺทฺริยํ
นปฺปชานนฺติ ฯเปฯ สตินฺทฺริยํ นปฺปชานนฺติ ฯ สมาธินฺทฺริยํ
นปฺปชานนฺติ ฯ ปญฺญินฺทฺริยํ นปฺปชานนฺติ ปญฺญินฺทฺริยสมุทยํ
นปฺปชานนฺติ ปญฺญินฺทฺริยนิโรธํ นปฺปชานนฺติ ปญฺญินฺทฺริย-
นิโรธคามินีปฏิปทํ นปฺปชานนฺติ ฯ นเม เต ภิกฺขเว สมณา วา
พฺราหฺมณา วา สมเณสุ วา สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ วา
พฺราหฺมณสมฺมตา น จ ปเนเต อายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถํ วา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. พฺรหฺมญฺญตฺถํ ฯ เอวมุปริ ฯ ๒ ม. ยุ. เกจิ ฯ
พฺราหฺมญฺญตฺถํ วา ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช วิหรนฺติ ฯ
[๘๕๑] เย หิ ๑- เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา
สทฺธินฺทฺริยํ ปชานนฺติ สทฺธินฺทฺริยสมุทยํ ปชานนฺติ สทฺธินฺทฺริยนิโรธํ
ปชานนฺติ สทฺธินฺทฺริยนิโรธคามินีปฏิปทํ ปชานนฺติ วิริยินฺทฺริยํ
ปชานนฺติ วิริยินฺทฺริยสมุทยํ ปชานนฺติ วิริยินฺทฺริยนิโรธํ ปชานนฺติ
วิริยินฺทฺริยนิโรธคามินีปฏิปทํ ปชานนฺติ สตินฺทฺริยํ ปชานนฺติ ฯ
สมาธินฺทฺริยํ ปชานนฺติ ฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ปชานนฺติ ปญฺญินฺทฺริยสมุทยํ
ปชานนฺติ ปญฺญินฺทฺริยนิโรธํ ปชานนฺติ ปญฺญินฺทฺริยนิโรธคามินีปฏิปทํ
ปชานนฺติ ฯ เต โขเม ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ
เจว สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ จ พฺราหฺมณสมฺมตา เต จ
ปนายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถํ จ พฺราหฺมญฺญตฺถํ จ ทิฏฺเฐว ธมฺเม
สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺตีติ ฯ
[๘๕๒] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ
[๘๕๓] กตฺถ จ ภิกฺขเว สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺฐพฺพํ ฯ จตูสุ
โสตาปตฺติยงฺเคสุ
เอตฺถ สทฺธินฺทฺริยํ ทฏฺฐพฺพํ ฯ
[๘๕๔] กตฺถ จ ภกฺขเว วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺฐพฺพํ ฯ จตูสุ
สมฺมปฺปธาเนสุ
เอตฺถ วิริยินฺทฺริยํ ทฏฺฐพฺพํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. จ โข ฯ
[๘๕๕] กตฺถ จ ภิกฺขเว สตินฺทฺริยํ ทฏฺฐพฺพํ ฯ จตูสุ
สติปฏฺฐาเนสุ เอตฺถ สตินฺทฺริยํ ทฏฺฐพฺพํ ฯ
[๘๕๖] กตฺถ จ ภิกฺขเว สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺฐพฺพํ ฯ จตูสุ
ฌาเนสุ เอตฺถ สมาธินฺทฺริยํ ทฏฺฐพฺพํ ฯ
[๘๕๗] กตฺถ จ ภิกฺขเว ปญฺญินฺทฺริยํ ทฏฺฐพฺพํ ฯ จตูสุ
อริยสจฺเจสุ เอตฺถ ปญฺญินฺทฺริยํ ทฏฺฐพฺพํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว
ปญฺจินฺทฺริยานีติ ฯ
[๘๕๘] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ
[๘๕๙] กตมญฺจ ภิกฺขเว สทฺธินฺทฺริยํ ฯ อิธ ภิกฺขเว อริยสาวโก
สทฺโธ โหติ สทฺทหติ ตถาคตสฺส โพธึ อิติปิ โส ภควา อรหํ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร
ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ ฯ อิทํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว สทฺธินฺทฺริยํ ฯ
[๘๖๐] กตมญฺจ ภิกฺขเว วิริยินฺทฺริยํ ฯ อิธ ภิกฺขเว อริยสาวโก
อารทฺธวิริโย วิหรติ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย กุสลานํ ธมฺมานํ
อุปสมฺปทาย ถามวา ทฬฺหปรกฺกโม อนิกฺขิตฺตธุโร กุสเลสุ
ธมฺเมสุ ฯ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว วิริยินฺทฺริยํ ฯ
[๘๖๑] กตมญฺจ ภิกฺขเว สตินฺทฺริยํ ฯ อิธ ภิกฺขเว อริยสาวโก
สติมา โหติ ปรเมน สติเนปกฺเกน สมนฺนาคโต จิรกตํปิ จิรภาสิตํปิ
สริตา อนุสฺสริตา ฯ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สตินฺทฺริยํ ฯ
[๘๖๒] กตมญฺจ ภิกฺขเว สมาธินฺทฺริยํ ฯ อิธ ภิกฺขเว อริยสาวโก
โวสฺสคฺคารมฺมณํ กริตฺวา ลภติ สมาธึ ลภติ จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ ฯ
อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สมาธินฺทฺริยํ ฯ
[๘๖๓] กตมญฺจ ภิกฺขเว ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิธ ภิกฺขเว อริยสาวโก
ปญฺญวา โหติ อุทยตฺถคามินิยา ปญฺญาย สมนฺนาคโต อริยาย
นิพฺเพธิกาย สมฺมาทุกฺขกฺขยคามินิยา ฯ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานีติ ฯ
[๘๖๔] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ
[๘๖๕] กตมญฺจ ภิกฺขเว สทฺธินฺทฺริยํ ฯ อิธ ภิกฺขเว อริยสาวโก
สทฺโธ โหติ สทฺทหติ ตถาคตสฺส โพธึ อิติปิ โส ภควา อรหํ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร
ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ ฯ อิทํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว สทฺธินฺทฺริยํ ฯ
[๘๖๖] กตมญฺจ ภิกฺขเว วิริยินฺทฺริยํ ฯ อิธ ภิกฺขเว อริยสาวโก
อารทฺธวิริโย วิหรติ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย กุสลานํ ธมฺมานํ
อุปสมฺปทาย ถามวา ทฬฺหปรกฺกโม อนิกฺขิตฺตธุโร กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
โส อนุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อนุปฺปาทาย ฉนฺทํ
ชเนติ วายมติ วิริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ ฯ
อุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย ฉนฺทํ ชเนติ
วายมติ วิริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ ฯ อนุปฺปนฺนานํ
กุสลานํ ธมฺมานํ อุปฺปาทาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วิริยํ อารภติ
จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ ฯ อุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา
อสมฺโมสาย ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา
ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วิริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ ฯ
อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว วิริยินฺทฺริยํ ฯ
[๘๖๗] กตมญฺจ ภิกฺขเว สตินฺทฺริยํ ฯ อิธ ภิกฺขเว อริยสาวโก
สติมา โหติ ปรเมน สติเนปกฺเกน สมนฺนาคโต จิรกตํปิ จิรภาสิตํปิ
สริตา อนุสฺสริตา ฯ โส กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี
สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ เวทนาสุ
จิตฺเต ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา
วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌา โทมนสฺสํ ฯ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สตินฺทฺริยํ ฯ
[๘๖๘] กตมญฺจ ภิกฺขเว สมาธินฺทฺริยํ ฯ อิธ ภิกฺขเว อริยสาวโก
โวสฺสคฺคารมฺมณํ กริตฺวา ลภติ สมาธึ ลภติ จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ ฯ
โส วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ
วิเวกชํ ปีติสุขํ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ วิตกฺกวิจารานํ
วูปสมา อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ
สมาธิชํ ปีติสุขํ ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปีติยา จ วิราคา
อุเปกฺขโก จ วิหรติ สโต จ สมฺปชาโน สุขญฺจ กาเยน ปฏิสํเวเทติ
ยนฺตํ อริยา อาจิกฺขนฺติ อุเปกฺขโก สติมา สุขวิหารีติ ตติยํ ฌานํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส จ ปหานา ปุพฺเพว
โสมนสฺสโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมา อทุกฺขมสุขํ อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ
จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สมาธินฺทฺริยํ ฯ
[๘๖๙] กตมญฺจ ภิกฺขเว ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิธ ภิกฺขเว อริยสาวโก
ปญฺญวา โหติ อุทยตฺถคามินิยา ปญฺญาย สมนฺนาคโต อริยาย
นิพฺเพธิกาย สมฺมาทุกฺขกฺขยคามินิยา ฯ โส อิทํ ทุกฺขนฺติ ยถาภูตํ
ปชานาติ อยํ ทุกฺขสมุทโยติ ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ ทุกฺขนิโรโธติ
ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทาติ ยถาภูตํ
ปชานาติ ฯ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข
ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานีติ ฯ
สุทฺธิกวคฺโค ปฐโม ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
สุทฺธิกญฺเจว เทฺว โสตา อรหนฺตา อปเร เทฺว
สมณพฺราหฺมณา ทฏฺฐพฺพํ วิภงฺเค อปเร ทุเวติ ฯ
-------
มุทุตรวคฺโค ทุติโย
[๘๗๐] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ
[๘๗๑] กตมญฺจ ภิกฺขเว สทฺธินฺทฺริยํ ฯ อิธ ภิกฺขเว อริยสาวโก
สทฺโธ โหติ สทฺทหติ ตถาคตสฺส โพธึ อิติปิ โส ภควา อรหํ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร
ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ ฯ อิทํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว สทฺธินฺทฺริยํ ฯ
[๘๗๒] กตมญฺจ ภิกฺขเว วิริยินฺทฺริยํ ฯ ยํ โข ภิกฺขเว จตฺตาโร
สมฺมปฺปธาเน อารพฺภ วิริยํ ปฏิลภติ ฯ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
วิริยินฺทฺริยํ ฯ
[๘๗๓] กตมญฺจ ภิกฺขเว สตินฺทฺริยํ ฯ ยํ โข ภิกฺขเว จตฺตาโร
สติปฏฺฐาเน อารพฺภ สตึ ปฏิลภติ ฯ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สตินฺทฺริยํ ฯ
[๘๗๔] กตมญฺจ ภิกฺขเว สมาธินฺทฺริยํ ฯ อิธ ภิกฺขเว อริยสาวโก
โวสฺสคฺคารมฺมณํ กริตฺวา ลภติ สมาธึ ลภติ จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ ฯ
อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สมาธินฺทฺริยํ ฯ
[๘๗๕] กตมญฺจ ภิกฺขเว ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิธ ภิกฺขเว อริยสาวโก
ปญฺญวา โหติ อุทยตฺถคามินิยา ปญฺญาย สมนฺนาคโต
อริยาย นิพฺเพธิกาย สมฺมาทุกฺขกฺขยคามินิยา ฯ อิทํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานีติ ฯ
[๘๗๖] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว
ปญฺจินฺทฺริยานิ ฯ
[๘๗๗] อิเมสํ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมตฺตา
ปริปูรตฺตา อรหํ โหติ ตโต มุทุตเรหิ อนาคามี โหติ ตโต
มุทุตเรหิ สกทาคามี โหติ ตโต มุทุตเรหิ โสตาปนฺโน โหติ
ตโต มุทุตเรหิ ธมฺมานุสารี โหติ ตโต มุทุตเรหิ สทฺธานุสารี
โหตีติ ฯ
[๘๗๘] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานิ ฯ
[๘๗๙] อิเมสํ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมตฺตา
ปริปูรตฺตา อรหํ โหติ ตโต มุทุตเรหิ อนาคามี โหติ ตโต มุทุตเรหิ
สกทาคามี โหติ ตโต มุทุตเรหิ โสตาปนฺโน โหติ ตโต มุทุตเรหิ
ธมฺมานุสารี โหติ ตโต มุทุตเรหิ สทฺธานุสารี โหติ ฯ อิติ โข
ภิกฺขเว อินฺทฺริยเวมตฺตตา ผลเวมตฺตตา โหติ ผลเวมตฺตตา
ปุคฺคลเวมตฺตตาติ ฯ
[๘๘๐] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานิ ฯ
[๘๘๑] อิเมสํ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมตฺตา
ปริปูรตฺตา อรหํ โหติ ตโต มุทุตเรหิ อนาคามี โหติ ตโต มุทุตเรหิ
สกทาคามี โหติ ตโต มุทุตเรหิ โสตาปนฺโน โหติ ตโต
มุทุตเรหิ ธมฺมานุสารี โหติ ตโต มุทุตเรหิ สทฺธานุสารี โหติ ฯ
อิติ โข ภิกฺขเว ปริปูรํ ปริปูรการี อาราเธติ ปเทสํ ปเทสการี
อาราเธติ ฯ อวญฺฌานิเตฺววาหํ ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานิ ๑- วทามีติ ฯ
[๘๘๒] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานิ ฯ
[๘๘๓] อิเมสํ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมตฺตา ปริปูรตฺตา
อรหํ โหติ ตโต มุทุตเรหิ อนฺตราปรินิพฺพายี โหติ ตโต มุทุตเรหิ
อุปหจฺจปรินิพฺพายี โหติ ตโต มุทุตเรหิ อสงฺขารปรินิพฺพายี
โหติ ตโต มุทุตเรหิ สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ ตโต มุทุตเรหิ
อุทฺธํโสโต โหติ อกนิฏฺฐคามี ตโต มุทุตเรหิ สกทาคามี โหติ
ตโต มุทุตเรหิ โสตาปนฺโน โหติ ตโต มุทุตเรหิ ธมฺมานุสารี
โหติ ตโต มุทุตเรหิ สทฺธานุสารี โหตีติ ฯ
[๘๘๔] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานิ ฯ
[๘๘๕] อิเมสํ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมตฺตา
ปริปูรตฺตา อรหํ โหติ ตโต มุทุตเรหิ อนฺตราปรินิพฺพายี โหติ ตโต
มุทุตเรหิ อุปหจฺจปรินิพฺพายี โหติ ตโต มุทุตเรหิ อสงฺขารปรินิพฺพายี
โหติ ตโต มุทุตเรหิ สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ ตโต มุทุตเรหิ
อุทฺธํโสโต โหติ อกนิฏฺฐคามี ตโต มุทุตเรหิ สกทาคามี
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปญฺจินฺทฺริยานีติ ฯ เอวมุปริ ฯ
โหติ ตโต มุทุตเรหิ โสตาปนฺโน โหติ ตโต มุทุตเรหิ ธมฺมานุสารี
โหติ ตโต มุทุตเรหิ สทฺธานุสารี โหติ ฯ อิติ โข ภิกฺขเว
อินฺทฺริยเวมตฺตตา ผลเวมตฺตตา โหติ ผลเวมตฺตตา
ปุคฺคลเวมตฺตตาติ ๑- ฯ
[๘๘๖] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ สทฺธินฺทฺริยํ
ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานิ ฯ
[๘๘๗] อิเมสํ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมตฺตา ปริปูรตฺตา
อรหํ โหติ ตโต มุทุตเรหิ อนฺตราปรินิพฺพายี โหติ ตโต มุทุตเรหิ
อุปหจฺจปรินิพฺพายี โหติ ตโต มุทุตเรหิ อสงฺขารปรินิพฺพายี
โหติ ตโต มุทุตเรหิ สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ ตโต มุทุตเรหิ
อุทฺธํโสโต โหติ อกนิฏฺฐคามี ตโต มุทุตเรหิ สกทาคามี โหติ
ตโต มุทุตเรหิ โสตาปนฺโน โหติ ตโต มุทุตเรหิ ธมฺมานุสารี
โหติ ตโต มุทุตเรหิ สทฺธานุสารี โหติ ฯ อิติ โข ภิกฺขเว ปริปูรํ
ปริปูรการี อาราเธติ ปเทสํ ปเทสการี อาราเธติ ฯ
อวญฺฌานิเตฺววาหํ ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานิ วทามีติ ฯ
[๘๘๘] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ สทฺธินฺทฺริยํ
ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานิ ฯ
[๘๘๙] อิเมสํ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมตฺตา ปริปูรตฺตา
อรหํ โหติ ตโต มุทุตเรหิ อรหตฺตผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน
โหติ ตโต มุทุตเรหิ อนาคามี โหติ ตโต มุทุตเรหิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปุคฺคลเวมตฺตตา โหตีติ ฯ ยุ. ... โหติ ฯ
อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน โหติ ตโต มุทุตเรหิ สกทาคามี
โหติ ตโต มุทุตเรหิ สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน โหติ
ตโต มุทุตเรหิ โสตาปนฺโน โหติ ตโต มุทุตเรหิ โสตาปตฺติผล-
สจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน โหติ ฯ ยสฺส โข ภิกฺขเว อิมานิ
ปญฺจินฺทฺริยานิ สพฺเพน สพฺพํ สพฺพถา สพฺพํ นตฺถิ ตมหํ พาหิโร
ปุถุชฺชนปกฺเขฏฺฐิโตติ วทามีติ ฯ
[๘๙๐] อถ โข อญฺญตโร ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ
นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ อินฺทฺริยสมฺปนฺโน
อินฺทฺริยสมฺปนฺโนติ ภนฺเต วุจฺจติ กิตฺตาวตา นุ โข ภนฺเต
อินฺทฺริยสมฺปนฺโน โหตีติ ฯ
[๘๙๑] อิธ ภิกฺขุ ภิกฺขุ สทฺธินฺทฺริยํ ภาเวติ อุปสมคามึ สมฺโพธคามึ
วิริยินฺทฺริยํ ภาเวติ อุปสมคามึ สมฺโพธคามึ สตินฺทฺริยํ ภาเวติ
อุปสมคามึ สมฺโพธคามึ สมาธินฺทฺริยํ ภาเวติ อุปสมคามึ
สมฺโพธคามึ ปญฺญินฺทฺริยํ ภาเวติ อุปสมคามึ สมฺโพธคามึ ฯ
เอตฺตาวตา โข ภิกฺขุ ภิกฺขุ อินฺทฺริยสมฺปนฺโน โหตีติ ฯ
[๘๙๒] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานิ ฯ
[๘๙๓] อิเมสํ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ ภาวิตตฺตา
พหุลีกตตฺตา ภิกฺขุ อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ ปญฺญาวิมุตฺตึ
ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรตีติ ฯ
มุทุตรวคฺโค ทุติโย ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
ปฏิลาโภ จ ๑- ตโย สงฺขิตฺตา ๒- วิตฺถารา ๓- อปเร ตโย
ปฏิปนฺโน จุปสโม ๔- อาสวานํ ขโย จิเมติ ฯ
-----------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. จสทฺโท นตฺถิ ฯ ๒ โป. สพฺพสงฺขิตฺตา ฯ ๓ โป. วิตฺถาเรน ... ฯ
@๔ ม. ... จ สมฺปนฺโน ทสมํ อาสวกฺขยนฺติ ฯ
ฉฬินฺทฺริยวคฺโค ตติโย
[๘๙๔] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ
[๘๙๕] ยาวกีวญฺจาหํ ภิกฺขเว อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ
สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ
ยถาภูตํ น อพฺภญฺญาสึ ฯ เนว ตาวาหํ ภิกฺขเว สเทวเก โลเก
สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย
อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุทฺโธ ๑- ปจฺจญฺญาสึ ฯ
[๘๙๖] ยโต จ ขฺวาหํ ภิกฺขเว อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ
สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ
ยถาภูตํ อพฺภญฺญาสึ ฯ อถาหํ ภิกฺขเว สเทวเก โลเก สมารเก
สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย อนุตฺตรํ
สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุทฺโธ ปจฺจญฺญาสึ ฯ ญาณญฺจ ปน เม
ทสฺสนํ อุทปาทิ อกุปฺปา เม วิมุตฺติ ๒- อยมนฺติมา ชาติ นตฺถิ
ทานิ ปุนพฺภโวติ ฯ
[๘๙๗] ตีณีมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ตีณิ ฯ
อิตฺถินฺทฺริยํ ปุริสินฺทฺริยํ ชีวิตินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ตีณิ
อินฺทฺริยานีติ ฯ
[๘๙๘] ตีณีมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ตีณิ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อภิสมฺพุทฺโธติ ฯ เอวมุปริ ฯ ๒ ยุ. เจโตวิมุตฺติ ฯ เอวมุปริ ฯ
อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยํ อญฺญินฺทฺริยํ อญฺญาตาวินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ
โข ภิกฺขเว ตีณิ อินฺทฺริยานีติ ฯ
[๘๙๙] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานิ ฯ
[๙๐๐] อิเมสํ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมตฺตา
ปริปูรตฺตา อรหํ โหติ ตโต มุทุตเรหิ อนฺตราปรินิพฺพายี โหติ
ตโต มุทุตเรหิ อุปหจฺจปรินิพฺพายี โหติ ตโต มุทุตเรหิ
อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ ตโต มุทุตเรหิ สสงฺขารปรินิพฺพายี
โหติ ตโต มุทุตเรหิ อุทฺธํโสโต โหติ อกนิฏฺฐคามี ตโต มุทุตเรหิ
สกทาคามี โหติ ตโต มุทุตเรหิ เอกพีชี โหติ ตโต มุทุตเรหิ
โกลงฺโกโล โหติ ตโต มุทุตเรหิ สตฺตกฺขตฺตุํปรโม โหติ
ตโต มุทุตเรหิ ธมฺมานุสารี โหติ ตโต มุทุตเรหิ สทฺธานุสารี
โหตีติ ฯ
[๙๐๑] ฉยิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ฉ ฯ จกฺขุนฺทฺริยํ
โสตินฺทฺริยํ ฆานินฺทฺริยํ ชิวหินฺทฺริยํ กายินฺทฺริยํ มนินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ
โข ภิกฺขเว ฉ อินฺทฺริยานีติ ฯ
[๙๐๒] ฉยิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ฉ ฯ จกฺขุนฺทฺริยํ
โสตินฺทฺริยํ ฆานินฺทฺริยํ ชิวฺหินฺทฺริยํ กายินฺทฺริยํ มนินฺทฺริยํ ฯ
[๙๐๓] ยโต โข ภิกฺขเว อริยสาวโก อิเมสํ ฉนฺนํ อินฺทฺริยานํ
สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ
ยถาภูตํ ปชานาติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อริยสาวโก โสตาปนฺโน
อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโนติ ฯ
[๙๐๔] ฉยิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ฉ ฯ จกฺขุนฺทฺริยํ
โสตินฺทฺริยํ ฆานินฺทฺริยํ ชิวฺหินฺทฺริยํ กายินฺทฺริยํ มนินฺทฺริยํ ฯ
[๙๐๕] ยโต โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ อิเมสํ ฉนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมุทยญฺจ
อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ วิทิตฺวา
อนุปาทา วิมุตฺโต โหติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อรหํ
ขีณาสโว วุสิตวา กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ
ปริกฺขีณภวสญฺโญชโน สมฺมทญฺญาวิมุตฺโตติ ฯ
[๙๐๖] ฉยิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ฉ ฯ จกฺขุนฺทฺริยํ
โสตินฺทฺริยํ ฆานินฺทฺริยํ ชิวฺหินฺทฺริยํ กายินฺทฺริยํ มนินฺทฺริยํ ฯ
[๙๐๗] ยาวกีวญฺจาหํ ภิกฺขเว อิเมสํ ฉนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมุทยญฺจ
อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ น
อพฺภญฺญาสึ ฯ เนว ตาวาหํ ภิกฺขเว สเทวเก โลเก สมารเก
สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย อนุตฺตรํ
สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุทฺโธ ปจฺจญฺญาสึ ฯ
[๙๐๘] ยโต จ ขฺวาหํ ภิกฺขเว อิเมสํ ฉนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมุทยญฺจ
อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ
อพฺภญฺญาสึ ฯ อถาหํ ภิกฺขเว สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก
สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ
อภิสมฺพุทฺโธ ปจฺจญฺญาสึ ฯ ญาณญฺจ ปน เม ทสฺสนํ อุทปาทิ
อกุปฺปา เม วิมุตฺติ อยมนฺติมา ชาติ นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติ ฯ
[๙๐๙] ฉยิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ฉ ฯ
จกฺขุนฺทฺริยํ โสตินฺทฺริยํ ฆานินฺทฺริยํ ชิวฺหินฺทฺริยํ กายินฺทฺริยํ
มนินฺทฺริยํ ฯ
[๙๑๐] เย หิ ๑- เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา อิเมสํ
ฉนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ
นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ นปฺปชานนฺติ ฯ นเม เต ภิกฺขเว สมณา
วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ วา สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ วา
พฺราหฺมณสมฺมตา น จ ปเนเต อายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถํ วา
พฺราหฺมญฺญตฺถํ วา ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช วิหรนฺติ ฯ
[๙๑๑] เย หิ ๒- เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา อิเมสํ
ฉนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ
นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ ปชานนฺติ ฯ เต โขเม ภิกฺขเว สมณา
วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ เจว สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ
จ พฺราหฺมณสมฺมตา เต จ ปนายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถญฺจ
พฺราหฺมญฺญตฺถญฺจ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช วิหรนฺตีติ ฯ
[๙๑๒] เย หิ เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา จกฺขุนฺทฺริยํ
นปฺปชานนฺติ จกฺขุนฺทฺริยสมุทยํ นปฺปชานนฺติ จกฺขุนฺทฺริยนิโรธํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. หิสทฺโท นตฺถิ ฯ ๒ โป. ม. เย จ โข ฯ
นปฺปชานนฺติ จกฺขุนฺทฺริยนิโรธคามินีปฏิปทํ นปฺปชานนฺติ
โสตินฺทฺริยํ ฆานินฺทฺริยํ ชิวฺหินฺทฺริยํ กายินฺทฺริยํ มนินฺทฺริยํ
นปฺปชานนฺติ มนินฺทฺริยสมุทยํ นปฺปชานนฺติ มนินฺทฺริยนิโรธํ
นปฺปชานนฺติ มนินฺทฺริยนิโรธคามินีปฏิปทํ นปฺปชานนฺติ ฯ นเม เต
ภิกฺขเว ฯเปฯ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺติ ฯ
[๙๑๓] เย จ โข เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา
จกฺขุนฺทฺริยํ ปชานนฺติ จกฺขุนฺทฺริยสมุทยํ ปชานนฺติ จกฺขุนฺทฺริยนิโรธํ
ปชานนฺติ จกฺขุนฺทฺริยนิโรธคามินีปฏิปทํ ปชานนฺติ โสตินฺทฺริยํ
ฆานินฺทฺริยํ ชิวฺหินฺทฺริยํ กายินฺทฺริยํ มนินฺทฺริยํ ปชานนฺติ
มนินฺทฺริยสมุทยํ ปชานนฺติ มนินฺทฺริยนิโรธํ ปชานนฺติ มนินฺทฺริย-
นิโรธคามินีปฏิปทํ ปชานนฺติ ฯ เต โขเม ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา
วา สมเณสุ เจว ๑- สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ จ ๒- พฺราหฺมณสมฺมตา
เต จ ปนายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถญฺจ พฺราหฺมญฺญตฺถญฺจ ทิฏฺเฐว
ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺตีติ ฯ
ฉฬินฺทฺริยวคฺโค ตติโย ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
นพฺภโว ๓- ชีวิตญฺญาย เอกาภิญฺญญฺจ สุทฺธกํ
โสโต เทฺว อรหา ๔- เทฺว สมณพฺราหฺมเณน จาติ ฯ
------------
@เชิงอรรถ: ๑-๒ โป. วา ฯ ๓ โป. น หตชีวิตญฺญาย เอกาภิญฺญญฺเจว สุทฺธกํ ฯ ม. ปุนพฺภโว
@... เอกพิชีจ ... โสโต อรหสมฺพุทฺโธ เทฺว จ สมณพฺราหฺมณาติ ฯ ๔ ยุ. ...
@อรหตา ... ฯ
สุขินฺทฺริยวคฺโค จตุตฺโถ
[๙๑๔] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สุขินฺทฺริยํ ทุกฺขินฺทฺริยํ โสมนสฺสินฺทฺริยํ โทมนสฺสินฺทฺริยํ
อุเปกฺขินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานีติ ฯ
[๙๑๕] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ สุขินฺทฺริยํ
ทุกฺขินฺทฺริยํ โสมนสฺสินฺทฺริยํ โทมนสฺสินฺทฺริยํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ ฯ
[๙๑๖] ยโต โข ภิกฺขเว อริยสาวโก อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ
สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ
ยถาภูตํ ปชานาติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อริยสาวโก โสตาปนฺโน
อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโนติ ฯ
[๙๑๗] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ สุขินฺทฺริยํ
ทุกฺขินฺทฺริยํ โสมนสฺสินฺทฺริยํ โทมนสฺสินฺทฺริยํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ ฯ
[๙๑๘] ยโต โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ
สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ
ยถาภูตํ วิทิตฺวา อนุปาทา วิมุตฺโต โหติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา กตกรณีโย โอหิตภาโร
อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสญฺโญชโน สมฺมทญฺญาวิมุตฺโตติ ฯ
[๙๑๙] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ สุขินฺทฺริยํ
ทุกฺขินฺทฺริยํ โสมนสฺสินฺทฺริยํ โทมนสฺสินฺทฺริยํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ ฯ
[๙๒๐] เย หิ เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา อิเมสํ
ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ
อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ นปฺปชานนฺติ ฯ นเม เต ภิกฺขเว
สมณา วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ วา สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ
วา พฺราหฺมณสมฺมตา น จ ปเนเต อายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถํ
วา พฺราหฺมญฺญตฺถํ วา ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช วิหรนฺติ ฯ
[๙๒๑] เย ๑- หิ เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา อิเมสํ
ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ
นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ ปชานนฺติ ฯ เต โขเม ภิกฺขเว สมณา
วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ เจว สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ จ
พฺราหฺมณสมฺมตา เต จ ปนายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถญฺจ
พฺราหฺมญฺญตฺถญฺจ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช วิหรนฺตีติ ฯ
[๙๒๒] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ สุขินฺทฺริยํ
ทุกฺขินฺทฺริยํ โสมนสฺสินฺทฺริยํ โทมนสฺสินฺทฺริยํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ ฯ
[๙๒๓] เย หิ เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา สุขินฺทฺริยํ
นปฺปชานนฺติ สุขินฺทฺริยสมุทยํ นปฺปชานนฺติ สุขินฺทฺริยนิโรธํ
นปฺปชานนฺติ สุขินฺทฺริยนิโรธคามินีปฏิปทํ นปฺปชานนฺติ ทุกฺขินฺทฺริยํ
นปฺปชานนฺติ ฯ โสมนสฺสินฺทฺริยํ นปฺปชานนฺติ ฯ โทมนสฺสินฺทฺริยํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เย จ โข ฯ
นปฺปชานนฺติ ฯ อุเปกฺขินฺทฺริยํ นปฺปชานนฺติ อุเปกฺขินฺทฺริยสมุทยํ
นปฺปชานนฺติ อุเปกฺขินฺทฺริยนิโรธํ นปฺปชานนฺติ อุเปกฺขินฺทฺริย-
นิโรธคามินีปฏิปทํ นปฺปชานนฺติ ฯ นเม เต ภิกฺขเว สมณา
วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ วา สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ วา
พฺราหฺมณสมฺมตา น จ ปเนเต อายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถํ วา
พฺราหฺมญฺญตฺถํ วา ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช วิหรนฺติ ฯ
[๙๒๔] เย จ โข เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา
สุขินฺทฺริยํ ปชานนฺติ สุขินฺทฺริยสมุทยํ ปชานนฺติ สุขินฺทฺริยนิโรธํ
ปชานนฺติ สุขินฺทฺริยนิโรธคามินีปฏิปทํ ปชานนฺติ ทุกฺขินฺทฺริยํ
ปชานนฺติ ฯ โสมนสฺสินฺทฺริยํ ปชานนฺติ ฯ โทมนสฺสินฺทฺริยํ ปชานนฺติ ฯ
อุเปกฺขินฺทฺริยํ ปชานนฺติ อุเปกฺขินฺทฺริยสมุทยํ ปชานนฺติ
อุเปกฺขินฺทฺริยนิโรธํ ปชานนฺติ อุเปกฺขินฺทฺริยนิโรธคามินีปฏิปทํ
ปชานนฺติ ฯ เต จ โขเม ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ
เจว สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ จ พฺราหฺมณสมฺมตา เต จ
ปนายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถญฺจ พฺราหฺมญฺญตฺถญฺจ ทิฏฺเฐว
ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺตีติ ฯ
[๙๒๕] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สุขินฺทฺริยํ ทุกฺขินฺทฺริยํ โสมนสฺสินฺทฺริยํ โทมนสฺสินฺทฺริยํ
อุเปกฺขินฺทฺริยํ ฯ
[๙๒๖] กตมญฺจ ภิกฺขเว สุขินฺทฺริยํ ฯ ยํ โข ภิกฺขเว กายิกํ
สุขํ กายิกํ สาตํ กายสมฺผสฺสชํ สุขํ สาตํ เวทยิตํ ฯ อิทํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว สุขินฺทฺริยํ ฯ
[๙๒๗] กตมญฺจ ภิกฺขเว ทุกฺขินฺทฺริยํ ฯ ยํ โข ภิกฺขเว กายิกํ
ทุกฺขํ กายิกํ อสาตํ กายสมฺผสฺสชํ ทุกฺขํ อสาตํ เวทยิตํ ฯ อิทํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว ทุกฺขินฺทฺริยํ ฯ
[๙๒๘] กตมญฺจ ภิกฺขเว โสมนสฺสินฺทฺริยํ ฯ ยํ โข ภิกฺขเว
เจตสิกํ สุขํ เจตสิกํ สาตํ มโนสมฺผสฺสชํ สุขํ สาตํ เวทยิตํ ฯ
อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว โสมนสฺสินฺทฺริยํ ฯ
[๙๒๙] กตมญฺจ ภิกฺขเว โทมนสฺสินฺทฺริยํ ฯ ยํ โข ภิกฺขเว
เจตสิกํ ทุกฺขํ เจตสิกํ อสาตํ มโนสมฺผสฺสชํ ทุกฺขํ อสาตํ เวทยิตํ ฯ
อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว โทมนสฺสินฺทฺริยํ ฯ
[๙๓๐] กตมญฺจ ภิกฺขเว อุเปกฺขินฺทฺริยํ ฯ ยํ โข ภิกฺขเว
กายิกํ วา เจตสิกํ วา เนวสาตํนาสาตํ เวทยิตํ ฯ อิทํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว อุเปกฺขินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานีติ ฯ
[๙๓๑] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ สุขินฺทฺริยํ
ทุกฺขินฺทฺริยํ โสมนสฺสินฺทฺริยํ โทมนสฺสินฺทฺริยํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ ฯ
[๙๓๒] กตมญฺจ ภิกฺขเว สุขินฺทฺริยํ ฯ ยํ โข ภิกฺขเว กายิกํ
สุขํ กายิกํ สาตํ กายสมฺผสฺสชํ สุขํ สาตํ เวทยิตํ ฯ อิทํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว สุขินฺทฺริยํ ฯ
[๙๓๓] กตมญฺจ ภิกฺขเว ทุกฺขินฺทฺริยํ ฯ ยํ โข ภิกฺขเว กายิกํ
ทุกฺขํ กายิกํ อสาตํ กายสมฺผสฺสชํ ทุกฺขํ อสาตํ เวทยิตํ ฯ อิทํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว ทุกฺขินฺทฺริยํ ฯ
[๙๓๔] กตมญฺจ ภิกฺขเว โสมนสฺสินฺทฺริยํ ฯ ยํ โข ภิกฺขเว
เจตสิกํ สุขํ เจตสิกํ สาตํ มโนสมฺผสฺสชํ สุขํ สาตํ เวทยิตํ ฯ
อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว โสมนสฺสินฺทฺริยํ ฯ
[๙๓๕] กตมญฺจ ภิกฺขเว โทมนสฺสินฺทฺริยํ ฯ ยํ โข ภิกฺขเว
เจตสิกํ ทุกฺขํ เจตสิกํ อสาตํ มโนสมฺผสฺสชํ ทุกฺขํ อสาตํ เวทยิตํ ฯ
อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว โทมนสฺสินฺทฺริยํ ฯ
[๙๓๖] กตมญฺจ ภิกฺขเว อุเปกฺขินฺทฺริยํ ฯ ยํ โข ภิกฺขเว
กายิกํ วา เจตสิกํ วา เนวสาตํนาสาตํ เวทยิตํ ฯ อิทํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว อุเปกฺขินฺทฺริยํ ฯ
[๙๓๗] ตตฺร ภิกฺขเว ยญฺจ สุขินฺทฺริยํ ยญฺจ โสมนสฺสินฺทฺริยํ
สุขา สา เวทนา ทฏฺฐพฺพา ฯ
[๙๓๘] ตตฺร ภิกฺขเว ยญฺจ ทุกฺขินฺทฺริยํ ยญฺจ โทมนสฺสินฺทฺริยํ
ทุกฺขา สา เวทนา ทฏฺฐพฺพา ฯ
[๙๓๙] ตตฺร ภิกฺขเว ยทิทํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อทุกฺขมสุขา สา
เวทนา ทฏฺฐพฺพา ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานีติ ฯ
[๙๔๐] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ สุขินฺทฺริยํ
ทุกฺขินฺทฺริยํ โสมนสฺสินฺทฺริยํ โทมนสฺสินฺทฺริยํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ ฯ
[๙๔๑] กตมญฺจ ภิกฺขเว สุขินฺทฺริยํ ฯ ยํ โข ภิกฺขเว กายิกํ
สุขํ กายิกํ สาตํ กายสมฺผสฺสชํ สุขํ สาตํ เวทยิตํ ฯ อิทํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว สุขินฺทฺริยํ ฯ
[๙๔๒] กตมญฺจ ภิกฺขเว ทุกฺขินฺทฺริยํ ฯ ยํ โข ภิกฺขเว กายิกํ
ทุกฺขํ กายิกํ อสาตํ กายสมฺผสฺสชํ ทุกฺขํ อสาตํ เวทยิตํ ฯ อิทํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว ทุกฺขินฺทฺริยํ ฯ
[๙๔๓] กตมญฺจ ภิกฺขเว โสมนสฺสินฺทฺริยํ ฯ ยํ โข ภิกฺขเว
เจตสิกํ สุขํ เจตสิกํ สาตํ มโนสมฺผสฺสชํ สุขํ สาตํ เวทยิตํ ฯ
อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว โสมนสฺสินฺทฺริยํ ฯ
[๙๔๔] กตมญฺจ ภิกฺขเว โทมนสฺสินฺทฺริยํ ฯ ยํ โข ภิกฺขเว
เจตสิกํ ทุกฺขํ เจตสิกํ อสาตํ มโนสมฺผสฺสชํ ทุกฺขํ อสาตํ เวทยิตํ ฯ
อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว โทมนสฺสินฺทฺริยํ ฯ
[๙๔๕] กตมญฺจ ภิกฺขเว อุเปกฺขินฺทฺริยํ ฯ ยํ โข ภิกฺขเว
กายิกํ วา เจตสิกํ วา เนวสาตํนาสาตํ เวทยิตํ ฯ อิทํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว อุเปกฺขินฺทฺริยํ ฯ
[๙๔๖] ตตฺร ภิกฺขเว ยญฺจ สุขินฺทฺริยํ ยญฺจ โสมนสฺสินฺทฺริยํ
สุขา สา เวทนา ทฏฺฐพฺพา ฯ
[๙๔๗] ตตฺร ภิกฺขเว ยญฺจ ทุกฺขินฺทฺริยํ ยญฺจ โทมนสฺสินฺทฺริยํ
ทุกฺขา สา เวทนา ทฏฺฐพฺพา ฯ
[๙๔๘] ตตฺร ภิกฺขเว ยทิทํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อทุกฺขมสุขา สา
เวทนา ทฏฺฐพฺพา ฯ อิติ โข ภิกฺขเว อิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ปญฺจ
หุตฺวา ตีณิ โหนฺติ ตีณิ หุตฺวา ปญฺจ โหนฺติ ปริยาเยนาติ ฯ
[๙๔๙] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ สุขินฺทฺริยํ
ทุกฺขินฺทฺริยํ โสมนสฺสินฺทฺริยํ โทมนสฺสินฺทฺริยํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ ฯ
[๙๕๐] สุขเวทนิยํ ภิกฺขเว ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขินฺทฺริยํ ฯ
โส สุขิโตว สมาโน สุขิโตสฺมีติ ปชานาติ ตสฺเสว สุขเวทนิยสฺส
ผสฺสสฺส นิโรธา ยนฺตชฺชํ เวทยิตํ สุขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ
สุขินฺทฺริยํ ตํ นิรุชฺฌติ ตํ วูปสมตีติ ๑- ปชานาติ ฯ
[๙๕๑] ทุกฺขเวทนิยํ ภิกฺขเว ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ทุกฺขินฺทฺริยํ ฯ
โส ทุกฺขิโตว สมาโน ทุกฺขิโตสฺมีติ ปชานาติ ตสฺเสว ทุกฺขเวทนิยสฺส
ผสฺสสฺส นิโรธา ยนฺตชฺชํ เวทยิตํ [๒]- ทุกฺขเวทนิยํ ผสฺสํ
ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ ทุกฺขินฺทฺริยํ ตํ นิรุชฺฌติ ตํ วูปสมตีติ ปชานาติ ฯ
[๙๕๒] โสมนสฺสเวทนิยํ ภิกฺขเว ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ
โสมนสฺสินฺทฺริยํ ฯ โส สุมโนว สมาโน สุมโนสฺมีติ ปชานาติ
ตสฺเสว โสมนสฺสเวทนิยสฺส ผสฺสสฺส นิโรธา ยนฺตชฺชํ เวทยิตํ
โสมนสฺสเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ โสมนสฺสินฺทฺริยํ ตํ นิรุชฺฌติ
ตํ วูปสมตีติ ปชานาติ ฯ
[๙๕๓] โทมนสฺสเวทนิยํ ภิกฺขเว ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ
โทมนสฺสินฺทฺริยํ ฯ โส ทุมฺมโนว สมาโน ทุมฺมโนสฺมีติ ปชานาติ
ตสฺเสว โทมนสฺสเวทนิยสฺส ผสฺสสฺส นิโรธา ยนฺตชฺชํ เวทยิตํ
โทมนสฺสเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ โทมนสฺสินฺทฺริยํ ตํ นิรุชฺฌติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. วูปสมฺมตีติ ฯ ๒ ยุ. ตํ ฯ
ตํ วูปสมตีติ ปชานาติ ฯ
[๙๕๔] อุเปกฺขาเวทนิยํ ภิกฺขเว ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ
อุเปกฺขินฺทฺริยํ ฯ โส อุเปกฺขโกว สมาโน อุเปกฺขโกสฺมีติ ปชานาติ
ตสฺเสว อุเปกฺขาเวทนิยสฺส ผสฺสสฺส นิโรธา ยนฺตชฺชํ เวทยิตํ
อุเปกฺขาเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ ตํ นิรุชฺฌติ
ตํ วูปสมตีติ ปชานาติ ฯ
[๙๕๕] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ทฺวินฺนํ กฏฺฐานํ สงฺฆฏนสโมธานา ๑-
อุสฺมา ชายติ เตโช อภินิพฺพตฺตติ เตสํเยว กฏฺฐานํ นานาภาวนิกฺเขปา ๒-
ยา ตชฺชา อุสฺมา สา นิรุชฺฌติ สา วูปสมติ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว
สุขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขินฺทฺริยํ โส สุขิโตว สมาโน
สุขิโตสฺมีติ ปชานาติ ตสฺเสว สุขเวทนิยสฺส ผสฺสสฺส นิโรธา
ยนฺตชฺชํ เวทยิตํ สุขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ สุขินฺทฺริยํ ตํ
นิรุชฺฌติ ตํ วูปสมตีติ ปชานาติ ฯ ทุกฺขเวทนิยํ ภิกฺขเว ผสฺสํ
ปฏิจฺจ ฯเปฯ โสมนสฺสเวทนิยํ ภิกฺขเว ผสฺสํ ปฏิจฺจ ฯ โทมนสฺสเวทนิยํ
ภิกฺขเว ผสฺสํ ปฏิจฺจ ฯ อุเปกฺขาเวทนิยํ ภิกฺขเว ผสฺสํ ปฏิจฺจ
อุปฺปชฺชติ อุเปกฺขินฺทฺริยํ โส อุเปกฺขโกว สมาโน อุเปกฺขโกสฺมีติ
ปชานาติ ตสฺเสว อุเปกฺขาเวทนิยสฺส ผสฺสสฺส นิโรธา ยนฺตชฺชํ
เวทยิตํ อุเปกฺขาเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ ๓- อุเปกฺขินฺทฺริยํ
ตํ นิรุชฺฌติ ตํ วูปสมตีติ ปชานาตีติ ฯ
[๙๕๖] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ ทุกฺขินฺทฺริยํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สงฺฆฏฺฏนสโมธานา ฯ ยุ. สงฺฆฏฺฏนาสโมธานา ฯ ๒ ม. นานาภาวาวินิกฺเขปา ฯ
@ยุ. นานาภาวานิกฺเขปา ฯ ๓ ม. อุปฺปชฺชติ ฯ
โทมนสฺสินฺทฺริยํ สุขินฺทฺริยํ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ ฯ
[๙๕๗] อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน
ปหิตตฺตสฺส วิหรโต อุปฺปชฺชติ ทุกฺขินฺทฺริยํ ฯ โส เอวํ ปชานาติ
อุปฺปนฺนํ โข เม อิทํ ทุกฺขินฺทฺริยํ ตญฺจ โข สนิมิตฺตํ สนิทานํ
สสงฺขารํ สปฺปจฺจยํ ตญฺจ อนิมิตฺตํ อนิทานํ อสงฺขารํ อปฺปจฺจยํ
ทุกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชตีติ ฯ โส ทุกฺขินฺทฺริยญฺจ
ปชานาติ ทุกฺขินฺทฺริยสมุทยญฺจ ปชานาติ ทุกฺขินฺทฺริยนิโรธญฺจ
ปชานาติ ยตฺถ จุปฺปนฺนํ ทุกฺขินฺทฺริยํ อปริเสสํ นิรุชฺฌติ
ตญฺจ ปชานาติ ฯ กตฺถ จุปฺปนฺนํ ทุกฺขินฺทฺริยํ อปริเสสํ นิรุชฺฌติ ฯ
อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ
สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปฐมชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ
เอตฺถ จุปฺปนฺนํ ทุกฺขินฺทฺริยํ อปริเสสํ นิรุชฺฌติ ฯ อยํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ อญฺญาสิ ทุกฺขินฺทฺริยสฺส นิโรธํ ตถตฺตาย จิตฺตํ
อุปสํหรติ ๑- ฯ
[๙๕๘] อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุโน อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน
ปหิตตฺตสฺส วิหรโต อุปฺปชฺชติ โทมนสฺสินฺทฺริยํ ฯ โส เอวํ
ปชานาติ อุปฺปนฺนํ โข เม อิทํ โทมนสฺสินฺทฺริยํ ตญฺจ โข
สนิมิตฺตํ สนิทานํ สสงฺขารํ สปฺปจฺจยํ ตญฺจ ๒- อนิมิตฺตํ อนิทานํ
อสงฺขารํ อปฺปจฺจยํ โทมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชตีติ เนตํ ฐานํ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. สพฺพวาเรสุ อุปสํหาสีติ ปาโฐ ทิสฺสติ ฯ ๒ ยุ. ตํ วต ฯ
วิชฺชตีติ ๑- ฯ โส โทมนสฺสินฺทฺริยญฺจ ปชานาติ
โทมนสฺสินฺทฺริยสมุทยญฺจ ปชานาติ โทมนสฺสินฺทฺริยนิโรธญฺจ
ปชานาติ ยตฺถ จุปฺปนฺนํ โทมนสฺสินฺทฺริยํ อปริเสสํ นิรุชฺฌติ
ตญฺจ ปชานาติ ฯ
{๙๕๘.๑} กตฺถ จุปฺปนฺนํ โทมนสฺสินฺทฺริยํ อปริเสสํ นิรุชฺฌติ ฯ
อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ
เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ ปีติสุขํ ทุติยชฺฌานํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ เอตฺถ จุปฺปนฺนํ โทมนสฺสินฺทฺริยํ อปริเสสํ
นิรุชฺฌติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อญฺญาสิ โทมนสฺสินฺทฺริยสฺส
นิโรธํ ตถตฺตาย จิตฺตํ อุปสํหรติ ฯ
[๙๕๙] อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุโน อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน
ปหิตตฺตสฺส วิหรโต อุปฺปชฺชติ สุขินฺทฺริยํ ฯ โส เอวํ ปชานาติ
อุปฺปนฺนํ โข เม อิทํ สุขินฺทฺริยํ ตญฺจ โข สนิมิตฺตํ สนิทานํ
สสงฺขารํ สปฺปจฺจยํ ตญฺจ อนิมิตฺตํ อนิทานํ อสงฺขารํ อปฺปจฺจยํ
สุขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชตีติ ฯ โส สุขินฺทฺริยญฺจ
ปชานาติ สุขินฺทฺริยสมุทยญฺจ ปชานาติ สุขินฺทฺริยนิโรธญฺจ
ปชานาติ ยตฺถ จุปฺปนฺนํ สุขินฺทฺริยํ อปริเสสํ นิรุชฺฌติ ตญฺจ
ปชานาติ ฯ กตฺถ จุปฺปนฺนํ สุขินฺทฺริยํ อปริเสสํ นิรุชฺฌติ ฯ อิธ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปีติยา จ วิราคา อุเปกฺขโก จ วิหรติ สโต จ
สมฺปชาโน สุขญฺจ กาเยน ปฏิสํเวเทติ ยนฺตํ อริยา อาจิกฺขนฺติ
อุเปกฺขโก สติมา สุขวิหารีติ ตติยชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
เอตฺถ จุปฺปนฺนํ สุขินฺทฺริยํ อปริเสสํ นิรุชฺฌติ ฯ อยํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ อญฺญาสิ สุขินฺทฺริยสฺส นิโรธํ ตถตฺตาย จิตฺตํ
อุปสํหรติ ฯ
[๙๖๐] อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุโน อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน
ปหิตตฺตสฺส วิหรโต อุปฺปชฺชติ โสมนสฺสินฺทฺริยํ ฯ โส เอวํ
ปชานาติ อุปฺปนฺนํ โข เม อิทํ โสมนสฺสินฺทฺริยํ ตญฺจ โข
สนิมิตฺตํ สนิทานํ สสงฺขารํ สปฺปจฺจยํ ตญฺจ อนิมิตฺตํ อนิทานํ
อสงฺขารํ อปฺปจฺจยํ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ
วิชฺชตีติ ฯ โส โสมนสฺสินฺทฺริยญฺจ ปชานาติ โสมนสฺสินฺทฺริยสมุทยญฺจ
ปชานาติ โสมนสฺสินฺทฺริยนิโรธญฺจ ปชานาติ ยตฺถ จุปฺปนฺนํ
โสมนสฺสินฺทฺริยํ อปริเสสํ นิรุชฺฌติ ตญฺจ ปชานาติ ฯ กตฺถ
จุปฺปนฺนํ โสมนสฺสินฺทฺริยํ อปริเสสํ นิรุชฺฌติ ฯ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส จ ปหานา ปุพฺเพว
โสมนสฺสโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมา อทุกฺขมสุขํ อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ
จตุตฺถชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ เอตฺถ จุปฺปนฺนํ โสมนสฺสินฺทฺริยํ
อปริเสสํ นิรุชฺฌติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อญฺญาสิ
โสมนสฺสินฺทฺริยสฺส นิโรธํ ตถตฺตาย จิตฺตํ อุปสํหรติ ฯ
[๙๖๑] อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุโน อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน
ปหิตตฺตสฺส วิหรโต อุปฺปชฺชติ อุเปกฺขินฺทฺริยํ ฯ โส เอวํ ปชานาติ
อุปฺปนฺนํ โข เม อิทํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ ตญฺจ โข สนิมิตฺตํ สนิทานํ
สสงฺขารํ สปฺปจฺจยํ ตญฺจ โข ๑- อนิมิตฺตํ อนิทานํ อสงฺขารํ
อปฺปจฺจยํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อุปฺปชฺชิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชตีติ ฯ
โส อุเปกฺขินฺทฺริยญฺจ ปชานาติ อุเปกฺขินฺทฺริยสมุทยญฺจ ปชานาติ
อุเปกฺขินฺทฺริยนิโรธญฺจ ปชานาติ ยตฺถ จุปฺปนฺนํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ
อปริเสสํ นิรุชฺฌติ ตญฺจ ปชานาติ ฯ กตฺถ จุปฺปนฺนํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ
อปริเสสํ นิรุชฺฌติ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสญฺญา-
นาสญฺญายตนํ สมติกฺกมฺม สญฺญาเวทยิตนิโรธํ อุปสมฺปชฺช
วิหรติ ฯ เอตฺถ จุปฺปนฺนํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ อปริเสสํ นิรุชฺฌติ ฯ อยํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อญฺญาสิ อุเปกฺขินฺทฺริยสฺส นิโรธํ ตถตฺตาย
จิตฺตํ อุปสํหรตีติ ฯ
สุขินฺทฺริยวคฺโค จตุตฺโถ ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
สุทฺธกญฺจ โสโต ๒- อรหา เทฺว สมณพฺราหฺมเณน จ
วิภงฺเคน ตโย วุตฺตา อรหโต ๓- อุปฺปฏิเกน จาติ ฯ
-----------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. โขสทฺโท นตฺถิ ฯ ๒ โป. ... เทฺว ว โสโต เทฺว อรหา ... อุปริวาริเกน
@จาติ ฯ ม. สุทฺธิกญฺจ โสโต อรหา ทุเว สมณพฺราหฺมณา
@ ...... ...... ...... ...... กฏฺโฐ อุปฺปฏิกาติกนฺติ ฯ
@๓ ยุ. อรณิ ... ฯ
ชราวคฺโค ปญฺจโม
[๙๖๒] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ ปุพฺพาราเม
มิคารมาตุปาสาเท ฯ เตน โข ปน สมเยน ภควา สายณฺหสมยํ
ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต ปจฺฉาตปเก ๑- นิสินฺโน โหติ ปิฏฺฐึ
โอตาปยมาโน ฯ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ภควโต
คตฺตานิ ปาณินา อโนมชฺชนฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ
[๙๖๓] อจฺฉริยํ ภนฺเต อพฺภูตํ ภนฺเต น เจวทานิ ภนฺเต
ภควโต ตาว ปริสุทฺโธ ฉวิวณฺโณ ปริโยทาโต สิถิลานิ จ
คตฺตานิ สนฺถานิ ๒- วลิชาตานิ ปุรโต ปพฺภาโร จ กาโย ทิสฺสติ
จ อินฺทฺริยานํ อญฺญถตฺตํ จกฺขุนฺทฺริยสฺส โสตินฺทฺริยสฺส
ฆานินฺทฺริยสฺส ชิวฺหินฺทฺริยสฺส กายินฺทฺริยสฺสาติ ฯ
[๙๖๔] เอวเญฺหตํ อานนฺท โหติ ชราธมฺโม โยพฺพญฺเญ
พฺยาธิธมฺโม อาโรเคฺย มรณธมฺโม ชีวิเต ฯ น เจว ตาว ปริสุทฺโธ
โหติ ฉวิวณฺโณ ปริโยทาโต สิถิลานิ จ โหนฺติ คตฺตานิ
สนฺถานิ วลิชาตานิ ปุรโต ปพฺภาโร จ โหติ กาโย ทิสฺสติ จ
อินฺทฺริยานํ อญฺญถตฺตํ จกฺขุนฺทฺริยสฺส โสตินฺทฺริยสฺส ฆานินฺทฺริยสฺส
ชิวฺหินฺทฺริยสฺส กายินฺทฺริยสฺสาติ ฯ อิทมโวจ ภควา อิทํ วตฺวา [๓]-
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปจฺฉาตเป ฯ ๒ ม. ยุ. สพฺพานิ พลิยชาตานิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๓ ม. จ ฯ
สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา
[๙๖๕] ธิ ตํ ชมฺมีชเร อตฺถุ ทุพฺพณฺณกรณีชเร
ตาว มโนรมํ พิมฺพํ ชราย อภิมทฺทิตํ ฯ
โยปิ วสฺสสตํ ชีเว สพฺเพ มจฺจุปรายนา ๑-
น กิญฺจิ ปริวชฺเชติ สพฺพเมวาภิมทฺทตีติ ฯ
[๙๖๖] สาวตฺถีนิทานํ ฯ อถ โข อุณฺณาโภ พฺราหฺมโณ เยน
ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ
กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน
โข อุณฺณาโภ พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ
[๙๖๗] ปญฺจิมานิ โภ โคตม อินฺทฺริยานิ นานาวิสยานิ
นานาโคจรานิ น อญฺญมญฺญสฺส โคจรวิสยํ ปจฺจนุโภนฺติ ฯ
กตมานิ ปญฺจ ฯ จกฺขุนฺทฺริยํ โสตินฺทฺริยํ ฆานินฺทฺริยํ ชิวฺหินฺทฺริยํ
กายินฺทฺริยํ ฯ อิเมสํ นุ โข โภ โคตม ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ
นานาวิสยานํ นานาโคจรานํ น อญฺญมญฺญสฺส โคจรวิสยํ
ปจฺจนุโภนฺตานํ กึ ปฏิสรณํ โก จ เนสํ โคจรวิสยํ ปจฺจนุโภตีติ ฯ
[๙๖๘] ปญฺจิมานิ พฺราหฺมณ อินฺทฺริยานิ นานาวิสยานิ
นานาโคจรานิ น อญฺญมญฺญสฺส โคจรวิสยํ ปจฺจนุโภนฺติ ฯ กตมานิ
ปญฺจ ฯ จกฺขุนฺทฺริยํ โสตินฺทฺริยํ ฆานินฺทฺริยํ ชิวฺหินฺทฺริยํ กายินฺทฺริยํ ฯ
อิเมสํ โข พฺราหฺมณ ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ นานาวิสยานํ นานาโคจรานํ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. โสปิ มจฺจุปรายโน ฯ
น อญฺญมญฺญสฺส โคจรวิสยํ ปจฺจนุโภนฺตานํ มโน ปฏิสรณํ
มโน จ ๑- เนสํ โคจรวิสยํ ปจฺจนุโภตีติ ฯ
[๙๖๙] มนสฺส ปน โภ โคตม กึ ปฏิสรณนฺติ ฯ มนสฺส
โข พฺราหฺมณ สติ ปฏิสรณนฺติ ฯ
[๙๗๐] สติยา ปน โภ โคตม กึ ปฏิสรณนฺติ ฯ สติยา ปน ๒-
โข พฺราหฺมณ วิมุตฺติ ปฏิสรณนฺติ ฯ
[๙๗๑] วิมุตฺติยา ปน โภ โคตม กึ ปฏิสรณนฺติ ฯ วิมุตฺติยา
โข พฺราหฺมณ นิพฺพานํ ปฏิสรณนฺติ ฯ นิพฺพานสฺส ปน โภ
โคตม กึ ปฏิสรณนฺติ ฯ อจฺจสรา พฺราหฺมณ ปญฺหํ นาสกฺขิ
ปญฺหสฺส ปริยนฺตํ คเหตุํ ฯ นิพฺพาโนคธํ หิ พฺราหฺมณ พฺรหฺมจริยํ
วุสฺสติ นิพฺพานปรายนํ นิพฺพานปริโยสานนฺติ ฯ
[๙๗๒] อถ โข อุณฺณาโภ พฺราหฺมโณ ภควโต ภาสิตํ
อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ ฯ
[๙๗๓] อถ โข ภควา อจิรปกฺกนฺเต อุณฺณาเภ พฺราหฺมเณ
ภิกฺขู อามนฺเตสิ
[๙๗๔] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว กูฏาคารํ ๓- วา กูฏาคารสาลา วา
อุตฺตราย ๔- วา ปาจีนาย ๕- วา วาตปานา สุริเย อุคฺคจฺฉนฺเต
วาตปาเนน รสฺมิโย ปวิสิตฺวา กาย ปติฏฺฐิตาติ ฯ ปจฺฉิมายํ ภนฺเต
ภิตฺติยนฺติ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว อุณฺณาภสฺส พฺราหฺมณสฺส ตถาคเต
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ว ฯ ๒ โป. ปนสทฺโท นตฺถิ ฯ
@๓ ม. ยุ. กูฏาคาเร วา กูฏาคารสาลายํ วา ฯ
@๔ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ ๕ ม. ยุ. ปาจีนวาตปานา ฯ
สทฺธา นิวิฏฺฐา มูลชาตา ปติฏฺฐิตา ทฬฺหา อสํหาริยา สมเณน
วา พฺราหฺมเณน วา เทเวน วา มาเรน วา พฺรหฺมุนา วา เกนจิ
วา โลกสฺมึ ฯ อิมมฺหิ เจ ภิกฺขเว สมเย อุณฺณาโภ พฺราหฺมโณ
กาลํ กเรยฺย นตฺถิ ตํ ๑- สญฺโญชนํ เยน สญฺโญชเนน สญฺญุตฺโต
อุณฺณาโภ พฺราหฺมโณ ปุน อิมํ โลกํ อาคจฺเฉยฺยาติ ฯ
[๙๗๕] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สาเกเต วิหรติ
อญฺชนวเน มิคทาเย ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ อตฺถิ
นุ โข ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม ยานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ
ตานิ ปญฺจ พลานิ โหนฺติ ยานิ ปญฺจ พลานิ ตานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ
โหนฺตีติ ฯ ภควํมูลกา โน ภนฺเต ธมฺมา ภควํเนตฺติกา
ภควํปฏิสรณา สาธุ วต ภนฺเต ภควนฺตํเยว ปฏิภาตุ เอตสฺส
ภาสิตสฺส อตฺโถ ภควโต สุตฺวา ภิกฺขู ธาเรสฺสนฺตีติ ฯเปฯ
[๙๗๖] อตฺถิ ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม ยานิ
ปญฺจินฺทฺริยานิ ตานิ ปญฺจ พลานิ โหนฺติ ยานิ ปญฺจ พลานิ
ตานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ โหนฺติ ฯ กตโม จ ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ
ปริยายํ อาคมฺม ยานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ตานิ ปญฺจ พลานิ โหนฺติ
ยานิ ปญฺจ พลานิ ตานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ โหนฺติ ฯ
[๙๗๗] ยํ ภิกฺขเว สทฺธินฺทฺริยํ ตํ สทฺธาพลํ ยํ สทฺธาพลํ ตํ
สทฺธินฺทฺริยํ ยํ วิริยินฺทฺริยํ ตํ วิริยพลํ ยํ วิริยพลํ ตํ วิริยินฺทฺริยํ
ยํ สตินฺทฺริยํ ตํ สตพลํ ยํ สติพลํ ตํ สตินฺทฺริยํ ยํ สมาธินฺทฺริยํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
ตํ สมาธิพลํ ยํ สมาธิพลํ ตํ สมาธินฺทฺริยํ ยํ ปญฺญินฺทฺริยํ ตํ
ปญฺญาพลํ ยํ ปญฺญาพลํ ตํ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ
[๙๗๘] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว นที ปาจีนนินฺนา ปาจีนโปณา
ปาจีนปพฺภารา ตสฺสา มชฺเฌ ทีโป ฯ อตฺถิ ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ
ปริยายํ อาคมฺม ตสฺสา นทิยา เอโก โสโตเตฺวว สงฺขํ ๑- คจฺฉติ ฯ
อตฺถิ ปน ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม ตสฺสา นทิยา
เทฺว โสตานิเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ ฯ
[๙๗๙] กตโม จ ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม
ตสฺสา นทิยา เอโก โสโตเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ ฯ ยญฺจ ภิกฺขเว
ตสฺส ทีปสฺส ปุรตฺถิมนฺเต ๒- อุทกํ ยญฺจ ปจฺฉิมนฺเต อุทกํ ฯ อยํ
โข ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม ตสฺสา นทิยา เอโก
โสโตเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ ฯ
[๙๘๐] กตโม จ ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม
ตสฺสา นทิยา เทฺว โสตานิเตฺวว สงฺขํ คจฺฉนฺติ ฯ ยญฺจ ภิกฺขเว
ตสฺส ทีปสฺส อุตฺตรนฺเต อุทกํ ยญฺจ ทกฺขิณนฺเต อุทกํ ฯ อยํ
โข ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม ตสฺสา นทิยา เทฺว
โสตานิเตฺวว สงฺขํ คจฺฉนฺติ ฯ
[๙๘๑] เอวเมว โข ภิกฺขเว ยํ สทฺธินฺทฺริยํ ตํ สทฺธาพลํ ยํ
สทฺธาพลํ ตํ สทฺธินฺทฺริยํ ยํ วิริยินฺทฺริยํ ตํ วิริยพลํ ยํ วิริยพลํ
ตํ วิริยินฺทฺริยํ ยํ สตินฺทฺริยํ ตํ สติพลํ ยํ สติพลํ ตํ สตินฺทฺริยํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สพฺพตฺถ สงฺขยํ ฯ ๒ ม. ปุริมนฺเต ฯ
ยํ สมาธินฺทฺริยํ ตํ สมาธิพลํ ยํ สมาธิพลํ ตํ สมาธินฺทฺริยํ ยํ
ปญฺญินฺทฺริยํ ตํ ปญฺญาพลํ ยํ ปญฺญาพลํ ตํ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ
[๙๘๒] ปญฺจนฺนํ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานํ ภาวิตตฺตา พหุลีกตตฺตา
ภิกฺขุ อาสวานํ ขยา อนาสวญฺเจโตวิมุตฺตึ ปญฺญาวิมุตฺตึ ทิฏฺเฐว
ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรตีติ ฯ
[๙๘๓] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ
ปุพฺพโกฏฺฐเก ฯ ตตฺร โข ภควา อายสฺมนฺตํ สารีปุตฺตํ อามนฺเตสิ
[๙๘๔] สทฺทหสิ ตฺวํ สารีปุตฺต สทฺธินฺทฺริยํ ภาวิตํ พหุลีกตํ
อมโตคธํ โหติ อมตปรายนํ อมตปริโยสานํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ
ภาวิตํ พหุลีกตํ อมโตคธํ โหติ อมตปรายนํ อมตปริโยสานนฺติ ฯ
[๙๘๕] น ขฺวาหํ ภนฺเต เอตฺถ ภควโต สทฺธาย คจฺฉามิ
สทฺธินฺทฺริยํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ภาวิตํ พหุลีกตํ อมโตคธํ โหติ
อมตปรายนํ อมตปริโยสานํ ฯ เยสญฺหิ ๑- ตํ ภนฺเต อญฺญาตํ [๒]-
อทิฏฺฐํ อวิทิตํ อสจฺฉิกตํ อปสฺสิตํ ๓- ปญฺญาย เต ตตฺถ ปเรสํ
สทฺธาย คจฺเฉยฺยุํ สทฺธินฺทฺริยํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ภาวิตํ พหุลีกตํ
อมโตคธํ โหติ อมตปรายนํ อมตปริโยสานํ ฯ เยสญฺจ โข
เอตํ ภนฺเต ญาตํ ทิฏฺฐํ วิทิตํ สจฺฉิกตํ ปสฺสิตํ ปญฺญาย นิกฺกงฺขา
เต ตตฺถ นิพฺพิจิกิจฺฉา สทฺธินฺทฺริยํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ภาวิตํ
พหุลีกตํ อมโตคธํ โหติ อมตปรายนํ อมตปริโยสานํ ฯ มยฺหญฺจ
โข เอตํ ภนฺเต ญาตํ ทิฏฺฐํ วิทิตํ สจฺฉิกตํ ปสฺสิตํ ปญฺญาย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เยสํ เหตํ ฯ ๒ ม. ยุ. อสฺส ฯ ๓ โป. ยุ. อผุสฺสิตํ ฯ ม. อผสฺสิตํ ฯ
@เอวมุปริ ฯ
นิกฺกงฺขฺวาหํ ๑- ตตฺถ นิพฺพิจิกิจฺโฉ สทฺธินฺทฺริยํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ
ภาวิตํ พหุลีกตํ อมโตคธํ โหติ อมตปรายนํ อมตปริโยสานนฺติ ฯ
[๙๘๖] สาธุ สาธุ สารีปุตฺต เยสญฺหิ ตํ สารีปุตฺต อญฺญาตํ
อทิฏฺฐํ อวิทิตํ อสจฺฉิกตํ อปสฺสิตํ ปญฺญาย เต ตตฺถ ปเรสํ
สทฺธาย คจฺเฉยฺยุํ สทฺธินฺทฺริยํ ภาวิตํ พหุลีกตํ อมโตคธํ โหติ
อมตปรายนํ อมตปริโยสานํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ภาวิตํ พหุลีกตํ
อมโตคธํ โหติ อมตปรายนํ อมตปริโยสานํ ฯ เยสญฺจ โข เอตํ
สารีปุตฺต ญาตํ ทิฏฺฐํ วิทิตํ สจฺฉิกตํ ปสฺสิตํ ปญฺญาย นิกฺกงฺขา
เต ตตฺถ นิพฺพิจิกิจฺฉา สทฺธินฺทฺริยํ ภาวิตํ พหุลีกตํ อมโตคธํ
โหติ อมตปรายนํ อมตปริโยสานํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ภาวิตํ
พหุลีกตํ อมโตคธํ โหติ อมตปรายนํ อมตปริโยสานนฺติ ฯ
[๙๘๗] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ ปุพฺพาราเม
ราเม มิคารมาตุปาสาเท ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ กตินํ
นุ โข ภิกฺขเว อินฺทฺริยานํ ภาวิตตฺตา พหุลีกตตฺตา ขีณาสโว ภิกฺขุ
อญฺญํ พฺยากโรติ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ
อิตฺถตฺตายาติ ปชานามีติ ฯ ภควํมูลกา โน ภนฺเต ธมฺมา ฯเปฯ
[๙๘๘] เอกสฺส โข ภิกฺขเว อินฺทฺริยสฺส ภาวิตตฺตา พหุลีกตตฺตา
ขีณาสโว ภิกฺขุ อญฺญํ พฺยากโรติ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ
นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานามีติ ฯ กตมสฺส เอกสฺส ฯ ปญฺญินฺทฺริยสฺส ๒- ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. นิกฺกงฺขาหํ ฯ ๒ ยุ. อินฺทฺริยสฺส ฯ
[๙๘๙] ปญฺญวโต ภิกฺขเว อริยสาวกสฺส ตทนฺวยา สทฺธา
สณฺฐาติ ตทนฺวยํ วิริยํ สณฺฐาติ ตทนฺวยา สติ สณฺฐาติ
ตทนฺวโย สมาธิ สณฺฐาติ ฯ
[๙๙๐] อิมสฺส โข ภิกฺขเว เอกสฺส อินฺทฺริยสฺส ภาวิตตฺตา
พหุลีกตตฺตา ขีณาสโว ภิกฺขุ อญฺญํ พฺยากโรติ ขีณา ชาติ
วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานามีติ ฯ
[๙๙๑] ตํเยว นิทานํ ฯ กตินํ นุ โข ภิกฺขเว อินฺทฺริยานํ
ภาวิตตฺตา พหุลีกตตฺตา ขีณาสโว ภิกฺขุ อญฺญํ พฺยากโรติ ขีณา
ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ
ปชานามีติ ฯ ภควํมูลกา โน ภนฺเต ธมฺมา ฯเปฯ
[๙๙๒] ทฺวินฺนํ โข ภิกฺขเว อินฺทฺริยานํ ภาวิตตฺตา พหุลีกตตฺตา
ขีณาสโว ภิกฺขุ อญฺญํ พฺยากโรติ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ
กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานามีติ ฯ
[๙๙๓] กตเมสํ ทฺวินฺนํ ฯ อริยาย จ ปญฺญาย อริยาย จ
วิมุตฺติยา ฯ ยา หิสฺส ภิกฺขเว อริยา ปญฺญา ตทสฺส ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ
ยา หิสฺส ภิกฺขเว อริยา วิมุตฺติ ตทสฺส สมาธินฺทฺริยํ ฯ
[๙๙๔] อิเมสํ โข ภิกฺขเว ทฺวินฺนํ อินฺทฺริยรนํ ภาวิตตฺตา
พหุลีกตตฺตา ขีณาสโว ภิกฺขุ อญฺญํ พฺยากโรติ ขีณา ชาติ
วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานามีติ ฯ
[๙๙๕] ตํเยว นิทานํ ฯ กตินํ นุ โข ภิกฺขเว อินฺทฺริยานํ
ภาวิตตฺตา พหุลีกตตฺตา ขีณาสโว ภิกฺขุ อญฺญํ พฺยากโรติ ขีณา
ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ
ปชานามีติ ฯ ภควํมูลกา โน ภนฺเต ธมฺมา ฯเปฯ
[๙๙๖] จตุนฺนํ โข ภิกฺขเว อินฺทฺริยานํ ภาวิตตฺตา พหุลีกตตฺตา
ขีณาสโว ภิกฺขุ อญฺญํ พฺยากโรติ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ
กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานามีติ ฯ
[๙๙๗] กตเมสํ จตุนฺนํ ฯ วิริยินฺทฺริยสฺส สตินฺทฺริยสฺส
สมาธินฺทฺริยสฺส ปญฺญินฺทฺริยสฺส ฯ
[๙๙๘] อิเมสํ โข ภิกฺขเว จตุนฺนํ อินฺทฺริยานํ ภาวิตตฺตา
พหุลีกตตฺตา ขีณาสโว ภิกฺขุ อญฺญํ พฺยากโรติ ขีณา ชาติ
วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานามีติ ฯ
[๙๙๙] ตํเยว นิทานํ ฯ กตินํ นุ โข ภิกฺขเว อินฺทฺริยานํ
ภาวิตตฺตา พหุลีกตตฺตา ขีณาสโว ภิกฺขุ อญฺญํ พฺยากโรติ ขีณา
ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ
ปชานามีติ ฯ ภควํมูลกา โน ภนฺเต ธมฺมา ฯเปฯ
[๑๐๐๐] ปญฺจนฺนํ โข ภิกฺขเว อินฺทฺริยานํ ภาวิตตฺตา
พหุลีกตตฺตา ขีณาสโว ภิกฺขุ อญฺญํ พฺยากโรติ ขีณา ชาติ วุสิตํ
พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานามีติ ฯ
[๑๐๐๑] กตเมสํ ปญฺจนฺนํ ฯ สทฺธินฺทฺริยสฺส วิริยินฺทฺริยสฺส
สตินฺทฺริยสฺส สมาธินฺทฺริยสฺส ปญฺญินฺทฺริยสฺส ฯ
[๑๐๐๒] อิเมสํ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ ภาวิตตฺตา
พหุลีกตตฺตา ขีณาสโว ภิกฺขุ อญฺญํ พฺยากโรติ ขีณา ชาติ วุสิตํ
พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานามีติ ฯ
[๑๐๐๓] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา โกสมฺพิยํ วิหรติ
โฆสิตาราเม ฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมตา ปิณฺโฑลภารทฺวาเชน
อญฺญา พฺยากตา โหติ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ
นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานามีติ ฯ
[๑๐๐๔] อถ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ เอกมนฺตํ
นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ อายสฺมตา ภนฺเต
ปิณฺโฑลภารทฺวาเชน อญฺญา พฺยากตา ขีณา ชาติ วุสิตํ
พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานามีติ ฯ
[๑๐๐๕] กึ นุ โข ภนฺเต อตฺถวสํ สมฺปสฺสมาเนน อายสฺมตา
ปิณฺโฑลภารทฺวาเชน อญฺญา พฺยากตา ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ
กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานามีติ ฯ
[๑๐๐๖] ติณฺณํ โข [๑]- ภิกฺขเว อินฺทฺริยานํ ภาวิตตฺตา พหุลีกตตฺตา
ปิณฺโฑลภารทฺวาเชน ภิกฺขุนา อญฺญา พฺยากตา ขีณา ชาติ
วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานามีติ ฯ
[๑๐๐๗] กตเมสํ ติณฺณํ ฯ สตินฺทฺริยสฺส สมาธินฺทฺริยสฺส
ปญฺญินฺทฺริยสฺส ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปน ฯ
[๑๐๐๘] อิเมสํ โข ภิกฺขเว ติณฺณํ อินฺทฺริยานํ ภาวิตตฺตา พหุลีกตตฺตา
ปิณฺโฑลภารทฺวาเชน ภิกฺขุนา อญฺญา พฺยากตา ขีณา ชาติ
วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานามีติ ฯ
[๑๐๐๙] อิมานิ จ ภิกฺขเว ตีณิ อินฺทฺริยานิ กิมนฺตานิ ฯ
ขยนฺตานิ ฯ กิสฺส ขยนฺตานิ ฯ ชาติชรามรณสฺส ฯ ชาติชรามรณกฺขยนฺติ
โข ภิกฺขเว สมฺปสฺสมาเนน ปิณฺโฑลภารทฺวาเชน ภิกฺขุนา อญฺญา
พฺยากตา ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ
อิตฺถตฺตายาติ ปชานามีติ ฯ
[๑๐๑๐] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา องฺเคสุ วิหรติ
อาปณนฺนาม องฺคานํ นิคโม ฯ ตตฺร โข ภควา อายสฺมนฺตํ
สารีปุตฺตํ อามนฺเตสิ โย โส สารีปุตฺต อริยสาวโก ตถาคเต
เอกนฺตคโต อภิปฺปสนฺโน น ๑- โส ตถาคเต วา ตถาคตสาสเน
วา กงฺเขยฺย วา วิจิกิจฺเฉยฺย วาติ ฯ
[๑๐๑๑] โย โส ภนฺเต อริยสาวโก ตถาคเต เอกนฺตคโต
อภิปฺปสนฺโน น โส ตถาคเต วา ตถาคตสาสเน วา กงฺเขยฺย
วา วิจิกิจฺเฉยฺย วา ฯ สทฺธสฺส หิ ภนฺเต อริยสาวกสฺส เอตํ
ปาฏิกงฺขํ ยํ อารทฺธวิริโย วิหริสฺสติ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย
กุสลานํ ธมฺมานํ อุปสมฺปทาย ถามวา ทฬฺหปรกฺกโม อนิกฺขิตฺตธุโร
กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
[๑๐๑๒] ยญฺหิสฺส ภนฺเต วิริยํ ตทสฺส วิริยินฺทฺริยํ ฯ สทฺธสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. อปินุ โส ฯ
หิ ภนฺเต อริยสาวกสฺส อารทฺธวิริยสฺส เอตํ ปาฏิกงฺขํ ยํ สติมา
ภวิสฺสติ ปรเมน สติเนปกฺเกน สมนฺนาคโต จิรกตมฺปิ จิรภาสิตมฺปิ
สริตา อนุสฺสริตา ฯ
[๑๐๑๓] ยา หิสฺส ภนฺเต สติ ตทสฺส สตินฺทฺริยํ ฯ สทฺธสฺส
หิ ภนฺเต อริยสาวกสฺส อารทฺธวิริยสฺส อุปฏฺฐิตสฺสติโน เอตํ
ปาฏิกงฺขํ ยํ โวสฺสคฺคารมฺมณํ กริตฺวา ลภิสฺสติ สมาธึ ลภิสฺสติ
จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ ฯ
[๑๐๑๔] โย หิสฺส ภนฺเต สมาธิ ตทสฺส สมาธินฺทฺริยํ ฯ
สทฺธสฺส หิ ภนฺเต อริยสาวกสฺส อารทฺธวิริยสฺส อุปฏฺฐิตสฺสติโน
สมฺมาสมาหิตจิตฺตสฺส ๑- เอตํ ปาฏิกงฺขํ ยํ เอวํ ปชานิสฺสติ
อนมตคฺโค โข สํสาโร ปุพฺพา โกฏิ นปฺปญฺญายติ อวิชฺชานีวรณานํ
สตฺตานํ ตณฺหาสญฺโญชนานํ สนฺธาวตํ สํสรตํ อวิชฺชาย เตฺวว
ตโมกายสฺส อเสสวิราคนิโรโธ สนฺตเมตํ ปทํ ปณีตเมตํ ปทํ
ยทิทํ สพฺพสงฺขารสมโถ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค ตณฺหกฺขโย ๒- วิราโค
นิโรโธ นิพฺพานํ ฯ
[๑๐๑๕] ยา หิสฺส ภนฺเต ปญฺญา ตทสฺส ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ สโข ๓-
โส ภนฺเต อริยสาวโก เอวํ ปทหิตฺวา ปทหิตฺวา เอวํ สริตฺวา
สริตฺวา เอวํ สมาทหิตฺวา สมาทหิตฺวา เอวํ ปชานิตฺวา ปชานิตฺวา
เอวํ อภิสทฺทหติ อิเม โข เต ธมฺมา เย เม ปุพฺเพ สุตาว ๔- อเหสุํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สมาหิตจิตฺตสฺส ฯ เอวมุปริ ฯ ๒ ม. ตณฺหากฺขโย ฯ ๓ ม. ยุ. สทฺโธ ฯ
@เอวมุปริ ฯ ๔ โป. ม. ยุ. สุตวา ฯ เอวมุปริ ฯ
เตนาหํ เอตรหิ กาเยน จ ผุสิตฺวา วิหรามิ ปญฺญาย จ
อติวิชฺฌ ๑- ปสฺสามีติ ฯ
[๑๐๑๖] ยา หิสฺส ภนฺเต สทฺธา ตทสฺส สทฺธินฺทฺริยนฺติ ฯ
[๑๐๑๗] สาธุ สาธุ สารีปุตฺต โย โส สารีปุตฺต อริยสาวโก
ตถาคเต เอกนฺตคโต อภิปฺปสนฺโน น โส ตถาคเต วา ตถาคตสาสเน
วา กงฺเขยฺย วา วิจิกิจฺเฉยฺย วา ฯ สทฺธสฺส หิ สารีปุตฺต อริยสาวกสฺส
เอตํ ปาฏิกงฺขํ ยํ อารทฺธวิริโย วิหริสฺสติ อกุสลานํ ธมฺมานํ
ปหานาย กุสลานํ ธมฺมานํ อุปสมฺปทาย ถามวา ทฬฺหปรกฺกโม
อนิกฺขิตฺตธุโร กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
[๑๐๑๘] ยํ หิสฺส สารีปุตฺต วิริยํ ตทสฺส วิริยินฺทฺริยํ ฯ สทฺธสฺส
หิ สารีปุตฺต อริยสาวกสฺส อารทฺธวิริยสฺส เอตํ ปาฏิกงฺขํ ยํ
สติมา ภวิสฺสติ ปรเมน สติเนปกฺเกน สมนฺนาคโต จิรกตมฺปิ
จิรภาสิตมฺปิ สริตา อนุสฺสริตา ฯ
[๑๐๑๙] ยา หิสฺส สารีปุตฺต สติ ตทสฺส สตินฺทฺริยํ ฯ
สทฺธสฺส หิ สารีปุตฺต อริยสาวกสฺส อารทฺธวิริยสฺส อุปฏฺฐิตสฺสติโน
เอตํ ปาฏิกงฺขํ ยํ โวสฺสคฺคารมฺมณํ กริตฺวา ลภิสฺสติ สมาธึ
ลภิสฺสติ จิตฺตสฺส เอกคฺคตํ ฯ
[๑๐๒๐] โย หิสฺส สารีปุตฺต สมาธิ ตทสฺส สมาธินฺทฺริยํ ฯ
สทฺธสฺส หิ สารีปุตฺต อริยสาวกสฺส อารทฺธวิริยสฺส อุปฏฺฐิตสฺสติโน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปฏิวิชฺฌ ฯ
สมฺมาสมาหิตจิตฺตสฺส เอตํ ปาฏิกงฺขํ ยํ เอวํ ปชานิสฺสติ
อนมตคฺโค โข สํสาโร ปุพฺพา โกฏิ นปฺปญฺญายติ อวิชฺชานีวรณานํ
สตฺตานํ ตณฺหาสญฺโญชนานํ สนฺธาวตํ สํสรตํ อวิชฺชาย เตฺวว
ตโมกายสฺส อเสสวิราคนิโรโธ สนฺตเมตํ ปทํ ปณีตเมตํ ปทํ
ยทิทํ สพฺพสงฺขารสมโถ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค ตณฺหกฺขโย วิราโค
นิโรโธ นิพฺพานํ ฯ
[๑๐๒๑] ยา หิสฺส สารีปุตฺต ปญฺญา ตทสฺส ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ
สโข โส สารีปุตฺต อริยสาวโก เอวํ ปทหิตฺวา ปทหิตฺวา เอวํ
สริตฺวา สริตฺวา เอวํ สมาทหิตฺวา สมาทหิตฺวา เอวํ ปชานิตฺวา
ปชานิตฺวา เอวํ อภิสทฺทหติ อิเม โข เต ธมฺมา เย เม ปุพฺเพ
สุตาว อเหสุํ เตนาหํ เอตรหิ กาเยน จ ผุสิตฺวา วิหรามิ
ปญฺญาย จ อติวิชฺฌ ปสฺสามีติ ฯ
[๑๐๒๒] ยา หิสฺส สารีปุตฺต สทฺธา ตทสฺส สทฺธินฺทฺริยนฺติ ฯ
ชราวคฺโค ปญฺจโม ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
ชรา อุณฺณาโภ พฺราหฺมโณ สาเกโต ปุพฺพโกฏฺฐโก
ปุพฺพาราเม จ จตฺตาริ ปิณฺโฑโล สทฺเธน ๑- เต ทสาติ ฯ
-----------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ...อาปเณน จาติ ฯ
สูกรขาตวคฺโค ฉฏฺโฐ
[๑๐๒๓] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา โกสเลสุ วิหรติ
โกสลายํ ๑- พฺราหฺมณคาเม ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ
[๑๐๒๔] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว เย เกจิ ติรจฺฉานคตา ปาณา
สีโห มิคราชา เตสํ อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ ถาเมน ชเวน สูริเยน ๒- ฯ
เอวเมว โข ภิกฺขเว เย เกจิ โพธิปกฺขิยา ธมฺมา ปญฺญินฺทฺริยํ
เตสํ อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ โพธาย ฯ
[๑๐๒๕] กตเม จ ภิกฺขเว โพธิปกฺขิยา ธมฺมา ฯ สทฺธินฺทฺริยํ
ภิกฺขเว โพธิปกฺขิโย ธมฺโม ตํ โพธาย สํวตฺตติ ฯ วิริยินฺทฺริยํ
โพธิปกฺขิโย ธมฺโม ตํ โพธาย สํวตฺตติ ฯ สตินฺทฺริยํ โพธิปกฺขิโย
ธมฺโม ตํ โพธาย สํวตฺตติ ฯ สมาธินฺทฺริยํ โพธิปกฺขิโย ธมฺโม ตํ
โพธาย สํวตฺตติ ฯ ปญฺญินฺทฺริยํ โพธิปกฺขิโย ธมฺโม ตํ โพธาย
สํวตฺตติ ฯ
[๑๐๒๖] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว เย เกจิ ติรจฺฉานคตา ปาณา
สีโห มิคราชา เตสํ อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ ถาเมน ชเวน สูริเยน ฯ
เอวเมว โข ภิกฺขเว เย เกจิ โพธิปกฺขิยา ธมฺมา ปญฺญินฺทฺริยํ
เตสํ อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ โพธายาติ ฯ
[๑๐๒๗] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา มลฺลเกสุ ๓- วิหรติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สาลาย ฯ ยุ. สาลายํ ฯ ๒ ม. ยุ. สูเรน ฯ เอวมุปริ ฯ ๓ ม. ยุ. มลฺลิเกสุ ฯ
อุรุเวลกปฺปํ นาม มลฺลกานํ ๑- นิคโม ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู
อามนฺเตสิ
[๑๐๒๘] ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว อริยสาวกสฺส อริยญาณํ น
อุปฺปนฺนํ โหติ เนว ตาว จตุนฺนํ อินฺทฺริยานํ สณฺฐิติ โหติ เนว
ตาว จตุนฺนํ อินฺทฺริยานํ อวฏฺฐิติ โหติ ฯ ยโต จ โข ภิกฺขเว
อริยสาวกสฺส อริยญาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ อถ จตุนฺนํ อินฺทฺริยานํ
สณฺฐิติ โหติ อถ จตุนฺนํ อินฺทฺริยานํ อวฏฺฐิติ โหติ ฯ
[๑๐๒๙] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ยาวกีวญฺจ กูฏาคารสฺส กูฏํ น
อุสฺสิตํ โหติ เนว ตาว โคปานสีนํ สณฺฐิติ โหติ เนว ตาว
โคปานสีนํ อวฏฺฐิติ โหติ ฯ ยโต จ โข ภิกฺขเว กูฏาคารสฺส
กูฏํ อุสฺสิตํ โหติ อถ โข ๒- โคปานสีนํ สณฺฐิติ โหติ อถ โข
โคปานสีนํ อวฏฺฐิติ โหติ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว ยาวกีวญฺจ
อริยสาวกสฺส อริยญาณํ น อุปฺปนฺนํ โหติ เนว ตาว จตุนฺนํ
อินฺทฺริยานํ สณฺฐิติ โหติ เนว ตาว จตุนฺนํ อินฺทฺริยานํ อวฏฺฐิติ
โหติ ฯ ยโต จ โข ภิกฺขเว อริยสาวกสฺส อริยญาณํ อุปฺปนฺนํ โหติ
อถ จตุนฺนํ อินฺทฺริยานํ ฯเปฯ อวฏฺฐิติ โหติ ฯ กตเมสํ จตุนฺนํ ฯ
สทฺธินฺทฺริยสฺส วิริยินฺทฺริยสฺส สตินฺทฺริยสฺส สมาธินฺทฺริยสฺส ฯ
[๑๐๓๐] ปญฺญวโต ภิกฺขเว อริยสาวกสฺส ตทนฺวยา สทฺธา
สณฺฐาติ ตทนฺวยํ วิริยํ สณฺฐาติ ตทนฺวยา สติ สณฺฐาติ ตทนฺวโย
สมาธิ สณฺฐาตีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. มลฺลิกานํ ฯ ๒ ม. โขสทฺโท นตฺถิ ฯ เอวมุปริ ฯ
[๑๐๓๑] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา โกสมฺพิยํ วิหรติ
โฆสิตาราเม ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ อตฺถิ นุ
โข ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม เสกฺโข ภิกฺขุ
เสกฺขภูมิยํ สณฺฐิโต ๑- เสกฺโขสฺมีติ ปชาเนยฺย อเสกฺโข ภิกฺขุ
อเสกฺขภูมิยํ สณฺฐิโต อเสกฺโขสฺมีติ ปชาเนยฺยาติ ฯ ภควํมูลกา
โน ภนฺเต ธมฺมา ฯเปฯ
[๑๐๓๒] อตฺถิ ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม เสกฺโข
ภิกฺขุ เสกฺขภูมิยํ สณฺฐิโต เสกฺโขสฺมีติ ปชาเนยฺย อเสกฺโข ภิกฺขุ
อเสกฺขภูมิยํ สณฺฐิโต อเสกฺโขสฺมีติ ปชาเนยฺย ฯ
[๑๐๓๓] กตโม จ ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม
เสกฺโข ภิกฺขุ เสกฺขภูมิยํ สณฺฐิโต เสกฺโขสฺมีติ ปชานาติ ฯ อิธ
ภิกฺขเว เสกฺโข ภิกฺขุ อิทํ ทุกฺขนฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ
ทุกฺขสมุทโยติ ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ ทุกฺขนิโรโธติ ยถาภูตํ
ปชานาติ อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทาติ ยถาภูตํ ปชานาติ ฯ
อยํปิ โข ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม เสกฺโข ภิกฺขุ
เสกฺขภูมิยํ สณฺฐิโต เสกฺโขสฺมีติ ปชานาติ ฯ
[๑๐๓๔] ปุน จปรํ ภิกฺขเว เสกฺโข ภิกฺขุ อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ
อตฺถิ นุ โข อิโต พหิทฺธา อญฺโญ สมโณ วา พฺราหฺมโณ
วา โย เอวํ ภูตํ ตจฺฉํ ตถํ ธมฺมํ เทเสติ ยถา ภควาติ ฯ
โส เอวํ ปชานาติ นตฺถิ นุ โข อิโต พหิทฺธา อญฺโญ สมโณ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ฐิโต ฯ เอวมุปริ ฯ
วา พฺราหฺมโณ วา โย เอวํ ภูตํ ตจฺฉํ ตถํ ธมฺมํ เทเสติ ยถา
ภควาติ ฯ อยํปิ โข ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม
เสกฺโข ภิกฺขุ เสกฺขภูมิยํ สณฺฐิโต เสกฺโขสฺมีติ ปชานาติ ฯ
[๑๐๓๕] ปุน จปรํ ภิกฺขเว เสกฺโข ภิกฺขุ ปญฺจินฺทฺริยานิ
ปชานาติ สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ
ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ ยํคติกานิ ยํปรมานิ ยํผลานิ ยํปริโยสานานิ น
เหว โข กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ ปญฺญาย จ อติวิชฺฌ ปสฺสติ ฯ อยํปิ
โข ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม เสกฺโข ภิกฺขุ เสกฺขภูมิยํ
สณฺฐิโต เสกฺโขสฺมีติ ปชานาติ ฯ
[๑๐๓๖] กตโม จ ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม
อเสกฺโข ภิกฺขุ อเสกฺขภูมิยํ สณฺฐิโต อเสกฺโขสฺมีติ ปชานาติ ฯ
อิธ ภิกฺขเว อเสกฺโข ภิกฺขุ ปญฺจินฺทฺริยานิ ปชานาติ ฯ สทฺธินฺทฺริยํ
วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ ยํคติกานิ ยํปรมานิ
ยํผลานิ ยํปริโยสานานิ กาเยน จ ผุสิตฺวา วิหรติ ปญฺญาย จ
อติวิชฺฌ ปสฺสติ ฯ อยํปิ โข ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ ปริยายํ
อาคมฺม อเสกฺโข ภิกฺขุ อเสกฺขภูมิยํ สณฺฐิโต อเสกฺโขสฺมีติ
ปชานาติ ฯ
[๑๐๓๗] ปุน จปรํ ภิกฺขเว อเสกฺโข ภิกฺขุ ฉ อินฺทฺริยานิ
ปชานาติ จกฺขุนฺทฺริยํ โสตินฺทฺริยํ ฆานินฺทฺริยํ ชิวฺหินฺทฺริยํ กายินฺทฺริยํ
มนินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ฉ อินฺทฺริยานิ สพฺเพน สพฺพํ สพฺพถา
สพฺพํ อปริเสสา นิรุชฺฌิสฺสนฺติ อญฺญานิ จ ฉ อินฺทฺริยานิ น
กุหิญฺจิ กิสฺมิญฺจิ อุปฺปชฺชิสฺสนฺตีติ ปชานาติ ฯ อยํปิ โข ภิกฺขเว
ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม อเสกฺโข ภิกฺขุ อเสกฺขภูมิยํ
สณฺฐิโต อเสกฺโขสฺมีติ ปชานาตีติ ฯ
[๑๐๓๘] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ยานิ กานิจิ ชงฺคลานํ ปาณานํ
ปทชาตานิ สพฺพานิ ตานิ หตฺถิปเท สโมธานํ คจฺฉนฺติ หตฺถิปทํ
เตสํ อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ มหนฺตตฺเตน ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว
ยานิ กานิจิ ปทานิ โพธาย สํวตฺตนฺติ ปญฺญินฺทฺริยํ ปทํ เตสํ
อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ โพธาย ฯ
[๑๐๓๙] กตมานิ จ ภิกฺขเว ปทานิ โพธาย สํวตฺตนฺติ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ ภิกฺขเว ปทํ ตํ โพธาย สํวตฺตติ ฯ วิริยินฺทฺริยํ ปทํ ตํ
โพธาย สํวตฺตติ ฯ สตินฺทฺริยํ ปทํ ตํ โพธาย สํวตฺตติ ฯ สมาธินฺทฺริยํ
ปทํ ตํ โพธาย สํวตฺตติ ฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ปทํ ตํ โพธาย สํวตฺตติ ฯ
[๑๐๔๐] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ยานิ กานิจิ ชงฺคลานํ ปาณานํ
ปทชาตานิ สพฺพานิ ตานิ หตฺถิปเท สโมธานํ คจฺฉนฺติ หตฺถิปทํ
เตสํ อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ มหนฺตตฺเตน ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว
ยานิ กานิจิ ปทานิ โพธาย สํวตฺตนฺติ ปญฺญินฺทฺริยํ ปทํ เตสํ
อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ โพธายาติ ฯ
[๑๐๔๑] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว เย เกจิ สารคนฺธา โลหิตจนฺทนํ
เตสํ อคฺคมกฺขายติ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว เย เกจิ โพธิปกฺขิยา
ธมฺมา ปญฺญินฺทฺริยํ เตสํ อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ โพธาย ฯ
[๑๐๔๒] กตเม จ ภิกฺขเว โพธิปกฺขิยา ธมฺมา ฯ สทฺธินฺทฺริยํ
ภิกฺขเว โพธิปกฺขิโย ธมฺโม ตํ โพธาย สํวตฺตติ ฯ วิริยินฺทฺริยํ
สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ โพธิปกฺขิโย ธมฺโม ตํ
โพธาย สํวตฺตติ ฯ
[๑๐๔๓] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว เย เกจิ สารคนฺธา โลหิตจนฺทนํ
เตสํ อคฺคมกฺขายติ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว เย เกจิ โพธิปกฺขิยา
ธมฺมา ปญฺญินฺทฺริยํ เตสํ อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ โพธายาติ ฯ
[๑๐๔๔] เอกธมฺเม ปติฏฺฐิตสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ปญฺจินฺทฺริยานิ
ภาวิตานิ โหนฺติ สุภาวิตานิ ฯ กตมสฺมึ เอกธมฺเม ฯ อปฺปมาเท ฯ
[๑๐๔๕] กตโม จ ภิกฺขเว อปฺปมาโท ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
จิตฺตํ รกฺขติ อาสเวสุ จ สาสเวสุ จ ธมฺเมสุ ฯ ตสฺส จิตฺตํ
รกฺขโต อาสเวสุ จ สาสเวสุ จ ธมฺเมสุ สทฺธินฺทฺริยํปิ ภาวนาปาริปูรึ
คจฺฉติ วิริยินฺทฺริยํปิ ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉติ สตินฺทฺริยํปิ
ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉติ สมาธินฺทฺริยํปิ ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉติ
ปญฺญินฺทฺริยํปิ ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉติ ฯ
[๑๐๔๖] เอวํปิ โข ภิกฺขเว เอกธมฺเม ปติฏฺฐิตสฺส ภิกฺขุโน
ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ โหนฺติ สุภาวิตานีติ ฯ
[๑๐๔๗] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา อุรุเวลายํ วิหรติ
นชฺชา เนรญฺชราย ตีเร อชปาลนิโคฺรเธ ปฐมาภิสมฺพุทฺโธ ฯ อถ
โข ภควโต รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก
อุทปาทิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ พหุลีกตานิ อมโตคธานิ โหนฺติ
อมตปรายนานิ อมตปริโยสานานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ สทฺธินฺทฺริยํ
ภาวิตํ พหุลีกตํ อมโตคธํ โหติ อมตปรายนํ อมตปริโยสานํ ฯ
วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ ภาวิตํ พหุลีกตํ
อมโตคธํ โหติ อมตปรายนํ อมตปริโยสานํ ฯ อิมานิ
ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ พหุลีกตานิ อมโตคธานิ โหนฺติ
อมตปรายนานิ อมตปริโยสานานีติ ฯ
[๑๐๔๘] อถ โข พฺรหฺมา สหมฺปติ ภควโต เจตสา เจโต-
ปริวิตกฺกมญฺญาย เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมฺมิญฺชิตํ วา
พาหํ ปสาเรยฺย ปสาริตํ วา พาหํ สมฺมิญฺเชยฺย เอวเมว
พฺรหฺมโลเก อนฺตรหิโต ภควโต ปุรโต ปาตุรโหสิ ฯ
[๑๐๔๙] อถ โข พฺรหฺมา สหมฺปติ เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา
เยน ภควา เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ เอวเมตํ
ภควา เอวเมตํ สุคต ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ พหุลีกตานิ
อมโตคธานิ โหนฺติ อมตปรายนานิ อมตปริโยสานานิ ฯ กตมานิ
ปญฺจ ฯ สทฺธินฺทฺริยํ ภาวิตํ พหุลีกตํ อมโตคธํ โหติ อมตปรายนํ
อมตปริโยสานํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ภาวิตํ พหุลีกตํ อมโตคธํ โหติ
อมตปรายนํ อมตปริโยสานํ ฯ อิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ
พหุลีกตานิ อมโตคธานิ โหนฺติ อมตปรายนานิ อมตปริโยสานานิ ฯ
[๑๐๕๐] ภูตปุพฺพาหํ ภนฺเต กสฺสเป สมฺมาสมฺพุทฺเธ พฺรหฺมจริยํ
อจรึ ตตฺรปิ มํ เอวํ ชานนฺติ สหโก ภิกฺขุ สหโก ภิกฺขูติ ฯ
โส ขฺวาหํ ภนฺเต อิเมสํเยว ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ ภาวิตตฺตา
พหุลีกตตฺตา กาเมสุ กามจฺฉนฺทํ วิราเชตฺวา กายสฺส เภทา ปรํ
มรณา สุคตึ พฺรหฺมโลกํ อุปปนฺโน ตตฺรปิ มํ เอวํ ชานนฺติ
พฺรหฺมา สหมฺปติ พฺรหฺมา สหมฺปตีติ ฯ
[๑๐๕๑] เอวเมตํ ภควา เอวเมตํ สุคต อหเมตํ ชานามิ
อหเมตํ ปสฺสามิ ยถา อิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ พหุลีกตานิ
อมโตคธานิ โหนฺติ อมตปรายนานิ อมตปริโยสานานีติ ฯ
[๑๐๕๒] เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต
สูกรขาตายํ ฯ ตตฺร โข ภควา อายสฺมนฺตํ สารีปุตฺตํ อามนฺเตสิ กึ
นุ โข สารีปุตฺต อตฺถวสํ สมฺปสฺสมาโน ขีณาสโว ภิกฺขุ ตถาคเต
วา ตถาคตสาสเน วา ปรมนิปจฺจการํ ปวตฺตมาโน ปวตฺตตีติ ๑- ฯ
[๑๐๕๓] อนุตฺตรํ หิ ภนฺเต โยคกฺเขมํ สมฺปสฺสมาโน ขีณาสโว
ภิกฺขุ ตถาคเต วา ตถาคตสาสเน วา ปรมนิปจฺจการํ ปวตฺตมาโน
ปวตฺตตีติ ฯ
[๑๐๕๔] สาธุ สาธุ สารีปุตฺต อนุตฺตรญฺหิ สารีปุตฺต โยคกฺเขมํ
สมฺปสฺสมาโน ขีณาสโว ภิกฺขุ ตถาคเต วา ตถาคตสาสเน วา
ปรมนิปจฺจการํ ปวตฺตมาโน ปวตฺตติ ฯ
[๑๐๕๕] กตโม จ สารีปุตฺต อนุตฺตโร โยคกฺเขโม ยํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ยุ. ปวตฺเตตีติ ฯ เอวมุปริ ฯ
สมฺปสฺสมาโน ขีณาสโว ภิกฺขุ ตถาคเต วา ตถาคตสาสเน วา
ปรมนิปจฺจการํ ปวตฺตมาโน ปวตฺตตีติ ฯ
[๑๐๕๖] อิธ ภนฺเต ขีณาสโว ภิกฺขุ สทฺธินฺทฺริยํ ภาเวติ
อุปสมคามึ สมฺโพธคามึ วิริยินฺทฺริยํ ภาเวติ ฯ สตินฺทฺริยํ ภาเวติ ฯ
สมาธินฺทฺริยํ ภาเวติ ฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ภาเวติ อุปสมคามึ
สมฺโพธคามึ ฯ อยํ โข ภนฺเต อนุตฺตโร โยคกฺเขโม ยํ สมฺปสฺสมาโน
ขีณาสโว ภิกฺขุ ตถาคเต วา ตถาคตสาสเน วา ปรมนิปจฺจการํ
ปวตฺตมาโน ปวตฺตตีติ ฯ
[๑๐๕๗] สาธุ สาธุ สารีปุตฺต เอโส หิ สารีปุตฺต อนุตฺตโร
โยคกฺเขโม ยํ สมฺปสฺสมาโน ขีณาสโว ภิกฺขุ ตถาคเต วา
ตถาคตสาสเน วา ปรมนิปจฺจการํ ปวตฺตมาโน ปวตฺตติ ฯ
[๑๐๕๘] กตโม จ สารีปุตฺต ปรมนิปจฺจกาโร ยํ ขีณาสโว
ภิกฺขุ ตถาคเต วา ตถาคตสาสเน วา ปรมนิปจฺจการํ ปวตฺตมาโน
ปวตฺตตีติ ฯ
[๑๐๕๙] อิธ ภนฺเต ขีณาสโว ภิกฺขุ สตฺถริ สคารโว วิหรติ
สปฺปฏิสฺโส ธมฺเม สคารโว วิหรติ สปฺปฏิสฺโส สงฺเฆ สคารโว
วิหรติ สปฺปฏิสฺโส สิกฺขาย สคารโว วิหรติ สปฺปฏิสฺโส สมาธิสฺมึ
สคารโว วิหรติ สปฺปฏิสฺโส ฯ อยํ โข ภนฺเต ปรมนิปจฺจกาโร ยํ
ขีณาสโว ภิกฺขุ ตถาคเต วา ตถาคตสาสเน วา ปรมนิปจฺจการํ
ปวตฺตมาโน ปวตฺตตีติ ฯ
[๑๐๖๐] สาธุ สาธุ สารีปุตฺต เอโส หิ สารีปุตฺต ปรมนิปจฺจกาโร
ยํ ขีณาสโว ภิกฺขุ ตถาคเต วา ตถาคตสาสเน วา
ปรมนิปจฺจการํ ปวตฺตมาโน ปวตฺตตีติ ฯ
[๑๐๖๑] สาวตฺถีนิทานํ ฯ ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ
พหุลีกตานิ อนุปฺปนฺนานิ อุปฺปชฺชนฺติ นาญฺญตฺร ตถาคตสฺส ปาตุภาวา
อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ
สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว
ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ พหุลีกตานิ อนุปฺปนฺนานิ อุปฺปชฺชนฺติ
นาญฺญตฺร ตถาคตสฺส ปาตุภาวา อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสาติ ฯ
[๑๐๖๒] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ พหุลีกตานิ
อนุปฺปนฺนานิ อุปฺปชฺชนฺติ นาญฺญตฺร สุคตวินยา ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ
อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ พหุลีกตานิ อนุปฺปนฺนานิ
อุปฺปชฺชนฺติ นาญฺญตฺร สุคตวินยาติ ฯ
วคฺโค ฉฏฺโฐ ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
สาลํ มลฺลกํ เสกฺโข จ ปเท สาเร ปติฏฺฐิโต
พฺรหฺมสูกรขาตาโย อุปฺปาเท อปเร ทุเวติ ฯ
---------
โพธิปกฺขิยวคฺโค สตฺตโม
[๑๐๖๓] สาวตฺถีนิทานํ ฯ ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ
พหุลีกตานิ สญฺโญชนานํ ปหานาย ๑- สํวตฺตนฺติ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานิ
ภาวิตานิ พหุลีกตานิ สญฺโญชนานํ ปหานาย สํวตฺตนฺตีติ ฯ
[๑๐๖๔] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ พหุลีกตานิ
อนุสยสมุคฺฆาตาย สํวตฺตนฺติ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ สทฺธินฺทฺริยํ
ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ
พหุลีกตานิ อนุสยสมุคฺฆาตาย สํวตฺตนฺตีติ ฯ
[๑๐๖๕] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ พหุลีกตานิ
อทฺธานปริญฺญาย สํวตฺตนฺติ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ สทฺธินฺทฺริยํ
ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ
พหุลีกตานิ อทฺธานปริญฺญาย สํวตฺตนฺตีติ ฯ
[๑๐๖๖] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ พหุลีกตานิ
อาสวานํ ขยาย สํวตฺตนฺติ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ สทฺธินฺทฺริยํ
ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานิ
ภาวิตานิ พหุลีกตานิ อาสวานํ ขยาย สํวตฺตนฺตีติ ฯ
[๑๐๖๗] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ พหุลีกตานิ
สญฺโญชนานํ ปหานาย สํวตฺตนฺติ อนุสยสมุคฺฆาตาย สํวตฺตนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สํโญชนปฺปหานาย ฯ เอวมุปริ ฯ
อทฺธานปริญฺญาย สํวตฺตนฺติ อาสวานํ ขยาย สํวตฺตนฺติ ฯ
กตมานิ ปญฺจ ฯ สทฺธินฺทฺริยํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ
โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ พหุลีกตานิ สญฺโญชนานํ
ปหานาย สํวตฺตนฺติ อนุสยสมุคฺฆาตาย สํวตฺตนฺติ อทฺธานปริญฺญาย
สํวตฺตนฺติ อาสวานํ ขยาย สํวตฺตนฺตีติ ฯ
[๑๐๖๘] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจินฺทฺริยานิ ฯ
อิเมสํ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ ภาวิตตฺตา พหุลีกตตฺตา
ทฺวินฺนํ ผลานํ อญฺญตรํ ผลํ ปาฏิกงฺขํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม อญฺญา สติ
วา อุปาทิเสเส อนาคามิตาติ ฯ
[๑๐๖๙] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อินฺทฺริยานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ
สทฺธินฺทฺริยํ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว
ปญฺจินฺทฺริยานิ ฯ อิเมสํ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ อินฺทฺริยานํ
ภาวิตตฺตา พหุลีกตตฺตา สตฺต ผลา สตฺตานิสํสา ปาฏิกงฺขา ฯ
กตเม สตฺต ผลา สตฺตานิสํสา ฯ ทิฏฺเฐว ธมฺเม ปฏิกจฺจ อญฺญํ
อาราเธติ โน เจ ทิฏฺเฐว ธมฺเม ปฏิกจฺจ อญฺญํ อาราเธติ อถ
มรณกาเล อญฺญํ อาราเธติ โน เจ ทิฏฺเฐว ธมฺเม ปฏิกจฺจ อญฺญํ
อาราเธติ โน เจ มรณกาเล อญฺญํ อาราเธติ ฯ อถ ปญฺจนฺนํ
โอรมฺภาคิยานํ สญฺโญชนานํ ปริกฺขยาย อนฺตราปรินิพฺพายี โหติ
อุปหจฺจปรินิพฺพายี โหติ อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ สสงฺขารปรินิพฺพายี
โหติ อุทฺธํโสโต โหติ อกนิฏฺฐคามี ฯ อิเมสํ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ
อินฺทฺริยานํ ภาวิตตฺตา พหุลีกตตฺตา อิเม สตฺต ผลา สตฺตานิสํสา
ปาฏิกงฺขาติ ฯ
[๑๐๗๐] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว เย เกจิ ชมฺพุทีปกา รุกฺขา ชมฺพู
เตสํ อคฺคมกฺขายติ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว เย เกจิ โพธิปกฺขิยา
ธมฺมา ปญฺญินฺทฺริยํ เตสํ อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ โพธาย ฯ
[๑๐๗๑] กตเม จ ภิกฺขเว โพธิปกฺขิยา ธมฺมา ฯ สทฺธินฺทฺริยํ
ภิกฺขเว โพธิปกฺขิโย ธมฺโม ตํ โพธาย สํวตฺตติ ฯ วิริยินฺทฺริยํ
สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ โพธิปกฺขิโย ธมฺโม ตํ
โพธาย สํวตฺตติ ฯ
[๑๐๗๒] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว เย เกจิ ชมฺพุทีปกา รุกฺขา ชมฺพู
เตสํ อคฺคมกฺขายติ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว เย เกจิ โพธิปกฺขิยา
ธมฺมา ปญฺญินฺทฺริยํ เตสํ อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ โพธายาติ ฯ
[๑๐๗๓] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว เย เกจิ เทวานํ ตาวตึสานํ รุกฺขา
ปาริจฺฉตฺตโก เตสํ อคฺคมกฺขายติ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว เย เกจิ
โพธิปกฺขิยา ธมฺมา ปญฺญินฺทฺริยํ เตสํ อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ โพธาย ฯ
[๑๐๗๔] กตเม จ ภิกฺขเว โพธิปกฺขิยา ธมฺมา ฯ สทฺธินฺทฺริยํ
ภิกฺขเว โพธิปกฺขิโย ธมฺโม ตํ โพธาย สํวตฺตติ ฯ วิริยินฺทฺริยํ
โพธิปกฺขิโย ธมฺโม ตํ โพธาย สํวตฺตติ ฯ สตินฺทฺริยํ โพธิปกฺขิโย
ธมฺโม ฯ สมาธินฺทฺริยํ โพธิปกฺขิโย ธมฺโม ฯ ปญฺญินฺทฺริยํ
โพธิปกฺขิโย ธมฺโม ตํ โพธาย สํวตฺตติ ฯ
[๑๐๗๕] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว เย เกจิ เทวานํ ตาวตึสานํ รุกฺขา
ปาริจฺฉตฺตโก เตสํ อคฺคมกฺขายติ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว เย เกจิ
โพธิปกฺขิยา ธมฺมา ปญฺญินฺทฺริยํ เตสํ อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ
โพธายาติ ฯ
[๑๐๗๖] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว เย เกจิ อสุรานํ รุกฺขา จิตฺตปาฏลี
เตสํ อคฺคมกฺขายติ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว เย เกจิ โพธิปกฺขิยา
ธมฺมา ปญฺญินฺทฺริยํ เตสํ อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ โพธาย ฯ
[๑๐๗๗] กตเม จ ภิกฺขเว โพธิปกฺขิยา ธมฺมา ฯ สทฺธินฺทฺริยํ
ภิกฺขเว โพธิปกฺขิโย ธมฺโม ตํ โพธาย สํวตฺตติ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ
โพธิปกฺขิโย ธมฺโม ตํ โพธาย สํวตฺตติ ฯ
[๑๐๗๘] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว เย เกจิ อสุรานํ รุกฺขา จิตฺตปาฏลี
เตสํ อคฺคมกฺขายติ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว เย เกจิ โพธิปกฺขิยา
ธมฺมา ปญฺญินฺทฺริยํ เตสํ อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ โพธายาติ ฯ
[๑๐๗๙] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว เย เกจิ สุปณฺณานํ รุกฺขา โกฏสิมฺพลี ๑-
เตสํ อคฺคมกฺขายติ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว เย เกจิ โพธิปกฺขิยา
ธมฺมา ปญฺญินฺทฺริยํ เตสํ อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ โพธาย ฯ
[๑๐๘๐] กตเม จ ภิกฺขเว โพธิปกฺขิยา ธมฺมา ฯ สทฺธินฺทฺริยํ
ภิกฺขเว โพธิปกฺขิโย ธมฺโม ตํ โพธาย สํวตฺตติ ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. กูฏสิมฺพลี ฯ เอวมุปริ ฯ
โพธิปกฺขิโย ธมฺโม ตํ โพธาย สํวตฺตติ ฯ
[๑๐๘๑] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว เย เกจิ สุปณฺณานํ รุกฺขา โกฏสิมฺพลี
เตสํ อคฺคมกฺขายติ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว เย เกจิ โพธิปกฺขิยา
ธมฺมา ปญฺญินฺทฺริยํ เตสํ อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ โพธายาติ ฯ
โพธิปกฺขิยวคฺโค สตฺตโม ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
สญฺโญชนา อนุสยา ปริญฺญา อาสวกฺขยา
เทฺว ผลา จตุโร รุกฺขา วคฺโค เตน ปวุจฺจตีติ ฯ
-------------
อินฺทฺริยสํยุตฺตสฺส คงฺคาทิเปยฺยาโล อฏฺฐโม
[๑๐๘๒] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว คงฺคา นที ปาจีนนินฺนา ปาจีนโปณา
ปาจีนปพฺภารา ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาเวนฺโต
ปญฺจินฺทฺริยานิ พหุลีกโรนฺโต นิพฺพานนินฺโน โหติ นิพฺพานโปโณ
นิพฺพานปพฺภาโร ฯ
[๑๐๘๓] กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาเวนฺโต
ปญฺจินฺทฺริยานิ พหุลีกโรนฺโต นิพฺพานนินฺโน โหติ นิพฺพานโปโณ
นิพฺพานปพฺภาโร ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สทฺธินฺทฺริยํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ
วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามึ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ
สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ
นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามึ ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ
ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาเวนฺโต ปญฺจินฺทฺริยานิ พหุลีกโรนฺโต
นิพฺพานนินฺโน โหติ นิพฺพานโปโณ นิพฺพานปพฺภาโรติ ฯ
[๑๐๘๔] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อุทฺธมฺภาคิยานิ สญฺโญชนานิ ฯ
กตมานิ ปญฺจ ฯ รูปราโค อรูปาโค มาโน อุทฺธจฺจํ อวิชฺชา ฯ
อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจุทฺธมฺภาคิยานิ สญฺโญชนานิ ฯ
[๑๐๘๕] อิเมสํ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ อุทฺธมฺภาคิยานํ สญฺโญชนานํ
อภิญฺญาย ปริญฺญาย ปริกฺขยาย ปหานาย ปญฺจินฺทฺริยานิ
ภาเวตพฺพานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สทฺธินฺทฺริยํ
ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามึ
ฯเปฯ ปญฺญินฺทฺริยํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ
โวสฺสคฺคปริณามึ ฯ อิเมสํ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ อุทฺธมฺภาคิยานํ
สญฺโญชนานํ อภิญฺญาย ปริญฺญาย ปริกฺขยาย ปหานาย อิมานิ
ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาเวตพฺพานีติ ฯ (ยถา มคฺคสํยุตฺตํ วิตฺถาริตํ ตถา
วิตฺถาเรตพฺพํ วิเวกนิสฺสิตํ) ฯ
[๑๐๘๖] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว คงฺคา นที ปาจีนนินฺนา ปาจีนโปณา
ปาจีนปพฺภารา ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาเวนฺโต
ปญฺจินฺทฺริยานิ พหุลีกโรนฺโต นิพฺพานนินฺโน โหติ นิพฺพานโปโณ
นิพฺพานปพฺภาโร ฯ
[๑๐๘๗] กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาเวนฺโต
ปญฺจินฺทฺริยานิ พหุลีกโรนฺโต นิพฺพานนินฺโน โหติ นิพฺพานโปโณ
นิพฺพานปพฺภาโร ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สทฺธินฺทฺริยํ ภาเวติ
ราควินยปริโยสานํ โทสวินยปริโยสานํ โมหวินยปริโยสานํ ฯเปฯ
ปญฺญินฺทฺริยํ ภาเวติ ราควินยปริโยสานํ โทสวินยปริโยสานํ
โมหวินยปริโยสานํ ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาเวนฺโต
ปญฺจินฺทฺริยานิ พหุลีกโรนฺโต นิพฺพานนินฺโน โหติ นิพฺพานโปโณ
นิพฺพานปพฺภาโรติ ฯ
[๑๐๘๘] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว อุทฺธมฺภาคิยานิ สญฺโญชนานิ ฯ
กตมานิ ปญฺจ ฯ รูปราโค อรูปราโค มาโน อุทฺธจฺจํ อวิชฺชา ฯ
อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจ อุทฺธมฺภาคิยานิ สญฺโญชนานิ ฯ
[๑๐๘๙] อิเมสํ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ อุทฺธมฺภาคิยานํ สญฺโญชนานํ
อภิญฺญาย ปริญฺญาย ปริกฺขยาย ปหานาย ปญฺจินฺทฺริยานิ
ภาเวตพฺพานิ ฯ กตมานิ ปญฺจ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สทฺธินฺทฺริยํ
ภาเวติ ราควินยปริโยสาน โทสวินยปริโยสานํ โมหวินยปริโยสานํ
วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺญินฺทฺริยํ ภาเวติ
ราควินยปริโยสานํ โทสวินยปริโยสานํ โมหวินยปริโยสานํ ฯ
อิเมสํ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ อุทฺธมฺภาคิยานํ สญฺโญชนานํ
อภิญฺญาย ปริญฺญาย ปริกฺขาย ปหานาย อิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ
ภาเวตพฺพานีติ ฯ
(ยถา มคฺคสํยุตฺเต เอวํ ภวติ อินฺทฺริยสํยุตฺตํ) ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
สญฺโญชนา อนุสยา อทฺธานํ อาสวกฺขยา
เทฺว ผลา สตฺตานิสํสา จตุรุกฺขา วคฺโค เตน ปวุจฺจตีติ ฯ
อินฺทฺริยสํยุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ฯ
------
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๙ หน้าที่ ๒๕๖-๓๑๘.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=19&item=843&items=247
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=19&item=843&items=247&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=19&item=843&items=247
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=19&item=843&items=247
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=19&i=843
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๙
https://84000.org/tipitaka/read/?index_19
https://84000.org/tipitaka/english/?index_19
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
