[๑๙๕] เอกํ สมยํ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน
กูฏาคารสาลายํ ฯ เตน โข ปน สมเยน ปญฺจมตฺตานิ ลิจฺฉวิสตานิ ภควนฺตํ
ปยิรุปาสนฺติ อปฺเปกจฺเจ ลิจฺฉวี นีลา โหนฺติ นีลวณฺณา นีลวตฺถา
นีลาลงฺการา อปฺเปกจฺเจ ลิจฺฉวี ปีตา โหนฺติ ปีตวณฺณา ปีตวตฺถา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เอวเมวํ ฯ
ปีตาลงฺการา อปฺเปกจฺเจ ลิจฺฉวี โลหิตกา โหนฺติ โลหิตกวณฺณา
โลหิตกวตฺถา โลหิตกาลงฺการา อปฺเปกจฺเจ ลิจฺฉวี โอทาตา โหนฺติ
โอทาตวณฺณา โอทาตวตฺถา โอทาตาลงฺการา ตฺยสฺสุทํ ๑- ภควา
อติโรจติ วณฺเณน เจว ยสสา จ อถโข ปิงฺคิยานี พฺราหฺมโณ
อุฏฺฐายาสนา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา เยน ภควา เตนญฺชลึ
ปณาเมตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ ปฏิภาติ มํ ภควา ปฏิภาติ
มํ สุคตาติ ฯ ปฏิภาตุ ตํ ปิงฺคิยานีติ ภควา อโวจ ฯ อถโข
ปิงฺคิยานี พฺราหฺมโณ ภควโต สมฺมุขา สารูปาย ๒- คาถาย อภิตฺถวิ
ปทฺมํ ๓- ยถา โกกนุทํ ๔- สุคนฺธํ
ปาโต สิยา ผุลฺลมวีตคนฺธํ
องฺคีรสํ ปสฺส วิโรจมานํ
ตปนฺตมาทิจฺจมิวนฺตลิกฺเขติ ฯ
อถโข เต ลิจฺฉวี ปญฺจหิ อุตฺตราสงฺคสเตหิ ปิงฺคิยานึ พฺราหฺมณํ
อจฺฉาเทสุํ ฯ อถโข ปิงฺคิยานี พฺราหฺมโณ เตหิ ปญฺจหิ อุตฺตราสงฺคสเตหิ
ภควนฺตํ อจฺฉาเทสิ ฯ อถโข ภควา เต ลิจฺฉวี เอตทโวจ
ปญฺจนฺนํ ลิจฺฉวี รตนานํ ปาตุภาโว ทุลฺลโภ โลกสฺมึ กตเมสํ
ปญฺจนฺนํ ตถาคตสฺส อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปาตุภาโว ทุลฺลโภ
โลกสฺมึ ตถาคตปฺปเวทิตสฺส ธมฺมวินยสฺส เทสิตา ๕- ปุคฺคโล ทุลฺลโภ
โลกสฺมึ ตถาคตปฺปเวทิตสฺส ธมฺมวินยสฺส เทสิตสฺส วิญฺญาตา
ปุคฺคโล ทุลฺลโภ โลกสฺมึ ตถาคตปฺปเวทิตสฺส ธมฺมวินยสฺส เทสิตสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ตฺยาสฺสุทํ ฯ ๒ โป. ม. ยุ. สารุปฺปาย ฯ ๓ โป. ม. ยุ. ปทุมํ ฯ
@๔ ม. ยุ. โกกนทํ ฯ ๕ ม. ยุ. เทเสตา ฯ
วิญฺญาตา ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ทุลฺลโภ โลกสฺมึ
กตญฺญุกตเวที ปุคฺคโล ทุลฺลโภ โลกสฺมึ อิเมสํ โข ลิจฺฉวี ปญฺจนฺนํ
รตนานํ ปาตุภาโว ทุลฺลโภ โลกสฺมินฺติ ฯ
[๑๙๖] ตถาคตสฺส ภิกฺขเว อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปุพฺเพว
สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส โพธิสตฺตสฺเสว สโต ปญฺจ มหาสุปินา
ปาตุรเหสุํ กตเม ปญฺจ ตถาคตสฺส ภิกฺขเว อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
ปุพฺเพว สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส โพธิสตฺตสฺเสว สโต อยํ มหาปฐวี
มหาสยนํ อโหสิ หิมวา ปพฺพตราชา พิมฺโพหนํ ๑- อโหสิ ปุรตฺถิเม
สมุทฺเท วาโม หตฺโถ โอหิโต อโหสิ ปจฺฉิเม สมุทฺเท ทกฺขิโณ
หตฺโถ โอหิโต อโหสิ ทกฺขิเณ สมุทฺเท อุโภ ปาทา โอหิตา อเหสุํ
ตถาคตสฺส ภิกฺขเว อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปุพฺเพว สมฺโพธา
อนภิสมฺพุทฺธสฺส โพธิสตฺตสฺเสว สโต อยํ ปฐโม มหาสุปิโน ปาตุรโหสิ ฯ
{๑๙๖.๑} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ตถาคตสฺส อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
ปุพฺเพว สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส โพธิสตฺตสฺเสว สโต ติริยา นาม
ติณชาติ นาภิยา อุคฺคนฺตฺวา นภํ อาหจฺจ ฐิตา อโหสิ ตถาคตสฺส
ภิกฺขเว อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปุพฺเพว สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส
โพธิสตฺตสฺเสว สโต อยํ ทุติโย มหาสุปิโน ปาตุรโหสิ ฯ
{๑๙๖.๒} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ตถาคตสฺส อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปุพฺเพว
สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส โพธิสตฺตสฺเสว สโต เสตา กิมี กณฺหสีสา ปาเทหิ
อุสฺสกฺกิตฺวา [๒]- ยาว ชานุมณฺฑลา ปฏิจฺฉาเทสุํ ตถาคตสฺส ภิกฺขเว
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. พิพฺโพหนํ ฯ ๒ ม. อคฺคนขโตติ ทิสฺสติ ฯ
อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปุพฺเพว สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส
โพธิสตฺตสฺเสว สโต อยํ ตติโย มหาสุปิโน ปาตุรโหสิ ฯ
{๑๙๖.๓} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ตถาคตสฺส อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
ปุพฺเพว สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส โพธิสตฺตสฺเสว สโต จตฺตาโร
สกุณา นานาวณฺณา จตูหิ ทิสาหิ อาคนฺตฺวา ปาทมูเล นิปติตฺวา
สพฺพเสตา สมฺปชฺชึสุ ตถาคตสฺส ภิกฺขเว อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
ปุพฺเพว สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส โพธิสตฺตสฺเสว สโต อยํ จตุตฺโถ
มหาสุปิโน ปาตุรโหสิ ฯ
{๑๙๖.๔} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ตถาคโต อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ปุพฺเพว
สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺโธ โพธิสตฺโตว สมาโน มหโต มิฬฺหปพฺพตสฺส
อุปรูปริ จงฺกมติ อลิปฺปมาโน มิเฬฺหน ตถาคตสฺส ภิกฺขเว อรหโต
สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปุพฺเพว สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส โพธิสตฺตสฺเสว
สโต อยํ ปญฺจโม มหาสุปิโน ปาตุรโหสิ ฯ
{๑๙๖.๕} ยมฺปิ ภิกฺขเว ตถาคตสฺส อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
ปุพฺเพว สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส โพธิสตฺตสฺเสว สโต อยํ
มหาปฐวี มหาสยนํ อโหสิ หิมวา ปพฺพตราชา พิมฺโพหนํ อโหสิ
ปุรตฺถิเม สมุทฺเท วาโม หตฺโถ โอหิโต อโหสิ ปจฺฉิเม สมุทฺเท
ทกฺขิโณ หตฺโถ โอหิโต อโหสิ ทกฺขิเณ สมุทฺเท อุโภ ปาทา
โอหิตา อเหสุํ ตถาคเตน ภิกฺขเว อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน อนุตฺตรา
สมฺมาสมฺโพธิ อภิสมฺพุทฺธา ตสฺส อภิสมฺโพธาย อยํ ปฐโม มหาสุปิโน
ปาตุรโหสิ ฯ
{๑๙๖.๖} ยมฺปิ ภิกฺขเว ตถาคตสฺส อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
ปุพฺเพว สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส โพธิสตฺตสฺเสว สโต ติริยา
นาม ติณชาติ นาภิยา อุคฺคนฺตฺวา นภํ อาหจฺจ ฐิตา อโหสิ ตถาคเตน
ภิกฺขเว อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค
อภิสมฺพุชฺฌิตฺวา ยาว เทวมนุสฺเสหิ สุปฺปกาสิโต ตสฺส อภิสมฺโพธาย
อยํ ทุติโย มหาสุปิโน ปาตุรโหสิ ฯ
{๑๙๖.๗} ยมฺปิ ภิกฺขเว ตถาคตสฺส อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
ปุพฺเพว สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส โพธิสตฺตสฺเสว สโต เสตา กิมี
กณฺหสีสา ปาเทหิ อุสฺสกฺกิตฺวา ยาว ชานุมณฺฑลา ปฏิจฺฉาเทสุํ
พหู ภิกฺขเว คิหี โอทาตวสนา ตถาคตํ ปาณุเปตํ ๑- สรณํ คตา
ตสฺส อภิสมฺโพธาย อยํ ตติโย มหาสุปิโน ปาตุรโหสิ ฯ
{๑๙๖.๘} ยมฺปิ ภิกฺขเว ตถาคตสฺส อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
ปุพฺเพว สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส โพธิสตฺตสฺเสว สโต จตฺตาโร สกุณา
นานาวณฺณา จตูหิ ทิสาหิ อาคนฺตฺวา ปาทมูเล นิปติตฺวา สพฺพเสตา
สมฺปชฺชึสุ จตฺตาโรเม ภิกฺขเว วณฺณา ขตฺติยา พฺราหฺมณา เวสฺสา
สุทฺทา เต ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย อคารสฺมา อนคาริยํ
ปพฺพชิตฺวา อนุตฺตรํ วิมุตฺตึ สจฺฉิกโรนฺติ ตสฺส อภิสมฺโพธาย อยํ จตุตฺโถ
มหาสุปิโน ปาตุรโหสิ ฯ
{๑๙๖.๙} ยมฺปิ ภิกฺขเว ตถาคโต อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ปุพฺเพว
สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺโธ โพธิสตฺโตว สมาโน มหโต มิฬฺหปพฺพตสฺส
อุปรูปริ จงฺกมติ อลิปฺปมาโน มิเฬฺหน ลาภี ภิกฺขเว ตถาคโต
จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ ตตฺถ
จ ตถาคโต อคธิโต ๒- อมุจฺฉิโต อนชฺโฌปนฺโน อาทีนวทสฺสาวี
นิสฺสรณปญฺโญ ปริภุญฺชติ ตสฺส อภิสมฺโพธาย อยํ ปญฺจโม มหาสุปิโน
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ปาณุเปตา ฯ ๒ ม. ตํ ตถาคโต อคถิโต ฯ
ปาตุรโหสิ ฯ ตถาคตสฺส ภิกฺขเว อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
ปุพฺเพว สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส โพธิสตฺตสฺเสว สโต อิเม ปญฺจ
มหาสุปินา ปาตุรเหสุนฺติ ฯ
[๑๙๗] ปญฺจิเม ภิกฺขเว วสฺสสฺส อนฺตรายา ยํ เนมิตฺตา
น ชานนฺติ ยตฺถ เนมิตฺตานํ จกฺขุํ ๑- นกฺกมติ กตเม ปญฺจ อุปริ
ภิกฺขเว อากาเส เตโชธาตุ ปกุปฺปติ เตน อุปฺปนฺนา เมฆา
ปฏิวิคจฺฉนฺติ อยํ ภิกฺขเว ปฐโม วสฺสสฺส อนฺตราโย ยํ เนมิตฺตา
น ชานนฺติ ยตฺถ เนมิตฺตานํ จกฺขุํ นกฺกมติ ฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว
อุปริ อากาเส วาโยธาตุ ปกุปฺปติ เตน อุปฺปนฺนา เมฆา
ปฏิวิคจฺฉนฺติ อยํ ภิกฺขเว ทุติโย วสฺสสฺส อนฺตราโย ยํ เนมิตฺตา
น ชานนฺติ ยตฺถ เนมิตฺตานํ จกฺขุํ นกฺกมติ ฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว
ราหุ อสุรินฺโท ปาณินา อุทกํ ปฏิจฺฉิตฺวา ๒- มหาสมุทฺเท ฉฑฺเฑติ
อยํ ภิกฺขเว ตติโย วสฺสสฺส อนฺตราโย ยํ เนมิตฺตา น ชานนฺติ ยตฺถ
เนมิตฺตานํ จกฺขุํ นกฺกมติ ฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว วสฺสวลาหกา
เทวปุตฺตา ๓- ปมตฺตา โหนฺติ อยํ ภิกฺขเว จตุตฺโถ วสฺสสฺส อนฺตราโย
ยํ เนมิตฺตา น ชานนฺติ ยตฺถ เนมิตฺตานํ จกฺขุํ นกฺกมติ ฯ ปุน
จปรํ ภิกฺขเว มนุสฺสา อธมฺมิกา โหนฺติ อยํ ภิกฺขเว ปญฺจโม
วสฺสสฺส อนฺตราโย ยํ เนมิตฺตา น ชานนฺติ ยตฺถ เนมิตฺตานํ
จกฺขุํ นกฺกมติ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ วสฺสสฺส อนฺตรายา ยํ
เนมิตฺตา น ชานนฺติ ยตฺถ เนมิตฺตานํ จกฺขุํ นกฺกมตีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. จกฺขุ ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ ๒ โป. ม. สมฺปฏิฉิตฺวา ฯ ๓ ม. เทวา ฯ
[๑๙๘] ปญฺจหิ ภิกฺขเว องฺเคหิ สมนฺนาคตา วาจา สุภาสิตา
โหติ โน ทุพฺภาสิตา อนวชฺชา จ อนนุวชฺชา ๑- วิญฺญูนํ กตเมหิ
ปญฺจหิ กาเลน จ ภาสิตา โหติ สจฺจา จ ภาสิตา โหติ
สณฺหา จ ภาสิตา โหติ อตฺถสญฺหิตา จ ภาสิตา โหติ เมตฺตจิตฺเตน
จ ภาสิตา โหติ ฯ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ปญฺจหิ องฺเคหิ
สมนฺนาคตา วาจา สุภาสิตา โหติ โน ทุพฺภาสิตา อนวชฺชา จ
อนนุวชฺชา ๑- วิญฺญูนนฺติ ฯ
[๑๙๙] ยํ ๒- ภิกฺขเว สีลวนฺโต ปพฺพชิตา กุลํ อุปสงฺกมนฺติ ตตฺถ
มนุสฺสา ปญฺจหิ ฐาเนหิ พหุํ ปุญฺญํ ปสวนฺติ กตเมหิ ปญฺจหิ
ยสฺมึ ภิกฺขเว สมเย สีลวนฺเต ปพฺพชิเต กุลํ อุปสงฺกมนฺเต มนุสฺสานํ ๓-
ทิสฺวา จิตฺตานิ ปสีทนฺติ ๔- สคฺคสํวตฺตนิกํ ภิกฺขเว ตํ กุลํ ตสฺมึ
สมเย ปฏิปทํ ปฏิปนฺนํ โหติ ฯ ยสฺมึ ภิกฺขเว สมเย สีลวนฺเต ปพฺพชิเต
กุลํ อุปสงฺกมนฺเต มนุสฺสา ปจฺจุฏฺเฐนฺติ อภิวาเทนฺติ อาสนํ เทนฺติ
อุจฺจากุลิกสํวตฺตนิกํ ๕- ภิกฺขเว ตํ กุลํ ตสฺมึ สมเย ปฏิปทํ ปฏิปนฺนํ
โหติ ฯ ยสฺมึ ภิกฺขเว สมเย สีลวนฺเต ปพฺพชิเต กุลํ อุปสงฺกมนฺเต
มนุสฺสา มจฺเฉรมลํ ปฏิวิเนนฺติ ๖- มเหสกฺขสํวตฺตนิกํ ภิกฺขเว ตํ กุลํ
ตสฺมึ สมเย ปฏิปทํ ปฏิปนฺนํ โหติ ฯ ยสฺมึ ภิกฺขเว สมเย สีลวนฺเต
ปพฺพชิเต กุลํ อุปสงฺกมนฺเต มนุสฺสา ยถาสตฺติ ๗- ยถาพลํ สํวิภชนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. อนนุวชฺชา จ ฯ ๒ ยุ. ยสฺมึ ภิกฺขเว สมเย ฯ ๓ โป. ม. ยุ. มนุสฺสา ฯ
@๔ ม. ยุ. ปสาเทนฺติ ฯ ๕ ม. ยุ. อุจฺจากุลีน ... ฯ ๖ ยุ. ปฏิวิโนเทนฺติ ฯ
@๗ ยุ. ยถาสตฺตึ ฯ
มหาโภคสํวตฺตนิกํ ภิกฺขเว ตํ กุลํ ตสฺมึ สมเย ปฏิปทํ ปฏิปนฺนํ
โหติ ฯ ยสฺมึ ภิกฺขเว สมเย สีลวนฺเต ปพฺพชิเต กุลํ อุปสงฺกมนฺเต
มนุสฺสา ปริปุจฺฉนฺติ ปริปญฺหนฺติ ธมฺมํ สุณนฺติ มหาปญฺญาสํวตฺตนิกํ
ภิกฺขเว ตํ กุลํ ตสฺมึ สมเย ปฏิปทํ ปฏิปนฺนํ โหติ ฯ ยสฺมึ ภิกฺขเว
สมเย สีลวนฺโต ๑- ปพฺพชิตา กุลํ อุปสงฺกมนฺติ ตตฺถ มนุสฺสา อิเมหิ
ปญฺจหิ ฐาเนหิ พหุํ ปุญฺญํ ปสวนฺตีติ ฯ
[๒๐๐] ปญฺจิมา ภิกฺขเว นิสฺสารณิยา ๒- ธาตุโย กตมา ปญฺจ
อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน กาเม ๓- มนสิกโรโต กาเมสุ จิตฺตํ น ปกฺขนฺทติ
น ปสีทติ น สนฺติฏฺฐติ น วิมุจฺจติ เนกฺขมฺมํ โข ปนสฺส มนสิกโรโต
เนกฺขมฺเม จิตฺตํ ปกฺขนฺทติ ปสีทติ สนฺติฏฺฐติ วิมุจฺจติ ตสฺส
ตํ จิตฺตํ สุคตํ ๔- สุภาวิตํ สุวุฏฺฐิตํ สุวิมุตฺตํ สุวิสํยุตฺตํ กาเมหิ เย
จ กามปจฺจยา อุปฺปชฺชนฺติ อาสวา วิฆาตปริฬาหา มุตฺโต โส
เตหิ น โส ตํ เวทนํ เวทิยติ อิทมกฺขาตํ กามานํ นิสฺสรณํ ฯ
{๒๐๐.๑} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน พฺยาปาทํ มนสิกโรโต
พฺยาปาเท จิตฺตํ น ปกฺขนฺทติ น ปสีทติ น สนฺติฏฺฐติ น วิมุจฺจติ
อพฺยาปาทํ โข ปนสฺส มนสิกโรโต อพฺยาปาเท จิตฺตํ ปกฺขนฺทติ
ปสีทติ สนฺติฏฺฐติ วิมุจฺจติ ตสฺส ตํ จิตฺตํ สุคตํ ๔- สุภาวิตํ สุวุฏฺฐิตํ
สุวิมุตฺตํ สุวิสํยุตฺตํ พฺยาปาเทน เย จ พฺยาปาทปจฺจยา อุปฺปชฺชนฺติ
อาสวา วิฆาตปริฬาหา มุตฺโต โส เตหิ น โส ตํ เวทนํ เวทิยติ
อิทมกฺขาตํ พฺยาปาทสฺส นิสฺสรณํ ฯ
{๒๐๐.๒} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน วิเหสํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยํ ภิกฺขเว สีลวนฺโต ฯ ๒ ม. นิสฺสารณียา ฯ ยุ. นิสฺสรณียา ฯ
@๓ โป. ม. ยุ. กามํ ฯ ๔ ยุ. สุกตํ ฯ
มนสิกโรโต วิเหสาย จิตฺตํ น ปกฺขนฺทติ น ปสีทติ น สนฺติฏฺฐติ
น วิมุจฺจติ อวิเหสํ โข ปนสฺส มนสิกโรโต อวิเหสาย จิตฺตํ
ปกฺขนฺทติ ปสีทติ สนฺติฏฺฐติ วิมุจฺจติ ตสฺส ตํ จิตฺตํ สุคตํ สุภาวิตํ
สุวุฏฺฐิตํ สุวิมุตฺตํ สุวิสํยุตฺตํ วิเหสาย เย จ วิเหสาปจฺจยา อุปฺปชฺชนฺติ
อาสวา วิฆาตปริฬาหา มุตฺโต โส เตหิ น โส ตํ เวทนํ เวทิยติ
อิทมกฺขาตํ วิเหสาย นิสฺสรณํ ฯ
{๒๐๐.๓} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน รูเป ๑- มนสิกโรโต รูเปสุ ๒-
จิตฺตํ น ปกฺขนฺทติ น ปสีทติ น สนฺติฏฺฐติ น วิมุจฺจติ อรูปํ โข ปนสฺส
มนสิกโรโต อรูเป จิตฺตํ ปกฺขนฺทติ ปสีทติ สนฺติฏฺฐติ วิมุจฺจติ ตสฺส
ตํ จิตฺตํ สุคตํ สุภาวิตํ สุวุฏฺฐิตํ สุวิมุตฺตํ สุวิสํยุตฺตํ รูเปหิ เย จ
รูปปจฺจยา อุปฺปชฺชนฺติ อาสวา วิฆาตปริฬาหา มุตฺโต โส เตหิ
น โส ตํ เวทนํ เวทิยติ อิทมกฺขาตํ รูปานํ นิสฺสรณํ ฯ
{๒๐๐.๔} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน สกฺกายํ มนสิกโรโต สกฺกาเย
จิตฺตํ น ปกฺขนฺทติ น ปสีทติ น สนฺติฏฺฐติ น วิมุจฺจติ สกฺกายนิโรธํ
โข ปนสฺส มนสิกโรโต สกฺกายนิโรเธ จิตฺตํ ปกฺขนฺทติ ปสีทติ
สนฺติฏฺฐติ วิมุจฺจติ ตสฺส ตํ จิตฺตํ สุคตํ สุภาวิตํ สุวุฏฺฐิตํ สุวิมุตฺตํ
สุวิสํยุตฺตํ สกฺกาเยน เย จ สกฺกายปจฺจยา อุปฺปชฺชนฺติ อาสวา
วิฆาตปริฬาหา มุตฺโต โส เตหิ น โส ตํ เวทนํ เวทิยติ อิทมกฺขาตํ
สกฺกายสฺส นิสฺสรณํ ฯ
{๒๐๐.๕} ตสฺส กามนนฺทิปิ ๓- นานุเสติ
พฺยาปาทนนฺทิปิ นานุเสติ วิเหสานนฺทิปิ ๔-
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. รูปํ ฯ ๒ ม. ยุ. รูเป ฯ ๓-๔ ม. ...นนฺทีปิ ฯ
นานุเสติ รูปนนฺทิปิ ๑- นานุเสติ สกฺกายนนฺทิปิ ๒- นานุเสติ โส
กามนนฺทิยาปิ อนนุสยา พฺยาปาทนนฺทิยาปิ อนนุสยา วิเหสานนฺทิยาปิ
อนนุสยา รูปนนฺทิยาปิ อนนุสยา สกฺกายนนฺทิยาปิ อนนุสยา อยํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ นิราลโย ๓- อจฺเฉชฺชิ ๔- ตณฺหํ วิวฏฺฏยิ สญฺโญชนํ
สมฺมามานาภิสมยา อนฺตมกาสิ ทุกฺขสฺส ฯ อิมา โข ภิกฺขเว ปญฺจ
นิสฺสารณิยา ธาตุโยติ ฯ
พฺราหฺมณวคฺโค ปญฺจโม ฯ
จตุตฺโถ ปณฺณาสโก นิฏฺฐิโต ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
โสโณ โทโณ สํคารโว การณปาลี จ ปิงฺคิยานี
สุปินา จ วสฺสา วาจา กุลํ นิสฺสรณิเยน จาติ ฯ
------------
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. ... นนฺทีปิ ฯ ๓ ม. ยุ. นิรมุสโย ฯ ๔ โป. ม. อจฺเฉจฺฉิ ฯ
ปญฺจมปณฺณาสโก
กิมฺพิลวคฺโค ปฐโม
[๒๐๑] เอกํ สมยํ ภควา กิมิลายํ ๑- วิหรติ เวฬุวเน ฯ อถโข
อายสฺมา กิมฺพิโล ๒- เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข
อายสฺมา กิมฺพิโล ภควนฺตํ เอตทโวจ โก นุ โข ภนฺเต เหตุ
โก ปจฺจโย เยน ตถาคเต ปรินิพฺพุเต สทฺธมฺโม น จิรฏฺฐิติโก
โหตีติ ฯ อิธ กิมฺพิล ตถาคเต ปรินิพฺพุเต ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย อุปาสกา
อุปาสิกาโย สตฺถริ อคารวา วิหรนฺติ อปฺปติสฺสา ธมฺเม อคารวา
วิหรนฺติ อปฺปติสฺสา สงฺเฆ อคารวา วิหรนฺติ อปฺปติสฺสา สิกฺขาย
อคารวา วิหรนฺติ อปฺปติสฺสา อญฺญมญฺญํ อคารวา วิหรนฺติ
อปฺปติสฺสา อยํ โข กิมฺพิล เหตุ อยํ ปจฺจโย เยน ตถาคเต
ปรินิพฺพุเต สทฺธมฺโม น จิรฏฺฐิติโก โหตีติ ฯ โก ปน ภนฺเต เหตุ โก
ปจฺจโย เยน ตถาคเต ปรินิพฺพุเต สทฺธมฺโม จิรฏฺฐิติโก โหตีติ ฯ
อิธ กิมฺพิล ตถาคเต ปรินิพฺพุเต ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย อุปาสกา อุปาสิกาโย
สตฺถริ สคารวา วิหรนฺติ สปฺปติสฺสา ธมฺเม สคารวา วิหรนฺติ
สปฺปติสฺสา สงฺเฆ สคารวา วิหรนฺติ สปฺปติสฺสา สิกฺขาย สคารวา
วิหรนฺติ สปฺปติสฺสา อญฺญมญฺญํ สคารวา วิหรนฺติ สปฺปติสฺสา
อยํ โข กิมฺพิล เหตุ อยํ ปจฺจโย เยน ตถาคเต ปรินิพฺพุเต
@เชิงอรรถ: ๑ โป. กิมฺมิลายํ ฯ ยุ. กิมฺพิลายํ ฯ ๒ ม. กิมิ ... ฯ
สทฺธมฺโม จิรฏฺฐิติโก โหตีติ ฯ
[๒๐๒] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อานิสํสา ธมฺมสฺสวเน กตเม ปญฺจ
อสฺสุตํ สุณาติ สุตํ ปริโยทเปติ กงฺขํ วิหนติ ๑- ทิฏฺฐึ อุชุํ
กโรติ จิตฺตมสฺส ปสีทติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อานิสํสา
ธมฺมสฺสวเนติ ฯ
[๒๐๓] ปญฺจหิ ภิกฺขเว องฺเคหิ สมนฺนาคโต รญฺโญ ภโทฺร ๒-
อสฺสาชานิโย ราชารโห โหติ ราชโภคฺโค รญฺโญ องฺคนฺเตฺวว
สงฺขํ คจฺฉติ กตเมหิ ปญฺจหิ อาชฺชเวน ชเวน มทฺทเวน
ขนฺติยา โสรจฺเจน อิเมหิ โข ภิกฺขเว ปญฺจหิ องฺเคหิ สมนฺนาคโต
รญฺโญ ภโทฺร ๓- อสฺสาชานิโย ราชารโห โหติ ราชโภคฺโค รญฺโญ
องฺคนฺเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว ปญฺจหิ ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาหุเนยฺโย โหติ ปาหุเนยฺโย ทกฺขิเณยฺโย
อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺส กตเมหิ ปญฺจหิ
อาชฺชเวน ชเวน มทฺทเวน ขนฺติยา โสรจฺเจน อิเมหิ โข ภิกฺขเว
ปญฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาหุเนยฺโย โหติ ปาหุเนยฺโย
ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ ฯ
[๒๐๔] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว พลานิ กตมานิ ปญฺจ สทฺธาพลํ
หิริพลํ โอตฺตปฺปพลํ วิริยพลํ ปญฺญาพลํ อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจ
พลานีติ ฯ
[๒๐๕] ปญฺจิเม ภิกฺขเว เจโตขิลา กตเม ปญฺจ อิธ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. วิตรติ ฯ ๒-๓ ม. ยุ. ภทฺโท ฯ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ สตฺถริ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ นาธิมุจฺจติ น สมฺปสีทติ ๑-
โย โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ สตฺถริ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ นาธิมุจฺจติ น
สมฺปสีทติ ตสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย
ปธานาย ยสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย
ปธานาย อยํ ปฐโม เจโตขิโล ฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
ธมฺเม ... สงฺเฆ ... สิกฺขาย ... สพฺรหฺมจารีสุ กุปิโต โหติ อนตฺตมโน
อาหตจิตฺโต ขิลชาโต โย โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ สพฺรหฺมจารีสุ กุปิโต
โหติ อนตฺตมโน อาหตจิตฺโต ขิลชาโต ตสฺส จิตฺตํ น นมติ
อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย ยสฺส จิตฺตํ น นมติ
อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย อยํ ปญฺจโม เจโตขิโล ฯ
อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ เจโตขิลาติ ฯ
[๒๐๖] ปญฺจิเม ภิกฺขเว เจตโส วินิพนฺธา กตเม ปญฺจ
อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเม ๒- อวีตราโค โหติ อวิคตจฺฉนฺโท อวิคตเปโม
อวิคตปิปาโส อวิคตปริฬาโห อวิคตตโณฺห โย โส
ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเม อวีตราโค โหติ อวิคตจฺฉนฺโท อวิคตเปโม
อวิคตปิปาโส อวิคตปริฬาโห อวิคตตโณฺห ตสฺส จิตฺตํ น มนติ
อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย ยสฺส จิตฺตํ น นมติ
อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย อยํ ปฐโม เจตโส
วินิพนฺโธ ฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเย อวีตราโค โหติ ... รูเป
@เชิงอรรถ: ๑ โป. น ปสํสีทติ ฯ ๒ ม. ยุ. กาเมสุ ฯ
อวีตราโค โหติ ... ยาวทตฺถํ อุทราวเทหกํ ภุญฺชิตฺวา เสยฺยสุขํ
ปสฺสสุขํ มิทฺธสุขํ อนุยุตฺโต วิหรติ ... อญฺญตรํ เทวนิกายํ ปณิธาย
พฺรหฺมจริยํ จรติ อิมินาหํ สีเลน วา วเตน วา ตเปน วา
พฺรหฺมจริเยน วา เทโว วา ภวิสฺสามิ เทวญฺญตโร วาติ โย
โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ อญฺญตรํ เทวนิกายํ ปณิธาย พฺรหฺมจริยํ
จรติ อิมินาหํ สีเลน วา วเตน วา ตเปน วา พฺรหฺมจริเยน
วา เทโว วา ภวิสฺสามิ เทวญฺญตโร วาติ ตสฺส จิตฺตํ
น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย ยสฺส
จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย อยํ
ปญฺจโม เจตโส วินิพนฺโธ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ เจตโส
วินิพนฺธาติ ฯ
[๒๐๗] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อานิสํสา ยาคุยา กตเม ปญฺจ
ขุทฺทํ ๑- ปฏิวิเนติ ปิปาสํ ปฏิวิเนติ วาตํ อนุโลเมติ วตฺถึ
โสเธติ อามาวเสสํ ปาเจติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อานิสํสา
ยาคุยาติ ฯ
[๒๐๘] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา ทนฺตกฏฺฐสฺส อขาทเน
กตเม ปญฺจ อจกฺขุสฺสํ มุขํ ทุคฺคนฺธํ โหติ รสหรณิโย น
วิสุชฺฌนฺติ ปิตฺตํ เสมฺหํ ภตฺตํ ปริโยนทฺธติ ๒- ภตฺตมสฺส นจฺฉาเทติ
อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา ทนฺตกฏฺฐสฺส อขาทเน ฯ ปญฺจิเม
ภิกฺขเว อานิสํสา ทนฺตกฏฺฐสฺส ขาทเน กตเม ปญฺจ จกฺขุสฺสํ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ขุทํ ฯ ๒ ยุ. ปริโยนทฺธนฺติ ฯ
มุขํ น ทุคฺคนฺธํ โหติ รสหรณิโย วิสุชฺฌนฺติ ปิตฺตํ เสมฺหํ
ภตฺตํ น ปริโยนทฺธติ ภตฺตมสฺส ฉาเทติ อิเม โข ภิกฺขเว
ปญฺจ อานิสํสา ทนฺตกฏฺฐสฺส ขาทเนติ ฯ
[๒๐๙] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา อายตเกน คีตสฺสเรน ธมฺมํ
ภณนฺตสฺส กตเม ปญฺจ อตฺตาปิ ๑- ตสฺมึ สเร สารชฺชติ ปเรปิ
ตสฺมึ สเร สารชฺชนฺติ คหปติกาปิ อุชฺฌายนฺติ ยเถว มยํ
คายาม เอวเมวิเม ๒- สมณา สกฺยปุตฺติยา คายนฺตีติ สรกุตฺติมฺปิ
นิกามยมานสฺส สมาธิสฺส ภงฺโค โหติ ปจฺฉิมา ชนตา ทิฏฺฐานุคตึ
อาปชฺชติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา อายตเกน คีตสฺสเรน
ธมฺมํ ภณนฺตสฺสาติ ฯ
[๒๑๐] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา มุฏฺฐสฺสติสฺส อสมฺปชานสฺส
นิทฺทํ โอกฺกมโต ๓- กตเม ปญฺจ ทุกฺขํ สุปติ ทุกฺขํ ปฏิพุชฺฌติ
ปาปกํ สุปินํ ปสฺสติ เทวตา น รกฺขนฺติ อสุจิ มุจฺจติ อิเม
โข ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา มุฏฺฐสฺสติสฺส อสมฺปชานสฺส นิทฺทํ
โอกฺกมโต ฯ ปญฺจิเม ภิกฺขเว อานิสํสา อุปฏฺฐิตสฺสติสฺส
สมฺปชานสฺส นิทฺทํ โอกฺกมโต กตเม ปญฺจ สุขํ สุปติ สุขํ
ปฏิพุชฺฌติ น ปาปกํ สุปินํ ปสฺสติ เทวตา รกฺขนฺติ อสุจิ
น มุจฺจติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อานิสํสา อุปฏฺฐิตสฺสติสฺส
สมฺปชานสฺส นิทฺทํ โอกฺกมโตติ ฯ
กิมฺพิลวคฺโค ปฐโม ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. อตฺตนาปิ ฯ ๒ ม. เอวเมว โข ฯ ๓ โป. ม. ยุ. โอกฺกมยโต ฯ
@อปรํปิ อีทิสเมว ฯ
ตสฺสุทฺทานํ ฯ
กิมฺพิโล ธมฺมสฺสวนํ อาชานี ๑- จ พลํ ขิลํ
วินิพนฺธํ ยาคุ กฏฺฐํ คีตํ มุฏฺฐสฺสตีปิ ๒- จาติ ฯ
-----------
อกฺโกสกวคฺโค ทุติโย
[๒๑๑] โย โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ อกฺโกสกปริภาสโก อริยูปวาที
สพฺรหฺมจารีนํ ตสฺส ปญฺจ อาทีนวา ปาฏิกงฺขา กตเม ปญฺจ
ปาราชิโก วา โหติ ฉินฺนปริปนฺโถ ๓- อญฺญตรํ วา สงฺกิลิฏฺฐํ
อาปตฺตึ อาปชฺชติ พาฬฺหํ วา โรคาตงฺกํ ผุสติ สมฺมูโฬฺห กาลํ
กโรติ กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ
อุปปชฺชติ โย โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ อกฺโกสกปริภาสโก อริยูปวาที
สพฺรหฺมจารีนํ ตสฺส อิเม ปญฺจ อาทีนวา ปฏิกงฺขาติ ฯ
[๒๑๒] โย โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ ภณฺฑนการโก กลหการโก
วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก ตสฺส ปญฺจ
อาทีนวา ปาฏิกงฺขา กตเม ปญฺจ อนธิคตํ นาธิคจฺฉติ อธิคตํ ๔-
ปริหายติ ปาปโก กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ สมฺมูโฬฺห กาลํ
กโรติ กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ
อุปปชฺชติ โย โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ ภณฺฑนการโก กลหการโก
วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก ตสฺส อิเม
ปญฺจ อาทีนวา ปาฏิกงฺขาติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อาชานีโย ฯ ๒ ยุ. มุฏฺฐสฺสตินา ฯ ๓ ม. ฉินฺนปริพนฺโธ ฯ ๔ โป. ม. อธิคตา ฯ
[๒๑๓] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา
กตเม ปญฺจ อิธ ภิกฺขเว ทุสฺสีโล สีลวิปนฺโน ปมาทาธิกรณํ
มหตึ โภคชานึ นิคจฺฉติ อยํ ภิกฺขเว ปฐโม อาทีนโว ทุสฺสีลสฺส
สีลวิปตฺติยา ฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว ทุสฺสีลสฺส สีลวิปนฺนสฺส ปาปโก
กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ อยํ ภิกฺขเว ทุติโย อาทีนโว ทุสฺสีลสฺส
สีลวิปตฺติยา ฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว ทุสฺสีโล สีลวิปนฺโน ยญฺญเทว
ปริสํ อุปสงฺกมติ ยทิ ขตฺติยปริสํ ยทิ พฺราหฺมณปริสํ ยทิ คหปติปริสํ
ยทิ สมณปริสํ อวิสารโท อุปสงฺกมติ มงฺกุภูโต อยํ ภิกฺขเว ตติโย
อาทีนโว ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา ฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว ทุสฺสีโล
สีลวิปนฺโน สมฺมูโฬฺห กาลํ กโรติ อยํ ภิกฺขเว จตุตฺโถ อาทีนโว
ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา ฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว ทุสฺสีโล สีลวิปนฺโน
กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ อยํ
ภิกฺขเว ปญฺจโม อาทีนโว ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา อิเม โข ภิกฺขเว
ปญฺจ อาทีนวา ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา ฯ
{๒๑๓.๑} ปญฺจิเม ภิกฺขเว อานิสํสา สีลวโต สีลสมฺปทาย
กตเม ปญฺจ อิธ ภิกฺขเว สีลวา สีลสมฺปนฺโน อปฺปมาทาธิกรณํ
มหนฺตํ โภคกฺขนฺธํ อธิคจฺฉติ อยํ ภิกฺขเว ปฐโม อานิสํโส สีลวโต
สีลสมฺปทาย ฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว สีลวโต สีลสมฺปนฺนสฺส
กลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ อยํ ภิกฺขเว ทุติโย
อานิสํโส สีลวโต สีลสมฺปทาย ฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว สีลวา
สีลสมฺปนฺโน ยญฺญเทว ปริสํ อุปสงฺกมติ ยทิ ขตฺติยปริสํ ยทิ
พฺราหฺมณปริสํ ยทิ คหปติปริสํ ยทิ สมณปริสํ วิสารโท
อุปสงฺกมติ อมงฺกุภูโต อยํ ภิกฺขเว ตติโย อานิสํโส สีลวโต
สีลสมฺปทาย ฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว สีลวา สีลสมฺปนฺโน อสมฺมูโฬฺห กาลํ
กโรติ อยํ ภิกฺขเว จตุตฺโถ อานิสํโส สีลวโต สีลสมฺปทาย ฯ
ปุน จปรํ ภิกฺขเว สีลวา สีลสมฺปนฺโน กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา
สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ อยํ ภิกฺขเว ปญฺจโม อานิสํโส สีลวโต
สีลสมฺปทาย อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อานิสํสา สีลวโต
สีลสมฺปทายาติ ฯ
[๒๑๔] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา พหุภาณิสฺมึ ปุคฺคเล กตเม
ปญฺจ มุสา ภณติ ปิสุณํ ภณติ ผรุสํ ภณติ สมฺผปฺปลาปํ
ภณติ กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ
อุปปชฺชติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา พหุภาณิสฺมึ
ปุคฺคเล ฯ ปญฺจิเม ภิกฺขเว อานิสํสา มนฺตภาณิสฺมึ ๑- ปุคฺคเล
กตเม ปญฺจ น มุสา ภณติ น ปิสุณํ ภณติ น ผรุสํ ภณติ
น สมฺผปฺปลาปํ ภณติ กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ
โลกํ อุปปชฺชติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อานิสํสา มนฺตภาณิสฺมึ
ปุคฺคเลติ ฯ
[๒๑๕] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา อกฺขนฺติยา กตเม ปญฺจ
พหุโน ชนสฺส อปฺปิโย โหติ อมนาโป เวรพหุโล จ โหติ
วชฺชพหุโล จ สมฺมูโฬฺห กาลํ กโรติ กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา
@เชิงอรรถ: ๑ โป. มนฺตา ... ฯ
อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ
อาทีนวา อกฺขนฺติยา ฯ ปญฺจิเม ภิกฺขเว อานิสํสา ขนฺติยา กตเม
ปญฺจ พหุโน ชนสฺส ปิโย โหติ มนาโป น เวรพหุโล โหติ
น วชฺชพหุโล อสมฺมูโฬฺห กาลํ กโรติ กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา
สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อานิสํสา
ขนฺติยาติ ฯ
[๒๑๖] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา อกฺขนฺติยา กตเม ปญฺจ
พหุโน ชนสฺส อปฺปิโย โหติ อมนาโป ลุทฺโธ ๑- จ โหติ
วิปฺปฏิสารี จ สมฺมูโฬฺห กาลํ กโรติ กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา
อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ
อาทีนวา อกฺขนฺติยา ฯ ปญฺจิเม ภิกฺขเว อานิสํสา ขนฺติยา กตเม
ปญฺจ พหุโน ชนสฺส ปิโย โหติ มนาโป อลุทฺโธ ๒- จ โหติ
อวิปฺปฏิสารี จ อสมฺมูโฬฺห กาลํ กโรติ กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา
สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อานิสํสา
ขนฺติยาติ ฯ
[๒๑๗] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา อปาสาทิเก กตเม ปญฺจ
อตฺตาปิ อตฺตานํ อุปวทติ อนุวิจฺจ วิญฺญู ครหนฺติ ปาปโก
กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ สมฺมูโฬฺห กาลํ กโรติ กายสฺส เภทา
ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ อิเม โข
ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา อปาสาทิเก ฯ ปญฺจิเม ภิกฺขเว อานิสํสา
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. ลุทฺโท อลุทฺโท ฯ
ปาสาทิเก กตเม ปญฺจ อตฺตาปิ อตฺตานํ น อุปวทติ อนุวิจฺจ
วิญฺญู ปสํสนฺติ กลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ อสมฺมูโฬฺห
กาลํ กโรติ กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ
อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อานิสํสา ปาสาทิเกติ ฯ
[๒๑๘] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา อปาสาทิเก กตเม ปญฺจ
อปฺปสนฺนา นปฺปสีทนฺติ ปสนฺนานญฺจ เอกจฺจานํ อญฺญถตฺตํ โหติ
สตฺถุ สาสนํ น กตํ ๑- โหติ ปจฺฉิมา ชนตา ทิฏฺฐานุคตึ อาปชฺชติ
จิตฺตมสฺส นปฺปสีทติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา อปาสาทิเก ฯ
ปญฺจิเม ภิกฺขเว อานิสํสา ปาสาทิเก กตเม ปญฺจ อปฺปสนฺนา
ปสีทนฺติ ปสนฺนานญฺจ ภิยฺโยภาโว โหติ สตฺถุ สาสนํ กตํ โหติ
ปจฺฉิมา ชนตา ทิฏฺฐานุคตึ อาปชฺชติ จิตฺตมสฺส ปสีทติ อิเม
โข ภิกฺขเว ปญฺจ อานิสํสา ปาสาทิเกติ ฯ
[๒๑๙] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา อคฺคิสฺมึ กตเม ปญฺจ
อจกฺขุสฺโส ทุพฺพณฺณกรโณ ทุพฺพลกรโณ สงฺคณิกาปวฑฺฒโน ๒-
ติรจฺฉานกถาปวตฺตนิโก อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา อคฺคิสฺมินฺติ ฯ
[๒๒๐] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา มธุรายํ กตเม ปญฺจ
วิสมา พหุรชา จณฺฑสุนขา วาลยกฺขา ๓- ทุลฺลภปิณฺฑา
อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา มธุรายนฺติ ฯ
อกฺโกสกวคฺโค ทุติโย ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อกตํ ฯ ๒ โป. สงฺคณิกาย พนฺธโน ฯ ๓ โป. พาลยกฺขา ฯ ม. ยุ. วาฬยกฺขา ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
อกฺโกสภณฺฑนสีลํ พาหุภาณี ๑- เทฺว อขนฺติโย
อปาสาทิกา เทฺว วุตฺตา อคฺคิสฺมึ มธุเรน จาติ ฯ
------------
ทีฆจาริกวคฺโค ตติโย
[๒๒๑] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา ทีฆจาริกํ อนวตฺถจาริกํ
อนุยุตฺตสฺส วิหรโต กตเม ปญฺจ อสฺสุตํ น สุณาติ สุตํ น
ปริโยทเปติ ๒- สุเตเนกจฺเจน อวิสารโท โหติ พาฬฺหํ ๓-
โรคาตงฺกํ ผุสติ น จ มิตฺตวา โหติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา
ทีฆจาริกํ อนวตฺถจาริกํ อนุยุตฺตสฺส วิหรโต ฯ ปญฺจิเม ภิกฺขเว
อานิสํสา สมวตฺถจาเร กตเม ปญฺจ อสฺสุตํ สุณาติ สุตํ
ปริโยทเปติ สุเตเนกจฺเจน วิสารโท โหติ น พาฬฺหํ โรคาตงฺกํ
ผุสติ มิตฺตวา จ โหติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อานิสํสา
สมวตฺถจาเรติ ฯ
[๒๒๒] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา ทีฆจาริกํ อนวตฺถจาริกํ
อนุยุตฺตสฺส วิหรโต กตเม ปญฺจ อนธิคตํ นาธิคจฺฉติ อธิคตํ ๔-
ปริหายติ อธิคเตเนกจฺเจน อวิสารโท โหติ พาฬฺหํ โรคาตงฺกํ
ผุสติ น จ มิตฺตวา โหติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา
ทีฆจาริกํ อนวตฺถจาริกํ อนุยุตฺตสฺส วิหรโต ฯ ปญฺจิเม ภิกฺขเว
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. พหุภาณี ฯ ๒ ม. ปริโยทาเปติ ฯ อปรํปิ อีทิสเมว ฯ ๓ ม. ยุ. คาฬฺหํ ฯ
@อปรํปิ อีทิสเมว ฯ ๔ โป. ม. ยุ. อธิคตา ฯ อปรํปิ อีทิสเมว ฯ
อานิสํสา สมวตฺถจาเร กตเม ปญฺจ อนธิคตํ อธิคจฺฉติ
อธิคตํ น ปริหายติ อธิคเตเนกจฺเจน วิสารโท โหติ น พาฬฺหํ
โรคาตงฺกํ ผุสติ มิตฺตวา จ โหติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ
อานิสํสา สมวตฺถจาเรติ ฯ
[๒๒๓] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา อภินิวาเส ๑- กตเม ปญฺจ
พหุภณฺโฑ โหติ พหุภณฺฑสนฺนิจโย พหุเภสชฺโช โหติ
พหุเภสชฺชสนฺนิจโย พหุกิจฺโจ โหติ พหุกรณีโย อพฺยตฺโต ๒-
กึกรณีเยสุ สํสฏฺโฐ วิหรติ คหฏฺฐปพฺพชิเตหิ อนนุโลมิเกน
คิหิสํสคฺเคน ตมฺหา จ อาวาสา ปกฺกมนฺโต สาเปกฺโข ปกฺกมติ
อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา อภินิวาเส ๑- ฯ ปญฺจิเม ภิกฺขเว
อานิสํสา สมวตฺถนิวาเส ๓- กตเม ปญฺจ น พหุภณฺโฑ โหติ
น พหุภณฺฑสนฺนิจโย น พหุเภสชฺโช โหติ น พหุเภสชฺชสนฺนิจโย
น พหุกิจฺโจ โหติ น พหุกรณีโย พฺยตฺโต ๔- กึกรณีเยสุ อสํสฏฺโฐ
วิหรติ คหฏฺฐปพฺพชิเตหิ อนนุโลมิเกน คิหิสํสคฺเคน ตมฺหา
จ อาวาสา ปกฺกมนฺโต อนเปกฺโข ปกฺกมติ อิเม โข ภิกฺขเว
ปญฺจ อานิสํสา สมวตฺถนิวาเสติ ฯ
[๒๒๔] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา อภินิวาเส กตเม ปญฺจ
อาวาสมจฺฉรี โหติ กุลมจฺฉรี โหติ ลาภมจฺฉรี โหติ วณฺณมจฺฉรี
โหติ ธมฺมมจฺฉรี โหติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา อภินิวาเส ฯ
ปญฺจิเม ภิกฺขเว อานิสํสา สมวตฺถนิวาเส กตเม ปญฺจ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อตินิวาเส ฯ อปรํปิ อีทิสเมว ฯ ๒ ม. พฺยตฺโต ฯ ๓ ม. ยุ. สมวตฺถวาเส ฯ
@อปรํปิ อีทิสเมว ฯ ๔ ม. น พฺยตฺโต ฯ
น อาวาสมจฺฉรี โหติ น กุลมจฺฉรี โหติ น ลาภมจฺฉรี โหติ
น วณฺณมจฺฉรี โหติ น ธมฺมมจฺฉรี โหติ อิเม โข ภิกฺขเว
ปญฺจ อานิสํสา สมวตฺถนิวาเสติ ฯ
[๒๒๕] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา กุลูปเก กตเม ปญฺจ
อนามนฺตจาเร อาปชฺชติ รโหนิสชฺชาย อาปชฺชติ ปฏิจฺฉนฺเน
อาสเน อาปชฺชติ มาตุคามสฺส อุตฺตริฉปฺปญฺจวาจาหิ ธมฺมํ
เทเสนฺโต อาปชฺชติ กามสงฺกปฺปพหุโล วิหรติ อิเม โข
ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา กุลูปเกติ ฯ
[๒๒๖] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา กุลูปกสฺส ภิกฺขุโน
อติเวลํ กุเลสุ สํสฏฺฐสฺส วิหรโต กตเม ปญฺจ มาตุคามสฺส
อภิณฺหทสฺสนํ ทสฺสเน สติ สํสคฺโค สํสคฺเค สติ วิสฺสาโส
วิสฺสาเส สติ โอตาโร โอติณฺณจิตฺตสฺเสตํ ปาฏิกงฺขํ อนภิรโต
วา พฺรหฺมจริยํ จริสฺสติ สงฺกิลิฏฺฐํ ๑- อาปตฺตึ อาปชฺชิสฺสติ
สิกฺขํ วา ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺติสฺสติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ
อาทีนวา กุลูปกสฺส ภิกฺขุโน อติเวลํ กุเลสุ สํสฏฺฐสฺส
วิหรโตติ ฯ
[๒๒๗] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา โภเคสุ กตเม ปญฺจ
อคฺคิสาธารณา โภคา อุทกสาธารณา โภคา ราชสาธารณา โภคา
โจรสาธารณา โภคา อปฺปิเยหิ ทายาเทหิ สาธารณา โภคา อิเม
โข ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา โภเคสุ ฯ ปญฺจิเม ภิกฺขเว อานิสํสา
โภเคสุ กตเม ปญฺจ โภเค นิสฺสาย อตฺตานํ สุเขติ ปีเณติ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. อญฺญตรํ วา สงฺกิลิฏฺฐํ ฯ
สมฺมา สุขํ ปริหรติ มาตาปิตโร สุเขติ ปีเณติ สมฺมา สุขํ
ปริหรติ ปุตฺตทารทาสกมฺมกรโปริเส สุเขติ ปีเณติ สมฺมา
สุขํ ปริหรติ มิตฺตามจฺเจ สุเขติ ปีเณติ สมฺมา สุขํ ปริหรติ
สมณพฺราหฺมเณสุ อุทฺธคฺคิกํ ทกฺขิณํ ปติฏฺฐาเปติ โสวคฺคิกํ
สุขวิปากํ สคฺคสํวตฺตนิกํ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อานิสํสา
โภเคสูติ ฯ
[๒๒๘] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา อุสฺสูรภตฺเต กุเล กตเม
ปญฺจ เย เต อติถี ปาหุนา เต น กาเลน ปฏิปูเชนฺติ ยา
ตา พลิปฏิคฺคาหิกา เทวตา ตา น กาเลน ปฏิปูเชนฺติ เย เต
สมณพฺราหฺมณา เอกภตฺติกา รตฺตูปรตา วิรตา วิกาลโภชนา เต น
กาเลน ปฏิปูเชนฺติ ทาสกมฺมกรโปริสา วิมุขา กมฺมํ กโรนฺติ
ตาวตกญฺเญว อสมเยน ภุตฺตํ อโนชวนฺตํ โหติ อิเม โข ภิกฺขเว
ปญฺจ อาทีนวา อุสฺสูรภตฺเต กุเล ฯ ปญฺจิเม ภิกฺขเว อานิสํสา
สมยภตฺเต กุเล กตเม ปญฺจ เย เต อติถี ปาหุนา เต กาเลน
ปฏิปูเชนฺติ ยา ตา พลิปฏิคฺคาหิกา เทวตา ตา กาเลน
ปฏิปูเชนฺติ เย เต สมณพฺราหฺมณา เอกภตฺติกา รตฺตูปรตา วิรตา
วิกาลโภชนา เต กาเลน ปฏิปูเชนฺติ ทาสกมฺมกรโปริสา อวิมุขา
กมฺมํ กโรนฺติ ตาวตกญฺเญว สมเยน ภุตฺตํ โอชวนฺตํ โหติ อิเม
โข ภิกฺขเว ปญฺจ อานิสํสา สมยภตฺเต กุเลติ ฯ
[๒๒๙] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา กณฺหสปฺเป กตเม ปญฺจ
อสุจิ ทุคฺคนฺโธ สภีรุ สปฺปฏิภโย มิตฺตทุพฺภี อิเม โข
ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา กณฺหสปฺเป เอวเมว โข ภิกฺขเว
ปญฺจิเม อาทีนวา มาตุคาเม กตเม ปญฺจ อสุจิ ทุคฺคนฺโธ
สภีรุ สปฺปฏิภโย มิตฺตทุพฺภี อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา
มาตุคาเมติ ฯ
[๒๓๐] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา กณฺหสปฺเป กตเม ปญฺจ
โกธโน อุปนาหี โฆรวิโส ทุชิโวฺห มิตฺตทุพฺภี อิเม โข ภิกฺขเว
ปญฺจ อาทีนวา กณฺหสปฺเป เอวเมว โข ภิกฺขเว ปญฺจิเม
อาทีนวา มาตุคาเม กตเม ปญฺจ โกธโน อุปนาหี โฆรวิโส
ทุชิโวฺห มิตฺตทุพฺภี ตตฺริทํ ภิกฺขเว มาตุคามสฺส โฆรวิสตา
เยภุยฺเยน ภิกฺขเว มาตุคาโม ติพฺพราโค ตตฺริทํ ภิกฺขเว มาตุคามสฺส
ทุชิวฺหตา เยภุยฺเยน ภิกฺขเว มาตุคาโม ปิสุณวาโจ ตตฺริทํ
ภิกฺขเว มาตุคามสฺส มิตฺตทุพฺภิตา เยภุยฺเยน ภิกฺขเว มาตุคาโม
อติจารินี อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา มาตุคาเมติ ฯ
ทีฆจาริกวคฺโค ตติโย ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
เทฺว ทีฆจาริกา วุตฺตา อภินิวาสมจฺฉรํ ๑-
ทุเว กุลูปกา โภโค ๒- ภตฺตํ ๓- สปฺปาปเร ทุเวติ ฯ
----------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อตินิวาสมจฺฉรี ฯ ยุ. ---มจฺฉเร ฯ ๒ โป. เทฺว กุลูปกํ โภคา ฯ ม. ทุเว
@จ กุลูปกา โภคา ฯ ยุ. ทุเว จ ... ฯ ๓ โป. อุสฺสุรภตฺตํ กณฺหสปฺปา อปเร เทฺวติ ฯ
อาวาสิกวคฺโค จตุตฺโถ
[๒๓๑] ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ
อภาวนีโย โหติ กตเมหิ ปญฺจหิ น อากปฺปสมฺปนฺโน โหติ
น วตฺตสมฺปนฺโน น พหุสฺสุโต โหติ น สุตธโร น ปฏิสลฺเลขิตา
โหติ น ปฏิสลฺลานาราโม น กลฺยาณาราโม ๑- น กลฺยาณวาโจ
โหติ น กลฺยาณวากฺกรโณ ทุปฺปญฺโญ โหติ ชโฬ เอฬมูโค อิเมหิ
โข ภิกฺขเว ปญฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ อภาวนีโย
โหติ ฯ ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ
ภาวนีโย โหติ กตเมหิ ปญฺจหิ อากปฺปสมฺปนฺโน โหติ วตฺตสมฺปนฺโน
พหุสฺสุโต โหติ สุตธโร ปฏิสลฺเลขิตา โหติ ปฏิสลฺลานาราโม
กลฺยาณาราโม ๑- กลฺยาณวาโจ โหติ กลฺยาณวากฺกรโณ ปญฺญวา
โหติ อชโฬ อเนฬมูโค อิเมหิ โข ภิกฺขเว ปญฺจหิ ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ ภาวนีโย โหตีติ ฯ
[๒๓๒] ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ
สพฺรหฺมจารีนํ ปิโย จ โหติ มนาโป จ ครุ จ ภาวนีโย จ กตเมหิ
ปญฺจหิ สีลวา โหติ ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต วิหรติ อาจารโคจรสมฺปนฺโน
อณุมตฺเตสุ วชฺเชสุ ภยทสฺสาวี สมาทาย สิกฺขติ สิกฺขาปเทสุ
พหุสฺสุโต โหติ สุตธโร สุตสนฺนิจโย เย เต ธมฺมา อาทิกลฺยาณา
มชฺเฌกลฺยาณา ปริโยสานกลฺยาณา สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฯ
เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ อภิวทนฺติ ตถารูปาสฺส ธมฺมา
พหุสฺสุตา โหนฺติ ธตา วจสา ปริจิตา มนสานุเปกฺขิตา ทิฏฺฐิยา
สุปฺปฏิวิทฺธา กลฺยาณวาโจ โหติ กลฺยาณวากฺกรโณ โปริยา วาจาย
สมนฺนาคโต วิสฺสฏฺฐาย อเนลคฬาย อตฺถสฺส วิญฺญาปนิยา จตุนฺนํ
ฌานานํ อาภิเจตสิกานํ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ นิกามลาภี โหติ
อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี อาสวานํ ขยา ๑- อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ
ปญฺญาวิมุตฺตึ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช
วิหรติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ปญฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก
ภิกฺขุ สพฺรหฺมจารีนํ ปิโย จ โหติ มนาโป จ ครุ จ ภาวนีโย จาติ ฯ
[๒๓๓] ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ
อาวาสํ โสเภติ กตเมหิ ปญฺจหิ สีลวา โหติ ฯเปฯ สิกฺขติ
สิกฺขาปเทสุ พหุสฺสุโต โหติ ฯเปฯ ทิฏฺฐิยา สุปฺปฏิวิทฺธา
กลฺยาณวาโจ โหติ กลฺยาณวากฺกรโณ โปริยา วาจาย สมนฺนาคโต
วิสฺสฏฺฐาย อเนลคฬาย อตฺถสฺส วิญฺญาปนิยา ปฏิพโล โหติ
อุปสงฺกมนฺตํ ๒- ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตุํ สมาทเปตุํ สมุตฺเตเชตุํ
สมฺปหํเสตุํ จตุนฺนํ ฌานานํ อาภิเจตสิกานํ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ
นิกามลาภี โหติ อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี อิเมหิ โข ภิกฺขเว ปญฺจหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ อาวาสํ โสเภตีติ ฯ
[๒๓๔] ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. อาสวานญฺจ ฯ ๒ ม. ยุ. อุปสงฺกมนฺเต ฯ
อาวาสสฺส พหูปกาโร โหติ กตเมหิ ปญฺจหิ สีลวา โหติ ฯเปฯ
สมาทาย สิกฺขติ สิกฺขาปเทสุ พหุสฺสุโต โหติ ฯเปฯ ทิฏฺฐิยา
สุปฺปฏิวิทฺธา ขณฺฑผุลฺลํ ปฏิสงฺขโรติ มหา โข ปน ภิกฺขุสงฺโฆ
อภิกฺกนฺโต นานาเวรชฺชกา ภิกฺขู คิหีนํ อุปสงฺกมิตฺวา อาโรเจติ
มหา โข อาวุโส ภิกฺขุสงฺโฆ อภิกฺกนฺโต นานาเวรชฺชกา ภิกฺขู กโรถ
ปุญฺญานิ สมโย ปุญฺญานิ กาตุนฺติ จตุนฺนํ ฌานานํ อาภิเจตสิกานํ
ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารานํ นิกามลาภี โหติ อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี อิเมหิ
โข ภิกฺขเว ปญฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ อาวาสสฺส
พหูปกาโร โหตีติ ฯ
[๒๓๕] ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ
คิหึ ๑- อนุกมฺปติ กตเมหิ ปญฺจหิ อธิสีเลสุ ๒- สมาทเปติ
ธมฺมทสฺสเน นิเวเสติ คิลานเก อุปสงฺกมิตฺวา สตึ อุปฺปาเทติ
อรหคฺคตํ อายสฺมนฺโต สตึ อุปฏฺฐาเปถาติ มหา โข ปน ภิกฺขุสงฺโฆ
อภิกฺกนฺโต นานาเวรชฺชกา ภิกฺขู คิหีนํ อุปสงฺกมิตฺวา อาโรเจติ
มหา โข อาวุโส ภิกฺขุสงฺโฆ อภิกฺกนฺโต นานาเวรชฺชกา ภิกฺขู กโรถ
ปุญฺญานิ สมโย ปุญฺญานิ กาตุนฺติ ยํ โข ปนสฺส โภชนํ เทนฺติ
ลูขํ วา ปณีตํ วา ตํ อตฺตนา ปริภุญฺชติ สทฺธาเทยฺยํ น
วินิปาเตติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ปญฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
อาวาสิโก ภิกฺขุ คิหึ ๑- อนุกมฺปตีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. คิหีนํ ฯ ๒ ม. ยุ. อธิสีเล ฯ
[๒๓๖] ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ
ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย กตเมหิ ปญฺจหิ อนนุวิจฺจ
อปริโยคาเหตฺวา อวณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสติ อนนุวิจฺจ
อปริโยคาเหตฺวา วณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสติ อนนุวิจฺจ
อปริโยคาเหตฺวา อปฺปสาทนีเย ฐาเน ปสาทํ อุปทํเสติ อนนุวิจฺจ
อปริโยคาเหตฺวา ปสาทนีเย ฐาเน อปฺปสาทํ อุปทํเสติ สทฺธาเทยฺยํ
วินิปาเตติ ฯ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ปญฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
อาวาสิโก ภิกฺขุ ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย ฯ ปญฺจหิ ภิกฺขเว
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ
สคฺเค กตเมหิ ปญฺจหิ อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา อวณฺณารหสฺส
อวณฺณํ ภาสติ อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา วณฺณารหสฺส วณฺณํ
ภาสติ อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา อปฺปสาทนีเย ฐาเน อปฺปสาทํ
อุปทํเสติ อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา ปสาทนีเย ฐาเน ปสาทํ
อุปทํเสติ สทฺธาเทยฺยํ น วินิปาเตติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ปญฺจหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ
สคฺเคติ ฯ
[๒๓๗] ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ
ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย กตเมหิ ปญฺจหิ อนนุวิจฺจ
อปริโยคาเหตฺวา อวณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสติ อนนุวิจฺจ
อปริโยคาเหตฺวา วณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสติ อาวาสมจฺฉรี โหติ
อาวาสปลิเคธี กุลมจฺฉรี โหติ กุลปลิเคธี สทฺธาเทยฺยํ วินิปาเตติ
อิเมหิ โข ฯเปฯ ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก
ภิกฺขุ ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ สคฺเค กตเมหิ ปญฺจหิ อนุวิจฺจ
ปริโยคาเหตฺวา อวณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสติ อนุวิจฺจ
ปริโยคาเหตฺวา วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสติ น อาวาสมจฺฉรี โหติ
น อาวาสปลิเคธี น กุลมจฺฉรี โหติ น กุลปลิเคธี สทฺธาเทยฺยํ น
วินิปาเตติ อิเมหิ โข ฯเปฯ
[๒๓๘] ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ
ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย กตเมหิ ปญฺจหิ อนนุวิจฺจ
อปริโยคาเหตฺวา อวณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสติ อนนุวิจฺจ
อปริโยคาเหตฺวา วณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสติ อาวาสมจฺฉรี โหติ
กุลมจฺฉรี โหติ ลาภมจฺฉรี โหติ อิเมหิ โข ฯเปฯ ปญฺจหิ ภิกฺขเว
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ สคฺเค
กตเมหิ ปญฺจหิ อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา อวณฺณารหสฺส อวณฺณํ
ภาสติ อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสติ น
อาวาสมจฺฉรี โหติ น กุลมจฺฉรี โหติ น ลาภมจฺฉรี โหติ
อิเมหิ โข ฯเปฯ
[๒๓๙] ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ
ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย กตเมหิ ปญฺจหิ อาวาสมจฺฉรี
โหติ กุลมจฺฉรี โหติ ลาภมจฺฉรี โหติ วณฺณมจฺฉรี โหติ
สทฺธาเทยฺยํ วินิปาเตติ อิเมหิ โข ฯเปฯ ปญฺจหิ ภิกฺขเว
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ
สคฺเค กตเมหิ ปญฺจหิ น อาวาสมจฺฉรี โหติ น กุลมจฺฉรี โหติ
น ลาภมจฺฉรี โหติ น วณฺณมจฺฉรี โหติ สทฺธาเทยฺยํ น
วินิปาเตติ อิเมหิ โข ฯเปฯ
[๒๔๐] ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ
ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย กตเมหิ ปญฺจหิ อาวาสมจฺฉรี
โหติ กุลมจฺฉรี โหติ ลาภมจฺฉรี โหติ วณฺณมจฺฉรี โหติ
ธมฺมมจฺฉรี โหติ อิเมหิ โข ฯเปฯ ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต อาวาสิโก ภิกฺขุ ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ สคฺเค
กตเมหิ ปญฺจหิ น อาวาสมจฺฉรี โหติ น กุลมจฺฉรี โหติ น
ลาภมจฺฉรี โหติ น วณฺณมจฺฉรี โหติ น ธมฺมมจฺฉรี โหติ
อิเมหิ โข ฯเปฯ
อาวาสิกวคฺโค จตุตฺโถ ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
อาวาสิโก อปฺปิยโสภนา จ ๑- พหูปกาโร อนุกมฺปโก จ
ยถาภตญฺจาปิ อวณฺณเคธา ๒- จตุกฺกมจฺเฉรปญฺจเกน จาติ ๒- ฯ
-----------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อาวาสิโก ปิโย จ โสภโน ฯ ยุ. อาวาสิโกปิ โย จ โสภนา ฯ ๒ ม. ตโย
@จ วณฺณารหา เจว มจฺฉริยา ทุเวปิ จาติ ฯ ยุ. ยถาภตํ อวณฺณํ จ จตุกฺกมจฺฉรีเยน
@จาติ ฯ
ทุจฺจริตวคฺโค ปญฺจโม
[๒๔๑] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา ทุจฺจริเต กตเม ปญฺจ
อตฺตาปิ อตฺตานํ อุปวทติ อนุวิจฺจ วิญฺญู ครหนฺติ ปาปโก
กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ สมฺมูโฬฺห กาลํ กโรติ กายสฺส เภทา
ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ อิเม โข
ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา ทุจฺจริเต ฯ ปญฺจิเม ภิกฺขเว อานิสํสา
สุจริเต กตเม ปญฺจ อตฺตาปิ อตฺตานํ น อุปวทติ อนุวิจฺจ
วิญฺญู ปสํสนฺติ กลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ อสมฺมูโฬฺห
กาลํ กโรติ กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ
อุปปชฺชติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อานิสํสา สุจริเตติ ฯ
[๒๔๒] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา กายทุจฺจริเต ฯเปฯ
ปญฺจิเม ภิกฺขเว อานิสํสา กายสุจริเต ฯเปฯ
[๒๔๓] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา วจีทุจฺจริเต ฯเปฯ
ปญฺจิเม ภิกฺขเว อานิสํสา วจีสุจริเต ฯเปฯ
[๒๔๔] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา มโนทุจฺจริเต กตเม ปญฺจ
อตฺตาปิ อตฺตานํ อุปวทติ อนุวิจฺจ วิญฺญู ครหนฺติ ปาปโก
กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ สมฺมูโฬฺห กาลํ กโรติ กายสฺส เภทา
ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ อิเม โข
ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา มโนทุจฺจริเต ฯ ปญฺจิเม ภิกฺขเว อานิสํสา
มโนสุจริเต กตเม ปญฺจ อตฺตาปิ อตฺตานํ น อุปวทติ อนุวิจฺจ
วิญฺญู ปสํสนฺติ กลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ อสมฺมูโฬฺห
กาลํ กโรติ กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ
อุปปชฺชติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อานิสํสา มโนสุจริเตติ ฯ
[๒๔๕] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา ทุจฺจริเต กตเม ปญฺจ
อตฺตาปิ อตฺตานํ อุปวทติ อนุวิจฺจ วิญฺญู ครหนฺติ ปาปโก
กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ สทฺธมฺมา วุฏฺฐาติ อสทฺธมฺเม ปติฏฺฐาติ
อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา ทุจฺจริเต ฯ ปญฺจิเม ภิกฺขเว
อานิสํสา สุจริเต กตเม ปญฺจ อตฺตาปิ อตฺตานํ น อุปวทติ
อนุวิจฺจ วิญฺญู ปสํสนฺติ กลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ
อสทฺธมฺมา วุฏฺฐาติ สทฺธมฺเม ปติฏฺฐาติ อิเม โข ภิกฺขเว
ปญฺจ อานิสํสา สุจริเตติ ฯ
[๒๔๖] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา กายทุจฺจริเต ฯเปฯ
ปญฺจิเม ภิกฺขเว อานิสํสา กายสุจริเต ฯเปฯ
[๒๔๗] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา วจีทุจฺจริเต ฯเปฯ
ปญฺจิเม ภิกฺขเว อานิสํสา วจีสุจริเต ฯเปฯ
[๒๔๘] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา มโนทุจฺจริเต กตเม
ปญฺจ อตฺตาปิ อตฺตานํ อุปวทติ อนุวิจฺจ วิญฺญู ครหนฺติ
ปาปโก กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ สทฺธมฺมา วุฏฺฐาติ อสทฺธมฺเม
ปติฏฺฐาติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา มโนทุจฺจริเต ฯ
ปญฺจิเม ภิกฺขเว อานิสํสา มโนสุจริเต กตเม ปญฺจ อตฺตาปิ
อตฺตานํ น อุปวทติ อนุวิจฺจ วิญฺญู ปสํสนฺติ กลฺยาโณ
กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ อสทฺธมฺมา วุฏฺฐาติ สทฺธมฺเม
ปติฏฺฐาติ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อานิสํสา มโนสุจริเตติ ฯ
[๒๔๙] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา สีวถิกาย กตเม ปญฺจ
อสุจิ ทุคฺคนฺธา สปฺปฏิภยา วาลานํ อมนุสฺสานํ อาวาโส
พหุโน ชนสฺส อาโรทนา อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา สีวถิกาย
เอวเมว โข ภิกฺขเว ปญฺจิเม อาทีนวา สีวถิกูปเม ปุคฺคเล กตเม
ปญฺจ อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล อสุจินา กายกมฺเมน
สมนฺนาคโต โหติ อสุจินา วจีกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ อสุจินา
มโนกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ อิทมสฺส อสุจิตาย วทามิ เสยฺยถาปิ
สา ภิกฺขเว สีวถิกา อสุจิ ตถูปมาหํ ภิกฺขเว อิมํ ปุคฺคลํ
วทามิ ฯ
{๒๔๙.๑} ตสฺส อสุจินา กายกมฺเมน สมนฺนาคตสฺส อสุจินา
วจีกมฺเมน สมนฺนาคตสฺส อสุจินา มโนกมฺเมน สมนฺนาคตสฺส ปาปโก
กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ อิทมสฺส ทุคฺคนฺธตาย วทามิ เสยฺยถาปิ
สา ภิกฺขเว สีวถิกา ทุคฺคนฺธา ตถูปมาหํ ภิกฺขเว อิมํ ปุคฺคลํ วทามิ ฯ
{๒๔๙.๒} ตเมนํ อสุจินา กายกมฺเมน สมนฺนาคตํ อสุจินา
วจีกมฺเมน สมนฺนาคตํ อสุจินา มโนกมฺเมน สมนฺนาคตํ เปสลา
สพฺรหฺมจารี อารกา ปริวชฺเชนฺติ อิทมสฺส สปฺปฏิภยสฺมึ วทามิ
เสยฺยถาปิ สา ภิกฺขเว สีวถิกา สปฺปฏิภยา ตถูปมาหํ ภิกฺขเว อิมํ
ปุคฺคลํ วทามิ ฯ
{๒๔๙.๓} โส อสุจินา กายกมฺเมน สมนฺนาคโต อสุจินา วจีกมฺเมน
สมนฺนาคโต อสุจินา มโนกมฺเมน สมนฺนาคโต สภาเคหิ ปุคฺคเลหิ
สทฺธึ สํวสติ อิทมสฺส วาลาวสถสฺมึ ๑- วทามิ เสยฺยถาปิ สา
ภิกฺขเว สีวถิกา วาลานํ อมนุสฺสานํ อาวาโส ตถูปมาหํ ภิกฺขเว
อิมํ ปุคฺคลํ วทามิ ฯ
{๒๔๙.๔} ตเมนํ อสุจินา กายกมฺเมน สมนฺนาคตํ อสุจินา
วจีกมฺเมน สมนฺนาคตํ อสุจินา มโนกมฺเมน สมนฺนาคตํ เปสลา
สพฺรหฺมจารี ทิสฺวา ขิยธมฺมํ อาปชฺชนฺติ อโห วต โน ทุกฺขํ เย
มยํ เอวรูเปหิ ปุคฺคเลหิ สทฺธึ สํวสามาติ อิทมสฺส อาโรทนาย
วทามิ เสยฺยถาปิ สา ภิกฺขเว สีวถิกา พหุโน ชนสฺส อาโรทนา
ตถูปมาหํ ภิกฺขเว อิมํ ปุคฺคลํ วทามิ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ
อาทีนวา สีวถิกูปเม ปุคฺคเลติ ฯ
[๒๕๐] ปญฺจิเม ภิกฺขเว อาทีนวา ปุคฺคลปฺปสาเท กตเม
ปญฺจ ยสฺมึ ภิกฺขเว ปุคฺคเล ปุคฺคโล อภิปฺปสนฺโน โหติ โส
ตถารูปํ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ ยถารูปาย อาปตฺติยา สงฺโฆ
อุกฺขิปติ ตสฺส เอวํ โหติ โย โข มฺยายํ ปุคฺคโล ปิโย มนาโป
โส สงฺเฆน อุกฺขิตฺโตติ ภิกฺขูสุ อปฺปสาทพหุโล โหติ ภิกฺขูสุ
อปฺปสาทพหุโล สมาโน อญฺเญ ภิกฺขู น ภชติ อญฺเญ ภิกฺขู
อภชนฺโต สทฺธมฺมํ น สุณาติ สทฺธมฺมํ อสุณนฺโต สทฺธมฺมา
ปริหายติ อยํ ภิกฺขเว ปฐโม อาทีนโว ปุคฺคลปฺปสาเท ฯ ปุน
จปรํ ภิกฺขเว ยสฺมึ ปุคฺคเล ปุคฺคโล อภิปฺปสนฺโน โหติ โส ตถารูปํ
อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ ยถารูปาย อาปตฺติยา สงฺโฆ อนฺเต
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปาลาวาสสฺมึ ฯ
นิสีทาเปติ ตสฺส เอวํ โหติ โย โข มฺยายํ ปุคฺคโล ปิโย
มนาโป โส สงฺเฆน อนฺเต นิสีทาปิโตติ ภิกฺขูสุ อปฺปสาทพหุโล
โหติ ภิกฺขูสุ อปฺปสาทพหุโล สมาโน อญฺเญ ภิกฺขู น ภชติ
อญฺเญ ภิกฺขู อภชนฺโต สทฺธมฺมํ น สุณาติ สทฺธมฺมํ อสุณนฺโต
สทฺธมฺมา ปริหายติ อยํ ภิกฺขเว ทุติโย อาทีนโว ปุคฺคลปฺปสาเท ฯ
ปุน จปรํ ภิกฺขเว ยสฺมึ ปุคฺคเล ปุคฺคโล อภิปฺปสนฺโน โหติ โส
ทิสาปกฺกนฺโต โหติ ฯเปฯ โส วิพฺภนฺโต โหติ ฯเปฯ โส
กาลกโต โหติ ตสฺส เอวํ โหติ โย โข มฺยายํ ปุคฺคโล ปิโย
มนาโป โส กาลกโตติ อญฺเญ ภิกฺขู น ภชติ อญฺเญ ภิกฺขู
อภชนฺโต สทฺธมฺมํ น สุณาติ สทฺธมฺมํ อสุณนฺโต สทฺธมฺมา
ปริหายติ อยํ ภิกฺขเว ปญฺจโม อาทีนโว ปุคฺคลปฺปสาเท ฯ อิเม
โข ภิกฺขเว ปญฺจ อาทีนวา ปุคฺคลปฺปสาเทติ ฯ
ทุจฺจริตวคฺโค ปญฺจโม ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
ทุจฺจริตํ กายทุจฺจริตํ วจีทุจฺจริตํ มโนทุจฺจริตํ
จตูหิ ปเร ๑- เทฺว สีวถิกา ปุคฺคลปฺปสาเทน จาติ ฯ
ปญฺจโม ปณฺณาสโก นิฏฺฐิโต ฯ
----------
วคฺคาสงฺคหิตา สุตฺตนฺตา
[๒๕๑] ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา
อุปสมฺปาเทตพฺพํ กตเมหิ ปญฺจหิ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อเสเขน
สีลกฺขนฺเธน สมนฺนาคโต โหติ อเสเขน สมาธิกฺขนฺเธน
สมนฺนาคโต โหติ อเสเขน ปญฺญากฺขนฺเธน สมนฺนาคโต
โหติ อเสเขน วิมุตฺติกฺขนฺเธน สมนฺนาคโต โหติ อเสเขน
วิมุตฺติญาณทสฺสนกฺขนฺเธน สมนฺนาคโต โหติ อิเมหิ โข
ภิกฺขเว ปญฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา
อุปสมฺปาเทตพฺพนฺติ ฯ
[๒๕๒] ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา นิสฺสโย
ทาตพฺโพ กตเมหิ ปญฺจหิ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อเสเขน สีลกฺขนฺเธน
สมนฺนาคโต โหติ ฯเปฯ อเสเขน วิมุตฺติญาณทสฺสนกฺขนฺเธน
สมนฺนาคโต โหติ อิเมหิ โข ฯเปฯ
[๒๕๓] ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคเตน ภิกฺขุนา
สามเณโร อุปฏฺฐาเปตพฺโพ กตเมหิ ปญฺจหิ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
อเสเขน สีลกฺขนฺเธน สมนฺนาคโต โหติ ฯเปฯ อเสเขน
วิมุตฺติญาณทสฺสนกฺขนฺเธน สมนฺนาคโต โหติ อิเมหิ โข ฯเปฯ
[๒๕๔] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว มจฺฉริยานิ กตมานิ ปญฺจ
อาวาสมจฺฉริยํ กุลมจฺฉริยํ ลาภมจฺฉริยํ วณฺณมจฺฉริยํ ธมฺมมจฺฉริยํ
อิมานิ โข ภิกฺขเว ปญฺจ มจฺฉริยานิ อิเมสํ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ
มจฺฉริยานํ เอตํ ปติกฺกิฏฺฐํ ๑- ยทิทํ ธมฺมมจฺฉริยนฺติ ฯ
[๒๕๕] ปญฺจนฺนํ ภิกฺขเว มจฺฉริยานํ ปหานาย สมุจฺเฉทาย
พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ กตเมสํ ปญฺจนฺนํ อาวาสมจฺฉริยสฺส ปหานาย
สมุจฺเฉทาย พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ กุลมจฺฉริยสฺส ... ลาภมจฺฉริยสฺส ...
วณฺณมจฺฉริยสฺส ... ธมฺมมจฺฉริยสฺส ปหานาย สมุจฺเฉทาย พฺรหฺมจริยํ
วุสฺสติ อิเมสํ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺนํ มจฺฉริยานํ ปหานาย
สมุจฺเฉทาย พฺรหฺมจริยํ วุสฺสตีติ ฯ
[๒๕๖] ปญฺจ ๒- ภิกฺขเว ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ ปฐมํ ฌานํ
อุปสมฺปชฺช วิหริตุํ กตเม ปญฺจ อาวาสมจฺฉริยํ กุลมจฺฉริยํ
ลาภมจฺฉริยํ วณฺณมจฺฉริยํ ธมฺมมจฺฉริยํ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ
ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหริตุํ ฯ ปญฺจ ๒-
ภิกฺขเว ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหริตุํ
กตเม ปญฺจ อาวาสมจฺฉริยํ กุลมจฺฉริยํ ลาภมจฺฉริยํ วณฺณมจฺฉริยํ
ธมฺมมจฺฉริยํ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ ปฐมํ
ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหริตุนฺติ ฯ
[๒๕๗] ปญฺจ ๒- ภิกฺขเว ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ ทุติยํ
ฌานํ ... ตติยํ ฌานํ ... จตุตฺถํ ฌานํ ... โสตาปตฺติผลํ ...
สกทาคามิผลํ ... อนาคามิผลํ ... อรหตฺตํ ๓- สจฺฉิกาตุํ กตเม ปญฺจ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปฏิกฺกุฏฺฐํ ฯ ๒ ม. ยุ. ปญฺจิเม ฯ ๓ โป. อรหตฺตผลํ ฯ ยุ. อรหตฺตปฺผลํ ฯ
อาวาสมจฺฉริยํ กุลมจฺฉริยํ ลาภมจฺฉริยํ วณฺณมจฺฉริยํ ธมฺมมจฺฉริยํ
อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ อรหตฺตํ ๑- สจฺฉิกาตุํ ฯ
ปญฺจ ภิกฺขเว ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ อรหตฺตํ ๑- สจฺฉิกาตุํ กตเม ปญฺจ
อาวาสมจฺฉริยํ กุลมจฺฉริยํ ลาภมจฺฉริยํ วณฺณมจฺฉริยํ ธมฺมมจฺฉริยํ
อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ อรหตฺตํ ๑- สจฺฉิกาตุนฺติ ฯ
[๒๕๘] ปญฺจ ๒- ภิกฺขเว ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ ปฐมํ ฌานํ
อุปสมฺปชฺช วิหริตุํ กตเม ปญฺจ อาวาสมจฺฉริยํ กุลมจฺฉริยํ
ลาภมจฺฉริยํ วณฺณมจฺฉริยํ อกตญฺญุตํ อกตเวทิตํ อิเม โข ภิกฺขเว
ปญฺจ ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหริตุํ ฯ
ปญฺจ ๒- ภิกฺขเว ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหริตุํ
กตเม ปญฺจ อาวาสมจฺฉริยํ กุลมจฺฉริยํ ลาภมจฺฉริยํ วณฺณมจฺฉริยํ
อกตญฺญุตํ อกตเวทิตํ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ ธมฺเม ปหาย
ภพฺโพ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหริตุนฺติ ฯ
[๒๕๙] ปญฺจ ๒- ภิกฺขเว ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ ทุติยํ ฌานํ ...
ตติยํ ฌานํ ... จตุตฺถํ ฌานํ ... โสตาปตฺติผลํ ... สกทาคามิผลํ ...
อนาคามิผลํ ... อรหตฺตํ สจฺฉิกาตุํ กตเม ปญฺจ อาวาสมจฺฉริยํ
กุลมจฺฉริยํ ลาภมจฺฉริยํ วณฺณมจฺฉริยํ อกตญฺญุตํ อกตเวทิตํ
อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ อรหตฺตํ
สจฺฉิกาตุํ ฯ ปญฺจ ภิกฺขเว ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ อรหตฺตํ สจฺฉิกาตุํ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. อรหตฺตปฺผลํ ฯ ๒ ม. ยุ. ปญฺจิเม ฯ
กตเม ปญฺจ อาวาสมจฺฉริยํ กุลมจฺฉริยํ ลาภมจฺฉริยํ วณฺณมจฺฉริยํ
อกตญฺญุตํ อกตเวทิตํ อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ ธมฺเม ปหาย
ภพฺโพ อรหตฺตํ สจฺฉิกาตุนฺติ ฯ
[๒๖๐] ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภตฺตุทฺเทสโก
น สมฺมนฺนิตพฺโพ กตเมหิ ปญฺจหิ ฉนฺทาคตึ คจฺฉติ โทสาคตึ
คจฺฉติ โมหาคตึ คจฺฉติ ภยาคตึ คจฺฉติ อุทฺทิฏฺฐานุทฺทิฏฺฐํ
น ชานาติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ปญฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
ภตฺตุทฺเทสโก น สมฺมนฺนิตพฺโพ ฯ ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
ภตฺตุทฺเทสโก สมฺมนฺนิตพฺโพ กตเมหิ ปญฺจหิ น ฉนฺทาคตึ
คจฺฉติ น โทสาคตึ คจฺฉติ น โมหาคตึ คจฺฉติ น ภยาคตึ
คจฺฉติ อุทฺทิฏฺฐานุทฺทิฏฺฐํ ชานาติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ปญฺจหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภตฺตุทฺเทสโก สมฺมนฺนิตพฺโพติ ฯ
[๒๖๑] ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภตฺตุทฺเทสโก
น สมฺมนฺนิตพฺโพ ๑- สมฺมโตปิ น เปเสตพฺโพ ฯเปฯ สมฺมโต
เปเสตพฺโพ ฯเปฯ พาโล เวทิตพฺโพ ฯเปฯ ปณฺฑิโต เวทิตพฺโพ ฯเปฯ
ขตํ อุปหตํ อตฺตานํ ปริหรติ ฯเปฯ อกฺขตํ อนุปหตํ อตฺตานํ
ปริหรติ ฯเปฯ ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย ฯ ฯเปฯ ยถาภตํ
นิกฺขิตฺโต เอวํ สคฺเค กตเมหิ ปญฺจหิ น ฉนฺทาคตึ คจฺฉติ
น โทสาคตึ คจฺฉติ น โมหาคตึ คจฺฉติ น ภยาคตึ คจฺฉติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฯ
อุทฺทิฏฺฐานุทฺทิฏฺฐํ ชานาติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ปญฺจหิ ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต ภตฺตุทฺเทสโก ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ สคฺเคติ ฯ
[๒๖๒] ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต เสนาสนปญฺญาปโก
น สมฺมนฺนิตพฺโพ ... ปญฺญตฺตาปญฺญตฺตํ น ชานาติ ... เสนาสนปญฺญาปโก
สมฺมนฺนิตพฺโพ ... ปญฺญตฺตาปญฺญตฺตํ ชานาติ ...
เสนาสนคาหาปโก น สมฺมนฺนิตพฺโพ ... ปญฺญตฺตาปญฺญตฺตํ น ชานาติ
... เสนาสนคาหาปโก สมฺมนฺนิตพฺโพ ... ปญฺญตฺตาปญฺญตฺตํ ชานาติ
... ภณฺฑาคาริโก น สมฺมนฺนิตพฺโพ ... คุตฺตาคุตฺตํ น ชานาติ ...
ภณฺฑาคาริโก สมฺมนฺนิตพฺโพ ... คุตฺตาคุตฺตํ ชานาติ ... จีวรปฏิคฺคาหโก
น สมฺมนฺนิตพฺโพ ... คหิตาคหิตํ น ชานาติ ... จีวรปฏิคฺคาหโก
สมฺมนฺนิตพฺโพ ... คหิตาคหิตํ ชานาติ ... จีวรภาชโก น สมฺมนฺนิตพฺโพ
... ภาชิตาภาชิตํ น ชานาติ ... จีวรภาชโก สมฺมนฺนิตพฺโพ ...
ภาชิตาภาชิตํ ชานาติ ... ยาคุภาชโก น สมฺมนฺนิตพฺโพ ... ยาคุภาชโก
สมฺมนฺนิตพฺโพ ... ผลภาชโก น สมฺมนฺนิตพฺโพ ... ผลภาชโก
สมฺมนฺนิตพฺโพ ... ขชฺชกภาชโก น สมฺมนฺนิตพฺโพ ... ภาชิตาภาชิตํ น
ชานาติ ... ขชฺชกภาชโก สมฺมนฺนิตพฺโพ ... ภาชิตาภาชิตํ ชานาติ ...
อปฺปมตฺตกวิสฺสชฺชโก น สมฺมนฺนิตพฺโพ ... วิสฺสชฺชิตาวิสฺสชฺชิตํ น
ชานาติ ... อปฺปมตฺตกวิสฺสชฺชโก สมฺมนฺนิตพฺโพ ... วิสฺสชฺชิตาวิสฺสชฺชิตํ
ชานาติ ... สาฏิยคาหาปโก น สมฺมนฺนิตพฺโพ ... คหิตาคหิตํ น
ชานาติ ... สาฏิยคาหาปโก สมฺมนฺนิตพฺโพ ... คหิตาคหิตํ ชานาติ
... ปตฺตคฺคาหาปโก น สมฺมนฺนิตพฺโพ ... คหิตาคหิตํ น ชานาติ
... ปตฺตคฺคาหาปโก สมฺมนฺนิตพฺโพ ... คหิตาคหิตํ ชานาติ ... อารามิก-
เปสโก น สมฺมนฺนิตพฺโพ ... เปสิตาเปสิตํ น ชานาติ ... อารามิก-
เปสโก สมฺมนฺนิตพฺโพ ... เปสิตาเปสิตํ ชานาติ ... สามเณรเปสโก
น สมฺมนฺนิตพฺโพ ... สามเณรเปสโก สมฺมนฺนิตพฺโพ ... สมฺมโตปิ น
เปเสตพฺโพ ... สมฺมโต เปเสตพฺโพ ... พาโล เวทิตพฺโพ ... ปณฺฑิโต
เวทิตพฺโพ ... ขตํ อุปหตํ อตฺตานํ ปริหรติ ... อกฺขตํ อนุปหตํ
อตฺตานํ ปริหรติ ... ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย ... เปสิตาเปสิตํ
น ชานาติ ... ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ สคฺเค กตเมหิ ปญฺจหิ
น ฉนฺทาคตึ คจฺฉติ น โทสาคตึ คจฺฉติ น โมหาคตึ คจฺฉติ
น ภยาคตึ คจฺฉติ เปสิตาเปสิตํ ชานาติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว
ปญฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต สามเณรเปสโก ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต
เอวํ สคฺเคติ ฯ
[๒๖๓] ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ยถาภตํ
นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย กตเมหิ ปญฺจหิ ปาณาติปาตี โหติ
อทินฺนาทายี โหติ อพฺรหฺมจารี โหติ มุสาวาที โหติ
สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐายี โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว
ปญฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต
เอวํ นิรเย ฯ ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
ภิกฺขุ ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ สคฺเค กตเมหิ
ปญฺจหิ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต
โหติ อพฺรหฺมจริยา ปฏิวิรโต โหติ มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ
สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา ปฏิวิรโต โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว
ปญฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ สคฺเคติ ฯ
[๒๖๔] ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคตา ภิกฺขุนี ... สิกฺขมานา
... สามเณโร ๑- ... สามเณรี ... อุปาสโก ... อุปาสิกา ยถาภตํ
นิกฺขิตฺตา เอวํ นิรเย กตเมหิ ปญฺจหิ ปาณาติปาตินี โหติ
อทินฺนาทายินี โหติ กาเมสุ มิจฺฉาจารินี โหติ มุสาวาทินี โหติ
สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐายินี โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ปญฺจหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคตา อุปาสิกา ยถาภตํ นิกฺขิตฺตา เอวํ นิรเย ฯ
ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคตา อุปาสิกา ยถาภตํ นิกฺขิตฺตา
เอวํ สคฺเค กตเมหิ ปญฺจหิ ปาณาติปาตา ปฏิวิรตา โหติ อทินฺนาทานา
ปฏิวิรตา โหติ กาเมสุ มิจฺฉาจารา ปฏิวิรตา โหติ มุสาวาทา
ปฏิวิรตา โหติ สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา ปฏิวิรตา โหติ อิเมหิ
โข ภิกฺขเว ปญฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคตา อุปาสิกา ยถาภตํ
นิกฺขิตฺตา เอวํ สคฺเคติ ฯ
[๒๖๕] ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อาชีวโก
ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย กตเมหิ ปญฺจหิ ปาณาติปาตี
โหติ อทินฺนาทายี โหติ อพฺรหฺมจารี โหติ มุสาวาที โหติ
สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐายี โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ปญฺจหิ ธมฺเมหิ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. สามเณรา ฯ
สมนฺนาคโต อาชีวโก ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเยติ ฯ
[๒๖๖] ปญฺจหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต นิคณฺโฐ ...
มุณฺฑสาวโก ... ชฏิลโก ... ปริพฺพาชโก ... มาคณฺฑิโก ...
เตทณฺฑิโก ... อารุทฺธโก ๑- ... โคตมโก ... เทวธมฺมิโก ยถาภตํ
นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย กตเมหิ ปญฺจหิ ปาณาติปาตี โหติ อทินฺนาทายี
โหติ อพฺรหฺมจารี โหติ มุสาวาที โหติ สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐายี
โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ปญฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
เทวธมฺมิโก ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเยติ ฯ
[๒๖๗] ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย ปญฺจ ธมฺมา ภาเวตพฺพา
กตเม ปญฺจ อสุภสญฺญา มรณสญฺญา อาทีนวสญฺญา อาหาเร
ปฏิกฺกูลสญฺญา สพฺพโลเก อนภิรตสญฺญา ราคสฺส ภิกฺขเว
อภิญฺญาย อิเม ปญฺจ ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
[๒๖๘] ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย ปญฺจ ธมฺมา ภาเวตพฺพา
กตเม ปญฺจ อนิจฺจสญฺญา อนิจฺเจ ทุกฺขสญฺญา ทุกฺเข อนตฺตสญฺญา
ปหานสญฺญา วิราคสญฺญา ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย
อิเม ปญฺจ ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
[๒๖๙] ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย ปญฺจ ธมฺมา ภาเวตพฺพา
กตเม ปญฺจ สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ
ปญฺญินฺทฺริยํ ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย อิเม ปญฺจ ธมฺมา
ภาเวตพฺพาติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ยุ. อวิรุทฺธโก ฯ
[๒๗๐] ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย ปญฺจ ธมฺมา ภาเวตพฺพา
กตเม ปญฺจ สทฺธาพลํ วิริยพลํ สติพลํ สมาธิพลํ ปญฺญาพลํ
ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย อิเม ปญฺจ ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
[๒๗๑] ราคสฺส ภิกฺขเว ปริญฺญาย ฯเปฯ ปริกฺขยาย
ปหานาย ขยาย วยาย วิราคาย นิโรธาย จาคาย ปฏินิสฺสคฺคาย ปญฺจ ธมฺมา
ภาเวตพฺพา ฯเปฯ โทสสฺส ... โมหสฺส ... โกธสฺส ... อุปนาหสฺส
มกฺขสฺส ... ปฬาสสฺส ... อิสฺสาย ... มจฺฉริยสฺส ... มายาย ...
สาเถยฺยสฺส ... ถมฺภสฺส ... สารมฺภสฺส ... มานสฺส ... อติมานสฺส
... มทสฺส ... ปมาทสฺส ... อภิญฺญาย ฯเปฯ ปริญฺญาย ปริกฺขยาย
ปหานาย ขยาย วยาย วิราคาย นิโรธาย จาคาย ปฏินิสฺสคฺคาย
อิเม ปญฺจ ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
ปญฺจกนิปาโต ๑- นิฏฺฐิโต ฯ
-----------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ตสฺสุทฺทานํ
@ อภิญฺญาย ปริญฺญาย ปริกฺขยาย ปหานาย ขยาย วเยน จ
@ วิราคนิโรธา จาคญฺจ ปฏินิสฺสคฺโค อิเม ทสาติ ฯ
@ ตตฺริทํ วคฺคุทฺทานํ
@ เสขพลํ พสญฺเจว ปญฺจงฺคิกญฺจ สุมนํ
@ มุณฺฑนีวรณํ สญฺญญฺจ โยธาชีวญฺจ อฏฺฐมํ
@ เถรํ กกุธผาสุญฺจ อนฺธกวินฺททฺวาทสํ
@ คิลานราชติกณฺฑํ สทฺธมฺมา ฆาตุปาสกํ
@ อรญฺญพฺราหฺมณญฺเจว กิมิลกฺโกสกํ ตถา
@ ทีฆจาราวาสิกญฺจ ทุจฺจริตูปสมฺปทนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ: ******************************
@ * หน้า ๓๑๐ นี้ไม่มีข้อมูล *
@ ******************************
สุตฺตนฺตปิฏเก องฺคุตฺตรกายสฺส
ฉกฺกนิปาโต
------
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ฯ
ปฐมปณฺณาสโก
อาหุเนยฺยวคฺโค ปฐโม
[๒๗๒] ๑ เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน
อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ
ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา
เอตทโวจ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาหุเนยฺโย โหติ
ปาหุเนยฺโย ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺส
กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา เนว สุมโน
โหติ น ทุมฺมโน อุเปกฺขโก วิหรติ สโต สมฺปชาโน โสเตน
สทฺทํ สุตฺวา ... ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา ... ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา ...
กาเยน โผฏฺฐพฺพํ ผุสิตฺวา ... มนสา ธมฺมํ วิญฺญาย เนว สุมโน
โหติ น ทุมฺมโน อุเปกฺขโก วิหรติ สโต สมฺปชาโน อิเมหิ โข
ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาหุเนยฺโย โหติ ปาหุเนยฺโย
ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ ฯ
อิทมโวจ ภควา ฯ อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ฯ
[๒๗๓] ๒ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาหุเนยฺโย
โหติ ฯเปฯ อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺส กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ อเนกวิหิตํ อิทฺธิวิธํ ปจฺจนุโภติ เอโกปิ หุตฺวา พหุธา โหติ
พหุธาปิ หุตฺวา เอโก โหติ อาวิภาวํ ติโรภาวํ ติโรกุฑฺฑํ ติโรปาการํ
ติโรปพฺพตํ อสชฺชมาโน คจฺฉติ เสยฺยถาปิ อากาเส ปฐวิยาปิ
อุมฺมุชฺชนิมุชฺชํ กโรติ เสยฺยถาปิ อุทเก อุทเกปิ อภิชฺชมาเน คจฺฉติ
เสยฺยถาปิ ปฐวิยํ อากาเสปิ ปลฺลงฺเกน กมติ เสยฺยถาปิ ปกฺขี
สกุโณ อิเมปิ จนฺทิมสุริเย เอวํมหิทฺธิเก เอวํมหานุภาเว ปาณินา
ปรามสติ ๑- ปริมชฺชติ ยาว พฺรหฺมโลกาปิ กาเยน วสํ วตฺเตติ ฯ
{๒๗๓.๑} ทิพฺพาย โสตธาตุยา วิสุทฺธาย อติกฺกนฺตมานุสิกาย
อุโภ สทฺเท สุณาติ ทิพฺเพ จ มานุเส จ เย ทูเร สนฺติเก จ ฯ ปรสตฺตานํ
ปรปุคฺคลานํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานาติ สราคํ วา จิตฺตํ สราคํ
จิตฺตนฺติ ปชานาติ วีตราคํ วา จิตฺตํ ... สโทสํ วา จิตฺตํ ... วีตโทสํ
วา จิตฺตํ ... สโมหํ วา จิตฺตํ ... วีตโมหํ วา จิตฺตํ ... สงฺขิตฺตํ วา
จิตฺตํ ... วิกฺขิตฺตํ วา จิตฺตํ ... มหคฺคตํ วา จิตฺตํ ... อมหคฺคตํ
วา จิตฺตํ ... สอุตฺตรํ วา จิตฺตํ ... อนุตฺตรํ วา จิตฺตํ ... สมาหิตํ
วา จิตฺตํ ... อสมาหิตํ วา จิตฺตํ ... วิมุตฺตํ วา จิตฺตํ ... อวิมุตฺตํ
วา จิตฺตํ อวิมุตฺตํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ ฯ
{๒๗๓.๒} อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ เสยฺยถีทํ
เอกํปิ ชาตึ เทฺวปิ ชาติโย ติสฺโสปิ ชาติโย จตสฺโสปิ
ชาติโย ปญฺจปิ ชาติโย ทสปิ ชาติโย วีสมฺปิ ชาติโย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปริมสติ ฯ
ตึสมฺปิ ชาติโย จตฺตาฬีสมฺปิ ชาติโย ปญฺญาสมฺปิ ชาติโย ชาติสตมฺปิ
ชาติสหสฺสมฺปิ ชาติสตสหสฺสมฺปิ อเนเกปิ สํวฏฺฏกปฺเป อเนเกปิ
วิวฏฺฏกปฺเป อเนเกปิ สํวฏฺฏวิวฏฺฏกปฺเป อมุตฺราสึ เอวํนาโม
เอวํโคตฺโต เอวํวณฺโณ เอวมาหาโร เอวํสุขทุกฺขปฺปฏิสํเวที
เอวมายุปริยนฺโต โส ตโต จุโต อมุตฺร อุทปาทึ ตตฺรปาสึ
เอวํนาโม เอวํโคตฺโต เอวํวณฺโณ เอวมาหาโร เอวํสุขทุกฺขปฺ-
ปฏิสํเวที เอวมายุปริยนฺโต โส ตโต จุโต อิธูปปนฺโนติ อิติ
สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ ฯ
{๒๗๓.๓} ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน
สตฺเต ปสฺสติ จวมาเน อุปปชฺชมาเน หีเน ปณีเต สุวณฺเณ
ทุพฺพณฺเณ สุคเต ทุคฺคเต ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาติ อิเม วต
โภนฺโต สตฺตา กายทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา วจีทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา
มโนทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา อริยานํ อุปวาทกา มิจฺฉาทิฏฺฐิกา
มิจฺฉาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานา เต กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ
วินิปาตํ นิรยํ อุปปนฺนา อิเม วา ปน โภนฺโต สตฺตา กายสุจริเตน
สมนฺนาคตา วจีสุจริเตน สมนฺนาคตา มโนสุจริเตน สมนฺนาคตา
อริยานํ อนุปวาทกา สมฺมาทิฏฺฐิกา สมฺมาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานา เต กายสฺส
เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปนฺนาติ อิติ ทิพฺเพน จกฺขุนา
วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สตฺเต ปสฺสติ จวมาเน อุปปชฺชมาเน
หีเน ปณีเต สุวณฺเณ ทุพฺพณฺเณ สุคเต ทุคฺคเต ยถากมฺมูปเค
สตฺเต ปชานาติ ฯ อาสวานํ ขยา อนาสวญฺเจโตวิมุตฺตึ ๑-
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อนาสวํ เจ ... ฯ
ปญฺญาวิมุตฺตึ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช
วิหรติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ
อาหุเนยฺโย โหติ ฯเปฯ อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ ฯ
[๒๗๔] ๓ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาหุเนยฺโย
โหติ ฯเปฯ อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺส กตเมหิ ฉหิ สทฺธินฺทฺริเยน
วิริยินฺทฺริเยน สตินฺทฺริเยน สมาธินฺทฺริเยน ปญฺญินฺทฺริเยน อาสวานญฺจ ๑-
ขยา อนาสวญฺเจโตวิมุตฺตึ ๒- ปญฺญาวิมุตฺตึ ทิฏฺเฐว ธมฺเม
สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว
ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาหุเนยฺโย โหติ ปาหุเนยฺโย
ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ ฯ
[๒๗๕] ๔ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาหุเนยฺโย
โหติ ฯเปฯ อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺส กตเมหิ ฉหิ สทฺธาพเลน
วิริยพเลน สติพเลน สมาธิพเลน ปญฺญาพเลน อาสวานญฺจ ๑-
ขยา อนาสวญฺเจโตวิมุตฺตึ ๒- ปญฺญาวิมุตฺตึ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ
อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาหุเนยฺโย โหติ ฯเปฯ อนุตฺตรํ
ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ ฯ
[๒๗๖] ๕ ฉหิ ภิกฺขเว องฺเคหิ สมนฺนาคโต รญฺโญ ภโทฺร
อสฺสาชานิโย ๓- ราชารโห โหติ ราชโภคฺโค รญฺโญ องฺคนฺเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. จสทฺโท นตฺถิ ฯ ๒ ม. ยุ. อนาสวํ เจ ... ฯ ๓ ม. อสฺสาชานีโย ฯ
@สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ
กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว รญฺโญ ภโทฺร อสฺสาชานิโย ขโม โหติ
รูปานํ ขโม สทฺทานํ ขโม คนฺธานํ ขโม รสานํ ขโม
โผฏฺฐพฺพานํ วณฺณสมฺปนฺโน จ โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ
องฺเคหิ สมนฺนาคโต รญฺโญ ภโทฺร อสฺสาชานิโย ราชารโห โหติ
ราชโภคฺโค รญฺโญ องฺคนฺเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ เอวเมว โข ภิกฺขเว
ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาหุเนยฺโย โหติ ฯเปฯ อนุตฺตรํ
ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺส กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ขโม
โหติ รูปานํ ขโม สทฺทานํ ขโม คนฺธานํ ขโม รสานํ ขโม
โผฏฺฐพฺพานํ ขโม ธมฺมานํ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาหุเนยฺโย โหติ ฯเปฯ อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ
โลกสฺสาติ ฯ
[๒๗๗] ๖ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต รญฺโญ ภโทฺร
อสฺสาชานิโย ราชารโห โหติ ราชโภคฺโค รญฺโญ องฺคนฺเตฺวว
สงฺขํ คจฺฉติ กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว รญฺโญ ภโทฺร อสฺสาชานิโย
ขโม โหติ รูปานํ ขโม สทฺทานํ ขโม คนฺธานํ ขโม รสานํ ขโม
โผฏฺฐพฺพานํ พลสมฺปนฺโน จ โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ
องฺเคหิ สมนฺนาคโต รญฺโญ ภโทฺร อสฺสาชานิโย ราชารโห โหติ
ราชโภคฺโค รญฺโญ องฺคนฺเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ เอวเมว โข ภิกฺขเว ฉหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาหุเนยฺโย โหติ ฯเปฯ อนุตฺตรํ
ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺส กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ขโม โหติ
รูปานํ ขโม สทฺทานํ ขโม คนฺธานํ ขโม รสานํ ขโม
โผฏฺฐพฺพานํ ขโม ธมฺมานํ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาหุเนยฺโย โหติ ฯเปฯ อนุตฺตรํ
ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ ฯ
[๒๗๘] ๗ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต รญฺโญ ภโทฺร
อสฺสาชานิโย ราชารโห โหติ ราชโภคฺโค รญฺโญ องฺคนฺเตฺวว สงฺขํ
คจฺฉติ กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว รญฺโญ ภโทฺร อสฺสาชานิโย ขโม
โหติ รูปานํ ขโม สทฺทานํ ขโม คนฺธานํ ขโม รสานํ ขโม
โผฏฺฐพฺพานํ ชวสมฺปนฺโน จ โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ
องฺเคหิ สมนฺนาคโต รญฺโญ ภโทฺร อสฺสาชานิโย ๑- ราชารโห โหติ
ราชโภคฺโค รญฺโญ องฺคนฺเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ เอวเมว โข ภิกฺขเว
ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาหุเนยฺโย โหติ ฯเปฯ อนุตฺตรํ
ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺส กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ขโม
โหติ รูปานํ ฯเปฯ ขโม ธมฺมานํ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาหุเนยฺโย โหติ ฯเปฯ อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ
โลกสฺสาติ ฯ
[๒๗๙] ๘ ฉยิมานิ ภิกฺขเว อนุตฺตริยานิ กตมานิ ฉ
ทสฺสนานุตฺตริยํ สวนานุตฺตริยํ ลาภานุตฺตริยํ สิกฺขานุตฺตริยํ
ปาริจริยานุตฺตริยํ อนุสฺสตานุตฺตริยํ อิมานิ โข ภิกฺขเว ฉ
อนุตฺตริยานีติ ฯ
[๒๘๐] ๙ ฉยิมานิ ภิกฺขเว อนุสฺสติฏฺฐานานิ กตมานิ ฉ
พุทฺธานุสฺสติ ธมฺมานุสฺสติ สงฺฆานุสฺสติ สีลานุสฺสติ จาคานุสฺสติ
เทวตานุสฺสติ อิมานิ โข ภิกฺขเว ฉ อนุสฺสติฏฺฐานานีติ ฯ
[๒๘๑] ๑๐ เอกํ สมยํ ภควา สกฺเกสุ วิหรติ กปิลวตฺถุสฺมึ
นิโคฺรธาราเม ฯ อถ โข มหานาโม สกฺโก เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ
นิสินฺโน โข มหานาโม สกฺโก ภควนฺตํ เอตทโวจ โย โส ภนฺเต
อริยสาวโก อาคตผโล วิญฺญาตสาสโน โส กตเมน วิหาเรน พหุลํ
วิหรตีติ ฯ
{๒๘๑.๑} โย โส มหานาม อริยสาวโก อาคตผโล วิญฺญาตสาสโน
โส อิมินา วิหาเรน พหุลํ วิหรติ อิธ มหานาม อริยสาวโก ตถาคตํ
อนุสฺสรติ อิติปิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน
สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ
ภควาติ ยสฺมึ มหานาม สมเย อริยสาวโก ตถาคตํ อนุสฺสรติ เนวสฺส
ตสฺมึ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ
น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ
โหติ ตถาคตํ อารพฺภ อุชุคตจิตฺโต โข ปน มหานาม อริยสาวโก
ลภติ อตฺถเวทํ ลภติ ธมฺมเวทํ ลภติ ธมฺมูปสญฺหิตํ ปามุชฺชํ
ปมุทิตสฺส ปีติ ชายติ ปีติมนสฺส กาโย ปสฺสมฺภติ ปสฺสทฺธกาโย
สุขํ เวทยติ ๑- สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ อยํ วุจฺจติ มหานาม
อริยสาวโก วิสมคตาย ปชาย สมปฺปตฺโต ๒- วิหรติ สพฺยาปชฺฌาย
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. เวทิยติ ฯ อปรํปิ เอวํ ญาตพฺพํ ฯ ๒ ยุ. สมฺปนฺโน ฯ อปรํปิ เอวํ
@ญาตพฺพํ ฯ
ปชาย อพฺยาปชฺโฌ วิหรติ ธมฺมโสตํ สมาปนฺโน พุทฺธานุสฺสตึ
ภาเวติ ฯ
{๒๘๑.๒} ปุน จปรํ มหานาม อริยสาวโก ธมฺมํ อนุสฺสรติ
สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม สนฺทิฏฺฐิโก อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปนยิโก ๑-
ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหีติ ยสฺมึ มหานาม สมเย อริยสาวโก
ธมฺมํ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมึ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ
น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ
อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ ธมฺมํ อารพฺภ อุชุคตจิตฺโต
โข ปน มหานาม อริยสาวโก ลภติ อตฺถเวทํ ลภติ ธมฺมเวทํ
ลภติ ธมฺมูปสญฺหิตํ ปามุชฺชํ ปมุทิตสฺส ปีติ ชายติ ปีติมนสฺส
กาโย ปสฺสมฺภติ ปสฺสทฺธกาโย สุขํ เวทยติ สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ
อยํ วุจฺจติ มหานาม อริยสาวโก วิสมคตาย ปชาย สมปฺปตฺโต
วิหรติ สพฺยาปชฺฌาย ปชาย อพฺยาปชฺโฌ วิหรติ ธมฺมโสตํ
สมาปนฺโน ธมฺมานุสฺสตึ ภาเวติ ฯ
{๒๘๑.๓} ปุน จปรํ มหานาม อริยสาวโก สงฺฆํ อนุสฺสรติ
สุปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ อุชุปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ
ญายปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ สามีจิปฏิปนฺโน ภควโต
สาวกสงฺโฆ ยทิทํ จตฺตาริ ปุริสยุคานิ อฏฺฐ ปุริสปุคฺคลา เอส
ภควโต สาวกสงฺโฆ อาหุเนยฺโย ปาหุเนยฺโย ทกฺขิเณยฺโย
อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ ยสฺมึ มหานาม
สมเย อริยสาวโก สงฺฆํ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมึ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ
จิตฺตํ โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. โอปเนยฺยิโก ฯ
โหติ อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ สงฺฆํ อารพฺภ อุชุคตจิตฺโต
โข ปน มหานาม อริยสาวโก ลภติ อตฺถเวทํ ลภติ ธมฺมเวทํ
ลภติ ธมฺมูปสญฺหิตํ ปามุชฺชํ ปมุทิตสฺส ปีติ ชายติ ปีติมนสฺส
กาโย ปสฺสมฺภติ ปสฺสทฺธกาโย สุขํ เวทยติ สุขิโน จิตฺตํ
สมาธิยติ อยํ วุจฺจติ มหานาม อริยสาวโก วิสมคตาย ปชาย
สมปฺปตฺโต วิหรติ สพฺยาปชฺฌายปชาย อพฺยาปชฺโฌ วิหรติ ธมฺมโสตํ
สมาปนฺโน สงฺฆานุสฺสตึ ภาเวติ ฯ
{๒๘๑.๔} ปุน จปรํ มหานาม อริยสาวโก อตฺตโน สีลานิ อนุสฺสรติ
อขณฺฑานิ อจฺฉิทฺทานิ อสพลานิ อกมฺมาสานิ ภุชิสฺสานิ วิญฺญูปสฏฺฐานิ
อปรามฏฺฐานิ สมาธิสํวตฺตนิกานิ ยสฺมึ มหานาม สมเย อริยสาวโก
อตฺตโน สีลานิ ๑- อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมึ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ
โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ
อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ สีลํ อารพฺภ อุชุคตจิตฺโต โข
ปน มหานาม อริยสาวโก ลภติ อตฺถเวทํ ลภติ ธมฺมเวทํ ลภติ
ธมฺมูปสญฺหิตํ *- ปามุชฺชํ ปมุทิตสฺส ปีติ ชายติ ปีติมนสฺส กาโย
ปสฺสมฺภติ ปสฺสทฺธกาโย สุขํ เวทยติ สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ อยํ วุจฺจติ
มหานาม อริยสาวโก วิสมคตาย ปชาย สมปฺปตฺโต วิหรติ
สพฺยาปชฺฌาย ปชาย อพฺยาปชฺโฌ วิหรติ ธมฺมโสตํ สมาปนฺโน
สีลานุสฺสตึ ภาเวติ ฯ
{๒๘๑.๕} ปุน จปรํ มหานาม อริยสาวโก อตฺตโน จาคํ
อนุสฺสรติ ลาภา วต เม สุลทฺธํ วต เม โยหํ มจฺเฉรมลปริยุฏฺฐิตาย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สีลํ ฯ
@มีการแก้ไขคำ ธมฺมูสปสญฺหิตํ เป็น ธมฺมูปสญฺหิตํ
ปชาย วิคตมลมจฺเฉเรน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสามิ มุตฺตจาโค
ปยตปาณิ โวสฺสคฺครโต ยาจโยโค ทานสํวิภาครโตติ ยสฺมึ มหานาม
สมเย อริยสาวโก จาคํ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมึ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ
จิตฺตํ โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ
โหติ อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ จาคํ อารพฺภ อุชุคตจิตฺโต
โข ปน มหานาม อริยสาวโก ลภติ อตฺถเวทํ ลภติ ธมฺมเวทํ ลภติ
ธมฺมูปสญฺหิตํ ปามุชฺชํ ปมุทิตสฺส ปีติ ชายติ ปีติมนสฺส กาโย
ปสฺสมฺภติ ปสฺสทฺธกาโย สุขํ เวทยติ สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ อยํ
วุจฺจติ มหานาม อริยสาวโก วิสมคตาย ปชาย สมปฺปตฺโต วิหรติ
สพฺยาปชฺฌาย ปชาย อพฺยาปชฺโฌ วิหรติ ธมฺมโสตํ สมาปนฺโน
จาคานุสฺสตึ ภาเวติ ฯ
{๒๘๑.๖} ปุน จปรํ มหานาม อริยสาวโก เทวตานุสฺสตึ
ภาเวติ สนฺติ เทวา จาตุมฺมหาราชิกา ๑- สนฺติ เทวา ตาวตึสา
สนฺติ เทวา ยามา สนฺติ เทวา ตุสิตา สนฺติ เทวา นิมฺมานรติโน
สนฺติ เทวา ปรนิมฺมิตวสวตฺติโน สนฺติ เทวา พฺรหฺมกายิกา สนฺติ
เทวา ตทุตฺตริ ยถารูปาย สทฺธาย สมนฺนาคตา ตา เทวตา อิโต
จุตา ตตฺถูปปนฺนา มยฺหํปิ ตถารูปา สทฺธา สํวิชฺชติ ยถารูเปน
สีเลน สมนฺนาคตา ตา เทวตา อิโต จุตา ตตฺถูปปนฺนา มยฺหํปิ
ตถารูปํ สีลํ สํวิชฺชติ ยถารูเปน สุเตน สมนฺนาคตา ตา เทวตา
ตโต จุตา ตตฺถูปปนฺนา มยฺหํปิ ตถารูปํ สุตํ สํวิชฺชติ ยถารูเปน
จาเคน สมนฺนาคตา ตา เทวตา อิโต จุตา ตตฺถูปปนฺนา มยฺหํปิ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. จาตุมหาราชิกา ฯ
ตถารูโป จาโค สํวิชฺชติ ยถารูปาย ปญฺญาย สมนฺนาคตา ตา
เทวตา อิโต จุตา ตตฺถูปปนฺนา มยฺหํปิ ตถารูปา ปญฺญา สํวิชฺชตีติ
ยสฺมึ มหานาม สมเย อริยสาวโก อตฺตโน จ ตาสญฺจ เทวตานํ
สทฺธญฺจ สีลญฺจ สุตญฺจ จาคญฺจ ปญฺญญฺจ อนุสฺสรติ เนวสฺส
ตสฺมึ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ
โหติ น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย
จิตฺตํ โหติ เทวตา อารพฺภ อุชุคตจิตฺโต โข ปน มหานาม
อริยสาวโก ลภติ อตฺถเวทํ ลภติ ธมฺมเวทํ ลภติ ธมฺมูปสญฺหิตํ
ปามุชฺชํ ปมุทิตสฺส ปีติ ชายติ ปีติมนสฺส กาโย ปสฺสมฺภติ
ปสฺสทฺธกาโย สุขํ เวทยติ สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ อยํ วุจฺจติ
มหานาม อริยสาวโก วิสมคตาย ปชาย สมปฺปตฺโต วิหรติ
สพฺยาปชฺฌาย ปชาย อพฺยาปชฺโฌ วิหรติ ธมฺมโสตํ สมาปนฺโน
เทวตานุสฺสตึ ภาเวติ ฯ โย โส มหานาม อริยสาวโก อาคตผโล
วิญฺญาตสาสโน โส อิมินา วิหาเรน พหุลํ วิหรตีติ ฯ
อาหุเนยฺยวคฺโค ปฐโม ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
เทฺว อาหุเนยฺยา อินฺทฺริย- พลานิ ตโย อาชานิยา
อนุตฺตริยอนุสฺสตา ๑- มหานาเมน เต ทสาติ ฯ
--------------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ...อนุสฺสตี ฯ
สาราณิยาทิวคฺโค ทุติโย
[๒๘๒] ๑๑ ฉยิเม ภิกฺขเว ธมฺมา สาราณียา กตเม ฉ อิธ
ภิกฺขเว ภิกฺขุโน เมตฺตํ กายกมฺมํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ โหติ สพฺรหฺมจารีสุ
อาวิ เจว รโห จ อยมฺปิ ธมฺโม สาราณีโย ฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว
ภิกฺขุโน เมตฺตํ วจีกมฺมํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ โหติ สพฺรหฺมจารีสุ อาวิ
เจว รโห จ อยมฺปิ ธมฺโม สาราณีโย ฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว
ภิกฺขุโน เมตฺตํ มโนกมฺมํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ โหติ สพฺรหฺมจารีสุ อาวิ เจว
รโห จ อยมฺปิ ธมฺโม สาราณีโย ฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เย เต
ลาภา ธมฺมิกา ธมฺมลทฺธา อนฺตมโส ปตฺตปริยาปนฺนมตฺตมฺปิ
ตถารูเปหิ ลาเภหิ อปฺปฏิวิภตฺตโภคี โหติ สีลวนฺเตหิ สพฺรหฺมจารีหิ
สาธารณโภคี อยมฺปิ ธมฺโม สาราณีโย ฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ ยานิ ตานิ สีลานิ อขณฺฑานิ อจฺฉิทฺทานิ อสพลานิ อกมฺมาสานิ
ภุชิสฺสานิ วิญฺญูปสฏฺฐานิ อปรามฏฺฐานิ สมาธิสํวตฺตนิกานิ ตถารูเปหิ
สีเลหิ สีลสามญฺญคโต วิหรติ สพฺรหฺมจารีหิ อาวิ เจว รโห จ
อยมฺปิ ธมฺโม สาราณีโย ฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ยายํ ทิฏฺฐิ
อริยา นิยฺยานิกา นิยฺยาติ ๑- ตกฺกรสฺส สมฺมาทุกฺขกฺขยาย ตถารูปาย
ทิฏฺฐิยา ทิฏฺฐิสามญฺญคโต วิหรติ สพฺรหฺมจารีหิ อาวิ เจว รโห จ
อยมฺปิ ธมฺโม สาราณีโย ฯ อิเม โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺมา สาราณียาติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ยุ นิยานิกา นิยาติ ฯ
[๒๘๓] ๑๒ ฉยิเม ภิกฺขเว ธมฺมา สาราณียา ปิยกรณา ครุกรณา
สงฺคหาย อวิวาทาย สามคฺคิยา เอกีภาวาย สํวตฺตนฺติ กตเม ฉ
อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน เมตฺตํ กายกมฺมํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ โหติ สพฺรหฺมจารีสุ
อาวิ เจว รโห จ อยมฺปิ ธมฺโม สาราณีโย ปิยกรโณ ครุกรโณ
สงฺคหาย อวิวาทาย สามคฺคิยา เอกีภาวาย สํวตฺตติ ฯ
{๒๘๓.๑} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน เมตฺตํ วจีกมฺมํ
ปจฺจุปฏฺฐิตํ โหติ ฯเปฯ เมตฺตํ มโนกมฺมํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ โหติ
สพฺรหฺมจารีสุ อาวิ เจว รโห จ อยมฺปิ ธมฺโม สาราณีโย
ปิยกรโณ ครุกรโณ สงฺคหาย อวิวาทาย สามคฺคิยา เอกีภาวาย
สํวตฺตติ ฯ
{๒๘๓.๒} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เย เต ลาภา ธมฺมิกา ธมฺมลทฺธา
อนฺตมโส ปตฺตปริยาปนฺนมตฺตมฺปิ ตถารูเปหิ ลาเภหิ อปฺปฏิวิภตฺตโภคี
โหติ สีลวนฺเตหิ สพฺรหฺมจารีหิ สาธารณโภคี อยมฺปิ ธมฺโม สาราณีโย
ปิยกรโณ ครุกรโณ สงฺคหาย อวิวาทาย สามคฺคิยา เอกีภาวาย สํวตฺตติ ฯ
{๒๘๓.๓} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ยานิ ตานิ สีลานิ อขณฺฑานิ
อจฺฉิทฺทานิ อสพลานิ อกมฺมาสานิ ภุชิสฺสานิ วิญฺญูปสฏฺฐานิ
อปรามฏฺฐานิ สมาธิสํวตฺตนิกานิ ตถารูเปหิ สีเลหิ สีลสามญฺญคโต
วิหรติ สพฺรหฺมจารีหิ อาวิ เจว รโห จ อยมฺปิ ธมฺโม สาราณีโย
ปิยกรโณ ครุกรโณ สงฺคหาย อวิวาทาย สามคฺคิยา เอกีภาวาย
สํวตฺตติ ฯ
{๒๘๓.๔} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ยายํ ทิฏฺฐิ อริยา นิยฺยานิกา
นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส สมฺมาทุกฺขกฺขยาย ตถารูปาย ทิฏฺฐิยา
ทิฏฺฐิสามญฺญคโต วิหรติ สพฺรหฺมจารีหิ อาวิ เจว
รโห จ อยมฺปิ ธมฺโม สาราณีโย ปิยกรโณ ครุกรโณ สงฺคหาย
อวิวาทาย สามคฺคิยา เอกีภาวาย สํวตฺตติ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว ฉ
ธมฺมา สาราณียา ปิยกรณา ครุกรณา สงฺคหาย อวิวาทาย
สามคฺคิยา เอกีภาวาย สํวตฺตนฺตีติ ฯ
[๒๘๔] ๑๓ ฉยิมา ภิกฺขเว นิสฺสารณิยา ธาตุโย กตมา ฉ อิธ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ วเทยฺย เมตฺตา หิ โข เม เจโตวิมุตฺติ ภาวิตา
พหุลีกตา ยานีกตา วตฺถุกตา อนุฏฺฐิตา ปริจิตา สุสมารทฺธา อถ
จ ปน เม พฺยาปาโท จิตฺตํ ปริยาทาย ติฏฺฐตีติ โส มา เหวนฺติสฺส
วจนีโย มา อายสฺมา เอวํ อวจ มา ภควนฺตํ อพฺภาจิกฺขิ น หิ สาธุ
ภควโต อพฺภกฺขานํ น หิ ภควา เอวํ วเทยฺย อฏฺฐานเมตํ อาวุโส
อนวกาโส ยํ เมตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา ภาวิตาย พหุลีกตาย ยานีกตาย
วตฺถุกตาย อนุฏฺฐิตาย ปริจิตาย สุสมารทฺธาย อถ จ ปนสฺส พฺยาปาโท
จิตฺตํ ปริยาทาย ฐสฺสตีติ ๑- เนตํ ฐานํ วิชฺชติ นิสฺสรณเญฺหตํ อาวุโส
พฺยาปาทสฺส ยทิทํ เมตฺตา เจโตวิมุตฺติ ๒- ฯ
{๒๘๔.๑} อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ วเทยฺย กรุณา หิ โข เม
เจโตวิมุตฺติ ภาวิตา พหุลีกตา ยานีกตา วตฺถุกตา อนุฏฺฐิตา ปริจิตา
สุสมารทฺธา อถ จ ปน เม วิเหสา จิตฺตํ ปริยาทาย ติฏฺฐตีติ โส มา
เหวนฺติสฺส วจนีโย มา อายสฺมา เอวํ อวจ มา ภควนฺตํ อพฺภาจิกฺขิ
น หิ สาธุ ภควโต อพฺภกฺขานํ น หิ ภควา เอวํ วเทยฺย อฏฺฐานเมตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ ๒ ม. เจโตวิมุตฺตีติ ฯ
อาวุโส อนวกาโส ยํ กรุณาย เจโตวิมุตฺติยา ภาวิตาย พหุลีกตาย
ยานีกตาย วตฺถุกตาย อนุฏฺฐิตาย ปริจิตาย สุสมารทฺธาย อถ จ
ปนสฺส วิเหสา จิตฺตํ ปริยาทาย ฐสฺสตีติ ๑- เนตํ ฐานํ วิชฺชติ
นิสฺสรณเญฺหตํ อาวุโส วิเหสาย ยทิทํ กรุณา เจโตวิมุตฺติ ๒- ฯ
{๒๘๔.๒} อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ วเทยฺย มุทิตา หิ โข เม
เจโตวิมุตฺติ ภาวิตา พหุลีกตา ยานีกตา วตฺถุกตา อนุฏฺฐิตา
ปริจิตา สุสมารทฺธา อถ จ ปน เม อรติ จิตฺตํ ปริยาทาย ติฏฺฐตีติ
โส มา เหวนฺติสฺส วจนีโย มา อายสฺมา เอวํ อวจ มา ภควนฺตํ
อพฺภาจิกฺขิ น หิ สาธุ ภควโต อพฺภกฺขานํ น หิ ภควา เอวํ
วเทยฺย อฏฺฐานเมตํ อาวุโส อนวกาโส ยํ มุทิตาย เจโตวิมุตฺติยา
ภาวิตาย พหุลีกตาย ยานีกตาย วตฺถุกตาย อนุฏฺฐิตาย ปริจิตาย
สุสมารทฺธาย อถ จ ปนสฺส อรติ จิตฺตํ ปริยาทาย ฐสฺสตีติ เนตํ
ฐานํ วิชฺชติ นิสฺสรณเญฺหตํ อาวุโส อรติยา ยทิทํ มุทิตา
เจโตวิมุตฺติ ฯ
{๒๘๔.๓} อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ วเทยฺย อุเปกฺขา หิ
โข เม เจโตวิมุตฺติ ภาวิตา พหุลีกตา ยานีกตา วตฺถุกตา อนุฏฺฐิตา
ปริจิตา สุสมารทฺธา อถ จ ปน เม ราโค จิตฺตํ ปริยาทาย
ติฏฺฐตีติ โส มา เหวนฺติสฺส วจนีโย มา อายสฺมา เอวํ อวจ มา
ภควนฺตํ อพฺภาจิกฺขิ น หิ สาธุ ภควโต อพฺภกฺขานํ น หิ ภควา
เอวํ วเทยฺย อฏฺฐานเมตํ อาวุโส อนวกาโส ยํ อุเปกฺขาย
เจโตวิมุตฺติยา ภาวิตาย พหุลีกตาย ยานีกตาย วตฺถุกตาย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ ๒ ม. เจโตวิมุตฺตีติ ฯ
อนุฏฺฐิตาย ปริจิตาย สุสมารทฺธาย อถ จ ปนสฺส ราโค จิตฺตํ
ปริยาทาย ฐสฺสตีติ ๑- เนตํ ฐานํ วิชฺชติ นิสฺสรณเญฺหตํ อาวุโส
ราคสฺส ยทิทํ อุเปกฺขา เจโตวิมุตฺติ ๒- ฯ
{๒๘๔.๔} อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ วเทยฺย อนิมิตฺตา หิ โข เม
เจโตวิมุตฺติ ภาวิตา พหุลีกตา ยานีกตา วตฺถุกตา อนุฏฺฐิตา ปริจิตา
สุสมารทฺธา อถ จ ปน เม นิมิตฺตานุสาริ วิญฺญาณํ โหตีติ โส มา
เหวนฺติสฺส วจนีโย มา อายสฺมา เอวํ อวจ มา ภควนฺตํ อพฺภาจิกฺขิ
น หิ สาธุ ภควโต อพฺภกฺขานํ น หิ ภควา เอวํ วเทยฺย อฏฺฐานเมตํ
อาวุโส อนวกาโส ยํ อนิมิตฺตาย เจโตวิมุตฺติยา ภาวิตาย พหุลีกตาย
ยานีกตาย วตฺถุกตาย อนุฏฺฐิตาย ปริจิตาย สุสมารทฺธาย อถ จ
ปนสฺส นิมิตฺตานุสาริ วิญฺญาณํ ภวิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ
นิสฺสรณเญฺหตํ อาวุโส สพฺพนิมิตฺตานํ ยทิทํ อนิมิตฺตา เจโตวิมุตฺติ ๒- ฯ
{๒๘๔.๕} อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ วเทยฺย อสฺมีติ โข เม วิคเต ๓-
อยมหมสฺมีติ จ น สมนุปสฺสามิ อถ จ ปน เม วิจิกิจฺฉากถํกถาสลฺลํ
จิตฺตํ ปริยาทาย ติฏฺฐตีติ โส มา เหวนฺติสฺส วจนีโย มา อายสฺมา
เอวํ อวจ มา ภควนฺตํ อพฺภาจิกฺขิ น หิ สาธุ ภควโต อพฺภกฺขานํ น หิ
ภควา เอวํ วเทยฺย อฏฺฐานเมตํ อาวุโส อนวกาโส ยํ อสฺมีติ วิคเต
อยมหมสฺมีติ จ อสมนุปสฺสโต ๔- อถ จ ปนสฺส วิจิกิจฺฉากถํกถาสลฺลํ
จิตฺตํ ปริยาทาย ฐสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ นิสฺสรณเญฺหตํ
อาวุโส วิจิกิจฺฉากถํกถาสลฺลสฺส ยทิทํ อสฺมีติ มานสมุคฺฆาโต ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ ๒ ม. เจโตวิมุตฺตีติ ฯ ๓ ม. ยุ. วิคตํ ... ฯ
@๔ ม. ยุ. น สมนุปสฺสโต ฯ
อิมา โข ภิกฺขเว ฉ นิสฺสารณิยา ๑- ธาตุโยติ ฯ
[๒๘๕] ๑๔ ตตฺร โข อายสฺมา สารีปุตฺโต ภิกฺขู อามนฺเตสิ อาวุโส
ภิกฺขโวติ ฯ อาวุโสติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต สารีปุตฺตสฺส
ปจฺจสฺโสสุํ ฯ อายสฺมา สารีปุตฺโต เอตทโวจ ตถา ตถา อาวุโส
ภิกฺขุ วิหารํ กปฺเปติ ยถา ยถาสฺส วิหารํ กปฺปยโต น ภทฺทกํ
มรณํ โหติ น ภทฺทิกา ๒- กาลกิริยา กถญฺจาวุโส ภิกฺขุ ตถา ตถา
วิหารํ กปฺเปติ ยถา ยถาสฺส วิหารํ กปฺปยโต น ภทฺทกํ มรณํ
โหติ น ภทฺทิกา กาลกิริยา อิธาวุโส ภิกฺขุ กมฺมาราโม โหติ
กมฺมรโต กมฺมารามตํ อนุยุตฺโต ภสฺสาราโม โหติ ภสฺสรโต
ภสฺสารามตํ อนุยุตฺโต นิทฺทาราโม โหติ นิทฺทารโต นิทฺทารามตํ
อนุยุตฺโต สงฺคณิการาโม โหติ สงฺคณิการโต สงฺคณิการามตํ
อนุยุตฺโต สํสคฺคาราโม โหติ สํสคฺครโต สํสคฺคารามตํ อนุยุตฺโต
ปปญฺจาราโม โหติ ปปญฺจรโต ปปญฺจารามตํ อนุยุตฺโต เอวํ โข
อาวุโส ภิกฺขุ ตถา ตถา วิหารํ กปฺเปติ ยถา ยถาสฺส วิหารํ
กปฺปยโต น ภทฺทกํ มรณํ โหติ น ภทฺทิกา กาลกิริยา อยํ
วุจฺจตาวุโส ภิกฺขุ สกฺกายาภิรโต น ปหาสิ ๓- สกฺกายํ สมฺมา
ทุกฺขสฺส อนฺตกิริยาย ฯ
{๒๘๕.๑} ตถา ตถา อาวุโส ภิกฺขุ วิหารํ กปฺเปติ ยถา
ยถาสฺส วิหารํ กปฺปยโต ภทฺทกํ มรณํ โหติ ภทฺทิกา กาลกิริยา
กถญฺจาวุโส ภิกฺขุ ตถา ตถา วิหารํ กปฺเปติ ยถา ยถาสฺส วิหารํ
กปฺปยโต ภทฺทกํ มรณํ โหติ ภทฺทิกา กาลกิริยา อิธาวุโส
@เชิงอรรถ: ๑ ม. นิสฺสารณีโยติ ฯ ๒ โป. ม. ภทฺทกา ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ ๓ ม. นปฺปชหาสิ ฯ
ภิกฺขุ น กมฺมาราโม โหติ น กมฺมรโต น กมฺมารามตํ อนุยุตฺโต น
ภสฺสาราโม โหติ น ภสฺสรโต น ภสฺสารามตํ อนุยุตฺโต น นิทฺทาราโม
โหติ น นิทฺทารโต น นิทฺทารามตํ อนุยุตฺโต น สงฺคณิการาโม โหติ น
สงฺคณิการโต น สงฺคณิการามตํ อนุยุตฺโต น สํสคฺคาราโม โหติ
น สํสคฺครโต น สํสคฺคารามตํ อนุยุตฺโต น ปปญฺจาราโม โหติ
น ปปญฺจรโต น ปปญฺจารามตํ อนุยุตฺโต เอวํ โข อาวุโส
ภิกฺขุ ตถา ตถา วิหารํ กปฺเปติ ยถา ยถาสฺส วิหารํ กปฺปยโต
ภทฺทกํ มรณํ โหติ ภทฺทิกา กาลกิริยา อยํ วุจฺจตาวุโส ภิกฺขุ
นิพฺพานาภิรโต ปหาสิ ๑- สกฺกายํ สมฺมา ทุกฺขสฺส อนฺตกิริยายาติ ฯ
โย ปปญฺจํ อนุยุตฺโต ๒- ปปญฺจาภิรโต มโค
วิราธยิ ๓- โส นิพฺพานํ โยคกฺเขมํ อนุตฺตรํ ฯ
โย จ ปปญฺจํ หิตฺวาน นิปฺปปญฺจปเท รโต
อาราธยิ ๓- โส นิพฺพานํ โยคกฺเขมํ อนุตฺตรนฺติ ฯ
[๒๘๖] ๑๕ ตตฺร โข อายสฺมา สารีปุตฺโต ภิกฺขู อามนฺเตสิ ตถา
ตถาวุโส ภิกฺขุ วิหารํ กปฺเปติ ยถา ยถาสฺส วิหารํ กปฺปยโต
กาลกิริยา อนุตปฺปา โหติ กถญฺจาวุโส ภิกฺขุ ตถา ตถา วิหารํ
กปฺเปติ ยถา ยถาสฺส วิหารํ กปฺปยโต กาลกิริยา อนุตปฺปา
โหติ อิธาวุโส ภิกฺขุ กมฺมาราโม โหติ กมฺมรโต กมฺมารามตํ
อนุยุตฺโต ภสฺสาราโม โหติ ... นิทฺทาราโม โหติ ... สงฺคณิการาโม
โหติ ... สํสคฺคาราโม โหติ ... ปปญฺจาราโม โหติ ปปญฺจรโต
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปชหาสิ ฯ อิโต ปรํ เอเสว นโย ฯ ๒ ม. ยุ. ปปญฺจมนุยุตฺโต ฯ ๓ ม. วิราธยี ฯ
ปปญฺจารามตํ อนุยุตฺโต เอวํ โข อาวุโส ภิกฺขุ ตถา ตถา วิหารํ
กปฺเปติ ยถา ยถาสฺส วิหารํ กปฺปยโต กาลกิริยา อนุตปฺปา
โหติ อยํ วุจฺจตาวุโส ภิกฺขุ สกฺกายาภิรโต น ปหาสิ สกฺกายํ
สมฺมา ทุกฺขสฺส อนฺตกิริยาย ฯ
{๒๘๖.๑} ตถา ตถา อาวุโส ภิกฺขุ วิหารํ
กปฺเปติ ยถา ยถาสฺส วิหารํ กปฺปยโต กาลกิริยา อนนุตปฺปา โหติ
กถญฺจาวุโส ภิกฺขุ ตถา ตถา วิหารํ กปฺเปติ ยถา ยถาสฺส
วิหารํ กปฺปยโต กาลกิริยา อนนุตปฺปา โหติ อิธาวุโส ภิกฺขุ
น กมฺมาราโม โหติ น กมฺมรโต น กมฺมารามตํ อนุยุตฺโต น
ภสฺสาราโม โหติ ฯเปฯ น นิทฺทาราโม โหติ [๑]- น สงฺคณิการาโม
โหติ [๑]- น สํสคฺคาราโม โหติ ฯเปฯ น ปปญฺจาราโม โหติ น
ปปญฺจรโต น ปปญฺจารามตํ อนุยุตฺโต เอวํ โข อาวุโส ภิกฺขุ
ตถา ตถา วิหารํ กปฺเปติ ยถา ยถาสฺส วิหารํ กปฺปยโต กาลกิริยา
อนนุตปฺปา โหติ อยํ วุจฺจตาวุโส ภิกฺขุ นิพฺพานาภิรโต ปหาสิ
สกฺกายํ สมฺมา ทุกฺขสฺส อนฺตกิริยายาติ ฯ
โย ปปญฺจํ อนุยุตฺโต ปปญฺจาภิรโต มโค
วิราธยิ โส นิพฺพานํ โยคกฺเขมํ อนุตฺตรํ ฯ
โย จ ปปญฺจํ หิตฺวาน นิปฺปปญฺจปเท รโต
อาราธยิ โส นิพฺพานํ โยคกฺเขมํ อนุตฺตรนฺติ ฯ
[๒๘๗] ๑๖ เอกํ สมยํ ภควา ภคฺเคสุ วิหรติ สุํสุมารคีเร ๒-
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. เอตฺถนฺตเร ฯเปฯ อิติ อตฺถิ ฯ ๒ ม. สุสุมารคิเร ฯ
เภสกฬาวเน มิคทาเย ฯ เตน โข ปน สมเยน นกุลปิตา คหปติ
อาพาธิโก โหติ ทุกฺขิโต พาฬฺหคิลาโน ฯ อถ โข นกุลมาตา คหปตานี
นกุลปิตรํ คหปตี เอตทโวจ มา โข ตฺวํ คหปติ สาเปกฺโข ๑-
กาลมกาสิ ทุกฺขา คหปติ สาเปกฺขสฺส กาลกิริยา ครหิตา จ
ภควตา สาเปกฺขสฺส กาลกิริยา สิยา โข ปน เต คหปติ
เอวมสฺส นกุลมาตา คหปตานี มมจฺจเยน น สกฺขิสฺสติ ๒- ทารเก
โปเสตุํ ฆราวาสํ สณฺฐริตุนฺติ ๓- น โข ปเนตํ คหปติ เอวํ ทฏฺฐพฺพํ
กุสลาหํ คหปติ กปฺปาสํ กนฺติตุํ เวณึ โอลิขิตุํ สกฺโกมหํ คหปติ
ตวจฺจเยน ทารเก โปเสตุํ ฆราวาสํ สณฺฐริตุํ ตสฺมา ติห ตฺวํ
คหปติ มา สาเปกฺโข กาลมกาสิ ทุกฺขา คหปติ สาเปกฺขสฺส
กาลกิริยา ครหิตา จ ภควตา สาเปกฺขสฺส กาลกิริยา สิยา โข
ปน เต คหปติ เอวมสฺส นกุลมาตา คหปตานี มมจฺจเยน อญฺญํ
ภตฺตารํ ๔- คมิสฺสตีติ น โข ปเนตํ คหปติ เอวํ ทฏฺฐพฺพํ
{๒๘๗.๑} ตฺวญฺเจว โข คหปติ ชานาสิ อหญฺจ ยถา ๕-
โสฬสวสฺสานิ คหฏฺฐพฺรหฺมจริยํ ๖- สมาจิณฺณํ ตสฺมา ติห ตฺวํ
คหปติ มา สาเปกฺโข กาลมกาสิ ทุกฺขา คหปติ สาเปกฺขสฺส
กาลกิริยา ครหิตา จ ภควตา สาเปกฺขสฺส กาลกิริยา สิยา โข
ปน เต คหปติ เอวมสฺส นกุลมาตา คหปตานี มมจฺจเยน น
ทสฺสนกามา ภวิสฺสติ ภควโต น ทสฺสนกามา ภิกฺขุสงฺฆสฺสาติ
น โข ปเนตํ คหปติ เอวํ ทฏฺฐพฺพํ
{๒๘๗.๒} อหํ หิ คหปติ [๗]- ทสฺสนกามตรา จ ภวิสฺสามิ ภควโต
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สาเป ... ฯ ๒ ม. น นกุลมาตา .. สกฺขิสฺสติ ฯ ยุ. น สกฺโกติ ฯ
@๓ ม. สนฺธริตุนฺติ ฯ ยุ. สนฺถริตุนฺติ ฯ ๔ ม. ยุ. ฆรํ ฯ ๕ ม. ยํ โน ฯ
@ยุ. ยถา โน ฯ ๖ ม. ยุ. คหฏฺฐกํ พฺรหฺมจริยํ ฯ ๗ ม. ยุ. ตวจฺจเยน ฯ
ทสฺสนกามตรา จ ภิกฺขุสงฺฆสฺส ตสฺมา ติห ตฺวํ คหปติ มา
สาเปกฺโข กาลมกาสิ ทุกฺขา คหปติ สาเปกฺขสฺส กาลกิริยา ครหิตา
จ ภควตา สาเปกฺขสฺส กาลกิริยา สิยา โข ปน เต คหปติ เอวมสฺส
น นกุลมาตา คหปตานี มมจฺจเยน สีเลสุ ๑- ปริปูรการินีติ
น โข ปเนตํ คหปติ เอวํ ทฏฺฐพฺพํ
{๒๘๗.๓} ยาวตา โข คหปติ ตสฺส ภควโต สาวิกา คิหี
โอทาตวสนา สีเลสุ ปริปูรการินิโย อหนฺตาสํ อญฺญตรา ยสฺส
โข ปนสฺส กงฺขา วา วิมติ วา อยํ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ
ภคฺเคสุ วิหรติ สุํสุมารคีเร ๒- เภสกฬาวเน มิคทาเย ตํ ภควนฺตํ
อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉตุ ตสฺมา ติห ตฺวํ คหปติ มา สาเปกฺโข
กาลมกาสิ ทุกฺขา คหปติ สาเปกฺขสฺส กาลกิริยา ครหิตา จ
ภควตา สาเปกฺขสฺส กาลกิริยา สิยา โข ปน เต คหปติ เอวมสฺส
น นกุลมาตา คหปตานี ลาภินี อชฺฌตฺตญฺเจโตสมถสฺสาติ น โข
ปเนตํ คหปติ เอวํ ทฏฺฐพฺพํ
{๒๘๗.๔} ยาวตา โข คหปติ ตสฺส ภควโต สาวิกา คิหี
โอทาตวสนา ลาภินิโย อชฺฌตฺตญฺเจโตสมถสฺส อหนฺตาสํ
อญฺญตรา ยสฺส โข ปนสฺส กงฺขา วา วิมติ วา อยํ โส ภควา
อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ภคฺเคสุ วิหรติ สุํสุมารคีเร เภสกฬาวเน
มิคทาเย ตํ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉตุ ตสฺมา ติห
ตฺวํ คหปติ มา สาเปกฺโข กาลมกาสิ ทุกฺขา คหปติ
สาเปกฺขสฺส กาลกิริยา ครหิตา จ ภควตา สาเปกฺขสฺส
กาลกิริยา สิยา โข ปน เต คหปติ เอวมสฺส น
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. นกุลมาตา .. น สีเลสุ ... ฯ ๒ ม. สุสุมารติเร ฯ ยุ. สุํสุมารติเร ฯ
นกุลมาตา คหปตานี อิมสฺมึ ธมฺมวินเย โอคาธปฺปตฺตา
ปติคาธปฺปตฺตา อสฺสาสปฺปตฺตา ติณฺณวิจิกิจฺฉา วิคตกถํกถา
เวสารชฺชปฺปตฺตา อปรปฺปจฺจยา สตฺถุ สาสเน วิหรตีติ
น โข ปเนตํ คหปติ เอวํ ทฏฺฐพฺพํ
{๒๘๗.๕} ยาวตา โข คหปติ ตสฺส ภควโต สาวิกา คิหี โอทาตวสนา
อิมสฺมึ ธมฺมวินเย โอคาธปฺปตฺตา ปติคาธปฺปตฺตา อสฺสาสปฺปตฺตา
ติณฺณวิจิกิจฺฉา วิคตกถํกถา เวสารชฺชปฺปตฺตา อปรปฺปจฺจยา
สตฺถุ สาสเน วิหรนฺติโย ๑- อหนฺตาสํ อญฺญตรา ยสฺส โข ปนสฺส
กงฺขา วา วิมติ วา อยํ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ภคฺเคสุ
วิหรติ สุํสุมารคีเร เภสกฬาวเน มิคทาเย ตํ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา
ปุจฺฉตุ ตสฺมา ติห ตฺวํ คหปติ มา สาเปกฺโข กาลมกาสิ ทุกฺขา
คหปติ สาเปกฺขสฺส กาลกิริยา ครหิตา จ ภควตา สาเปกฺขสฺส
กาลกิริยาติ ฯ
{๒๘๗.๖} อถ โข นกุลปิตุโน คหปติสฺส นกุลมาตาย ๒-
คหปตานิยา อิมินา โอวาเทน โอวทิยมานสฺส โส อาพาโธ ฐานโส
ปฏิปฺปสฺสมฺภิ วุฏฺฐหิ จ นกุลปิตา คหปติ ตมฺหา อาพาธา ตถา
ปหีโน จ ปน นกุลปิตุโน คหปติสฺส โส อาพาโธ อโหสิ อถ โข
นกุลปิตา คหปติ คิลานา วุฏฺฐิโตว ๓- อจิรวุฏฺฐิโต เคลญฺญา
ทณฺฑโมลุพฺภ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข นกุลปิตรํ คหปตึ
ภควา เอตทโวจ ลาภา เต คหปติ สุลทฺธํ เต คหปติ ยสฺส เต
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. วิหรนฺติ ฯ ๒ ม. ยุ. นกุลมาตรา ฯ ๓ ม. ยุ. วสทฺโท นตฺถิ ฯ
นกุลมาตา คหปตานี อนุกมฺปิกา อตฺถกามา โอวาทิกา อนุสาสิกา
ยาวตา โข คหปติ มม สาวิกา คิหี โอทาตวสนา สีเลสุ
ปริปูรการินิโย นกุลมาตา คหปตานี ตาสํ อญฺญตรา ยาวตา
โข คหปติ มม สาวิกา คิหี โอทาตวสนา ลาภินิโย
อชฺฌตฺตญฺเจโตสมถสฺส นกุลมาตา คหปตานี ตาสํ อญฺญตรา
ยาวตา โข คหปติ มม สาวิกา คิหี โอทาตวสนา อิมสฺมึ
ธมฺมวินเย โอคาธปฺปตฺตา ปติคาธปฺปตฺตา อสฺสาสปฺปตฺตา
ติณฺณวิจิกิจฺฉา วิคตกถํกถา เวสารชฺชปฺปตฺตา อปรปฺปจฺจยา
สตฺถุ สาสเน วิหรนฺติโย ๑- นกุลมาตา คหปตานี ตาสํ
อญฺญตรา ลาภา เต คหปติ สุลทฺธํ เต คหปติ ยสฺส เต
นกุลมาตา คหปตานี อนุกมฺปิกา อตฺถกามา โอวาทิกา
อนุสาสิกาติ ฯ
[๒๘๘] ๑๗ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน
อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ อถ โข ภควา สายณฺหสมยํ
ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต เยนุปฏฺฐานสาลา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ ฯ อายสฺมาปิ โข
สารีปุตฺโต สายณฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต เยนุปฏฺฐานสาลา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
อายสฺมาปิ โข มหาโมคฺคลฺลาโน อายสฺมาปิ โข มหากสฺสโป
อายสฺมาปิ โข มหากจฺจาโน ๒- อายสฺมาปิ โข มหาโกฏฺฐิโก ๓-
อายสฺมาปิ โข มหาจุนฺโท อายสฺมาปิ โข มหากปฺปิโน
อายสฺมาปิ โข อนุรุทฺโธ อายสฺมาปิ โข เรวโต อายสฺมาปิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. วิหรนฺติ ฯ ๒ โป. ม. กจฺจายโน ฯ ๓ ยุ. มหาโกฏฺฐิโต ฯ
โข อานนฺโท สายณฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต เยนุปฏฺฐานสาลา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
อถ โข ภควา พหุเทว รตฺตึ นิสชฺชาย วีตินาเมตฺวา อุฏฺฐายาสนา
วิหารํ ปาวิสิ ฯ เตปิ โข อายสฺมนฺโต อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต
อุฏฺฐายาสนา ยถาวิหารํ อคมํสุ ฯ
{๒๘๘.๑} เย ปน ตตฺถ ภิกฺขู นวา อจิรปพฺพชิตา อธุนาคตา อิมํ
ธมฺมวินยํ เต ยาว สุริยสฺสุคฺคมนา ๑- กากจฺฉมานา สุปึสุ ฯ อทฺทสา
โข ภควา ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน เต ภิกฺขู ยาว
สุริยสฺสุคฺคมนา ๑- กากจฺฉมาเน สุปนฺเต ทิสฺวา เยนุปฏฺฐานสาลา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ นิสชฺช โข ภควา
ภิกฺขู อามนฺเตสิ
{๒๘๘.๒} กหํ นุ โข ภิกฺขเว สารีปุตฺโต กหํ โมคฺคลฺลาโน ๒-
กหํ มหากสฺสโป กหํ มหากจฺจาโน กหํ มหาโกฏฺฐิโก กหํ
มหาจุนฺโท กหํ มหากปฺปิโน กหํ อนุรุทฺโธ กหํ เรวโต กหํ
อานนฺโท กหํ นุ โข เต ภิกฺขเว เถรา สาวกา คตาติ เตปิ
โข ภนฺเต อายสฺมนฺโต อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต อุฏฺฐายาสนา
ยถาวิหารํ อคมํสูติ เตน โน ๓- ตุเมฺห ภิกฺขเว เถรา ภิกฺขู
นวา ๔- ยาว สุริยสฺสุคฺคมนา กากจฺฉมานา สุปถ ตํ กึ
มญฺญถ ภิกฺขเว อปินุ ตุเมฺหหิ ทิฏฺฐํ วา สุตํ วา ราชา ขตฺติโย
มุทฺธาวสิตฺโต ๕- ยาวทตฺถํ เสยฺยสุขํ ปสฺสสุขํ มิทฺธสุขํ อนุยุตฺโต
วิหรนฺโต ยาวชีวํ รชฺชํ กาเรนฺโต ชนปทสฺส วา ปิโย
มนาโปติ โน เหตํ ภนฺเต สาธุ ภิกฺขเว มยาปิ โข เอตํ ภิกฺขเว
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สูริยุคฺคมนา ฯ ๒ ม. ยุ. มหาโมคฺคลฺลาโน ฯ ๓ โป. เก นุโข ฯ ม. เกน โน ฯ
@๔ โป. นวาติ ฯ ม. นาคตาติ ฯ ๕ ม. มุทฺธาภิสิตฺโต ฯ
เนว ทิฏฺฐํ น สุตํ ราชา ขตฺติโย มุทฺธาวสิตฺโต ๑- ยาวทตฺถํ
เสยฺยสุขํ ปสฺสสุขํ มิทฺธสุขํ อนุยุตฺโต วิหรนฺโต ยาวชีวํ รชฺชํ
กาเรนฺโต ชนปทสฺส วา ปิโย มนาโปติ
{๒๘๘.๓} ตํ กึ มญฺญถ ภิกฺขเว อปินุ ตุเมฺหหิ ทิฏฺฐํ วา สุตํ วา
รฏฺฐิโก เปตฺตนิโก ๒- เสนาปติโก ๓- คามคามณิโก ปูคคามณิโก
ยาวทตฺถํ เสยฺยสุขํ ปสฺสสุขํ มิทฺธสุขํ อนุยุตฺโต วิหรนฺโต ยาวชีวํ
ปูคคามณิกตฺตํ กาเรนฺโต ปูคสฺส วา ปิโย มนาโปติ โน เหตํ ภนฺเต
สาธุ ภิกฺขเว มยาปิ โข เอตํ ภิกฺขุเว ภิกฺขเว เนว ทิฏฺฐํ น สุตํ
ปูคคามณิโก ยาวทตฺถํ เสยฺยสุขํ ปสฺสสุขํ มิทฺธสุขํ อนุยุตฺโต วิหรนฺโต
ยาวชีวํ ปูคคามณิกตฺตํ [๔]- กาเรนฺโต ปูคสฺส วา ปิโย มนาโปติ
{๒๘๘.๔} ตํ กึ มญฺญถ ภิกฺขเว อปินุ ตุเมฺหหิ ทิฏฺฐํ วา สุตํ วา
สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา ยาวทตฺถํ เสยฺยสุขํ ปสฺสสุขํ มิทฺธสุขํ
อนุยุตฺโต อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวาโร โภชเน อมตฺตญฺญู ชาคริยํ
อนนุยุตฺโต อวิปสสโก กุสลานํ ธมฺมานํ ปุพฺพรตฺตาปรรตฺตํ โพธิปกฺขิยานํ
ธมฺมานํ ภาวนานุโยคํ อนนุยุตฺโต อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ
ปญฺญาวิมุตฺตึ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช
วิหรนฺโตติ โน เหตํ ภนฺเต สาธุ ภิกฺขเว มยาปิ โข เอตํ
ภิกฺขเว เนว ทิฏฺฐํ น สุตํ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา ยาวทตฺถํ
เสยฺยสุขํ ปสฺสสุขํ มิทฺธสุขํ อนุยุตฺโต อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวาโร
โภชเน อมตฺตญฺญู ชาคริยํ อนนุยุตฺโต อวิปสฺสโก กุสลานํ
ธมฺมานํ ปุพฺพรตฺตาปรรตฺตํ โพธิปกฺขิยานํ ธมฺมานํ ภาวนานุโยคํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. มุทฺธาภิสิตฺโต ฯ ๒ โป. เวตฺตนิโก ฯ ๓ โป. ยุ. เสนาย เสนาปติโก
@คามคามิโก ฯ ๔ ม. เอตฺถนฺตเร วาติ ทิสฺสติ ฯ
อนนุยุตฺโต อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ ปญฺญาวิมุตฺตึ
ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺโตติ
{๒๘๘.๕} ตสฺมา ติห ภิกฺขเว เอวํ สิกฺขิตพฺพํ อินฺทฺริเยสุ
คุตฺตทฺวารา ภวิสฺสาม โภชเน มตฺตญฺญุโน ชาคริยํ อนุยุตฺตา
วิปสฺสกา กุสลานํ ธมฺมานํ ปุพฺพรตฺตาปรรตฺตํ โพธิปกฺขิยานํ
ธมฺมานํ ภาวนานุโยคมนุยุตฺตา วิหริสฺสามาติ เอวญฺหิ โว ภิกฺขเว
สิกฺขิตพฺพนฺติ ฯ
[๒๘๙] ๑๘ เอกํ สมยํ ภควา โกสเลสุ จาริกํ จรติ มหตา
ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ ฯ อทฺทสา โข ภควา อทฺธานมคฺคํ ปฏิปนฺโน ๑-
อญฺญตรสฺมึ ปเทเส มจฺฉิกํ มจฺฉพนฺธํ มจฺเฉ วธิตฺวา ๒- วิกฺกิณมานํ
ทิสฺวา มคฺคา โอกฺกมฺม อญฺญตรสฺมึ รุกฺขมูเล ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ
นิสชฺช โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ปสฺสถ โน ตุเมฺห ภิกฺขเว
อสุํ ๓- มจฺฉิกํ มจฺฉพนฺธํ มจฺเฉ วธิตฺวา วิกฺกิณมานนฺติ เอวํ ภนฺเต
{๒๘๙.๑} ตํ กึ มญฺญถ ภิกฺขเว อปินุ ตุเมฺหหิ ทิฏฺฐํ วา สุตํ วา
มจฺฉิโก มจฺฉพนฺโธ มจฺเฉ วธิตฺวา วธิตฺวา วิกฺกิณมาโน เตน กมฺเมน
เตน อาชีเวน หตฺถิยายี วา อสฺสยายี วา รถยายี วา ยานยายี วา
โภคโภคี วา มหนฺตํ วา โภคกฺขนฺธํ อชฺฌาวสนฺโตติ โน เหตํ ภนฺเต
สาธุ ภิกฺขเว มยาปิ โข เอตํ ภิกฺขเว เนว ทิฏฺฐํ น สุตํ มจฺฉิโก
มจฺฉพนฺโธ มจฺเฉ วธิตฺวา วธิตฺวา วิกฺกิณมาโน เตน กมฺเมน เตน
อาชีเวน หตฺถิยายี วา อสฺสยายี วา รถยายี วา ยานยายี วา โภคโภคี
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อทฺธานมคฺคปฺ ... ฯ ยุ. อทฺธานมคฺคปฏิ- ฯ ๒ ม. ยุ. อาเมณฺฑิตํ ฯ
@๓ โป. ม. ยุ. อมุํ ฯ
วา มหนฺตํ วา โภคกฺขนฺธํ อชฺฌาวสนฺโตติ ตํ กิสฺส เหตุ เต หิ
โส ภิกฺขเว มจฺเฉ วชฺเฌ วธายานีเต ๑- ปาปเกน มนสานุเปกฺขติ
ตสฺมา โส เนว หตฺถิยายี โหติ น อสฺสยายี น รถยายี น ยานยายี
น โภคโภคี น มหนฺตํ โภคกฺขนฺธํ อชฺฌาวสติ
{๒๘๙.๒} ตํ กึ มญฺญถ ภิกฺขเว อปินุ ตุเมฺหหิ ทิฏฺฐํ วา สุตํ
วา โคฆาตโก คาโว วธิตฺวา วธิตฺวา วิกฺกิณมาโน เตน กมฺเมน
เตน อาชีเวน หตฺถิยายี วา อสฺสยายี วา รถยายี วา ยานยายี วา
โภคโภคี วา มหนฺตํ วา โภคกฺขนฺธํ อชฺฌาวสนฺโตติ โน เหตํ ภนฺเต
สาธุ ภิกฺขเว มยาปิ โข เอตํ ภิกฺขเว เนว ทิฏฺฐํ น สุตํ โคฆาตโก
คาโว วธิตฺวา วธิตฺวา วิกฺกิณมาโน เตน กมฺเมน เตน อาชีเวน
หตฺถิยายี วา อสฺสยายี วา รถยายี วา ยานยายี วา โภคโภคี วา
มหนฺตํ วา โภคกฺขนฺธํ อชฺฌาวสนฺโตติ ตํ กิสฺส เหตุ เต หิ
โส ภิกฺขเว คาโว วชฺเฌ วธายานีเต ๑- ปาปเกน มนสานุเปกฺขติ
ตสฺมา โส เนว หตฺถิยายี โหติ น อสฺสยายี น รถยายี น ยานยายี
น โภคโภคี น มหนฺตํ โภคกฺขนฺธํ อชฺฌาวสติ
{๒๘๙.๓} ตํ กึ มญฺญถ ภิกฺขเว อปินุ ตุเมฺหหิ ทิฏฺฐํ วา
สุตํ วา โอรพฺภิโก ฯเปฯ โสกริโก ๒- สากุณิโก
มาควิโก มิเค ๓- วธิตฺวา วธิตฺวา วิกฺกิณมาโน เตน
กมฺเมน เตน อาชีเวน หตฺถิยายี วา อสฺสยายี วา รถยายี วา
@เชิงอรรถ: ๑ โป. วธายานิเต ฯ ม. ยุ. วธายุปนีเต ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ๒ ม. ยุ. สูกริโก ฯ
@๓ ม. มเค ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
ยานยายี วา โภคโภคี วา มหนฺตํ วา โภคกฺขนฺธํ อชฺฌาวสนฺโตติ
โน เหตํ ภนฺเต สาธุ ภิกฺขเว มยาปิ โข เอตํ ภิกฺขเว เนว
ทิฏฺฐํ น สุตํ มาควิโก มิเค วธิตฺวา วธิตฺวา วิกฺกิณมาโน เตน
กมฺเมน เตน อาชีเวน หตฺถิยายี วา อสฺสยายี วา รถยายี วา
ยานยายี วา โภคโภคี วา มหนฺตํ วา โภคกฺขนฺธํ อชฺฌาวสนฺโตติ
ตํ กิสฺส เหตุ เต หิ โส ภิกฺขเว มิเค วชฺเฌ วธายานีเต ปาปเกน
มนสานุเปกฺขติ ตสฺมา โส เนว หตฺถิยายี โหติ น อสฺสยายี
น รถยายี น ยานยายี น โภคโภคี น มหนฺตํ โภคกฺขนฺธํ
อชฺฌาวสติ เต หิ โส ภิกฺขเว ติรจฺฉานคเต ปาเณ วชฺเฌ
วธายานีเต ปาปเกน มนสานุเปกฺขติ ตสฺมา โส เนว หตฺถิยายี
โหติ ๑- น อสฺสยายี น รถยายี น ยานยายี น โภคโภคี น
มหนฺตํ โภคกฺขนฺธํ อชฺฌาวสติ ๒- โก ปน วาโท ยํ มนุสฺสภูตํ
วชฺฌํ วธายานีตํ ปาปเกน มนสานุเปกฺขติ ตํ หิ ตสฺส ๓- ภิกฺขเว
โหติ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ
ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชตีติ ฯ
[๒๙๐] ๑๙ เอกํ สมยํ ภควา นาทิเก ๔- วิหรติ คิญฺชกาวสเถ ๕- ฯ
ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู
ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ มรณสฺสติ ภิกฺขเว ภาวิตา
พหุลีกตา มหปฺผลา โหติ มหานิสํสา อมโตคธา อมตปริโยสานา
ภาเวถ โน ตุเมฺห ภิกฺขเว มรณสฺสตินฺติ ฯ เอวํ วุตฺเต อญฺญตโร
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. มนสานุเปกฺขมาโน เนว หตฺถิยายี ภวิสฺสติ ฯ ๒ ม. ยุ. อชฺฌาวสิสฺสติ ฯ
@๓ ยุ. ตํ หิสฺส ฯ ๔ ม. นาติเก ฯ ๕ โป. คิชฺฌกา ... ฯ
ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ อหํปิ ๑- โข ภนฺเต ภาเวมิ มรณสฺสตินฺติ
ยถากถํ ปน ตฺวํ ภิกฺขุ ภาเวสิ มรณสฺสตินฺติ อิธ มยฺหํ ภนฺเต
เอวํ โหติ อโห วตาหํ รตฺตินฺทิวํ ชีเวยฺยํ ภควโต สาสนํ
มนสิ กเรยฺยํ พหุ วต เม กตํ อสฺสาติ เอวํ โข อหํ ภนฺเต
ภาเวมิ มรณสฺสตินฺติ ฯ
{๒๙๐.๑} อญฺญตโรปิ โข ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ อหํปิ โข ภนฺเต
ภาเวมิ มรณสฺสตินฺติ ยถากถํ ปน ตฺวํ ภิกฺขุ ภาเวสิ มรณสฺสตินฺติ อิธ
มยฺหํ ภนฺเต เอวํ โหติ อโห วตาหํ ทิวสํ ชีเวยฺยํ ภควโต สาสนํ มนสิ
กเรยฺยํ พหุ วต เม กตํ อสฺสาติ เอวํ โข อหํ ภนฺเต ภาเวมิ มรณสฺสตินฺติ ฯ
อญฺญตโรปิ โข ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ อหํปิ โข ภนฺเต ภาเวมิ
มรณสฺสตินฺติ ยถากถํ ปน ตฺวํ ภิกฺขุ ภาเวสิ มรณสฺสตินฺติ อิธ
มยฺหํ ภนฺเต เอวํ โหติ อโห วตาหํ ตทนฺตรํ ชีเวยฺยํ ยทนฺตรํ
เอกํ ปิณฺฑปาตํ ๒- ภุญฺชามิ ภควโต สาสนํ มนสิ กเรยฺยํ พหุ
วต เม กตํ อสฺสาติ เอวํ โข อหํ ภนฺเต ภาเวมิ มรณสฺสตินฺติ ฯ
{๒๙๐.๒} อญฺญตโรปิ โข ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ อหํปิ โข
ภนฺเต ภาเวมิ มรณสฺสตินฺติ ยถากถํ ปน ตฺวํ ภิกฺขุ ภาเวสิ มรณสฺสตินฺติ
อิธ มยฺหํ ภนฺเต เอวํ โหติ อโห วตาหํ ตทนฺตรํ ชีเวยฺยํ ยทนฺตรํ
จตฺตาโร [๓]- อาโลเป สงฺขาทิตฺวา อชฺโฌหรามิ ภควโต สาสนํ
มนสิ กเรยฺยํ พหุ วต เม กตํ อสฺสาติ เอวํปิ โข อหํ ภนฺเต
ภาเวมิ มรณสฺสตินฺติ ฯ อญฺญตโรปิ โข ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปิสทฺโท นตฺถิ ฯ ๒ ม. เอกปิณฺฑปาตํ ฯ ๓ ม. ยุ. เอตฺถนฺตเร
@ปญฺจาติ ทิสฺสติ ฯ
อหํปิ โข ภนฺเต ภาเวมิ มรณสฺสตินฺติ ยถากถํ ปน ตฺวํ ภิกฺขุ
ภาเวสิ มรณสฺสตินฺติ อิธ มยฺหํ ภนฺเต เอวํ โหติ อโห วตาหํ
ตทนฺตรํ ชีเวยฺยํ ยทนฺตรํ เอกํ อาโลปํ สงฺขาทิตฺวา อชฺโฌหรามิ
ภควโต สาสนํ มนสิ กเรยฺยํ พหุ วต เม กตํ อสฺสาติ เอวํปิ ๑-
โข อหํ ภนฺเต ภาเวมิ มรณสฺสตินฺติ ฯ อญฺญตโรปิ โข ภิกฺขุ
ภควนฺตํ เอตทโวจ อหํปิ โข ภนฺเต ภาเวมิ มรณสฺสตินฺติ ยถากถํ
ปน ตฺวํ ภิกฺขุ ภาเวสิ มรณสฺสตินฺติ อิธ มยฺหํ ภนฺเต เอวํ
โหติ อโห วตาหํ ตทนฺตรํ ชีเวยฺยํ ยทนฺตรํ อสฺสสิตฺวา วา
ปสฺสสามิ ปสฺสสิตฺวา วา อสฺสสามิ ภควโต สาสนํ มนสิ กเรยฺยํ
พหุ วต เม กตํ อสฺสาติ เอวํ โข อหํ ภนฺเต ภาเวมิ มรณสฺสตินฺติ ฯ
{๒๙๐.๓} เอวํ วุตฺเต ภควา [๒]- ภิกฺขู เอตทโวจ โยจายํ ๓-
ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ มรณสฺสตึ ภาเวติ อโห วตาหํ รตฺตินฺทิวํ ชีเวยฺยํ
ภควโต สาสนํ มนสิ กเรยฺยํ พหุ วต เม กตํ อสฺสาติ โยจายํ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ มรณสฺสตึ ภาเวติ อโห วตาหํ ทิวสํ ชีเวยฺยํ
ภควโต สาสนํ มนสิ กเรยฺยํ พหุ วต เม กตํ อสฺสาติ โยจายํ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ มรณสฺสตึ ภาเวติ อโห วตาหํ ตทนฺตรํ
ชีเวยฺยํ ยทนฺตรํ เอกํ ปิณฺฑปาตํ ภุญฺชามิ ภควโต สาสนํ มนสิ
กเรยฺยํ พหุ วต เม กตํ อสฺสาติ โยจายํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ
มรณสฺสตึ ภาเวติ อโห วตาหํ ตทนฺตรํ ชีเวยฺยํ ยทนฺตรํ จตฺตาโร
ปญฺจ อาโลเป สงฺขาทิตฺวา อชฺโฌหรามิ ภควโต สาสนํ มนสิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปิสทฺโท นตฺถิ ฯ ๒ ม. ยุ. เอตฺถนฺตเร เตติ ทิสฺสติ ฯ ๓ ยุ. ยฺวายํ ฯ
กเรยฺยํ พหุ วต เม กตํ อสฺสาติ อิเม วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว ภิกฺขู
ปมตฺตา วิหรนฺติ ทนฺธํ มรณสฺสตึ ภาเวนฺติ อาสวานํ ขยาย ฯ
{๒๙๐.๔} โยจายํ ๑- ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ มรณสฺสตึ ภาเวติ อโห
วตาหํ ตทนฺตรํ ชีเวยฺยํ ยทนฺตรํ เอกํ อาโลปํ สงฺขาทิตฺวา อชฺโฌหรามิ
ภควโต สาสนํ มนสิ กเรยฺยํ พหุ วต เม กตํ อสฺสาติ โยจายํ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํ มรณสฺสตึ ภาเวติ อโห วตาหํ ตทนฺตรํ ชีเวยฺยํ
ยทนฺตรํ อสฺสสิตฺวา วา ปสฺสสามิ ปสฺสสิตฺวา วา อสฺสสามิ ภควโต
สาสนํ มนสิ กเรยฺยํ พหุ วต เม กตํ อสฺสาติ อิเม วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว
ภิกฺขู อปฺปมตฺตา วิหรนฺติ ติกฺขํ มรณสฺสตึ ภาเวนฺติ อาสวานํ
ขยาย ฯ ตสฺมา ติห ภิกฺขเว เอวํ สิกฺขิตพฺพํ อปฺปมตฺตา
วิหริสฺสาม ติกฺขํ มรณสฺสตึ ภาเวสฺสาม อาสวานํ ขยายาติ เอวํ
หิ โว ภิกฺขเว สิกฺขิตพฺพนฺติ ฯ
[๒๙๑] ๒๐ เอกํ สมยํ ภควา นาทิเก ๒- วิหรติ คิญฺชกาวสเถ ฯ
ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ มรณสฺสติ ภิกฺขเว ภาวิตา พหุลีกตา
มหปฺผลา โหติ มหานิสํสา อมโตคธา อมตปริโยสานา กถํ ภาวิตา
จ ภิกฺขเว มรณสฺสติ กถํ พหุลีกตา มหปฺผลา โหติ มหานิสํสา
อมโตคธา อมตปริโยสานา อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ทิวเส นิกฺขนฺเต
รตฺติยา ปฏิหิตาย ๓- อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ พหุกา โข เม ปจฺจยา
มรณสฺส อหิ วา มํ ฑํเสยฺย วิจฺฉิโก วา มํ ฑํเสยฺย สตปที
วา มํ ฑํเสยฺย เตน เม อสฺส กาลกิริยา โส มมสฺส อนฺตราโย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. โย จ ขฺวายํ ฯ ๒ ม. นาติเก ฯ ๓ ม. ปติคตาย ฯ
อุปกฺขลิตฺวา วา ปปเตยฺยํ ภตฺตํ วา เม ภุตฺตํ พฺยาปชฺเชยฺย ปิตฺตํ
วา เม กุปฺเปยฺย เสมฺหํ วา เม กุปฺเปยฺย สตฺถกา วา เม วาตา
กุปฺเปยฺยุํ เตน เม อสฺส กาลกิริยา โส มมสฺส อนฺตราโยติ
เตน ภิกฺขเว ภิกฺขุนา อิติ ปฏิสญฺจิกฺขิตพฺพํ อตฺถิ นุ โข เม
ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปฺปหีนา เย เม อสฺสุ รตฺตึ กาลํ
กโรนฺตสฺส อนฺตรายายาติ
{๒๙๑.๑} สเจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปจฺจเวกฺขมาโน เอวํ ชานาติ
อตฺถิ เม ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปฺปหีนา เย เม อสฺสุ รตฺตึ
กาลํ กโรนฺตสฺส อนฺตรายายาติ เตน ภิกฺขเว ภิกฺขุนา เตสํ เยว
ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย อธิมตฺโต ฉนฺโท จ
วายาโม จ อุสฺสาโห จ อุสฺโสฬฺหี จ อปฺปฏิวานี จ สติ จ
สมฺปชญฺญญฺจ กรณียํ เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว อาทิตฺตเจโล วา
อาทิตฺตสีโส วา ตสฺเสว เจลสฺส วา สีสสฺส วา นิพฺพาปนาย
อธิมตฺตํ ฉนฺทญฺจ วายามญฺจ อุสฺสาหญฺจ อุสฺโสฬฺหิญฺจ
อปฺปฏิวานิญฺจ สติญฺจ สมฺปชญฺญญฺจ กเรยฺย เอวเมว โข
ภิกฺขเว เตน ภิกฺขุนา เตสํ เยว ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ
ปหานาย อธิมตฺโต ฉนฺโท จ วายาโม จ อุสฺสาโห จ อุสฺโสฬฺหี
จ อปฺปฏิวานี จ สติ จ สมฺปชญฺญญฺจ กรณียํ
{๒๙๑.๒} สเจ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปจฺจเวกฺขมาโน เอวํ
ชานาติ นตฺถิ เม ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปฺปหีนา เย เม อสฺสุ
รตฺตึ กาลํ กโรนฺตสฺส อนฺตรายายาติ เตน ภิกฺขเว ภิกฺขุนา เตเนว
ปีติปาโมชฺเชน ๑- วิหาตพฺพํ อโหรตฺตานุสิกฺขินา กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ยุ. ปีติปามุชฺเชน ฯ อิโต ปรํ เอวํ ญาตพฺพํ ฯ
{๒๙๑.๓} อิธ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ รตฺติยา นิกฺขนฺตาย ทิวเส
ปฏิหิเต อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ พหุกา โข เม ปจฺจยา มรณสฺส อหิ วา
มํ ฑํเสยฺย วิจฺฉิโก วา มํ ฑํเสยฺย สตปที วา มํ ฑํเสยฺย เตน
เม อสฺส กาลกิริยา โส มมสฺส อนฺตราโย อุปกฺขลิตฺวา วา
ปปเตยฺยํ ภตฺตํ วา เม ภุตฺตํ พฺยาปชฺเชยฺย ปิตฺตํ วา เม
กุปฺเปยฺย เสมฺหํ วา เม กุปฺเปยฺย สตฺถกา วา เม วาตา กุปฺเปยฺยุํ
เตน เม อสฺส กาลกิริยา โส มมสฺส อนฺตราโยติ เตน ภิกฺขเว
ภิกฺขุนา อิติ ปฏิสญฺจิกฺขิตพฺพํ อตฺถิ นุ โข เม ปาปกา อกุสลา
ธมฺมา อปฺปหีนา เย เม อสฺสุ ทิวา กาลํ กโรนฺตสฺส อนฺตรายายาติ
{๒๙๑.๔} สเจ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปจฺจเวกฺขมาโน เอวํ ชานาติ
อตฺถิ เม ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปฺปหีนา เย เม อสฺสุ ทิวา กาลํ
กโรนฺตสฺส อนฺตรายายาติ เตน ภิกฺขเว ภิกฺขุนา เตสํ เยว ปาปกานํ
อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย อธิมตฺโต ฉนฺโท จ วายาโม จ อุสฺสาโห
จ อุสฺโสฬฺหี จ อปฺปฏิวานี จ สติ จ สมฺปชญฺญญฺจ กรณียํ
เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว อาทิตฺตเจโล วา อาทิตฺตสีโส วา ตสฺเสว เจลสฺส
วา สีสสฺส วา นิพฺพาปนาย อธิมตฺตํ ฉนฺทญฺจ วายามญฺจ อุสฺสาหญฺจ
อุสฺโสฬฺหิญฺจ อปฺปฏิวานิญฺจ สติญฺจ สมฺปชญฺญญฺจ กเรยฺย เอวเมว
โข ภิกฺขเว เตน ภิกฺขุนา เตสํ เยว ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ
ปหานาย อธิมตฺโต ฉนฺโท จ วายาโม จ อุสฺสาโห จ อุสฺโสฬฺหี จ
อปฺปฏิวานี จ สติ จ สมฺปชญฺญญฺจ กรณียํ
{๒๙๑.๕} สเจ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปจฺจเวกฺขมาโน เอวํ ชานาติ
นตฺถิ เม ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปฺปหีนา เย เม อสฺสุ ทิวา กาลํ
กโรนฺตสฺส อนฺตรายายาติ เตน ภิกฺขเว ภิกฺขุนา เตเนว ปีติปาโมชฺเชน
วิหาตพฺพํ อโหรตฺตานุสิกฺขินา กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ เอวํ ภาวิตา โข ภิกฺขเว
มรณสฺสติ เอวํ พหุลีกตา มหปฺผลา โหติ มหานิสํสา อมโตคธา
อมตปริโยสานาติ ฯ
สาราณิยาทิวคฺโค ทุติโย ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
เทฺว สาราณียา เมตฺตํ ๑- ภทฺทกํ อนุตปฺปิยํ นกุลํ
กุสลา มจฺฉํ ๒- เทฺว จ โหนฺติ มรณสฺสตินา ทสาติ ๓- ฯ
-------
อนุตฺตริยวคฺโค ตติโย
[๒๙๒] ๒๑- เอกํ สมยํ ภควา สกฺเกสุ วิหรติ สามคามเก
โปกฺขรณิยายํ ฯ อถ โข อญฺญตรา เทวตา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา
อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ โปกฺขรณิยํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ
เอกมนฺตํ ฐิตา โข สา เทวตา ภควนฺตํ เอตทโวจ ตโย เม ภนฺเต
ธมฺมา ภิกฺขุโน ปริหานาย สํวตฺตนฺติ กตเม ตโย กมฺมารามตา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. นิสฺสารณียํ ฯ ๒ ม. โสปฺปมจฺฉา จ ฯ ๓ ม. เทฺว โหนฺติ มรณสฺสตีติ ฯ
@ยุ. จาติ ฯ
ภสฺสารามตา นิทฺทารามตา อิเม โข ภนฺเต ตโย ธมฺมา ภิกฺขุโน
ปริหานาย สํวตฺตนฺตีติ ฯ อิทมโวจ สา เทวตา ฯ สมนุญฺโญ สตฺถา
อโหสิ ฯ อถโข สา เทวตา สมนุญฺโญ เม สตฺถาติ ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิ ฯ
อถ โข ภควา ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ภิกฺขู อามนฺเตสิ
อิมํ ภิกฺขเว รตฺตึ อญฺญตรา เทวตา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา
เกวลกปฺปํ โปกฺขรณิยํ โอภาเสตฺวา เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ เอกมนฺตํ ฐิตา โข
ภิกฺขเว สา เทวตา มํ เอตทโวจ ตโย เม ภนฺเต ธมฺมา ภิกฺขุโน
ปริหานาย สํวตฺตนฺติ กตเม ตโย กมฺมารามตา ภสฺสารามตา
นิทฺทารามตา อิเม โข ภนฺเต ตโย ธมฺมา ภิกฺขุโน ปริหานาย
สํวตฺตนฺตีติ ฯ อิทมโวจ ภิกฺขเว สา เทวตา อิทํ วตฺวา มํ
อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิ ฯ เตสํ โว ภิกฺขเว
อลาภา เตสํ ทุลฺลทฺธํ เย โว เทวตาปิ ชานนฺติ ๑- กุสเลหิ ธมฺเมหิ
ปริหายมาเน ฯ
{๒๙๒.๑} อปเรปิ ภิกฺขเว ตโย ปริหานิเย ธมฺเม เทเสสฺสามิ
ตํ สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข
เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ กตเม จ
ภิกฺขเว ตโย ปริหานิยา ธมฺมา สงฺคณิการามตา โทวจสฺสตา
ปาปมิตฺตตา อิเม โข ภิกฺขเว ตโย ปริหานิยา ธมฺมา เย หิ
เกจิ ภิกฺขเว อตีตมทฺธานํ ปริหายึสุ กุสเลหิ ธมฺเมหิ สพฺเพ เต
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ขมนฺติ ฯ
อิเมเหว ฉหิ ธมฺเมหิ ปริหายึสุ กุสเลหิ ธมฺเมหิ เย ๑- หิ เกจิ ภิกฺขเว
อนาคตมทฺธานํ ปริหายิสฺสนฺติ กุสเลหิ ธมฺเมหิ สพฺเพ เต อิเมเหว
ฉหิ ธมฺเมหิ ปริหายิสฺสนฺติ กุสเลหิ ธมฺเมหิ เย ๑- หิ เกจิ ภิกฺขเว
เอตรหิ ปริหายนฺติ กุสเลหิ ธมฺเมหิ สพฺเพ เต อิเมเหว ฉหิ
ธมฺเมหิ ปริหายนฺติ กุสเลหิ ธมฺเมหีติ ฯ
[๒๙๓] ๒๒ ฉยิเม ภิกฺขเว อปริหานิเย ธมฺเม เทเสสฺสามิ ตํ
สุณาถ ฯเปฯ กตเม จ ภิกฺขเว ฉ อปริหานิยา ธมฺมา น กมฺมารามตา
น ภสฺสารามตา น นิทฺทารามตา น สงฺคณิการามตา
โสวจสฺสตา กลฺยาณมิตฺตตา อิเม โข ภิกฺขเว ฉ อปริหานิยา
ธมฺมา เย หิ เกจิ ภิกฺขเว อตีตมทฺธานํ น ปริหายึสุ กุสเลหิ
ธมฺเมหิ สพฺเพ เต อิเมเหว ฉหิ ธมฺเมหิ น ปริหายึสุ กุสเลหิ
ธมฺเมหิ เย ๑- หิ เกจิ ภิกฺขเว อนาคตมทฺธานํ น ปริหายิสฺสนฺติ
กุสเลหิ ธมฺเมหิ สพฺเพ เต อิเมเหว ฉหิ ธมฺเมหิ น ปริหายิสฺสนฺติ
กุสเลหิ ธมฺเมหิ เย ๑- หิ เกจิ ภิกฺขเว เอตรหิ น ปริหายนฺติ
กุสเลหิ ธมฺเมหิ สพฺพ เต อิเมเหว ฉหิ ธมฺเมหิ น ปริหายนฺติ
กุสเลหิ ธมฺเมหีติ ฯ
[๒๙๔] ๒๓ ภยนฺติ ภิกฺขเว กามานเมตํ อธิวจนํ ทุกฺขนฺติ ภิกฺขเว
กามานเมตํ อธิวจนํ โรโคติ ภิกฺขเว กามานเมตํ อธิวจนํ คณฺโฑติ
ภิกฺขเว กามานเมตํ อธิวจนํ สงฺโคติ ภิกฺขเว กามานเมตํ
อธิวจนํ ปงฺโกติ ภิกฺขเว กามานเมตํ อธิวจนํ กสฺมา จ ภิกฺขเว
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เยปิ หิ ฯ
ภยนฺติ กามานเมตํ อธิวจนํ กามราครตฺตายํ ภิกฺขเว ฉนฺทราควินิพทฺโธ
ทิฏฺฐธมฺมิกาปิ ภยา น ปริมุจฺจติ สมฺปรายิกาปิ ภยา น
ปริมุจฺจติ ตสฺมา ภยนฺติ กามานเมตํ อธิวจนํ ฯ กสฺมา จ
ภิกฺขเว ทุกฺขนฺติ ... โรโคติ ... คณฺโฑติ ... สงฺโคติ ... ปงฺโกติ
กามานเมตํ อธิวจนํ กามราครตฺตายํ ภิกฺขเว ฉนฺทราควินิพทฺโธ
ทิฏฺฐธมฺมิกาปิ ปงฺกา น ปริมุจฺจติ สมฺปรายิกาปิ ปงฺกา น
ปริมุจฺจติ ตสฺมา ปงฺโกติ กามานเมตํ อธิวจนนฺติ ฯ
ภยํ ทุกฺขญฺจ โรโค จ ๑- สงฺโค ปงฺโก จ อุภยํ
เอเต กามา ปวุจฺจนฺติ ยตฺถ สตฺโต ๒- ปุถุชฺชโน
อุปาทาเน ภยํ ทิสฺวา ชาติมรณสมฺภเว
อนุปาทา วิมุจฺจนฺติ ชาติมรณสงฺขเย
เต เขมปฺปตฺตา สุขิโน ทิฏฺฐธมฺมาภินิพฺพุตา
สพฺเพ เวรภยาตีตา ๓- สพฺพทุกฺขํ อุปจฺจคุนฺติ ฯ
[๒๙๕] ๒๔ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ หิมวนฺตํ
ปพฺพตราชํ ปทาเลยฺย โก ปน วาโท ฉวาย อวิชฺชาย กตเมหิ ฉหิ
อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สมาธิสฺส สมาปตฺติกุสโล โหติ สมาธิสฺส ฐิติกุสโล
โหติ สมาธิสฺส วุฏฺฐานกุสโล โหติ สมาธิสฺส กลฺลตากุสโล ๔- โหติ
สมาธิสฺส โคจรกุสโล โหติ สมาธิสฺส อภินิหารกุสโล โหติ อิเมหิ
โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ หิมวนฺตํ ปพฺพตราชํ
ปทาเลยฺย โก ปน วาโท ฉวาย อวิชฺชายาติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ภยํ ทุกฺขํ โรโค คณฺโฑ ฯ ๒ โป. สงฺโค ฯ ๓ ม. ยุ. สพฺพเวร ... ฯ
@๔ ม. ยุ. กลฺลิตกุสโล ฯ
[๒๙๖] ๒๕ ฉยิมานิ ภิกฺขเว อนุสฺสติฏฺฐานานิ กตมานิ ฉ อิธ
ภิกฺขเว อริยสาวโก ตถาคตํ อนุสฺสรติ อิติปิ โส ภควา ฯเปฯ
สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ ยสฺมึ ภิกฺขเว สมเย อริยสาวโก
ตถาคตํ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมึ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ
น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ อุชุคตเมวสฺส
ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ นิกฺขนฺตํ มุตฺตํ วุฏฺฐิตํ เคธมฺหา
เคโธติ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ อธิวจนํ อิทมฺปิ โข
ภิกฺขเว อารมฺมณํ กริตฺวา เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา วิสุชฺฌนฺติ ฯ
{๒๙๖.๑} ปุน จปรํ ภิกฺขเว อริยสาวโก ธมฺมํ อนุสฺสรติ สฺวากฺขาโต
ภควตา ธมฺโม ฯเปฯ ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหีติ ยสฺมึ ภิกฺขเว
สมเย อริยสาวโก ธมฺมํ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมึ สมเย ราคปฏิยุฏฺฐิตํ
จิตฺตํ โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ
อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ นิกฺขนฺตํ มุตฺตํ วุฏฺฐิตํ เคธมฺหา
เคโธติ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ อธิวจนํ อิทมฺปิ โข ภิกฺขเว
อารมฺมณํ กริตฺวา เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา วิสุชฺฌนฺติ ฯ
{๒๙๖.๒} ปุน จปรํ ภิกฺขเว อริยสาวโก สงฺฆํ อนุสฺสรติ สุปฏิปนฺโน
ภควโต สาวกสงฺโฆ ฯเปฯ อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ ยสฺมึ
ภิกฺขเว สมเย อริยสาวโก สงฺฆํ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมึ สมเย
ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น
โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ
นิกฺขนฺตํ มุตฺตํ วุฏฺฐิตํ เคธมฺหา เคโธติ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺเนตํ
กามคุณานํ อธิวจนํ อิทมฺปิ โข ภิกฺขเว อารมฺมณํ กริตฺวา
เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา วิสุชฺฌนฺติ ฯ
{๒๙๖.๓} ปุน จปรํ ภิกฺขเว อริยสาวโก อตฺตโน สีลานิ อนุสฺสรติ
อขณฺฑานิ ฯเปฯ สมาธิสํวตฺตนิกานิ ยสฺมึ ภิกฺขเว สมเย อริยสาวโก
สีลํ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมึ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น
โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ อุชุคตเมวสฺส
ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ นิกฺขนฺตํ มุตฺตํ วุฏฺฐิตํ เคธมฺหา เคโธติ โข
ภิกฺขเว ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ อธิวจนํ อิทมฺปิ โข ภิกฺขเว อารมฺมณํ
กริตฺวา เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา วิสุชฺฌนฺติ ฯ
{๒๙๖.๔} ปุน จปรํ ภิกฺขเว อริยสาวโก อตฺตโน จาคํ อนุสฺสรติ
ลาภา วต เม สุลทฺธํ วต เม โยหํ ฯเปฯ ยาจโยโค ทานสํวิภาครโตติ
ยสฺมึ ภิกฺขเว สมเย อริยสาวโก จาคํ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมึ สมเย
ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โมหปริยุฏฺฐิตํ
จิตฺตํ โหติ อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ นิกฺขนฺตํ มุตฺตํ วุฏฺฐิตํ
เคธมฺหา โคโธติ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ อธิวจนํ อิทมฺปิ
โข ภิกฺขเว อารมฺมณํ กริตฺวา เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา วิสุชฺฌนฺติ ฯ
{๒๙๖.๕} ปุน จปรํ ภิกฺขเว อริยสาวโก เทวตา อนุสฺสรติ สนฺติ เทวา
จาตุมฺมหาราชิกา สนฺติ เทวา ตาวตึสา สนฺติ เทวา ยามา สนฺติ
เทวา ตุสิตา สนฺติ เทวา นิมฺมานรติโน สนฺติ เทวา ปรนิมฺมิตวสวตฺติโน
สนฺติ เทวา พฺรหฺมกายิกา สนฺติ เทวา ตทุตฺตริ ยถารูปาย สทฺธาย
สมนฺนาคตา ตา เทวตา อิโต จุตา ตตฺถ อุปปนฺนา มยฺหมฺปิ ตถารูปา
สทฺธา สํวิชฺชติ ยถารูเปน สีเลน สุเตน จาเคน ปญฺญาย สมนฺนาคตา
ตา เทวตา อิโต จุตา ตตฺถ อุปปนฺนา มยฺหมฺปิ ตถารูปา ปญฺญา
สํวิชฺชตีติ ยสฺมึ ภิกฺขเว สมเย อริยสาวโก อตฺตโน จ ตาสญฺจ เทวตานํ
สทฺธญฺจ สีลญฺจ สุตญฺจ จาคญฺจ ปญฺญญฺจ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมึ
สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น
โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ นิกฺขนฺตํ
มุตฺตํ วุฏฺฐิตํ เคธมฺหา เคโธติ โข ภิกฺขเว ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ
อธิวจนํ อิทมฺปิ โข ภิกฺขเว อารมฺมณํ กริตฺวา เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา
วิสุชฺฌนฺติ อิมานิ โข ภิกฺขเว ฉ อนุสฺสติฏฺฐานานีติ ฯ
[๒๙๗] ๒๖ ตตฺร โข อายสฺมา มหากจฺจาโน ภิกฺขู อามนฺเตสิ
อาวุโส ภิกฺขโวติ ฯ อาวุโสติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต มหากจฺจานสฺส
ปจฺจสฺโสสุํ ฯ อายสฺมา มหากจฺจาโน เอตทโวจ อจฺฉริยํ อาวุโส
อพฺภุตํ อาวุโส ยาวญฺจิทํ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา
สมฺมาสมฺพุทฺเธน สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม อนุพุทฺโธ สตฺตานํ วิสุทฺธิยา
โสกปริเทวานํ สมติกฺกมาย ทุกฺขโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมาย ญายสฺส
อธิคมาย นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยาย ยทิทํ ฉ อนุสฺสติฏฺฐานานิ กตมานิ
ฉ อิธาวุโส อริยสาวโก ตถาคตํ อนุสฺสรติ อิติปิ โส ภควา
ฯเปฯ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ ยสฺมึ อาวุโส สมเย
อริยสาวโก ตถาคตํ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมึ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ
จิตฺตํ โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โมหปริยุฏฺฐิตํ
จิตฺตํ โหติ อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ นิกฺขนฺตํ
มุตฺตํ วุฏฺฐิตํ เคธมฺหา เคโธติ โข อาวุโส ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ
อธิวจนํ ส โข โส อาวุโส อริยสาวโก สพฺพโส อากาสสเมน เจตสา
วิหรติ วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเฌน อิทมฺปิ
โข อาวุโส อารมฺมณํ กริตฺวา เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา วิสุทฺธิธมฺมา
ภวนฺติ ฯ
{๒๙๗.๑} ปุน จปรํ อาวุโส อริยสาวโก ธมฺมํ อนุสฺสรติ สฺวากฺขาโต
ภควตา ธมฺโม ฯเปฯ ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหีติ ยสฺมึ อาวุโส
สมเย อริยสาวโก ธมฺมํ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมึ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ
จิตฺตํ โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โมหปริยุฏฺฐิตํ
จิตฺตํ โหติ อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ นิกฺขนฺตํ มุตฺตํ
วุฏฺฐิตํ เคธมฺหา เคโธติ โข อาวุโส ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ
อธิวจนํ ส โข โส อาวุโส อริยสาวโก สพฺพโส อากาสสเมน
เจตสา วิหรติ วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน
อพฺยาปชฺเฌน อิทมฺปิ โข อาวุโส อารมฺมณํ กริตฺวา เอวมิเธกจฺเจ
สตฺตา วิสุทฺธิธมฺมา ภวนฺติ ฯ
{๒๙๗.๒} ปุน จปรํ อาวุโส อริยสาวโก สงฺฆํ อนุสฺสรติ
สุปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ ฯเปฯ อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ
โลกสฺสาติ ยสฺมึ [๑]- สมเย อริยสาวโก สงฺฆํ อนุสฺสรติ เนวสฺส
ตสฺมึ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ
น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ
นิกฺขนฺตํ มุตฺตํ วุฏฺฐิตํ เคธมฺหา เคโธติ โข อาวุโส ปญฺจนฺเนตํ
กามคุณานํ อธิวจนํ ส โข โส อาวุโส อริยสาวโก สพฺพโส
อากาสสเมน เจตสา วิหรติ วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน
อพฺยาปชฺเฌน อิทมฺปิ โข อาวุโส อารมฺมณํ กริตฺวา เอวมิเธกจฺเจ
สตฺตา วิสุทฺธิธมฺมา ภวนฺติ ฯ
{๒๙๗.๓} ปุน จปรํ อาวุโส อริยสาวโก อตฺตโน สีลานิ อนุสฺสรติ
อขณฺฑานิ ฯเปฯ สมาธิสํวตฺตนิกานิ ยสฺมึ อาวุโส สมเย อริยสาวโก
สีลํ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมึ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น
โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ อุชุคตเมวสฺส
ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ นิกฺขนฺตํ มุตฺตํ วุฏฺฐิตํ เคธมฺหา เคโธติ
โข อาวุโส ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ อธิวจนํ ส โข โส อาวุโส
อริยสาวโก สพฺพโส อากาสสเมน เจตสา วิหรติ วิปุเลน มหคฺคเตน
อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเฌน อิทมฺปิ โข อาวุโส อารมฺมณํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เอตฺถนฺตเร อาวุโสติ ทิสฺสติ ฯ
กริตฺวา เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา วิสุทฺธิธมฺมา ภวนฺติ ฯ
{๒๙๗.๔} ปุน จปรํ อาวุโส อริยสาวโก อตฺตโน จาคํ อนุสฺสรติ
ลาภา วต เม สุลทฺธํ วต เม โยหํ ฯเปฯ ยาจโยโค ทานสํวิภาครโตติ
ยสฺมึ อาวุโส สมเย อริยสาวโก [๑]- จาคํ อนุสฺสรติ เนวสฺส
ตสฺมึ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ
โหติ น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย
จิตฺตํ โหติ นิกฺขนฺตํ มุตฺตํ วุฏฺฐิตํ เคธมฺหา เคโธติ โข อาวุโส
ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ อธิวจนํ ส โข โส อาวุโส อริยสาวโก
สพฺพโส อากาสสเมน เจตสา วิหรติ วิปุเลน มหคฺคเตน
อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเฌน อิทมฺปิ โข อาวุโส อารมฺมณํ
กริตฺวา เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา วิสุทฺธิธมฺมา ภวนฺติ ฯ
{๒๙๗.๕} ปุน จปรํ อาวุโส อริยสาวโก เทวตา อนุสฺสรติ สนฺติ
เทวา จาตุมฺมหาราชิกา ฯเปฯ สนฺติ เทวา ตทุตฺตริ ยถารูปาย สทฺธาย
สมนฺนาคตา ตา เทวตา อิโต จุตา ตตฺถ อุปปนฺนา มยฺหมฺปิ
ตถารูปา สทฺธา สํวิชฺชติ ยถารูเปน สีเลน ฯเปฯ สุเตน จาเคน
ปญฺญาย สมนฺนาคตา ตา เทวตา อิโต จุตา ตตฺถ อุปปนฺนา มยฺหมฺปิ
ตถารูปา ปญฺญา สํวิชฺชตีติ ยสฺมึ อาวุโส สมเย อริยสาวโก
อตฺตโน จ ตาสญฺจ เทวตานํ สทฺธญฺจ สีลญฺจ สุตญฺจ จาคญฺจ
ปญฺญญฺจ อนุสฺสรติ เนวสฺส ตสฺมึ สมเย ราคปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อตฺตโนติ ทิสฺสติ ฯ
โหติ น โทสปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ โหติ น โมหปริยุฏฺฐิตํ จิตฺตํ
โหติ อุชุคตเมวสฺส ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ โหติ นิกฺขนฺตํ มุตฺตํ
วุฏฺฐิตํ เคธมฺหา เคโธติ โข อาวุโส ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ
อธิวจนํ ส โข โส อาวุโส อริยสาวโก สพฺพโส อากาสสเมน เจตสา
วิหรติ วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเฌน อิทมฺปิ
โข อาวุโส อารมฺมณํ กริตฺวา เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา วิสุทฺธิธมฺมา ภวนฺติ
อจฺฉริยํ อาวุโส อพฺภุตํ อาวุโส ยาวญฺจิทํ เตน ภควตา ชานตา
ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม อนุพุทฺโธ
สตฺตานํ วิสุทฺธิยา โสกปริเทวานํ สมติกฺกมาย ทุกฺขโทมนสฺสานํ
อตฺถงฺคมาย ญายสฺส อธิคมาย นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยาย ยทิทํ อิมานิ
ฉ อนุสฺสติฏฺฐานานีติ ฯ
[๒๙๘] ๒๗ อถ โข อญฺญตโร ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ
นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ กติ นุ โข ภนฺเต
สมยา มโนภาวนิยสฺส ๑- ภิกฺขุโน ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุนฺติ ฯ
{๒๙๘.๑} ฉยิเม ภิกฺขุ สมยา มโนภาวนิยสฺส ๑- ภิกฺขุโน ทสฺสนาย
อุปสงฺกมิตุํ กตเม ฉ อิธ ภิกฺขุ ยสฺมึ สมเย ภิกฺขุ กามราคปริยุฏฺฐิเตน
เจตสา วิหรติ กามราคปเรเตน อุปฺปนฺนสฺส จ กามราคสฺส
นิสฺสรณํ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ ตสฺมึ สมเย มโนภาวนิโย ๑- ภิกฺขุ
อุปสงฺกมิตฺวา เอวมสฺส วจนีโย อหํ โข อาวุโส กามราคปริยุฏฺฐิเตน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. มโนภาวนี ... ฯ
เจตสา วิหรามิ กามราคปเรเตน อุปฺปนฺนสฺส จ กามราคสฺส
นิสฺสรณํ ยถาภูตํ นปฺปชานามิ สาธุ วต เม อายสฺมา กามราคสฺส
ปหานาย ธมฺมํ เทเสตูติ ตสฺส ๑- มโนภาวนิโย ภิกฺขุ กามราคสฺส
ปหานาย ธมฺมํ เทเสติ อยํ ภิกฺขุ ปฐโม สมโย มโนภาวนิยสฺส
ภิกฺขุโน ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุํ ฯ
{๒๙๘.๒} ปุน จปรํ ภิกฺขุ ยสฺมึ สมเย ภิกฺขุ พฺยาปาทปริยุฏฺฐิเตน
เจตสา วิหรติ พฺยาปาทปเรเตน อุปฺปนฺนสฺส จ พฺยาปาทสฺส นิสฺสรณํ
ยถาภูตํ นปฺปชานาติ ตสฺมึ สมเย มโนภาวนิโย ภิกฺขุ อุปสงฺกมิตฺวา
เอวมสฺส วจนีโย อหํ โข อาวุโส พฺยาปาทปริยุฏฺฐิเตน เจตสา วิหรามิ
พฺยาปาทปเรเตน อุปฺปนฺนสฺส จ พฺยาปาทสฺส นิสฺสรณํ ยถาภูตํ
นปฺปชานามิ สาธุ วต เม อายสฺมา พฺยาปาทสฺส ปหานาย ธมฺมํ
เทเสตูติ ตสฺส มโนภาวนิโย ภิกฺขุ พฺยาปาทสฺส ปหานาย ธมฺมํ เทเสติ
อยํ ภิกฺขุ ทุติโย สมโย มโนภาวนิยสฺส ภิกฺขุโน ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุํ ฯ
{๒๙๘.๓} ปุน จปรํ ภิกฺขุ ยสฺมึ สมเย ภิกฺขุ ถีนมิทฺธปริยุฏฺฐิเตน
เจตสา วิหรติ ถีนมิทฺธปเรเตน อุปฺปนฺนสฺส จ ถีนมิทฺธสฺส นิสฺสรณํ
ยถาภูตํ นปฺปชานาติ ตสฺมึ สมเย มโนภาวนิโย ภิกฺขุ อุปสงฺกมิตฺวา
เอวมสฺส วจนีโย อหํ โข อาวุโส ถีนมิทฺธปริยุฏฺฐิเตน เจตสา วิหรามิ
ถีนมิทฺธปเรเตน อุปฺปนฺนสฺส จ ถีนมิทฺธสฺส นิสฺสรณํ ยถาภูตํ
นปฺปชานามิ สาธุ วต เม อายสฺมา ถีนมิทฺธสฺส ปหานาย ธมฺมํ
เทเสตูติ ตสฺส มโนภาวนิโย ภิกฺขุ ถีนมิทฺธสฺส ปหานาย ธมฺมํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ตสฺส จ ฯ
เทเสติ อยํ ภิกฺขุ ตติโย สมโย มโนภาวนิยสฺส ภิกฺขุโน ทสฺสนาย
อุปสงฺกมิตุํ ฯ
{๒๙๘.๔} ปุน จปรํ ภิกฺขุ ยสฺมึ สมเย ภิกฺขุ อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจปริยุฏฺฐิเตน
เจตสา วิหรติ อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจปเรเตน อุปฺปนฺนสฺส จ อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจสฺส
นิสฺสรณํ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ ตสฺมึ สมเย มโนภาวนิโย ภิกฺขุ
อุปสงฺกมิตฺวา เอวมสฺส วจนีโย อหํ โข อาวุโส อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจปริยุฏฺฐิเตน
เจตสา วิหรามิ อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจปเรเตน อุปฺปนฺนสฺส จ อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจสฺส
นิสฺสรณํ ยถาภูตํ นปฺปชานามิ สาธุ วต เม อายสฺมา อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจสฺส
ปหานาย ธมฺมํ เทเสตูติ ตสฺส มโนภาวนิโย ภิกฺขุ อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจสฺส
ปหานาย ธมฺมํ เทเสติ อยํ ภิกฺขุ จตุตฺโถ สมโย มโนภาวนิยสฺส ภิกฺขุโน
ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุํ ฯ
{๒๙๘.๕} ปุน จปรํ ภิกฺขุ ยสฺมึ สมเย ภิกฺขุ วิจิกิจฺฉาปริยุฏฺฐิเตน
เจตสา วิหรติ วิจิกิจฺฉาปเรเตน อุปฺปนฺนาย จ วิจิกิจฺฉาย นิสฺสรณํ
ยถาภูตํ นปฺปชานาติ ตสฺมึ สมเย มโนภาวนิโย ภิกฺขุ อุปสงฺกมิตฺวา
เอวมสฺส วจนีโย อหํ โข อาวุโส วิจิกิจฺฉาปริยุฏฺฐิเตน เจตสา วิหรามิ
วิจิกิจฺฉาปเรเตน อุปฺปนฺนาย จ วิจิกิจฺฉาย นิสฺสรณํ ยถาภูตํ นปฺปชานามิ
สาธุ วต เม อายสฺมา วิจิกิจฺฉาย ปหานาย ธมฺมํ เทเสตูติ ตสฺส
มโนภาวนิโย ภิกฺขุ วิจิกิจฺฉาย ปหานาย ธมฺมํ เทเสติ อยํ ภิกฺขุ
ปญฺจโม สมโย มโนภาวนิยสฺส ภิกฺขุโน ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุํ ฯ
{๒๙๘.๖} ปุน จปรํ ภิกฺขุ ยสฺมึ สมเย ภิกฺขุ ยํ นิมิตฺตํ อาคมฺม ยํ
นิมิตฺตํ มนสิกโรโต อนนฺตรา อาสวานํ ขโย โหติ ตํ นิมิตฺตํ น
ชานาติ น ปสฺสติ ตสฺมึ สมเย มโนภาวนิโย ภิกฺขุ อุปสงฺกมิตฺวา
เอวมสฺส วจนีโย อหํ โข อาวุโส ยํ นิมิตฺตํ อาคมฺม ยํ นิมิตฺตํ
มนสิกโรโต อนนฺตรา อาสวานํ ขโย โหติ ตํ นิมิตฺตํ น
ชานามิ น ปสฺสามิ สาธุ วต เม อายสฺมา อาสวานํ ขยาย
ธมฺมํ เทเสตูติ ตสฺส มโนภาวนิโย ภิกฺขุ อาสวานํ ขยาย ธมฺมํ
เทเสติ อยํ ภิกฺขุ ฉฏฺโฐ สมโย มโนภาวนิยสฺส ภิกฺขุโน ทสฺสนาย
อุปสงฺกมิตุํ ฯ อิเม โข ภิกฺขุ ฉ สมยา มโนภาวนิยสฺส ภิกฺขุโน
ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุนฺติ ฯ
[๒๙๙] ๒๘ เอกํ สมยํ สมฺพหุลา เถรา ภิกฺขู พาราณสิยํ
วิหรนฺติ อิสิปตเน มิคทาเย ฯ อถ โข เตสํ เถรานํ ภิกฺขูนํ ปจฺฉาภตฺตํ
ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตานํ มณฺฑลมาเฬ สนฺนิสินฺนานํ สนฺนิปติตานํ
อยมนฺตรา กถา อุทปาทิ โก นุ โข อาวุโส สมโย มโนภาวนิยสฺส
ภิกฺขุโน ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุนฺติ ฯ
{๒๙๙.๑} เอวํ วุตฺเต อญฺญตโร ภิกฺขุ เถเร ภิกฺขู เอตทโวจ ยสฺมึ
อาวุโส สมเย มโนภาวนิโย ภิกฺขุ ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต
ปาเท ปกฺขาเลตฺวา นิสินฺโน โหติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ
ปณิธาย ปริมุขํ สตึ อุปฏฺฐเปตฺวา โส สมโย มโนภาวนิยสฺส
ภิกฺขุโน ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุนฺติ ฯ
{๒๙๙.๒} เอวํ วุตฺเต อญฺญตโร ภิกฺขุ ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ น โข
อาวุโส สมโย มโนภาวนิยสฺส ภิกฺขุโน ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุํ ยสฺมึ
อาวุโส สมเย มโนภาวนิโย ภิกฺขุ ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต
ปาเท ปกฺขาเลตฺวา นิสินฺโน โหติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ
ปณิธาย ปริมุขํ สตึ อุปฏฺฐเปตฺวา จาริตฺตกิลมโถปิสฺส ตสฺมึ
สมเย อปฺปฏิปฺปสฺสทฺโธ โหติ ภตฺตกิลมโถปิสฺส ตสฺมึ สมเย
อปฺปฏิปฺปสฺสทฺโธ โหติ ตสฺมา โส อสมโย มโนภาวนิยสฺส ภิกฺขุโน
ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุํ ยสฺมึ อาวุโส สมเย มโนภาวนิโย ภิกฺขุ
สายณฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต วิหารปจฺฉายายํ นิสินฺโน โหติ
ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย ปริมุขํ สตึ อุปฏฺฐเปตฺวา
โส สมโย มโนภาวนิยสฺส ภิกฺขุโน ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุนฺติ ฯ
{๒๙๙.๓} เอวํ วุตฺเต อญฺญตโร ภิกฺขุ ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ น โข
อาวุโส สมโย มโนภาวนิยสฺส ภิกฺขุโน ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุํ ยสฺมึ
อาวุโส สมเย มโนภาวนิโย ภิกฺขุ สายณฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต
วิหารปจฺฉายายํ นิสินฺโน โหติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ
ปณิธาย ปริมุขํ สตึ อุปฏฺฐเปตฺวา ยเทวสฺส ทิวา สมาธินิมิตฺตํ
มนสิกตํ โหติ ตเทวสฺส ตสฺมึ สมเย สมุทาจรติ ตสฺมา โส
อสมโย มโนภาวนิยสฺส ภิกฺขุโน ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุํ ยสฺมึ อาวุโส
สมเย มโนภาวนิโย ภิกฺขุ รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐาย นิสินฺโน
โหติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย ปริมุขํ สตึ อุปฏฺฐเปตฺวา
โส สมโย มโนภาวนิยสฺส ภิกฺขุโน ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุนฺติ ฯ
{๒๙๙.๔} เอวํ วุตฺเต อญฺญตโร ภิกฺขุ ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ น โข
อาวุโส สมโย มโนภาวนิยสฺส ภิกฺขุโน ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุํ ยสฺมึ
อาวุโส สมเย มโนภาวนิโย ภิกฺขุ รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺฐาย
นิสินฺโน โหติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย ปริมุขํ สตึ
อุปฏฺฐเปตฺวา โอชฏฺฐายิสฺส ตสฺมึ สมเย กาโย โหติ ผาสุกสฺส ๑-
โหติ พุทฺธานํ สาสนํ มนสิ กาตุํ ตสฺมา โส สมโย มโนภาวนิยสฺส
ภิกฺขุโน ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุนฺติ ฯ
{๒๙๙.๕} เอวํ วุตฺเต อายสฺมา มหากจฺจาโน เถเร ภิกฺขู เอตทโวจ
สมฺมุขา เม ตํ อาวุโส ภควโต สุตํ สมฺมุขา ปฏิคฺคหิตํ ฉยิเม
ภิกฺขุ สมยา มโนภาวนิยสฺส ภิกฺขุโน ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุํ กตเม
ฉ อิธ ภิกฺขุ ยสฺมึ สมเย ภิกฺขุ กามราคปริยุฏฺฐิเตน เจตสา
วิหรติ กามราคปเรเตน อุปฺปนฺนสฺส จ กามราคสฺส นิสฺสรณํ
ยถาภูตํ นปฺปชานาติ ตสฺมึ สมเย มโนภาวนิโย ภิกฺขุ อุปสงฺกมิตฺวา
เอวมสฺส วจนีโย อหํ โข อาวุโส กามราคปริยุฏฺฐิเตน
เจตสา วิหรามิ กามราคปเรเตน อุปฺปนฺนสฺส จ กามราคสฺส
นิสฺสรณํ ยถาภูตํ นปฺปชานามิ สาธุ วต เม อายสฺมา กามราคสฺส
ปหานาย ธมฺมํ เทเสตูติ ตสฺส มโนภาวนิโย ภิกฺขุ กามราคสฺส
ปหานาย ธมฺมํ เทเสติ อยํ ภิกฺขุ ปฐโม สมโย มโนภาวนิยสฺส
ภิกฺขุโน ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุํ ฯ
{๒๙๙.๖} ปุน จปรํ ภิกฺขุ ยสฺมึ สมเย ภิกฺขุ
พฺยาปาทปริยุฏฺฐิเตน เจตสา วิหรติ ฯเปฯ ถีนมิทฺธปริยุฏฺฐิเตน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ผาสุสฺส ฯ
เจตสา วิหรติ อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจปริยุฏฺฐิเตน เจตสา วิหรติ
วิจิกิจฺฉาปริยุฏฺฐิเตน เจตสา วิหรติ ฯเปฯ ยํ นิมิตฺตํ อาคมฺม ยํ
นิมิตฺตํ มนสิกโรโต อนนฺตรา อาสวานํ ขโย โหติ ตํ นิมิตฺตํ
น ชานาติ น ปสฺสติ ตสฺมึ สมเย มโนภาวนิโย ภิกฺขุ อุปสงฺกมิตฺวา
เอวมสฺส วจนีโย อหํ โข อาวุโส ยํ นิมิตฺตํ อาคมฺม ยํ นิมิตฺตํ
มนสิกโรโต อนนฺตรา อาสวานํ ขโย โหติ ตํ นิมิตฺตํ น
ชานามิ น ปสฺสามิ สาธุ วต เม อายสฺมา อาสวานํ ขยาย ธมฺมํ
เทเสตูติ ตสฺส มโนภาวนิโย ภิกฺขุ อาสวานํ ขยาย ธมฺมํ เทเสติ
อยํ ภิกฺขุ ฉฏฺโฐ สมโย มโนภาวนิยสฺส ภิกฺขุโน ทสฺสนาย
อุปสงฺกมิตุํ ฯ สมฺมุขา เม ตํ อาวุโส ภควโต สุตํ สมฺมุขา
ปฏิคฺคหิตํ อิเม โข ภิกฺขุ ฉ สมยา มโนภาวนิยสฺส ภิกฺขุโน
ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุนฺติ ฯ
[๓๐๐] ๒๙ อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ อุทายึ อามนฺเตสิ กติ
นุ โข อุทายิ อนุสฺสติฏฺฐานานีติ ฯ เอวํ วุตฺเต อายสฺมา อุทายิ
ตุณฺหี อโหสิ ฯ ทุติยมฺปิ โข ภควา อายสฺมนฺตํ อุทายึ อามนฺเตสิ
กติ นุ โข อุทายิ อนุสฺสติฏฺฐานานีติ ฯ เอวํ วุตฺเต [๑]- อายสฺมา
อุทายิ ตุณฺหี อโหสิ ฯ ตติยมฺปิ โข ภควา อายสฺมนฺตํ อุทายึ
อามนฺเตสิ กติ นุ โข อุทายิ อนุสฺสติฏฺฐานานีติ ฯ ตติยมฺปิ โข
อายสฺมา อุทายิ ตุณฺหี อโหสิ ฯ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท
อายสฺมนฺตํ อุทายึ เอตทโวจ สตฺถา ตํ อาวุโส อุทายิ อามนฺเตตีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ทุติยมฺปิ โข ฯ
สุณามหํ ๑- อาวุโส อานนฺท ภควโต อิธ ภนฺเต ภิกฺขุ อเนกวิหิตํ
ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ เสยฺยถีทํ เอกมฺปิ ชาตึ เทฺวปิ ชาติโย ฯเปฯ
อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ อิทํ
ภนฺเต อนุสฺสติฏฺฐานนฺติ ฯ
{๓๐๐.๑} อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ อญฺญาสึ
โข อหํ อานนฺท เนวายํ อุทายิ โมฆปุริโส อธิจิตฺตมนุยุตฺโต
วิหรตีติ กติ นุ โข อานนฺท อนุสฺสติฏฺฐานานีติ ฯ ปญฺจ ภนฺเต
อนุสฺสติฏฺฐานานิ กตมานิ ปญฺจ อิธ ภนฺเต ภิกฺขุ วิวิจฺเจว
กาเมหิ ฯเปฯ ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อิทํ ภนฺเต
อนุสฺสติฏฺฐานํ เอวํ ภาวิตํ เอวํ พหุลีกตํ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหาราย
สํวตฺตติ ฯ
{๓๐๐.๒} ปุน จปรํ ภนฺเต ภิกฺขุ อาโลกสญฺญํ มนสิกโรติ ทิวา
สญฺญํ อธิฏฺฐาติ ยถา ทิวา ตถา รตฺตึ ยถา รตฺตึ ตถา ทิวา อิติ
วิวเฏน เจตสา อปริโยนทฺเธน สมฺปภาสํ จิตฺตํ ภาเวติ อิทํ ภนฺเต
อนุสฺสติฏฺฐานํ เอวํ ภาวิตํ เอวํ พหุลีกตํ ญาณทสฺสนปฏิลาภาย
สํวตฺตติ ฯ
{๓๐๐.๓} ปุน จปรํ ภนฺเต ภิกฺขุ อิมเมว กายํ อุทฺธํ ปาทตลา
อโธเกสมตฺถกา ตจปริยนฺตํ ปูรนฺนานปฺปการสฺส อสุจิโน
ปจฺจเวกฺขติ อตฺถิ อิมสฺมึ กาเย เกสา โลมา นขา ทนฺตา ตโจ
มํสํ นหารู อฏฺฐี อฏฺฐิมิญฺชํ วกฺกํ หทยํ ยกนํ กิโลมกํ ปิหกํ
ปปฺผาสํ อนฺตํ อนฺตคุณํ อุทริยํ กรีสํ ปิตฺตํ เสมฺหํ ปุพฺโพ โลหิตํ
เสโท เมโท อสฺสุ วสา เขโล ๒- สิงฺฆาณิกา ลสิกา มุตฺตนฺติ อิทํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สุโณมหํ ฯ ๒ โป. ม. เขโฬ ฯ
ภนฺเต อนุสฺสติฏฺฐานํ เอวํ ภาวิตํ เอวํ พหุลีกตํ กามราคสฺส
ปหานาย สํวตฺตติ ฯ
{๓๐๐.๔} ปุน จปรํ ภนฺเต ภิกฺขุ เสยฺยถาปิ ปสฺเสยฺย สรีรํ
สีวถิกาย ฉฑฺฑิตํ เอกาหมตํ วา ทฺวีหมตํ วา ตีหมตํ วา อุทฺธุมาตกํ
วินีลกํ วิปุพฺพกชาตํ โส อิมเมว กายํ เอวํ อุปสํหรติ อยมฺปิ โข
กาโย เอวํธมฺโม เอวํภาวี เอวํ อนตีโตติ เสยฺยถา ๑- วา ปน ปสฺเสยฺย
สรีรํ สีวถิกาย ฉฑฺฑิตํ กาเกหิ วา ขชฺชมานํ กุลเลหิ วา ขชฺชมานํ
คิชฺเฌหิ วา ขชฺชมานํ สุวาเณหิ ๒- วา ขชฺชมานํ สิงฺคาเลหิ วา
ขชฺชมานํ วิวิเธหิ วา ปาณกชาเตหิ ขชฺชมานํ โส อิมเมว กายํ เอวํ
อุปสํหรติ อยมฺปิ โข กาโย เอวํธมฺโม เอวํภาวี
เอวํ อนตีโตติ
{๓๐๐.๕} เสยฺยถา ๑- วา ปน ปสฺเสยฺย สรีรํ สีวถิกาย
ฉฑฺฑิตํ อฏฺฐิกสงฺขลิกํ สมํสโลหิตํ นหารุสมฺพนฺธํ อฏฺฐิกสงฺขลิกํ
นิมฺมํสโลหิตมกฺขิตํ นหารุสมฺพนฺธํ อฏฺฐิกสงฺขลิกํ อปคตมํสโลหิตํ
นหารุสมฺพนฺธํ อฏฺฐิกานิ อปคตสมฺพนฺธานิ ทิสา วิทิสา วิกฺขิตฺตานิ
อญฺเญน หตฺถฏฺฐิกํ อญฺเญน ปาทฏฺฐิกํ อญฺเญน ชงฺฆฏฺฐิกํ อญฺเญน
อูรุฏฺฐิกํ อญฺเญน กฏิฏฺฐิกํ [๓]- อญฺเญน ปิฏฺฐิกณฺฏกฏฺฐิกํ อญฺเญน
สีสกฏาหํ โส อิมเมว กายํ เอวํ อุปสํหรติ อยมฺปิ โข กาโย
เอวํธมฺโม เอวํภาวี เอวํ อนตีโตติ เสยฺยถา ๑- วา ปน ปสฺเสยฺย
สรีรํ สีวถิกาย ฉฑฺฑิตํ อฏฺฐิกานิ เสตานิ สงฺขวณฺณูปนิภานิ
อฏฺฐิกานิ ปุญฺชกิตานิ เตโรวสฺสิกานิ ปูตีนิ จุณฺณกชาตานิ โส
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. เสยฺยถาปิ ฯ ๒ ม. สุนเขหิ ฯ ๓ ม. เอตฺถนฺตเร อญฺเญน หนุกฏฺฐิกํ
@อญฺเญน ผาสุกฏฺฐิกํ อญฺเญน ปิฏฺฐิกณฺฑกฏฺฐิกํ อญฺเญน ขนฺธฏฺฐิกํ อญฺเญน คีวฏฺฐิกํ
@อญฺเญน ทนฺตกฏฺฐิกนฺติ ทิสฺสนฺติ ฯ
อิมเมว กายํ เอวํ อุปสํหรติ อยมฺปิ โข กาโย เอวํธมฺโม เอวํภาวี
เอวํ อนตีโตติ อิทํ ภนฺเต อนุสฺสติฏฺฐานํ เอวํ ภาวิตํ เอวํ พหุลีกตํ
อสฺมิมานสมุคฺฆาตาย สํวตฺตติ ฯ
{๓๐๐.๖} ปุน จปรํ ภนฺเต ภิกฺขุ สุขสฺส จ ปหานา ฯเปฯ จตุตฺถํ
ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อิทํ ภนฺเต อนุสฺสติฏฺฐานํ เอวํ ภาวิตํ เอวํ
พหุลีกตํ อเนกธาตุปฏิเวธาย สํวตฺตติ อิมานิ โข ภนฺเต ปญฺจ
อนุสฺสติฏฺฐานานีติ ฯ
{๓๐๐.๗} สาธุ สาธุ อานนฺท เตนหิ ตฺวํ อานนฺท อิทมฺปิ ฉฏฺฐํ
อนุสฺสติฏฺฐานํ ธาเรหิ อิธานนฺท ภิกฺขุ สโตว อภิกฺกมติ สโตว
ปฏิกฺกมติ สโตว ติฏฺฐติ สโตว นิสีทติ สโตว เสยฺยํ กปฺเปติ สโตว
กมฺมํ ๑- อธิฏฺฐาติ อิทํ อานนฺท อนุสฺสติฏฺฐานํ เอวํ ภาวิตํ เอวํ
พหุลีกตํ สติสมฺปชญฺญาย สํวตฺตตีติ ฯ
[๓๐๑] ๓๐ ฉยิมานิ ภิกฺขเว อนุตฺตริยานิ กตมานิ ฉ ทสฺสนานุตฺตริยํ
สวนานุตฺตริยํ ลาภานุตฺตริยํ สิกฺขานุตฺตริยํ ปาริจริยานุตฺตริยํ
อนุสฺสตานุตฺตริยํ ๒- ฯ กตมญฺจ ภิกฺขเว ทสฺสนานุตฺตริยํ อิธ
ภิกฺขเว เอกจฺโจ หตฺถิรตนมฺปิ ทสฺสนาย คจฺฉติ อสฺสรตนมฺปิ
ทสฺสนาย คจฺฉติ มณิรตนมฺปิ ทสฺสนาย คจฺฉติ อุจฺจาวจํ วา
ปน ทสฺสนาย คจฺฉติ สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา มิจฺฉาทิฏฺฐิกํ
มิจฺฉาปฏิปนฺนํ ทสฺสนาย คจฺฉติ อตฺเถตํ ภิกฺขเว ทสฺสนํ เนตํ
นตฺถีติ วทามิ ตญฺจ โข เอตํ ภิกฺขเว ทสฺสนํ หีนํ คมฺมํ โปถุชฺชนิกํ
อนริยํ อนตฺถสญฺหิตํ น นิพฺพิทาย น วิราคาย น นิโรธาย
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ธมฺมํ ฯ ๒ โป. ม. อนุสฺสตานุตฺตริยนฺติ ฯ
น อุปสมาย น อภิญฺญาย น สมฺโพธาย น นิพฺพานาย สํวตฺตติ
โย โข ภิกฺขเว ตถาคตํ วา ตถาคตสาวกํ วา ทสฺสนาย คจฺฉติ
นิวิฏฺฐสทฺโธ นิวิฏฺฐเปโม เอกนฺตคโต อภิปฺปสนฺโน เอตทานุตฺตริยํ
ภิกฺขเว ทสฺสนานํ สตฺตานํ วิสุทฺธิยา โสกปริเทวานํ สมติกฺกมาย
ทุกฺขโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมาย ญายสฺส อธิคมาย นิพฺพานสฺส
สจฺฉิกิริยาย ยทิทํ ตถาคตํ วา ตถาคตสาวกํ วา ทสฺสนาย คจฺฉติ
นิวิฏฺฐสทฺโธ นิวิฏฺฐเปโม เอกนฺตคโต อภิปฺปสนฺโน อิทํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว ทสฺสนานุตฺตริยํ ฯ อิติ ทสฺสนานุตฺตริยํ ฯ
{๓๐๑.๑} สวนานุตฺตริยญฺจ กถํ โหติ อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ
เภริสทฺทมฺปิ ๑- สวนาย คจฺฉติ วีณาสทฺทมฺปิ ๑- สวนาย คจฺฉติ
คีตสทฺทมฺปิ ๑- สวนาย คจฺฉติ อุจฺจาวจํ ๑- วา ปน สวนาย คจฺฉติ
สมณสฺส วา พฺราหฺมณสฺส วา มิจฺฉาทิฏฺฐิกสฺส มิจฺฉาปฏิปนฺนสฺส
ธมฺมสวนาย คจฺฉติ อตฺเถตํ ภิกฺขเว สวนํ เนตํ นตฺถีติ วทามิ ตญฺจ
โข เอตํ ภิกฺขเว สวนํ หีนํ คมฺมํ โปถุชฺชนิกํ อนริยํ อนตฺถสญฺหิตํ น
นิพฺพิทาย น วิราคาย น นิโรธาย น อุปสมาย น อภิญฺญาย น
สมฺโพธาย น นิพฺพานาย สํวตฺตติ โย จ โข ภิกฺขเว ตถาคตสฺส
วา ตถาคตสาวกสฺส วา ธมฺมสวนาย คจฺฉติ นิวิฏฺฐสทฺโธ
นิวิฏฺฐเปโม เอกนฺตคโต อภิปฺปสนฺโน เอตทานุตฺตริยํ ภิกฺขเว
สวนานํ สตฺตานํ วิสุทฺธิยา โสกปริเทวานํ สมติกฺกมาย
ทุกฺขโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมาย ญายสฺส อธิคมาย นิพฺพานสฺส
สจฺฉิกิริยาย ยทิทํ ตถาคตสฺส วา ตถาคตสาวกสฺส วา ธมฺมสวนาย
@เชิงอรรถ: ๑ โป. สทฺทสฺสปิ ... อุจฺจาวจสฺส ฯ
คจฺฉติ นิวิฏฺฐสทฺโธ นิวิฏฺฐเปโม เอกนฺตคโต อภิปฺปสนฺโน อิทํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว สวนานุตฺตริยํ ฯ อิติ ทสฺสนานุตฺตริยํ สวนานุตฺตริยํ ฯ
{๓๐๑.๒} ลาภานุตฺตริยญฺจ กถํ โหติ อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ
ปุตฺตลาภมฺปิ ลภติ ทารลาภมฺปิ ลภติ ธนลาภมฺปิ ลภติ อุจฺจาวจํ วา
ปน ลาภํ ลภติ สมเณ วา พฺราหฺมเณ วา มิจฺฉาทิฏฺฐิเก มิจฺฉาปฏิปนฺเน
สทฺธํ ปฏิลภติ อตฺเถโส ภิกฺขเว ลาโภ เนโส นตฺถีติ วทามิ โส
จ โข เอโส ภิกฺขเว ลาโภ หีโน คมฺโม โปถุชฺชนิโก อนริโย
อนตฺถสญฺหิโต น นิพฺพิทาย น วิราคาย น นิโรธาย น อุปสมาย น
อภิญฺญาย น สมฺโพธาย น นิพฺพานาย สํวตฺตติ โย จ โข
ภิกฺขเว ตถาคเต วา ตถาคตสาวเก วา สทฺธํ ปฏิลภติ นิวิฏฺฐสทฺโธ
นิวิฏฺฐเปโม เอกนฺตคโต อภิปฺปสนฺโน เอตทานุตฺตริยํ ภิกฺขเว ลาภานํ
สตฺตานํ วิสุทฺธิยา โสกปริเทวานํ สมติกฺกมาย ทุกฺขโทมนสฺสานํ
อตฺถงฺคมาย ญายสฺส อธิคมาย นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยาย ยทิทํ ตถาคเต
วา ตถาคตสาวเก วา สทฺธํ ปฏิลภติ นิวิฏฺฐสทฺโธ นิวิฏฺฐเปโม
เอกนฺตคโต อภิปฺปสนฺโน อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ลาภานุตฺตริยํ ฯ
อิติ ทสฺสนานุตฺตริยํ สวนานุตฺตริยํ ลาภานุตฺตริยํ ฯ
{๓๐๑.๓} สิกฺขานุตฺตริยญฺจ กถํ โหติ อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ
หตฺถิสฺมิมฺปิ สิกฺขติ อสฺสสฺมิมฺปิ สิกฺขติ รถสฺมิมฺปิ สิกฺขติ
ธนุสฺมิมฺปิ สิกฺขติ ถรุสฺมิมฺปิ สิกฺขติ อุจฺจาวจํ วา ปน
สิกฺขติ สมณสฺส วา พฺราหฺมณสฺส วา มิจฺฉาทิฏฺฐิกสฺส
มิจฺฉาปฏิปนฺนสฺส สิกฺขติ อตฺเถสา ภิกฺขเว สิกฺขา เนสา
นตฺถีติ วทามิ สา จ โข เอสา ภิกฺขเว สิกฺขา หีนา คมฺมา โปถุชฺชนิกา
อนริยา อนตฺถสญฺหิตา น นิพฺพิทาย น วิราคาย น นิโรธาย
น อุปสมาย น อภิญฺญาย น สมฺโพธาย น นิพฺพานาย สํวตฺตติ โย
จ โข ภิกฺขเว ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย อธิสีลมฺปิ สิกฺขติ อธิจิตฺตมฺปิ
สิกฺขติ อธิปญฺญมฺปิ สิกฺขติ นิวิฏฺฐสทฺโธ นิวิฏฺฐเปโม เอกนฺตคโต
อภิปฺปสนฺโน เอตทานุตฺตริยํ ภิกฺขเว สิกฺขานํ สตฺตานํ วิสุทฺธิยา
โสกปริเทวานํ สมติกฺกมาย ทุกฺขโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมาย ญายสฺส
อธิคมาย นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยาย ยทิทํ ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย
อธิสีลมฺปิ สิกฺขติ อธิจิตฺตมฺปิ สิกฺขติ อธิปญฺญมฺปิ สิกฺขติ นิวิฏฺฐสทฺโธ
นิวิฏฺฐเปโม เอกนฺตคโต อภิปฺปสนฺโน อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สิกฺขานุตฺตริยํ ฯ
อิติ ทสฺสนานุตฺตริยํ สวนานุตฺตริยํ ลาภานุตฺตริยํ สิกฺขานุตฺตริยํ ฯ
{๓๐๑.๔} ปาริจริยานุตฺตริยญฺจ กถํ โหติ อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ
ขตฺติยมฺปิ ปริจรติ สมณมฺปิ ปริจรติ พฺราหฺมณมฺปิ ปริจรติ
คหปติมฺปิ ปริจรติ อุจฺจาวจํ วา ปน ปริจรติ สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา
มิจฺฉาทิฏฺฐิกํ มิจฺฉาปฏิปนฺนํ ปริจรติ อตฺเถสา ภิกฺขเว ปาริจริยา
เนสา นตฺถีติ วทามิ สา จ โข เอสา ภิกฺขเว ปาริจริยา หีนา คมฺมา
โปถุชฺชนิกา อนริยา อนตฺถสญฺหิตา น นิพฺพิทาย ฯเปฯ น นิพฺพานาย
สํวตฺตติ โย จ โข ภิกฺขเว ตถาคตํ วา ตถาคตสาวกํ วา ปริจรติ
นิวิฏฺฐสทฺโธ นิวิฏฺฐเปโม เอกนฺตคโต อภิปฺปสนฺโน เอตทานุตฺตริยํ
ภิกฺขเว ปาริจริยานํ สตฺตานํ วิสุทฺธิยา โสกปริเทวานํ สมติกฺกมาย
ทุกฺขโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมาย ญายสฺส อธิคมาย นิพฺพานสฺส
สจฺฉิกิริยาย ยทิทํ ตถาคตํ วา ตถาคตสาวกํ วา ปริจรติ นิวิฏฺฐสทฺโธ
นิวิฏฺฐเปโม เอกนฺตคโต อภิปฺปสนฺโน อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
ปาริจริยานุตฺตริยํ ฯ อิติ ทสฺสนานุตฺตริยํ สวนานุตฺตริยํ
ลาภานุตฺตริยํ สิกฺขานุตฺตริยํ ปาริจริยานุตฺตริยํ ฯ
{๓๐๑.๕} อนุสฺสตานุตฺตริยญฺจ กถํ โหติ อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ
ปุตฺตลาภมฺปิ อนุสฺสรติ ทารลาภมฺปิ อนุสฺสรติ ธนลาภมฺปิ อนุสฺสรติ
อุจฺจาวจํ วา ปน ลาภํ อนุสฺสรติ สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา มิจฺฉาทิฏฺฐิกํ
มิจฺฉาปฏิปนฺนํ อนุสฺสรติ อตฺเถสา ภิกฺขเว อนุสฺสติ เนสา นตฺถีติ
วทามิ สา จ โข เอสา ภิกฺขเว อนุสฺสติ หีนา คมฺมา โปถุชฺชนิกา
อนริยา อนตฺถสญฺหิตา น นิพฺพิทาย น วิราคาย น นิโรธาย น
อุปสมาย น อภิญฺญาย น สมฺโพธาย น นิพฺพานาย สํวตฺตติ โย จ
โข ภิกฺขเว ตถาคตํ วา ตถาคตสาวกํ วา อนุสฺสรติ นิวิฏฺฐสทฺโธ
นิวิฏฺฐเปโม เอกนฺตคโต อภิปฺปสนฺโน เอตทานุตฺตริยํ ภิกฺขเว
อนุสฺสตีนํ สตฺตานํ วิสุทฺธิยา โสกปริเทวานํ สมติกฺกมาย
ทุกฺขโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมาย ญายสฺส อธิคมาย นิพฺพานสฺส
สจฺฉิกิริยาย ยทิทํ ตถาคตํ วา ตถาคตสาวกํ วา อนุสฺสรติ
นิวิฏฺฐสทฺโธ นิวฏฺฐเปโม เอกนฺตคโต อภิปฺปสนฺโน อิทํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว อนุสฺสตานุตฺตริยํ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ฉ อนุตฺตริยานีติ ฯ
ทสฺสนานุตฺตริยํ ๑- ลทฺธา สวนญฺจ อนุตฺตรํ
ลาภานุตฺตริยํ ลทฺธา สิกฺขานุตฺตริเย รตา
อุปฏฺฐิตา ปาริจริเย ๒- ภาวยนฺติ อนุสฺสตึ
วิเวกปฏิสญฺญุตฺตํ เขมํ อมตคามินึ
อปฺปมาเท ปมุทิตา นิปกา สีลสํวุตา
เตเว กาเลน ปจฺจนฺติ ๓- ยตฺถ ทุกฺขํ นิรุชฺฌตีติ ฯ
อนุตฺตริยวคฺโค ตติโย ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
สามโก อปริหานิโย ภยํ หิมวํ ๔- สุชฺฌติ
กจฺจาโน เทฺว จ สมยา อุทายิ ๕- อนุตฺตริเยนาติ ฯ
-------------
เสขปริหานิยวคฺโค จตุตฺโถ
[๓๐๒] ๓๑ ฉยิเม ภิกฺขเว ธมฺมา เสขสฺส ภิกฺขุโน ปริหานาย
สํวตฺตนฺติ กตเม ฉ กมฺมารามตา ภสฺสารามตา นิทฺทารามตา
สงฺคณิการามตา อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวารตา โภชเน อมตฺตญฺญุตา
อิเม โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺมา เสขสฺส ภิกฺขุโน ปริหานาย สํวตฺตนฺติ ฯ
ฉยิเม ภิกฺขเว ธมฺมา เสขสฺส ภิกฺขุโน อปริหานาย สํวตฺตนฺติ
กตเม ฉ น กมฺมารามตา น ภสฺสารามตา น นิทฺทารามตา น
สงฺคณิการามตา อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารตา โภชเน มตฺตญฺญุตา อิเม
@เชิงอรรถ: ๑ โป. เย ... ฯ ม. เย ทสฺสนานุตฺตรํ ฯ ยุ. เย ทสฺสนวรํ ฯ ๒ โป. ม. ปาริจริยา ฯ
@๓ ม. ยุ. ปจฺเจนฺติ ฯ ๔ ม. ยุ. หิมวานุสฺสติ ฯ ๕ ม. อุทายี ฯ
โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺมา เสขสฺส ภิกฺขุโน อปริหานาย สํวตฺตนฺตีติ ฯ
[๓๐๓] ๓๒ อถ โข อญฺญตรา เทวตา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา
อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ
เอกมนฺตํ ฐิตา โข สา เทวตา ภควนฺตํ เอตทโวจ ฉยิเม ภนฺเต
ธมฺมา ภิกฺขุโน อปริหานาย สํวตฺตนฺติ กตเม ฉ สตฺถุคารวตา
ธมฺมคารวตา สงฺฆคารวตา สิกฺขาคารวตา อปฺปมาทคารวตา
ปฏิสนฺถารคารวตา อิเม โข ภนฺเต ฉ ธมฺมา ภิกฺขุโน อปริหานาย
สํวตฺตนฺตีติ ฯ อิทมโวจ สา เทวตา ฯ สมนุญฺโญ สตฺถา อโหสิ ฯ
อถ โข สา เทวตา สมนุญฺโญ เม สตฺถาติ ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิ ฯ
{๓๐๓.๑} อถ โข ภควา ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ภิกฺขู อามนฺเตสิ อิมํ
ภิกฺขเว รตฺตึ อญฺญตรา เทวตา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา
เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ เอกมนฺตํ ฐิตา โข ภิกฺขเว
สา เทวตา มํ เอตทโวจ ฉยิเม ภนฺเต ธมฺมา ภิกฺขุโน อปริหานาย
สํวตฺตนฺติ กตเม ฉ สตฺถุคารวตา ธมฺมคารวตา สงฺฆคารวตา
สิกฺขาคารวตา อปฺปมาทคารวตา ปฏิสนฺถารคารวตา อิเม โข
ภนฺเต ฉ ธมฺมา ภิกฺขุโน อปริหานาย สํวตฺตนฺตีติ ฯ อิทมโวจ ภิกฺขเว สา
เทวตา อิทํ วตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายีติ ฯ
สตฺถุครุ ธมฺมครุ สงฺเฆ จ ติพฺพคารโว
อปฺปมาทครุ ภิกฺขุ ปฏิสนฺถารคารโว
อภพฺโพ ปริหานาย นิพฺพานสฺเสว สนฺติเกติ ฯ
[๓๐๔] ๓๓ อิมํ ภิกฺขเว รตฺตึ อญฺญตรา เทวตา อภิกฺกนฺตาย
รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยนาหํ
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ
เอกมนฺตํ ฐิตา โข ภิกฺขเว สา เทวตา มํ เอตทโวจ ฉยิเม ภนฺเต
ธมฺมา ภิกฺขุโน อปริหานาย สํวตฺตนฺติ กตเม ฉ สตฺถุคารวตา
ธมฺมคารวตา สงฺฆคารวตา สิกฺขาคารวตา หิริคารวตา
โอตฺตปฺปคารวตา อิเม โข ภนฺเต ฉ ธมฺมา ภิกฺขุโน อปริหานาย
สํวตฺตนฺตีติ ฯ อิทมโวจ ภิกฺขเว สา เทวตา อิทํ วตฺวา มํ
อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายีติ ฯ
สตฺถุครุ ธมฺมครุ สงฺเฆ จ ติพฺพคารโว
หิริโอตฺตปฺปสมฺปนฺโน สปฺปติสฺโส สคารโว
อภพฺโพ ปริหานาย นิพฺพานสฺเสว สนฺติเกติ ฯ
[๓๐๕] ๓๔ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน
อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ อถ โข อายสฺมโต มหาโมคฺคลฺลานสฺส
รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ กตเมสานํ
เทวานํ เอวํ ญาณํ โหติ โสตาปนฺนามฺห ๑- อวินิปาตธมฺมา นิยตา
สมฺโพธิปรายนาติ ฯ เตน โข ปน สมเยน ติสฺโส นาม ภิกฺขุ อธุนา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. โสตาปนฺนา นาม ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
กาลกโต อญฺญตรํ พฺรหฺมโลกํ อุปปนฺโน โหติ ฯ ตตฺรปิ นํ เอวํ
ชานนฺติ ติสฺโส พฺรหฺมา มหิทฺธิโก มหานุภาโวติ ฯ อถ โข อายสฺมา
มหาโมคฺคลฺลาโน เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมฺมิญฺชิตํ ๑- วา
พาหํ ปสาเรยฺย ปสาริตํ วา พาหํ สมฺมิญฺเชยฺย เอวเมว เชตวเน
อนฺตรหิโต ตสฺมึ พฺรหฺมโลเก ปาตุรโหสิ ฯ อทฺทสา โข ติสฺโส
พฺรหฺมา อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ ๒- ทิสฺวาน
อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ เอตทโวจ เอหิ โข มาริส โมคฺคลฺลาน
สฺวาคตํ มาริส โมคฺคลฺลาน จิรสฺสํ โข มาริส โมคฺคลฺลาน อิมํ
ปริยายมกาสิ ยทิทํ อิธาคมนาย นิสีท มาริส โมคฺคลฺลาน อิทมาสนํ
ปญฺญตฺตนฺติ ฯ นิสีทิ โข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ปญฺญตฺเต
อาสเน ฯ ติสฺโสปิ [๓]- พฺรหฺมา อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ
อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข ติสฺสํ พฺรหฺมานํ
อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เอตทโวจ กตเมสานํ โข ติสฺส เทวานํ
เอวํ ญาณํ โหติ โสตาปนฺนามฺห อวินิปาตธมฺมา นิยตา สมฺโพธิปรายนาติ ฯ
{๓๐๕.๑} จาตุมฺมหาราชิกานํ โข มาริส โมคฺคลฺลาน เทวานํ เอวํ
ญาณํ โหติ โสตาปนฺนามฺห อวินิปาตธมฺมา นิยตา สมฺโพธิปรายนาติ ฯ
สพฺเพสญฺเญว นุ โข ติสฺส จาตุมฺมหาราชิกานํ เทวานํ เอวํ ญาณํ
โหติ โสตาปนฺนามฺห อวินิปาตธมฺมา นิยตา สมฺโพธิปรายนาติ ฯ
น โข มาริส โมคฺคลฺลาน สพฺเพสํ จาตุมฺมหาราชิกานํ เทวานํ เอวํ
ญาณํ โหติ โสตาปนฺนามฺห อวินิปาตธมฺมา นิยตา สมฺโพธิปรายนาติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. สมิญฺ ... ฯ ๒ โป. อาคตํ ฯ ๓ โป. ม. โขสทฺโท ทิสฺสติ ฯ
เย โข ๑- เต มาริส โมคฺคลฺลาน จาตุมฺมหาราชิกา เทวา พุทฺเธ
อเวจฺจปฺปสาเทน อสมนฺนาคตา ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน อสมนฺนาคตา
สงฺเฆ อเวจฺจปฺปสาเทน อสมนฺนาคตา อริยกนฺเตหิ สีเลหิ อสมนฺนาคตา
เตสํ น ๒- เอวํ ญาณํ โหติ โสตาปนฺนามฺห อวินิปาตธมฺมา นิยตา
สมฺโพธิปรายนาติ ฯ เย จ โข เต มาริส โมคฺคลฺลาน จาตุมฺมหาราชิกา
เทวา พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคตา ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน
สมนฺนาคตา สงฺเฆ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคตา อริยกนฺเตหิ สีเลหิ
สมนฺนาคตา เตสํ เอวํ ญาณํ โหติ โสตาปนฺนามฺห อวินิปาตธมฺมา
นิยตา สมฺโพธิปรายนาติ ฯ
{๓๐๕.๒} จาตุมฺมหาราชิกานญฺเญว นุ โข ติสฺส เทวานํ เอวํ ญาณํ
โหติ โสตาปนฺนามฺห อวินิปาตธมฺมา นิยตา สมฺโพธิปรายนาติ อุทาหุ
ตาวตึสานมฺปิ เทวานํ ฯเปฯ ยามานมฺปิ เทวานํ ตุสิตานมฺปิ เทวานํ
นิมฺมานรตีนมฺปิ เทวานํ ปรนิมฺมิตวสวตฺตีนมฺปิ เทวานํ เอวํ ญาณํ
โหติ โสตาปนฺนามฺห อวินิปาตธมฺมา นิยตา สมฺโพธิปรายนาติ ฯ
ปรนิมฺมิตวสวตฺตีนมฺปิ โข มาริส โมคฺคลฺลาน เทวานํ เอวํ ญาณํ โหติ
โสตาปนฺนามฺห อวินิปาตธมฺมา นิยตา สมฺโพธิปรายนาติ ฯ
{๓๐๕.๓} สพฺเพสญฺเญว นุ โข ติสฺส ปรนิมฺมิตวสวตฺตีนํ เทวานํ
เอวํ ญาณํ โหติ โสตาปนฺนามฺห อวินิปาตธมฺมา นิยตา สมฺโพธิปรายนาติ ฯ
น โข มาริส โมคฺคลฺลาน สพฺเพสญฺเญว ๓- ปรนิมฺมิตวสวตฺตีนํ ๔-
เอวํ ญาณํ โหติ โสตาปนฺนามฺห อวินิปาตธมฺมา
@เชิงอรรถ: ๑ โป. เย จ โข ฯ ๒ ม. น เตสํ เทวานํ ฯ ๓ ม. ยุ. เอวสทฺโท นตฺถิ ฯ
@๔ ม. ยุ. เทวานนฺติ ทิสฺสติ ฯ
นิยตา สมฺโพธิปรายนาติ ฯ เย โข เต มาริส โมคฺคลฺลาน
ปรนิมฺมิตวสวตฺติโน ๑- เทวา พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน อสมนฺนาคตา ธมฺเม
อเวจฺจปฺปสาเทน อสมนฺนาคตา สงฺเฆ อเวจฺจปฺปสาเทน อสมนฺนาคตา
อริยกนฺเตหิ สีเลหิ อสมนฺนาคตา น เตสํ เทวานํ เอวํ ญาณํ โหติ
โสตาปนฺนามฺห อวินิปาตธมฺมา นิยตา สมฺโพธิปรายนาติ ฯ เย จ โข
เต มาริส โมคฺคลฺลาน ปรนิมฺมิตวสวตฺติโน เทวา พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน
สมนฺนาคตา ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคตา สงฺเฆ
อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคตา อริยกนฺเตหิ สีเลหิ สมนฺนาคตา
เตสํ เอวํ ญาณํ โหติ โสตาปนฺนามฺห อวินิปาตธมฺมา นิยตา
สมฺโพธิปรายนาติ ฯ อถ โข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ติสฺสสฺส พฺรหฺมุโน
ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส
สมฺมิญฺชิตํ วา พาหํ ปสาเรยฺย ปสาริตํ วา พาหํ สมฺมิญฺเชยฺย ๒-
เอวเมว พฺรหฺมโลเก อนฺตรหิโต เชตวเน ปาตุรโหสีติ ฯ
[๓๐๖] ๓๕ ฉยิเม ภิกฺขเว ธมฺมา วิชฺชาภาคิยา กตเม ฉ
อนิจฺจสญฺญา อนิจฺเจ ทุกฺขสญฺญา ทุกฺเข อนตฺตสญฺญา ปหานสญฺญา
วิราคสญฺญา นิโรธสญฺญา อิเม โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺมา
วิชฺชาภาคิยาติ ฯ
[๓๐๗] ๓๖ ฉยิมานิ ภิกฺขเว วิวาทมูลานิ กตมานิ ฉ อิธ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ โกธโน โหติ อุปนาหี โย โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ โกธโน
โหติ อุปนาหี โส สตฺถริปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส ธมฺเมปิ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. ...วสวตฺตี ฯ อปรํปิ อีทิสเมว ฯ ๒ โป. ม. สมิญฺ ... ฯ
อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส สงฺเฆปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส
สิกฺขายปิ น ปริปูรการี โหติ โย โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ สตฺถริ
อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส ธมฺเม อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส สงฺเฆ
อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส สิกฺขาย น ปริปูรการี โส สงฺเฆ
วิวาทํ ชเนติ โย โหติ วิวาโท พหุชนาหิตาย พหุชนาสุขาย พหุโน
ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํ เอวรูปญฺเจ ตุเมฺห
ภิกฺขเว วิวาทมูลํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา สมนุปสฺเสยฺยาถ ตตฺร
ตุเมฺห ภิกฺขเว ตสฺเสว ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส ปหานาย วายเมยฺยาถ
เอวรูปญฺเจ ตุเมฺห ภิกฺขเว วิวาทมูลํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา น
สมนุปสฺเสยฺยาถ ตตฺร ตุเมฺห ภิกฺขเว ตสฺเสว ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส
อายตึ อนฺวาสฺสวาย ปฏิปชฺเชยฺยาถ เอวเมตสฺส ปาปกสฺส
วิวาทมูลสฺส ปหานํ โหติ เอวเมตสฺส ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส อายตึ
อนฺวาสฺสโว โหติ ฯ
{๓๐๗.๑} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ มกฺขี โหติ ปฬาสี ฯเปฯ อิสฺสุกี
โหติ มจฺฉรี สโฐ โหติ มายาวี ปาปิจฺโฉ โหติ มิจฺฉาทิฏฺฐิ สนฺทิฏฺฐิปรามาสี
โหติ อาทานคาหี ๑- ทุปฺปฏินิสฺสคฺคี โย โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ สนฺทิฏฺฐิปรามาสี
โหติ อาทานคาหี ทุปฺปฏินิสฺสคฺคี โส สตฺถริปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส
ธมฺเมปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส สงฺเฆปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส
สิกฺขายปิ น ปริปูรการี โหติ โย โส ภิกฺขเว ภิกฺขุ สตฺถริ ๒-
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. อาธานคฺคาหี ฯ ๒ โป. สตฺถริปิ ฯ
อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส ฯเปฯ สิกฺขาย น ปริปูรการี ๑- โส
สงฺเฆ วิวาทํ ชเนติ โย ๒- โหติ วิวาโท พหุชนาหิตาย พหุชนาสุขาย
พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํ เอวรูปญฺเจ
ตุเมฺห ภิกฺขเว วิวาทมูลํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา สมนุปสฺเสยฺยาถ
ตตฺร ตุเมฺห ภิกฺขเว ตสฺเสว ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส ปหานาย
วายเมยฺยาถ เอวรูปญฺเจ ตุเมฺห ภิกฺขเว วิวาทมูลํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา
วา น สมนุปสฺเสยฺยาถ ตตฺร ตุเมฺห ภิกฺขเว ตสฺเสว ปาปกสฺส
วิวาทมูลสฺส อายตึ อนฺวาสฺสวาย ปฏิปชฺเชยฺยาถ เอวเมตสฺส
ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส ปหานํ โหติ เอวเมตสฺส ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส
อายตึ อนฺวาสฺสโว โหติ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ฉ วิวาทมูลานีติ ฯ
[๓๐๘] ๓๗ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน
อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ เตน โข ปน สมเยน เวฬุกณฺฑกี
นนฺทมาตา อุปาสิกา สารีปุตฺตโมคฺคลฺลานปฺปมุเข ภิกฺขุสงฺเฆ
ฉฬงฺคสมนฺนาคตํ ทกฺขิณํ ปติฏฺฐาเปติ ฯ อทฺทสา โข ภควา
ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน เวฬุกณฺฑกึ
นนฺทมาตรํ อุปาสิกํ สารีปุตฺตโมคฺคลฺลานปฺปมุเข ภิกฺขุสงฺเฆ
ฉฬงฺคสมนฺนาคตํ ทกฺขิณํ ปติฏฺฐาเปนฺตึ ทิสฺวาน ภิกฺขู
อามนฺเตนสิ เอสา ภิกฺขเว เวฬุกณฺฑกี นนฺทมาตา อุปาสิกา
สารีปุตฺตโมคฺคลฺลานปฺปมุเข ภิกฺขุสงฺเฆ ฉฬงฺคสมนฺนาคตํ ทกฺขิณํ
ปติฏฺฐาเปติ กถญฺจ ภิกฺขเว ฉฬงฺคสมนฺนาคตา ทกฺขิณา โหติ อิธ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ปริปูริการึ ฯ ๒ โป. ยุ. โส ฯ
ภิกฺขเว ทายกสฺส ตีณงฺคานิ โหนฺติ ปฏิคฺคาหกานํ ตีณงฺคานิ ฯ
{๓๐๘.๑} กตมานิ ทายกสฺส ตีณงฺคานิ อิธ ภิกฺขเว ทายโก ปุพฺเพว
ทานา สุมโน โหติ ททํ จิตฺตํ ปสาเทติ ทตฺวา อตฺตมโน โหติ อิมานิ
ทายกสฺส ตีณงฺคานิ กตมานิ ปฏิคฺคหกานํ ตีณงฺคานิ อิธ ภิกฺขเว
ปฏิคฺคาหกา วีตราคา วา โหนฺติ ราควินยาย วา ปฏิปนฺนา วีตโทสา วา
โหนฺติ โทสวินยาย วา ปฏิปนฺนา วีตโมหา วา โหนฺติ โมหวินยาย วา
ปฏิปนฺนา อิมานิ ปฏิคฺคาหกานํ ตีณงฺคานิ ฯ อิติ ทายกสฺส ตีณงฺคานิ
ปฏิคฺคาหกานํ ตีณงฺคานิ ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว ฉฬงฺคสมนฺนาคตา ทกฺขิณา
โหติ เอวํ ฉฬงฺคสมนฺนาคตาย ภิกฺขเว ทกฺขิณาย น สุกรํ ปุญฺญสฺส
ปมาณํ คเหตุํ เอตฺตโก ปุญฺญาภิสนฺโท กุสลาภิสนฺโท สุขสฺสาหาโร
โสวคฺคิโก สุขวิปาโก สคฺคสํวตฺตนิโก อิฏฺฐาย กนฺตาย มนาปาย
หิตาย สุขาย สํวตฺตตีติ ฯ อถ โข อสงฺเขยฺโย อปฺปเมยฺโย
มหาปุญฺญกฺขนฺโธเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว มหาสมุทฺเท
น สุกรํ อุทกสฺส ปมาณํ คเหตุํ เอตฺตกานิ อุทกาฬฺหกานีติ วา
เอตฺตกานิ อุทกาฬฺหกสตานีติ วา เอตฺตกานิ อุทกาฬฺหกสหสฺสานีติ
วา เอตฺตกานิ อุทกาฬฺหกสตสหสฺสานีติ วา อถ โข อสงฺเขยฺโย
อปฺปเมยฺโย มหาอุทกกฺขนฺโธเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ เอวเมว โข ภิกฺขเว
เอวํ ฉฬงฺคสมนฺนาคตาย ทกฺขิณาย น สุกรํ ปุญฺญสฺส ปมาณํ คเหตุํ
เอตฺตโก ปุญฺญาภิสนฺโท กุสลาภิสนฺโท สุขสฺสาหาโร โสวคฺคิโก สุขวิปาโก
สคฺคสํวตฺตนิโก อิฏฺฐาย กนฺตาย มนาปาย หิตาย สุขาย สํวตฺตตีติ ฯ
อถ โข อสงฺเขยฺโย อปฺปเมยฺโย มหาปุญฺญกฺขนฺโธเตฺวว สงฺขํ คจฺฉตีติ ฯ
ปุพฺเพว ทานา สุมโน ททํ จิตฺตํ ปสาทเย
ทตฺวา อตฺตมโน โหติ เอสา ยญฺญสฺส สมฺปทา ฯ
วีตราโค วีตโทโส วีตโมโห อนาสโว ๑-
เขตฺตํ ยญฺญสฺส สมฺปนฺนํ สญฺญตา พฺรหฺมจาริโน ๒- ฯ
สยํ อาจรยิตฺวาน ๓- ทตฺวา สเกหิ ปาณิภิ ฯ
อตฺตโน ปรโต เจโส ยญฺโญ โหติ มหปฺผโล ฯ
เอวํ ยชิตฺวา เมธาวี สทฺโธ มุตฺเตน เจตสา
อพฺยาปชฺฌํ สุขํ โลกํ ๔- ปณฺฑิโต อุปปชฺชตีติ ฯ
[๓๐๙] ๓๘ อถโข อญฺญตโร พฺราหฺมโณ เยน ภควา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ
สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส
พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ อหญฺหิ โภ โคตม เอวํวาที เอวํทิฏฺฐิ
นตฺถิ อตฺตกาโร นตฺถิ ปรกาโรติ มาหํ พฺราหฺมณ เอวํวาที เอวํทิฏฺฐิ
อทฺทสํ วา อสฺโสสึ วา กถํ หิ นาม สยํ อภิกฺกมนฺโต สยํ
ปฏิกฺกมนฺโต เอวํ วกฺขติ นตฺถิ อตฺตกาโร นตฺถิ ปรกาโรติ
{๓๐๙.๑} ตํ กิมฺมญฺญสิ พฺราหฺมณ อตฺถิ อารพฺภธาตูติ เอวํ โภ
อารพฺภธาตุยา สติ อารพฺภวนฺโต สตฺตา ปญฺญายนฺตีติ เอวํ โภ ยํ โข
พฺราหฺมณ อารพฺภธาตุยา สติ อารพฺภวนฺโต สตฺตา ปญฺญายนฺติ อยํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. วีตราคา ... โทสา ... โมหา อนาสวา ฯ ๒ โป. พฺรหฺมจารยา ฯ ม. ยุ.
@พฺรหฺมจารโย ฯ ๓ ม. ยุ. อาจมยิตฺวาน ฯ ๔ โป. โลเก ฯ
สตฺตานํ อตฺตกาโร อยํ ปรกาโรติ ฯ
{๓๐๙.๒} ตํ กิมฺมญฺญสิ พฺราหฺมณ อตฺถิ นิกฺกมธาตูติ ฯเปฯ อตฺถิ
ปรกฺกมธาตุ อตฺถิ ถามธาตุ อตฺถิ ธิติธาตุ อตฺถิ อุปกฺกมธาตูติ เอวํ โภ
อุปกฺกมธาตุยา สติ อุปกฺกมวนฺโต สตฺตา ปญฺญายนฺตีติ เอวํ โภ ยํ โข
พฺราหฺมณ อุปกฺกมธาตุยา สติ อุปกฺกมวนฺโต สตฺตา ปญฺญายนฺติ อยํ
สตฺตานํ อตฺตกาโร อยํ ปรกาโรติ มาหํ พฺราหฺมณ เอวํวาที เอวํทิฏฺฐิ
อทฺทสํ วา อสฺโสสึ วา กถญฺหิ นาม สยํ อภิกฺกมนฺโต สยํ ปฏิกฺกมนฺโต
เอวํ วกฺขติ นตฺถิ อตฺตกาโร นตฺถิ ปรกาโรติ ฯ อภิกฺกนฺตํ โภ โคตม ฯเปฯ
อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คตนฺติ ฯ
[๓๑๐] ๓๙ ตีณีมานิ ภิกฺขเว นิทานานิ กมฺมานํ สมุทยาย กตมานิ
ตีณิ โลโภ นิทานํ กมฺมานํ สมุทยาย โทโส นิทานํ กมฺมานํ
สมุทยาย โมโห นิทานํ กมฺมานํ สมุทยาย น ภิกฺขเว โลภา
อโลโภ สมุเทติ อถ โข ภิกฺขเว โลภา โลโภว สมุเทติ น
ภิกฺขเว โทสา อโทโส สมุเทติ อถ โข ภิกฺขเว โทสา โทโสว
สมุเทติ น ภิกฺขเว โมหา อโมโห สมุเทติ อถ โข ภิกฺขเว
โมหา โมโหว สมุเทติ น ภิกฺขเว โลภเชน กมฺเมน โทสเชน
กมฺเมน โมหเชน กมฺเมน เทวา ปญฺญายนฺติ มนุสฺสา ปญฺญายนฺติ
ยา วาปนญฺญาปิ กาจิ สุคติ ๑- อถ โข ภิกฺขเว โลภเชน กมฺเมน
โทสเชน กมฺเมน โมหเชน กมฺเมน นิรโย ปญฺญายติ ติรจฺฉานโยนิ
ปญฺญายติ ปิตฺติวิสโย ๒- ปญฺญายติ ยา วาปนญฺญาปิ กาจิ ทุคฺคติ ๓-
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. สุคตโย ฯ ๒ ม. ยุ. เปตฺติวิสโย ฯ ๓ โป. ม. ยุ. ทุคฺคติโย ฯ
อิมานิ โข ภิกฺขเว ตีณิ นิทานานิ กมฺมานํ สมุทยาย ฯ
{๓๑๐.๑} ตีณีมานิ ภิกฺขเว นิทานานิ กมฺมานํ สมุทยาย กตมานิ
ตีณิ อโลโภ นิทานํ กมฺมานํ สมุทยาย อโทโส นิทานํ กมฺมานํ สมุทยาย
อโมโห นิทานํ กมฺมานํ สมุทยาย น ภิกฺขเว อโลภา โลโภ สมุเทติ อถ
โข ภิกฺขเว อโลภา อโลโภว สมุเทติ น ภิกฺขเว อโทสา โทโส สมุเทติ
อถ โข ภิกฺขเว อโทสา อโทโสว สมุเทติ น ภิกฺขเว อโมหา โมโห สมุเทติ
อถ โข ภิกฺขเว อโมหา อโมโหว สมุเทติ น ภิกฺขเว อโลภเชน กมฺเมน
อโทสเชน กมฺเมน อโมหเชน กมฺเมน นิรโย ปญฺญายติ ติรจฺฉานโยนิ
ปญฺญายติ ปิตฺติวิสโย ปญฺญายติ ยา วาปนญฺญาปิ กาจิ ทุคฺคติ อถ
โข ภิกฺขเว อโลภเชน กมฺเมน อโทสเชน กมฺเมน อโมหเชน กมฺเมน
เทวา ปญฺญายนฺติ มนุสฺสา ปญฺญายนฺติ ยา วาปนญฺญาปิ กาจิ สุคติ
อิมานิ โข ภิกฺขเว ตีณิ นิทานานิ กมฺมานํ สมุทยายาติ ฯ
[๓๑๑] ๔๐ เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา กิมฺมิลายํ ๑- วิหรติ
เวฬุวเน ฯ อถ โข อายสฺมา กิมฺมิโล เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน
โข อายสฺมา กิมฺมิโล ภควนฺตํ เอตทโวจ โก นุ โข ภนฺเต เหตุ
โก ปจฺจโย เยน ตถาคเต ปรินิพฺพุเต สทฺธมฺโม น จิรฏฺฐิติโก
โหตีติ อิธ กิมฺมิล ตถาคเต ปรินิพฺพุเต ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย อุปาสกา
อุปาสิกาโย สตฺถริ อคารวา วิหรนฺติ อปฺปติสฺสา ธมฺเม อคารวา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. กิมิลายํ ฯ ยุ. กิมฺพิลายํ ฯ
วิหรนฺติ อปฺปติสฺสา สงฺเฆ อคารวา วิหรนฺติ อปฺปติสฺสา สิกฺขาย
อคารวา วิหรนฺติ อปฺปติสฺสา อปฺปมาเท อคารวา วิหรนฺติ
อปฺปติสฺสา ปฏิสนฺถาเร อคารวา วิหรนฺติ อปฺปติสฺสา อยํ โข
กิมฺมิล เหตุ อยํ ปจฺจโย เยน ตถาคเต ปรินิพฺพุเต สทฺธมฺโม น
จิรฏฺฐิติโก โหตีติ ฯ
{๓๑๑.๑} โก ปน ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย เยน ตถาคเต ปรินิพฺพุเต
สทฺธมฺโม จิรฏฺฐิติโก โหตีติ อิธ กิมฺมิล ตถาคเต ปรินิพฺพุเต ภิกฺขู
ภิกฺขุนิโย อุปาสกา อุปาสิกาโย สตฺถริ สคารวา วิหรนฺติ สปฺปติสฺสา
ธมฺเม สคารวา วิหรนฺติ สปฺปติสฺสา สงฺเฆ สคารวา วิหรนฺติ สปฺปติสฺสา
สิกฺขาย สคารวา วิหรนฺติ สปฺปติสฺสา อปฺปมาเท สคารวา วิหรนฺติ
สปฺปติสฺสา ปฏิสนฺถาเร สคารวา วิหรนฺติ สปฺปติสฺสา อยํ โข กิมฺมิล
เหตุ อยํ ปจฺจโย เยน ตถาคเต ปรินิพฺพุเต สทฺธมฺโม จิรฏฺฐิติโก โหตีติ ฯ
[๓๑๒] ๔๑ เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา ๑- ราชคเห วิหรติ
คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ฯ อถ โข อายสฺมา สารีปุตฺโต ปุพฺพณฺหสมยํ
นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา
โอโรหนฺโต อทฺทส อญฺญตรสฺมึ ปเทเส มหนฺตํ ทารุกฺขนฺธํ ทิสฺวา ภิกฺขู
อามนฺเตสิ ปสฺสถ โน อาวุโส ตุเมฺห อมุํ มหนฺตํ ทารุกฺขนฺธนฺติ
เอวมาวุโสติ ฯ อากงฺขมาโน อาวุโส ภิกฺขุ อิทฺธิมา เจโตวสิปฺปตฺโต
อมุํ ทารุกฺขนฺธํ ปฐวีเตฺวว อธิมุจฺเจยฺย ตํ กิสฺส เหตุ อตฺถิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อายสฺมา สารีปุตโต ฯ
อาวุโส อมุสฺมึ ทารุกฺขนฺเธ ปฐวีธาตุ ยํ นิสฺสาย ภิกฺขุ อิทฺธิมา
เจโตวสิปฺปตฺโต อมุํ ทารุกฺขนฺธํ ปฐวีเตฺวว อธิมุจฺเจยฺย ฯ
อากงฺขมาโน อาวุโส ภิกฺขุ อิทฺธิมา เจโตวสิปฺปตฺโต อมุํ ทารุกฺขนฺธํ
อาโปเตฺวว อธิมุจฺเจยฺย ฯเปฯ เตโชเตฺวว อธิมุจฺเจยฺย วาโยเตฺวว
อธิมุจฺเจยฺย สุภนฺเตฺวว อธิมุจฺเจยฺย อสุภนฺเตฺวว อธิมุจฺเจยฺย
ตํ กิสฺส เหตุ อตฺถิ อาวุโส อมุสฺมึ ทารุกฺขนฺเธ อสุภธาตุ ยํ นิสฺสาย
ภิกฺขุ อิทฺธิมา เจโตวสิปฺปตฺโต อมุํ ทารุกฺขนฺธํ อสุภนฺเตฺวว
อธิมุจฺเจยฺยาติ ฯ
[๓๑๓] ๔๒ เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา โกสเลสุ จริกญฺจรมาโน
มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ เยน อิจฺฉานงฺคลํ นาม โกสลานํ
พฺราหฺมณคาโม ตทวสริ ตตฺร สุทํ ภควา อิจฺฉานงฺคเล วิหรติ
อิจฺฉานงฺคลวนสณฺเฑ ฯ อสฺโสสุํ โข อิจฺฉานงฺคลกา พฺราหฺมณคหปติกา
สมโณ ขลุ โภ โคตโม สกฺยปุตฺโต สกฺยกุลา ปพฺพชิโต อิจฺฉานงฺคลํ
อนุปฺปตฺโต อิจฺฉานงฺคเล วิหรติ อิจฺฉานงฺคลวนสณฺเฑ ฯ ตํ โข ปน
ภวนฺตํ โคตมํ เอวํกลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคโต อิติปิ โส
ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน ฯเปฯ พุทฺโธ ภควาติ
โส อิมํ โลกํ สเทวกํ สมารกํ ฯเปฯ อรหตํ ทสฺสนํ โหตีติ ฯ อถ
โข อิจฺฉานงฺคลกา พฺราหฺมณคหปติกา ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ปหูตํ
ขาทนียํ โภชนียํ อาทาย เยน อิจฺฉานงฺคลวนสณฺโฑ เตนุปสงฺกมึสุ
อุปสงฺกมิตฺวา พหิทฺวารโกฏฺฐเก อฏฺฐํสุ อุจฺจาสทฺทา มหาสทฺทา ฯ
{๓๑๓.๑} เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา นาคิโต ภควโต
อุปฏฺฐาโก โหติ ฯ อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ นาคิตํ อามนฺเตสิ เก ปน
เต นาคิต อุจฺจาสทฺทา มหาสทฺทา เกวฏฺฏามญฺเญ มจฺเฉ วิโลเปนฺตีติ ๑- ฯ
เอเต ภนฺเต อิจฺฉานงฺคลกา พฺราหฺมณคหปติกา ปหูตํ ขาทนียํ
โภชนียํ อาทาย พหิทฺวารโกฏฺฐเก ฐิตา ภควนฺตญฺเจว ๒- อุทฺทิสฺส
ภิกฺขุสงฺฆญฺจาติ ฯ มาหํ นาคิต ยเสน สมาคมํ มา จ มยา ยโส โย
โข นาคิต นยิมสฺส เนกฺขมฺมสุขสฺส ปวิเวกสุขสฺส อุปสมสุขสฺส
สมฺโพธสุขสฺส นิกามลาภี อสฺส อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี ยสฺสาหํ
เนกฺขมฺมสุขสฺส ปวิเวกสุขสฺส อุปสมสุขสฺส สมฺโพธสุขสฺส
นิกามลาภี อสฺสํ อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี โส ตํ มิฬฺหสุขํ มิทฺธสุขํ
ลาภสกฺการสิโลกสุขํ สาทิเยยฺยาติ ฯ
{๓๑๓.๒} อธิวาเสตุทานิ ภนฺเต ภควา อธิวาเสตุ สุคโต
อธิวาสนกาโลทานิ ภนฺเต ภควโต อธิวาสนกาโลทานิ ภนฺเต
ภควโต ๓- เยน เยเนวทานิ ภนฺเต ภควา คมิสฺสติ ตํนินฺนาว
ภวิสฺสนฺติ พฺราหฺมณคหปติกา เนคมา เจว ชานปทา จ เสยฺยถาปิ
ภนฺเต ถุลฺลผุสิตเก เทเว วสฺสนฺเต ยถานินฺนํ อุทกานิ ปวตฺตนฺติ
เอวเมว โข ภนฺเต เยน เยเนวทานิ ภควา คมิสฺสติ ตํนินฺนาว
ภวิสฺสนฺติ พฺราหฺมณคหปติกา เนคมา เจว ชานปทา จ ตํ กิสฺส
เหตุ ตถา หิ ภนฺเต ภควโต สีลปญฺญานนฺติ ฯ
{๓๑๓.๓} มาหํ นาคิต ยเสน สมาคมํ มา จ มยา ยโส โย โข
นาคิต นยิมสฺส เนกฺขมฺมสุขสฺส ปวิเวกสุขสฺส อุปสมสุขสฺส
สมฺโพธสุขสฺส นิกามลาภี อสฺส อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. มจฺฉวิโลเปติ ฯ ๒ โป. ม. ยุ. ภควนฺตํ เยว ฯ ๓ โป. ม. ยุ. อธิ ...
@ภควโตติ อิเม ปาฐา นตฺถิ ฯ
ยสฺสาหํ เนกฺขมฺมสุขสฺส ปวิเวกสุขสฺส อุปสมสุขสฺส สมฺโพธสุขสฺส
นิกามลาภี อสฺสํ ๑- อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี โส ตํ มิฬฺหสุขํ มิทฺธสุขํ
ลาภสกฺการสิโลกสุขํ สาทิเยยฺย ๒- อิธาหํ นาคิต ภิกฺขุํ ปสฺสามิ
คามนฺตวิหารํ ๓- สมาหิตํ นิสินฺนํ ตสฺส มยฺหํ นาคิต เอวํ โหติ อิทานิมํ
อายสฺมนฺตํ อารามิโก ตํ กึ ฆเฏสฺสติ สมณุทฺเทโส วา สมาธิมฺหา
ตํ ภาเวสฺสตีติ เตนาหํ นาคิต ตสฺส ภิกฺขุโน น อตฺตมโน โหมิ
คามนฺตวิหาเรน อิธ ปนาหํ นาคิต ภิกฺขุํ ปสฺสามิ อรญฺญิกํ ๔-
อรญฺเญ ปจลายมานํ นิสินฺนํ ตสฺส มยฺหํ นาคิต เอวํ โหติ
อิทานิ อยมายสฺมา อิมํ นิทฺทากิลมถํ ปฏิวิโนเทตฺวา
อรญฺญสญฺญํ เยว มนสิกริสฺสติ เอกคฺคนฺติ เตนาหํ นาคิต
ตสฺส ภิกฺขุโน อตฺตมโน โหมิ อรญฺญวิหาเรน อิธ ปนาหํ
นาคิต ภิกฺขุํ ปสฺสามิ อรญฺญิกํ อรญฺเญ อสมาหิตํ นิสินฺนํ
ตสฺส มยฺหํ นาคิต เอวํ โหติ อิทานิ อยมายสฺมา อสมาหิตํ วา
จิตฺตํ สมาทหิสฺสติ สมาหิตํ วา จิตฺตํ อนุรกฺขิสฺสตีติ เตนาหํ
นาคิต ภิกฺขุโน อตฺตมโน โหมิ อรญฺญวิหาเรน อิธ ปนาหํ
นาคิต ภิกฺขุํ ปสฺสามิ อรญฺญิกํ อรญฺเญ สมาหิตํ นิสินฺนํ
ตสฺส มยฺหํ นาคิต เอวํ โหติ อิทานิ อยมายสฺมา อวิมุตฺตํ วา
จิตฺตํ วิโมเจสฺสติ วิมุตฺตํ วา จิตฺตํ อนุรกฺขิสฺสตีติ เตนาหํ นาคิต
ตสฺส ภิกฺขุโน อตฺตมโน โหมิ อรญฺญวิหาเรน อิธ ปนาหํ นาคิต
ภิกฺขุํ ปสฺสามิ คามนฺตวิหารํ ลาภึ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสน-
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ โส ตํ ลาภสกฺการสิโลกํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ ๒ ยุ. สาทิเยยฺยาติ ฯ ๓ ม. คามนฺตวิหารึ ฯ
@๔ ม. ยุ. อรญฺญกํ ฯ
นิกามยมาโน ริญฺจติ ปฏิสลฺลานํ ริญฺจติ อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ เสนาสนานิ คามนิคมราชธานึ โอสริตฺวา วาสํ
กปฺเปติ เตนาหํ นาคิต ตสฺส ภิกฺขุโน น อตฺตมโน โหมิ
คามนฺตวิหาเรน อิธ ปนาหํ นาคิต ภิกฺขุํ ปสฺสามิ อรญฺญิกํ ลาภึ
จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ โส ตํ
ลาภสกฺการสิโลกํ ปฏิปฺปณาเมตฺวา น ริญฺจติ ปฏิสลฺลานํ น ริญฺจติ
อรญฺญวนปตฺถานิ ปนฺตานิ เสนาสนานิ เตนาหํ นาคิต ตสฺส ภิกฺขุโน
อตฺตมโน โหมิ อรญฺญวิหาเรน ยสฺมึ ๑- ปนาหํ นาคิต สมเย
อทฺธานมคฺคปฏิปนฺโน น กญฺจิ ๒- ปสฺสามิ ปุรโต วา ปจฺฉโต วา ผาสุ
เม นาคิต ตสฺมึ สมเย โหติ อนฺตมโส อุจฺจารปสฺสาวกมฺมายาติ ฯ
เสขปริหานิยวคฺโค จตุตฺโถ ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
เสขา เทฺว อปริหานิ โมคฺคลฺลานวิชฺชาภาคิยา
วิวาททานตฺตการี นิทานํ กิมฺมิล ทารุกฺขนฺเธน นาคิโตติ ฯ
--------------
ธมฺมิกวคฺโค ปญฺจโม
[๓๑๔] ๔๓ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน
อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา
ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ยสฺมา ฯ ม. ยุ. ยสฺมาหํ ฯ ๒ โป. ยุ. กิญฺจิ ฯ
อายามานนฺท เยน ปุพฺพาราโม มิคารมาตุปาสาโท เตนุปสงฺกมิสฺสาม
ทิวา วิหารายาติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต
ปจฺจสฺโสสิ ฯ อถ โข ภควา อายสฺมตา อานนฺเทน สทฺธึ เยน
ปุพฺพาราโม มิคารมาตุปาสาโท เตนุปสงฺกมิ อถ โข ภควา
สายณฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ
อายามานนฺท เยน ปุพฺพโกฏฺฐโก เตนุปสงฺกมิสฺสาม คตฺตานิ
ปริสิญฺจิตุนฺติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต
ปจฺจสฺโสสิ ฯ อถ โข ภควา อายสฺมตา อานนฺเทน สทฺธึ เยน
ปุพฺพโกฏฺฐโก เตนุปสงฺกมิ คตฺตานิ ปริสิญฺจิตุํ ปุพฺพโกฏฺฐเก
คตฺตานิ ปริสิญฺจิตฺวา ปจฺจุตฺตริตฺวา เอกจีวโร อฏฺฐาสิ คตฺตานิ
ปุพฺพสทิสานิ กุรุมาโน ๑- ฯ
{๓๑๔.๑} เตน โข ปน สมเยน รญฺโญ ปเสนทิสฺส โกสลสฺส เสโต
นาม นาโค มหาตุริยตาฬิตวาทิเตน ปุพฺพโกฏฺฐกา ปจฺจุตฺตรติ ฯ
อปิสฺสุ ตํ ชโน ทิสฺวา เอวมาห อภิรูโป วต โภ รญฺโญ นาโค ทสฺสนีโย
วต โภ รญฺโญ นาโค ปาสาทิโก วต โภ รญฺโญ นาโค กายุปปนฺโน วต
โภ รญฺโญ นาโคติ ๒- ฯ
{๓๑๔.๒} เอวํ วุตฺเต อายสฺมา อุทายิ ภควนฺตํ เอตทโวจ หตฺถิเมว
นุ โข ภนฺเต มหนฺตํ พฺรหนฺตํ กายุปปนฺนํ ชโน ทิสฺวา เอวมาห
นาโค วต โภ นาโคติ อุทาหุ อญฺญมฺปิ กญฺจิ มหนฺตํ พฺรหนฺตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. คตฺตานิ ปุพฺพาปยมาโน ฯ ๒ ยุ. อิโต ปรํ นาโค วต โภ นาโคติ
@ทิสฺสนฺติ ฯ
กายุปปนฺนํ ชโน ทิสฺวา เอวมาห นาโค วต โภ นาโคติ หตฺถิมฺปิ
โข อุทายิ มหนฺตํ พฺรหนฺตํ กายุปปนฺนํ ชโน ทิสฺวา เอวมาห นาโค
วต โภ นาโคติ ฯ อสฺสมฺปิ โข อุทายิ มหนฺตํ พฺรหนฺตํ โคณมฺปิ
โข อุทายิ มหนฺตํ พฺรหนฺตํ อุรคมฺปิ โข อุทายิ มหนฺตํ พฺรหนฺตํ
รุกฺขมฺปิ โข อุทายิ มหนฺตํ พฺรหนฺตํ มนุสฺสมฺปิ โข อุทายิ มหนฺตํ
พฺรหนฺตํ กายุปปนฺนํ ชโน ทิสฺวา เอวมาห นาโค วต โภ นาโคติ
อปิจุทายิ โย สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา
ปชาย สเทวมนุสฺสาย อาคุํ น กโรติ กาเยน วาจาย มนสา ตมหํ
นาโคติ พฺรูมีติ ฯ
{๓๑๔.๓} อจฺฉริยํ ภนฺเต อพฺภุตํ ภนฺเต ยาว สุภาสิตญฺจิทํ
ภนฺเต ภควตา อปิจุทายิ โย สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก
สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย อาคุํ น กโรติ กาเยน
วาจาย มนสา ตมหํ นาโคติ พฺรูมีติ ฯ
{๓๑๔.๔} อิทญฺจ ปนาหํ ภนฺเต ภควตา สุภาสิตํ อิมาหิ คาถาหิ
อนุโมทามิ
มนุสฺสภูตํ สมฺพุทฺธํ อตฺตทนฺตํ สมาหิตํ
อิริยมานํ พฺรหฺมปเถ จิตฺตสฺสูปสเม รตํ
ยํ มนุสฺสา นมสฺสนฺติ สพฺพธมฺมานปารคุํ
เทวาปิ ตํ นมสฺสนฺติ อิติ เม อรหโต สุตํ ฯ
สพฺพสญฺโญชนาตีตํ วนา นิพฺพานมาคตํ ๑-
กาเมหิ เนกฺขมฺมรตํ มุตฺตํ เสลาว กญฺจนํ
สพฺเพ อจฺจรุจี นาโค หิมวาญฺเญ สิลุจฺจโย ๒-
@เชิงอรรถ: ๑ ม. นิพฺพนมาคตํ ฯ ๒ ม. ยุ. สิลุจฺจเย ฯ
สพฺเพสํ นาคนามานํ สจฺจนาโม อนุตฺตโร ฯ
นาคํ โว กิตฺตยิสฺสามิ น หิ อาคุํ กโรติ โส
โสรจฺจํ อวิหึสา จ ปาทา นาคสฺส เต ทุเว
ตโป จ พฺรหฺมจริยํ จรณา นาคสฺส ตฺยาปเร
สทฺธาหตฺโถ มหานาโค อุเปกฺขาเสตทนฺตวา
สติ คีวา สิโร ปญฺญา วิมํสา ธมฺมจินฺตนา
ธมฺมกุจฺฉิสมาตโป วิเวโก ตสฺส วาลธิ
โส ฌายี อสฺสาสรโต อชฺฌตฺตูปสมาหิโต ๑-
คจฺฉํ สมาหิโต นาโค ฐิโต นาโค สมาหิโต
เสยฺยํ ๒- สมาหิโต นาโค นิสินฺโน ปิ สมาหิโต
สพฺพตฺถ สํวุโต นาโค เอสา นาคสฺส สมฺปทา ฯ
ภุญฺชติ อนวชฺชานิ สาวชฺชานิ น ภุญฺชติ
ฆาสอจฺฉาทนํ ๓- ลทฺธา สนฺนิธึ ปริวชฺชเย ๔-
สญฺโญชนํ อนุํ ถูลํ สพฺพํ เฉตฺวาน พนฺธนํ
เยน เยเนว คจฺฉติ อนเปกฺโขว คจฺฉติ ฯ
ยถาปิ อุทเก ชาตํ ปุณฺฑริกํ ปวฑฺฒติ
น อุปลิมฺปติ โตเยน สุจิคนฺธํ มโนรมํ
ตเถว โลเก สุชาโต พุทฺโธ โลเก วิหรติ ๕-
น อุปลิมฺปติ โลเกน โตเยน ปทุมํ ยถา ฯ
มหาคฺคินิ ปชฺชลิโต ๖- อนาหารูปสมฺมติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อชฺฌตฺตํ สุสมาหิโต ฯ ๒ ยุ. สยํ ฯ ๓ ม. ยุ. ฆาสมจฺฉาทนํ ฯ
@๔ ม. ยุ. ปริวชฺชยํ ฯ ๕ ยุ. วิรชฺชติ ฯ ๖ ม. มหาคินิว ชลิโต ฯ
@ยุ. มหาคินิ ... ฯ
สงฺขาเรสูปสนฺเตสุ นิพฺพุโตติ ปวุจฺจติ ฯ
อตฺถสฺสายํ วิญฺญาปนี อุปมา วิญฺญูหิ เทสิตา ฯ
วิญฺญายนฺติ ๑- มหานาคา นาคํ นาเคน เทสิตํ ฯ
วีตราโค วีตโทโส วีตโมโห อนาสโว
สรีรํ วิชหํ นาโค ปรินิพฺพิสฺสติ ๒- อนาสโวติ ฯ
[๓๑๕] ๔๔ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย เยน มิคสาลาย อุปาสิกาย นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ ฯ อถ โข มิคสาลา อุปาสิกา
เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ
อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข มิคสาลา อุปาสิกา
อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ กถํกถํ นามายํ ภนฺเต อานนฺท
ภควตา ธมฺโม เทสิโต อญฺเญยฺโย
{๓๑๕.๑} ยตฺร หิ นาม พฺรหฺมจารี จ อพฺรหฺมจารี จ อุโภ
สมสมคติกา ภวิสฺสนฺติ อภิสมฺปรายํ ปิตา เม ภนฺเต ปุราโณ
พฺรหฺมจารี อโหสิ อาราจารี วิรโต เมถุนา คามธมฺมา โส กาลกโต
ภควตา พฺยากโต สกทาคามี สตฺโต ๓- ตุสิตํ กายํ อุปปนฺโนติ ปิตุ ๔-
ปิโย เม ภนฺเต อิสิทตฺโต อพฺรหฺมจารี อโหสิ สทารสนฺตุฏฺโฐ โสปิ
กาลกโต ภควตา พฺยากโต สกทาคามี สตฺโต ตุสิตํ กายํ
อุปปนฺโนติ กถํกถํ นามายํ ภนฺเต อานนฺท ภควตา ธมฺโม
เทสิโต อญฺเญยฺโย ยตฺร หิ นาม พฺรหฺมจารี จ อพฺรหฺมจารี
@เชิงอรรถ: ๑ ม. วิญฺญสฺสนฺติ ฯ ยุ. วิญฺญิสฺสนฺติ ฯ ๒ ยุ. ปรินิพฺพาติ ฯ ๓ ม.
@สกทาคามิปตฺโต ฯ อปรํปิ เอวํ ญาตพฺพํ ฯ ๔ โป. ยุ. เปตฺเตยฺโย ฯ
@ม. เปตฺเตยฺโยปิ เม ฯ อปรํปิ อีทิสเมว ฯ
จ อุโภ สมสมคติกา ภวิสฺสนฺติ อภิสมฺปรายนฺติ ฯ เอวํ โข ปเนตํ
ภคินิ ภควตา พฺยากตนฺติ ฯ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท มิคสาลาย
อุปาสิกาย นิเวสเน ปิณฺฑปาตํ คเหตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ ฯ
{๓๑๕.๒} อถ โข อายสฺมา อานนฺโท ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต
เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ
อิธาหํ ภนฺเต ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน
มิคสาลาย อุปาสิกาย นิเวสนํ เตนุปสงฺกมึ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต
อาสเน นิสีทึ อถ โข ภนฺเต มิคสาลา อุปาสิกา เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ
นิสินฺนา โข ภนฺเต มิคสาลา อุปาสิกา มํ เอตทโวจ กถํกถํ นามายํ
ภนฺเต อานนฺท ภควตา ธมฺโม เทสิโต อญฺเญยฺโย ยตฺร หิ นาม
พฺรหฺมจารี จ อพฺรหฺมจารี จ อุโภ สมสมคติกา ภวิสฺสนฺติ
อภิสมฺปรายํ ปิตา เม ภนฺเต ปุราโณ พฺรหฺมจารี อโหสิ อาราจารี วิรโต
เมถุนา คามธมฺมา โส กาลกโต ภควตา พฺยากโต สกทาคามี
สตฺโต ตุสิตํ กายํ อุปปนฺโนติ ปิตุ ปิโย เม ภนฺเต อิสิทตฺโต
อพฺรหฺมจารี อโหสิ สทารสนฺตุฏฺโฐ โสปิ กาลกโต ภควตา พฺยากโต
สกทาคามี สตฺโต ตุสิตํ กายํ อุปปนฺโนติ กถํกถํ นามายํ ภนฺเต อานนฺท
ภควตา ธมฺโม เทสิโต อญฺเญยฺโย ยตฺร หิ นาม พฺรหฺมจารี จ
อพฺรหฺมจารี จ อุโภ สมสมคติกา ภวิสฺสนฺติ อภิสมฺปรายนฺติ ฯ
{๓๑๕.๓} เอวํ วุตฺเต อหํ ภนฺเต มิคสาลํ อุปาสิกํ เอตทโวจํ เอวํ
โข ปเนตํ ภคินิ ภควตา พฺยากตนฺติ ฯ กา จานนฺท มิคสาลา อุปาสิกา
พาลา อพฺยตฺตา อมฺพกา อมฺพกสญฺญา ๑- เก จ ปุริสปุคฺคลปโรปริยญาเณ
ฉยิเม อานนฺท ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ กตเม ฉ
อิธานนฺท เอกจฺโจ ปุคฺคโล โสรโต โหติ สุขสํวาโส อภินนฺทนฺติ
สพฺรหฺมจารี เอกตฺตวาเสน ตสฺส สวเนนปิ อกตํ โหติ พาหุสจฺเจนปิ
อกตํ โหติ ทิฏฺฐิยาปิ อปฺปฏิวิทฺธํ โหติ สามายิกมฺปิ วิมุตฺตึ น ลภติ
โส กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา หานาย ปเรติ โน วิเสสาย หานคามีเยว
โหติ โน วิเสสคามี ฯ
{๓๑๕.๔} อิธ ปนานนฺท เอกจฺโจ ปุคฺคโล โสรโต โหติ สุขสํวาโส
อภินนฺทนฺติ สพฺรหฺมจารี เอกตฺตวาเสน ตสฺส สวเนนปิ กตํ โหติ
พาหุสจฺเจนปิ กตํ โหติ ทิฏฺฐิยาปิ ปฏิวิทฺธํ โหติ สามายิกมฺปิ วิมุตฺตึ
ลภติ โส กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา วิเสสาย ปเรติ ๒- โน หานาย
วิเสสคามีเยว โหติ โน หานคามี ตตฺรานนฺท ปมาณิกา ปมิณนฺติ
อิมสฺสปิ เตว ธมฺมา อปรสฺสปิ เตว ธมฺมา กสฺมา เตสํ เอโก หีโน
เอโก ปณีโตติ ตญฺหิ เตสํ อานนฺท โหติ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย
ตตฺรานนฺท ยฺวายํ ปุคฺคโล โสรโต โหติ สุขสํวาโส อภินนฺทนฺติ
สพฺรหฺมจารี เอกตฺตวาเสน ตสฺส สวเนนปิ กตํ โหติ พาหุสจฺเจนปิ
กตํ โหติ ทิฏฺฐิยาปิ ปฏิวิทฺธํ โหติ สามายิกมฺปิ วิมุตฺตึ ลภติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อมฺมกา อมฺมก ... ฯ ๒ โป. ปเวเทติ ฯ
อยํ อานนฺท ปุคฺคโล อมุนา ปุริเมน ปุคฺคเลน อภิกฺกนฺตตโร จ
ปณีตตโร จ ตํ กิสฺส เหตุ อิมญฺหานนฺท ปุคฺคลํ ธมฺมโสโต
นิพฺพหติ ตทนนฺตรํ โก ชาเนยฺย อญฺญตฺร ตถาคเตน ตสฺมา
ติหานนฺท มา ปุคฺคเลสุ ปมาณิกา อหุวตฺถ มา ปุคฺคเลสุ จ
ปมาณํ คณฺหิตฺถ ขญฺญติ หานนฺท ปุคฺคเลสุ ปมาณํ คณฺหนฺโต
อหํ วา อานนฺท ปุคฺคเลสุ ปมาณํ คณฺเหยฺยํ โย วาปนสฺส
มาทิโส ฯ
{๓๑๕.๕} อิธ ปนานนฺท เอกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส โกธมาโน อธิคโต
โหติ สมเยน สมยญฺจสฺส โลภธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ ตสฺส สวเนนปิ
อกตํ โหติ พาหุสจฺเจนปิ อกตํ โหติ ทิฏฺฐิยาปิ อปฺปฏิวิทฺธํ
โหติ สามายิกมฺปิ วิมุตฺตึ น ลภติ โส กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา
หานาย ปเรติ โน วิเสสาย หานคามีเยว โหติ โน วิเสสคามี ฯ
{๓๑๕.๖} อิธ ปนานนฺท เอกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส โกธมาโน อธิคโต
โหติ สมเยน สมยญฺจสฺส โลภธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ ตสฺส สวเนนปิ
กตํ โหติ ฯเปฯ อิธ ปนานนฺท เอกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส โกธมาโน
อธิคโต โหติ สมเยน สมยญฺจสฺส วจีสงฺขารา อุปฺปชฺชนฺติ ตสฺส
สวเนนปิ อกตํ โหติ พาหุสจฺเจนปิ อกตํ โหติ ทิฏฺฐิยาปิ อปฺปฏิวิทฺธํ
โหติ สามายิกมฺปิ วิมุตฺตึ น ลภติ โส กายสฺส เภทา
ปรมฺมรณา หานาย ปเรติ โน วิเสสาย หานคามีเยว โหติ โน
วิเสสคามี ฯ
{๓๑๕.๗} อิธ ปนานนฺท เอกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส โกธมาโน อธิคโต
โหติ สมเยน สมยญฺจสฺส วจีสงฺขารา อุปฺปชฺชนฺติ ตสฺส สวเนนปิ
กตํ โหติ พาหุสจฺเจนปิ กตํ โหติ ทิฏฺฐิยาปิ ปฏิวิทฺธํ โหติ
สามายิกมฺปิ วิมุตฺตึ ลภติ โส กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา
วิเสสาย ปเรติ โน หานาย วิเสสคามีเยว โหติ โน หานคามี
ตตฺรานนฺท ปมาณิกา ปมิณนฺติ อิมสฺสปิ เตว ธมฺมา อปรสฺสปิ
เตว ธมฺมา กสฺมา เตสํ เอโก หีโน เอโก ปณีโตติ ตญฺหิ
เตสํ อานนฺท โหติ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย ตตฺรานนฺท ยสฺส
ปุคฺคลสฺส โกธมาโน อธิคโต โหติ สมเยน สมยญฺจสฺส วจีสงฺขารา
อุปฺปชฺชนฺติ ตสฺส สวเนนปิ กตํ โหติ พาหุสจฺเจนปิ กตํ โหติ
ทิฏฺฐิยาปิ ปฏิวิทฺธํ โหติ สามายิกมฺปิ วิมุตฺตึ ลภติ อยํ อานนฺท
ปุคฺคโล อมุนา ปุริเมน ปุคฺคเลน อภิกฺกนฺตตโร จ ปณีตตโร
จ ตํ กิสฺส เหตุ อิมญฺหานนฺท ปุคฺคลํ ธมฺมโสโต นิพฺพหติ
ตทนนฺตรํ โก ชาเนยฺย อญฺญตฺร ตถาคเตน ตสฺมา ติหานนฺท มา
ปุคฺคเลสุ ปมาณิกา อหุวตฺถ มา ปุคฺคเลสุ จ ปมาณํ คณฺหิตฺถ
ขญฺญติ หานนฺท ปุคฺคเลสุ ปมาณํ คณฺหนฺโต อหํ วา อานนฺท
ปุคฺคเลสุ ปมาณํ คณฺเหยฺยํ โย วา ปนสฺส มาทิโส กา จานนฺท
มิคสาลา อุปาสิกา พาลา อพฺยตฺตา อมฺพกา อมฺพกสญฺญา เก จ
ปุริสปุคฺคลปโรปริยญาเณ ฯ อิเม โข อานนฺท ฉ ปุคฺคลา สนฺโต
สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ ฯ ยถารูเปน อานนฺท สีเลน ปุราโณ สมนฺนาคโต
อโหสิ ตถารูเปน สีเลน อิสิทตฺโต สมนฺนาคโต อภวิสฺส นยิธ
ปุราโณ อิสิทตฺตสฺส คติมฺปิ อญฺญสฺส ยถารูปาย จ อานนฺท
ปญฺญาย อิสิทตฺโต สมนฺนาคโต อโหสิ ตถารูปาย ปญฺญาย
ปุราโณ สมนฺนาคโต อภวิสฺส นยิธ อิสิทตฺโต ปุราณสฺส คติมฺปิ
อญฺญสฺส อิติ โข อานนฺท อิเม ปุคฺคลา อุโภ เอกงฺคหีนาติ ฯ
[๓๑๖] ๔๕ ทฬิทฺทิยํ ๑- ภิกฺขเว ทุกฺขํ โลกสฺมึ กามโภคิโนติ เอวํ
ภนฺเต ฯ ยมฺปิ ภิกฺขเว ทฬิทฺโท ๒- อสฺสโก อนทฺธิโก ๓- อิณํ อาทิยติ
อิณาทานมฺปิ ภิกฺขเว ทุกฺขํ โลกสฺมึ กามโภคิโนติ เอวํ ภนฺเต ฯ
ยมฺปิ ภิกฺขเว ทฬิทฺโท อสฺสโก อนทฺธิโก อิณํ อาทิยิตฺวา วฑฺฒึ
ปฏิสฺสุณาติ วฑฺฒิปิ ภิกฺขเว ทุกฺขา โลกสฺมึ กามโภคิโนติ เอวํ
ภนฺเต ฯ ยมฺปิ ภิกฺขเว ทฬิทฺโท อสฺสโก อนทฺธิโก วฑฺฒึ ปฏิสฺสุณิตฺวา
กาลาภตํ วฑฺฒึ น เทติ โจเทนฺติปิ นํ โจทนาปิ ภิกฺขเว ทุกฺขา
โลกสฺมึ กามโภคิโนติ เอวํ ภนฺเต ฯ ยมฺปิ ภิกฺขเว ทฬิทฺโท
อสฺสโก อนทฺธิโก โจทิยมาโน น เทติ อนุจรนฺติปิ นํ อนุจริยาปิ
ภิกฺขเว ทุกฺขา โลกสฺมึ กามโภคิโนติ เอวํ ภนฺเต ฯ ยมฺปิ ภิกฺขเว
ทฬิทฺโท อสฺสโก อนทฺธิโก อนุจริยมาโน น เทติ พนฺธนฺติปิ นํ
พนฺธนมฺปิ ภิกฺขเว ทุกฺขํ โลกสฺมึ กามโภคิโนติ เอวํ ภนฺเต ฯ
{๓๑๖.๑} อิติ โข ภิกฺขเว ทฬิทฺทิยมฺปิ ทุกฺขํ โลกสฺมึ กามโภคิโน
อิณาทานมฺปิ ทุกฺขํ โลกสฺมึ กามโภคิโน วฑฺฒิปิ ทุกฺขา โลกสฺมึ
กามโภคิโน โจทนาปิ ทุกฺขา โลกสฺมึ กามโภคิโน อนุจริยาปิ ทุกฺขา
โลกสฺมึ กามโภคิโน พนฺธนมฺปิ ทุกฺขํ โลกสฺมึ กามโภคิโน เอวเมว โข
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ทาลิทฺทิยํ ฯ ๒ ม. ยุ. ทลิทฺโท ฯ ๓ โป. ยุ. อนาฬิโก ฯ ม. อนาฬฺหิโก ฯ
ภิกฺขเว ยสฺส กสฺสจิ สทฺธา นตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ หิริ นตฺถิ
กุสเลสุ ธมฺเมสุ โอตฺตปฺปํ นตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ วิริยํ นตฺถิ
กุสเลสุ ธมฺเมสุ ปญฺญา นตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ อยํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว อริยสฺส วินเย ทฬิทฺโท อสฺสโก อนทฺธิโก
{๓๑๖.๒} สโข โส ภิกฺขเว ทฬิทฺโท อสฺสโก อนทฺธิโก สทฺธาย
อสติ กุสเลสุ ธมฺเมสุ หิริยา อสติ กุสเลสุ ธมฺเมสุ โอตฺตปฺเป อสติ
กุสเลสุ ธมฺเมสุ วิริเย อสติ กุสเลสุ ธมฺเมสุ ปญฺญาย อสติ กุสเลสุ
ธมฺเมสุ กาเยน ทุจฺจริตํ จรติ วาจาย ทุจฺจริตํ จรติ มนสา ทุจฺจริตํ
จรติ อิทมสฺส อิณาทานมฺหิ วทามิ โส ตสฺส กายทุจฺจริตสฺส
ปฏิจฺฉาทนเหตุ ปาปิกํ อิจฺฉํ ปณิทหติ มา มํ ชญฺญูติ อิจฺฉติ
มา มํ ชญฺญูติ สงฺกปฺเปติ มา มํ ชญฺญูติ วาจํ ภาสติ มา มํ
ชญฺญูติ กาเยน ปรกฺกมติ โส ตสฺส วจีทุจฺจริตสฺส ปฏิฉาทนเหตุ
ฯเปฯ โส ตสฺส มโนทุจฺจริตสฺส ปฏิจฺฉาทนเหตุ ปาปิกํ อิจฺฉํ
ปณิทหติ มา มํ ชญฺญูติ อิจฺฉติ มา มํ ชญฺญูติ สงฺกปฺเปติ
มา มํ ชญฺญูติ วาจํ ภาสติ มา มํ ชญฺญูติ กาเยน ปรกฺกมติ
อิทมสฺส วฑฺฒิยา วทามิ
{๓๑๖.๓} ตเมนํ เปสลา สพฺรหฺมจารี เอวมาหํสุ อยญฺจ โส
อายสฺมา เอวํการี เอวํสมาจาโรติ อิทมสฺส โจทนาย วทามิ
ตเมนํ อรญฺญคตํ วา รุกฺขมูลคตํ วา สุญฺญาคารคตํ วา
วิปฺปฏิสารสหคตา ปาปกา อกุสลวิตกฺกา สมุทาจรนฺติ อิทมสฺส
อนุจริยาย วทามิ สโข โส ภิกฺขเว ทฬิทฺโท อสฺสโก อนทฺธิโก
กาเยน ทุจฺจริตํ จริตฺวา วาจาย ทุจฺจริตํ จริตฺวา มนสา ทุจฺจริตํ
จริตฺวา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา นิรยพนฺธเน วา พชฺฌติ
ติรจฺฉานโยนิพนฺธเน วา นาหํ ภิกฺขเว อญฺญํ เอกํ พนฺธนํ สมนุปสฺสามิ
เอวํทารุณํ เอวํทุกฺขํ ๑- เอวํอนฺตรายกรํ อนุตฺตรสฺส โยคกฺเขมสฺส
อธิคมาย ยถยิทํ ภิกฺขเว นิรยพนฺธนํ วา ติรจฺฉานโยนิพนฺธนํ วาติ ฯ
ทฬิทฺทิยํ ทุกฺขํ โลเก อิณาทานญฺจ วุจฺจติ
ทฬิทฺโท อิณมาทาย ภุญฺชมาโน วิหญฺญติ
ตโต อนุจรนฺติ นํ พนฺธนมฺปิ นิคจฺฉติ
เอตญฺหิ พนฺธนํ ทุกฺขํ กามลาภาภิชปฺปินํ ฯ
ตเถว อริยวินเย สทฺธา ยสฺส น วิชฺชติ
อหิริโก อโนตฺตปฺปี ปาปกมฺมํ วินิพฺพโย ๒-
กายทุจฺจริตํ กตฺวา วจีทุจฺจริตานิ จ
มโนทุจฺจริตํ กตฺวา มา มํ ชญฺญูติ อิจฺฉติ
โส สํสปฺปติ กาเยน วาจาย อุท เจตสา
ปาปกมฺมํ ปวฑฺเฒนฺโต ตตฺถ ตตฺถ ปุนปฺปุนํ ฯ
โส ปาปกมฺโม ทุมฺเมโธ ชานํ ทุกฺกฏมตฺตโน
ทฬิทฺโท อิณมาทาย ภุญฺชมาโน วิหญฺญติ ฯ
ตโต อนุจรนฺติ นํ สงฺกปฺปา มานสา ทุกฺขา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. เอวํ กฏุกํ ฯ ๒ ยุ. ปาปกมฺมวินิจฺฉโย ฯ
คาเม วา ยทิวา รญฺเญ ยสฺส วิปฺปฏิสารชา ฯ
โส ปาปกมฺโม ทุมฺเมโธ ชานํ ทุกฺกฏมตฺตโน
โยนิมญฺญตรํ คนฺตฺวา นิรเย วาปิ พชฺฌติ
เอตญฺหิ พนฺธนํ ทุกฺขํ ยมฺหา ธีโร ปมุจฺจติ ฯ
ธมฺมลทฺเธหิ โภเคหิ ททํ จิตฺตํ ปสาทยํ
อุภยตฺถ กฏคฺคาโห สทฺธสฺส ฆรเมสิโน
ทิฏฺฐธมฺมหิตตฺถาย สมฺปราย สุขาย จ
เอวเมตํ คหฏฺฐานํ จาโค ปุญฺญํ ปวฑฺฒติ ฯ
ตเถว อริยวินเย สทฺธา ยสฺส ปติฏฺฐิตา
หิริมโน จ โอตฺตปฺปี ปญฺญวา สีลสํวุโต
เอโส โข อริยวินเย สุขํ ชีวีติ ๑- วุจฺจติ ฯ
นิรามิสํ สุขํ ลทฺธา อุเปกฺขํ อธิติฏฺฐติ
ปญฺจ นีวรเณ หิตฺวา นิจฺจํ อารทฺธวิริโย
ฌานานิ อุปสมฺปชฺช เอโกทิ นิปโก สโต
เอตํ ๒- ญตฺวา ยถาภูตํ สพฺพสญฺโญชนกฺขเย
สพฺพโส อนุปาทาย สมฺมา จิตฺตํ วิมุจฺจติ ฯ
ตสฺส สมฺมาวิมุตฺตสฺส ญาณํ เจ โหติ ตาทิโน
อกุปฺปา เม วิมุตฺตีติ ภวสญฺโญชนกฺขเย ฯ
เอตํ โข ปรมํ ญาณํ เอตํ สุขมนุตฺตรํ
อโสกํ วิรชํ เขมํ เอตํ อาณณฺยา มุตฺตมนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สุขชีวีติ ฯ ๒ ม. ยุ. เอวํ ฯ ๓ ม. ยุ. อาณณฺยมุตฺตมนฺติ ฯ
[๓๑๗] ๔๖ [๑]- เอกํ สมยํ อายสฺมา มหาจุนฺโท เจตีสุ วิหรติ
สญฺชาติยํ ๒- ฯ ตตฺร โข อายสฺมา มหาจุนฺโท ภิกฺขู อามนฺเตสิ อาวุโส
ภิกฺขโวติ ฯ อาวุโสติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต มหาจุนฺทสฺส
ปจฺจสฺโสสุํ ฯ อายสฺมา มหาจุนฺโท เอตทโวจ อิธ อาวุโส ธมฺมโยคา
ภิกฺขู ฌายี ภิกฺขู อปสาเทนฺติ อิเม ปน ฌายิโนมฺหา ฌายิโนมฺหาติ
ฌายนฺติ ปชฺฌายนฺติ [๓]- กิญฺหิเม ฌายนฺติ กินฺติเม ฌายนฺติ
กถญฺหิเม ๔- ฌายนฺตีติ ตตฺถ ธมฺมโยคา จ ภิกฺขู นปฺปสีทนฺติ
ฌายี จ ภิกฺขู นปฺปสีทนฺติ น จ พหุชนหิตาย ปฏิปนฺนา โหนฺติ
พหุชนสุขาย พหุโน ชนสฺส อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ
{๓๑๗.๑} อิธ ปนาวุโส ฌายี ภิกฺขู ธมฺมโยเค ภิกฺขู อปสาเทนฺติ
อิเม ปน ธมฺมโยคมฺหา ธมฺมโยคมฺหาติ อุทฺธตา อุนฺนฬา จปลา
มุขรา วิกิณฺณวาจา มุฏฺฐสฺสติโน ๕- อสมฺปชานา อสมาหิตา
วิพฺภนฺตจิตฺตา ปากฏินฺทฺริยา กิญฺหิเม ธมฺมโยคา กินฺติเม ธมฺมโยคา
กถญฺหิเม ธมฺมโยคาติ ตตฺถ ฌายี จ ภิกฺขู นปฺปสีทนฺติ ธมฺมโยคา
จ ภิกฺขู นปฺปสีทนฺติ น จ พหุชนหิตาย ปฏิปนฺนา โหนฺติ
พหุชนสุขาย พหุโน ชนสฺส อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ
{๓๑๗.๒} อิธ ปนาวุโส ธมฺมโยคา ภิกฺขู ธมฺมโยคานญฺเญว
ภิกฺขูนํ วณฺณํ ภาสนฺติ โน ฌายีนํ ภิกฺขูนํ วณฺณํ ภาสนฺติ ตตฺถ
ธมฺมโยคา จ ภิกฺขู นปฺปสีทนฺติ ฌายี จ ภิกฺขู นปฺปสีทนฺติ น จ
พหุชนหิตาย ปฏิปนฺนา โหนฺติ พหุชนสุขาย พหุโน ชนสฺส อตฺถาย
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. เอวํ เม สุตํ ฯ ๒ สยํ ชาติยํ ฯ ยุ. สหชาติยํ ฯ ๓ ม. เอตฺถนฺตเร
@นิชฺฌายนฺติ อวชฺฌายนฺติ กิมิเมติ ทิสฺสนฺติ ฯ ๔ ม. กถํ อิเม ฯ ๕ โป. ม. ยุ.
@มุฏฺฐสฺสตี ฯ
หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ
{๓๑๗.๓} อิธ ปนาวุโส ฌายี ภิกฺขู ฌายีนญฺเญว ภิกฺขูนํ
วณฺณํ ภาสนฺติ โน ธมฺมโยคานํ ภิกฺขูนํ วณฺณํ ภาสนฺติ ตตฺถ
ฌายี จ ภิกฺขู นปฺปสีทนฺติ ธมฺมโยคา จ ภิกฺขู นปฺปสีทนฺติ น จ
พหุชนหิตาย ปฏิปนฺนา โหนฺติ พหุชนสุขาย พหุโน ชนสฺส
อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ
{๓๑๗.๔} ตสฺมา ติหาวุโส เอวํ สิกฺขิตพฺพํ ธมฺมโยคา สมานา
ฌายีนํ ภิกฺขูนํ วณฺณํ ภาสิสฺสามาติ เอวญฺหิ โว อาวุโส สิกฺขิตพฺพํ
ตํ กิสฺส เหตุ อจฺฉริยา เหเต อาวุโส ปุคฺคลา ทุลฺลภา โลกสฺมึ เย
อมตํ ธาตุํ กาเยน ผุสิตฺวา วิหรนฺติ ตสฺมา ติหาวุโส เอวํ สิกฺขิตพฺพํ
ฌายี สมานา ธมฺมโยคานํ ภิกฺขูนํ วณฺณํ ภาสิสฺสามาติ เอวญฺหิ โว
อาวุโส สิกฺขิตพฺพํ ตํ กิสฺส เหตุ อจฺฉริยา เหเต อาวุโส ปุคฺคลา
ทุลฺลภา โลกสฺมึ เย คมฺภีรอตฺถปทํ ปญฺญาย อติวิชฺฌปสฺสนฺตีติ ฯ
[๓๑๘] ๔๗ อถ โข โมฬิยสิวโก ๑- ปริพฺพาชโก เยน ภควา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ
สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข
โมฬิยสิวโก ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ สนฺทิฏฺฐิโก ธมฺโม
สนฺทิฏฺฐิโก ธมฺโมติ ภนฺเต วุจฺจติ กิตฺตาวตา นุ โข ภนฺเต สนฺทิฏฺฐิโก
ธมฺโม โหติ อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปนยิโก ๒- ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ
วิญฺญูหีติ เตนหิ สิวก ตญฺเญเวตฺถ ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ ๓- ยถา เต
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ยุ. โมลิยสิวโก ฯ ม. โมฬิยสีวโก ฯ ๒ ม. โอปเนยฺยิโก ฯ ๓ ม. ปฏิปุจฺฉามิ ฯ
ขเมยฺย ตถา นํ พฺยากเรยฺยาสิ ตํ กึ มญฺญสิ สิวก สนฺตํ วา
อชฺฌตฺตํ โลภํ อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ โลโภติ ปชานาสิ อสนฺตํ
วา อชฺฌตฺตํ โลภํ นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ โลโภติ ปชานาสีติ ฯ
เอวํ ภนฺเต ฯ
{๓๑๘.๑} ยํ โข ตฺวํ สิวก สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ โลภํ อตฺถิ
เม อชฺฌตฺตํ โลโภติ ปชานาสิ อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ โลภํ
นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ โลโภติ ปชานาสิ เอวมฺปิ ๑- โข สิวก
สนฺทิฏฺฐิโก ธมฺโม โหติ ฯเปฯ ตํ กึ มญฺญสิ สิวก สนฺตํ
วา อชฺฌตฺตํ โทสํ ฯเปฯ สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ โมหํ สนฺตํ
วา อชฺฌตฺตํ โลภธมฺมํ สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ โทสธมฺมํ สนฺตํ วา
อชฺฌตฺตํ โมหธมฺมํ อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ โมหธมฺโมติ ปชานาสิ
อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ โมหธมฺมํ นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ โมหธมฺโมติ
ปชานาสีติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ ยํ โข ตฺวํ สิวก สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ
โมหธมฺมํ อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ โมหธมฺโมติ ปชานาสิ อสนฺตํ
วา อชฺฌตฺตํ โมหธมฺมํ นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ โมหธมฺโมติ ปชานาสิ
เอวมฺปิ โข สิวก สนฺทิฏฺฐิโก ธมฺโม โหติ อกาลิโก เอหิปสฺสิโก
โอปนยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหีติ ฯ อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต ฯเปฯ
อุปาสกํ มํ ภนฺเต ภควา ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คตนฺติ ฯ
[๓๑๙] ๔๘ อถ โข อญฺญตโร พฺราหฺมโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ปิสทฺโท นตฺถิ ฯ
วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส พฺราหฺมโณ
ภควนฺตํ เอตทโวจ สนฺทิฏฺฐิโก ธมฺโม สนฺทิฏฺฐิโก ธมฺโมติ โภ
โคตม วุจฺจติ กิตฺตาวตา นุ โข โภ โคตม สนฺทิฏฺฐิโก ธมฺโม
โหติ อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปนยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหีติ
เตนหิ พฺราหฺมณ ตญฺเญเวตฺถ ปฏิปุจฺฉิสฺสามิ ยถา เต ขเมยฺย
ตถา นํ พฺยากเรยฺยาสิ ตํ กึ มญฺญสิ พฺราหฺมณ สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ
ราคํ อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ราโคติ ปชานาสิ อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ
ราคํ นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ราโคติ ปชานาสีติ ฯ เอวํ โภ ฯ ยํ โข
ตฺวํ พฺราหฺมณ สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ราคํ อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ราโคติ
ปชานาสิ อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ราคํ นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ราโคติ
ปชานาสิ เอวมฺปิ ๑- โข พฺราหฺมณ สนฺทิฏฺฐิโก ธมฺโม โหติ ฯเปฯ
{๓๑๙.๑} ตํ กึ มญฺญสิ พฺราหฺมณ สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ โทสํ
สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ โมหํ สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ กายสนฺโทสํ สนฺตํ
วา อชฺฌตฺตํ วจีสนฺโทสํ ฯเปฯ สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ มโนสนฺโทสํ
อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ มโนสนฺโทโสติ ปชานาสิ อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ
มโนสนฺโทสํ นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ มโนสนฺโทโสติ ปชานาสีติ ฯ
เอวํ โภ ฯ ยํ โข ตฺวํ พฺราหฺมณ สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ มโนสนฺโทสํ
อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ มโนสนฺโทโสติ ปชานาสิ อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ
มโนสนฺโทสํ นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ มโนสนฺโทโสติ ปชานาสิ
เอวมฺปิ ๑- โข พฺราหฺมณ สนฺทิฏฺฐิโก ธมฺโม โหติ อกาลิโก
เอหิปสฺสิโก โอปนยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺญูหีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ปิสทฺโท นตฺถิ ฯ
อภิกฺกนฺตํ โภ โคตม อภิกฺกนฺตํ โภ โคตม ฯเปฯ อุปาสกํ
มํ ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คตนฺติ ฯ
[๓๒๐] ๔๙ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน
อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา จ เขโม
อายสฺมา จ สุมโน สาวตฺถิยํ วิหรนฺติ อนฺธวนสฺมึ ฯ อถ โข อายสฺมา
จ เขโม อายสฺมา จ สุมโน เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ เอกมนฺตํ นิสินฺโน
โข อายสฺมา เขโม ภควนฺตํ เอตทโวจ โย โส ภนฺเต ภิกฺขุ
อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ
ปริกฺขีณภวสญฺโญชโน สมฺมทญฺญา วิมุตฺโต ตสฺส น เอวํ โหติ
อตฺถิ เม เสยฺโยติ วา อตฺถิ เม สทิโสติ วา อตฺถิ เม หีโนติ
วาติ ฯ อิทมโวจ อายสฺมา เขโม ฯ สมนุญฺโญ สตฺถา อโหสิ ฯ
อถ โข อายสฺมา เขโม สมนุญฺโญ เม สตฺถาติ อุฏฺฐายาสนา
ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ ฯ
{๓๒๐.๑} อถ โข อายสฺมา สุมโน อจิรปกฺกนฺเต อายสฺมนฺเต เขเม
ภควนฺตํ เอตทโวจ โย โส ภนฺเต ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา กตกรณีโย
โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสญฺโญชโน สมฺมทญฺญา
วิมุตฺโต ตสฺส น เอวํ โหติ นตฺถิ เม เสยฺโยติ วา นตฺถิ เม สทิโสติ วา
นตฺถิ เม หีโนติ วาติ ฯ อิทมโวจ อายสฺมา สุมโน ฯ สมนุญฺโญ
สตฺถา อโหสิ ฯ อถ โข อายสฺมา สุมโน สมนุญฺโญ เม สตฺถาติ
อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ ฯ
อถ โข ภควา อจิรปกฺกนฺเตสุ ๑- อายสฺมนฺเต จ เขเม อายสฺมนฺเต
จ สุมเน ภิกฺขู อามนฺเตสิ เอวํ โข ภิกฺขเว กุลปุตฺตา อญฺญํ
พฺยากโรนฺติ อตฺโถ จ วุตฺโต อตฺตา จ อนุปนีโต อถ จ ปน
อิเธกจฺเจ โมฆปุริสา หสมานกา มญฺเญ อญฺญํ พฺยากโรนฺติ
เต ปจฺฉา วิฆาตํ อาปชฺชนฺตีติ ฯ
น อุสฺเสสุ น โอเสสุ ๒- สมตฺเถ ๓- โนปนิยฺยเร
ขีณา สญฺชาติ ๔- วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ จรนฺติ
สญฺโญชนวิปฺปมุตฺตาติ ฯ
[๓๒๑] ๕๐ อินฺทฺริยสํวเร ภิกฺขเว อสติ อินฺทฺริยสํวรวิปนฺนสฺส
หตูปนิสํ โหติ สีลํ สีเล อสติ สีลวิปนฺนสฺส หตูปนิโส โหติ
สมฺมาสมาธิ สมฺมาสมาธิมฺหิ อสติ สมฺมาสมาธิวิปนฺนสฺส
หตูปนิสํ โหติ ยถาภูตญาณทสฺสนํ ยถาภูตญาณทสฺสเน อสติ
ยถาภูตญาณทสฺสนวิปนฺนสฺส หตูปนิโส โหติ นิพฺพิทาวิราโค
นิพฺพิทาวิราเค อสติ นิพฺพิทาวิราควิปนฺนสฺส หตูปนิสํ โหติ
วิมุตฺติญาณทสฺสนํ เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว รุกฺโข สาขาปลาสวิปนฺโน
ตสฺส ปปฺปฏิกาปิ น ปาริปูรึ คจฺฉติ ตโจปิ น ปาริปูรึ
คจฺฉติ เผคฺคุปิ น ปาริปูรึ คจฺฉติ สาโรปิ น ปาริปูรึ คจฺฉติ
เอวเมว โข ภิกฺขเว อินฺทฺริยสํวเร อสติ อินฺทฺริยสํวรวิปนฺนสฺส
หตูปนิสํ โหติ สีลํ ฯเปฯ วิมุตฺติญาณทสฺสนํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อจิรปกฺกนฺเต ฯ ๒ ม. ยุ. โอเมสุ ฯ ๓ ม. ยุ. สมตฺเต ฯ
@๔ ม. ขีณา ชาติ ฯ
อินฺทฺริยสํวเร ภิกฺขเว สติ อินฺทฺริยสํวรสมฺปนฺนสฺส อุปนิสฺสยสมฺปนฺนํ
โหติ สีลํ สีเล สติ สีลสมฺปนฺนสฺส อุปนิสฺสยสมฺปนฺโน โหติ
สมฺมาสมาธิ สมฺมาสมาธิมฺหิ สติ สมฺมาสมาธิสมฺปนฺนสฺส
อุปนิสฺสยสมฺปนฺนํ โหติ ยถาภูตญาณทสฺสนํ ยถาภูตญาณทสฺสเน
สติ ยถาภูตญาณทสฺสนสมฺปนฺนสฺส อุปนิสฺสยสมฺปนฺโน
โหติ นิพฺพิทาวิราโค นิพฺพิทาวิราเค สติ นิพฺพิทาวิราคสมฺปนฺนสฺส
อุปนิสฺสยสมฺปนฺนํ โหติ วิมุตฺติญาณทสฺสนํ เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว
รุกฺโข สาขาปลาสสมฺปนฺโน ตสฺส ปปฺปฏิกาปิ ปาริปูรึ คจฺฉติ
ตโจปิ ปาริปูรึ คจฺฉติ เผคฺคุปิ ปาริปูรึ คจฺฉติ สาโรปิ ปาริปูรึ
คจฺฉติ เอวเมว โข ภิกฺขเว อินฺทฺริยสํวเร สติ อินฺทฺริยสํวรสมฺปนฺนสฺส
ฯเปฯ อุปนิสฺสยสมฺปนฺนํ โหติ วิมุตฺติญาณทสฺสนนฺติ ฯ
[๓๒๒] ๕๑ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยนายสฺมา สารีปุตฺโต
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา สารีปุตฺเตน สทฺธึ สมฺโมทิ
สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ
นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท อายสฺมนฺตํ สารีปุตฺตํ เอตทโวจ
กิตฺตาวตา นุ โข อาวุโส สารีปุตฺต ภิกฺขุ อสฺสุตญฺเจว ธมฺมํ สุณาติ
สุตา จสฺส ธมฺมา น สมฺโมสํ คจฺฉนฺติ เย จสฺส ธมฺมา ปุพฺเพ
เจตสา สมฺผุฏฺฐปุพฺพา เต จ สมุทาจรนฺติ อวิญฺญาตญฺจ วิชานาตีติ
อายสฺมา โข อานนฺโท พหุสฺสุโต ปฏิภาตุ อายสฺมนฺตญฺเญว
อานนฺทนฺติ เตนหาวุโส สารีปุตฺต ธมฺมํ สุณาหิ สาธุกํ มนสิกโรหิ
ภาสิสฺสามีติ เอวํ อาวุโสติ โข อายสฺมา สารีปุตฺโต อายสฺมโต
อานนฺทสฺส ปจฺจสฺโสสิ อายสฺมา อานนฺโท เอตทโวจ
{๓๒๒.๑} อิธาวุโส สารีปุตฺต ภิกฺขุ ธมฺมํ ปริยาปุณาติ สุตฺตํ เคยฺยํ
เวยฺยากรณํ คาถํ อุทานํ อิติวุตฺตกํ ชาตกํ อพฺภุตธมฺมํ เวทลฺลํ [๑]-
ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ ธมฺมํ วิตฺถาเรน ปเรสํ เทเสติ ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ
ธมฺมํ วิตฺถาเรน ปเรสํ วาเจติ ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ ธมฺมํ วิตฺถาเรน
สชฺฌายํ กโรติ ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ ธมฺมํ เจตสา อนุวิตกฺเกติ
อนุวิจาเรติ มนสานุเปกฺขติ ยสฺมึ อาวาเส เถรา ภิกฺขู วิหรนฺติ พหุสฺสุตา
อาคตาคมา ธมฺมธรา วินยธรา มาติกาธรา ตสฺมึ อาวาเส วสฺสํ
อุเปติ เต กาเลน กาลํ อุปสงฺกมิตฺวา ปริปุจฺฉติ ปริปญฺหติ อิทํ
ภนฺเต กถํ อิมสฺส กฺวตฺโถติ ตสฺส เต ๒- อวิวฏญฺเจว วิวรนฺติ
อนุตฺตานีกตญฺจ อุตฺตานีกโรนฺติ อเนกวิหิเตสุ จ กงฺขาฏฺฐานิเยสุ
ธมฺเมสุ กงฺขํ ปฏิวิโนเทนฺติ เอตฺตาวตา นุ ๓- โข อาวุโส สารีปุตฺต
ภิกฺขุ อสฺสุตญฺเจว ธมฺมํ สุณาติ สุตา จสฺส ธมฺมา น สมฺโมสํ
คจฺฉนฺติ เย จสฺส ธมฺมา ปุพฺเพ เจตสา สมฺผุฏฺฐปุพฺพา เต จ
สมุทาจรนฺติ อวิญฺญาตญฺจ วิชานาตีติ
{๓๒๒.๒} อจฺฉริยํ อาวุโส อพฺภุตํ อาวุโส ยาว สุภาสิตญฺจิทํ
อายสฺมตา อานนฺเทน อิเมหิ จ มยํ ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคตํ
อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ ธาเรม อายสฺมา หิ อานนฺโท ธมฺมํ
ปริยาปุณาติ สุตฺตํ เคยฺยํ เวยฺยากรณํ คาถํ อุทานํ อิติวุตฺตกํ
ชาตกํ อพฺภุตธมฺมํ เวทลฺลํ อายสฺมา อานนฺโท ยถาสุตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. โสติ ทิสฺสติ ฯ ๒ โป. ม. เต ตสฺส อายสฺมโต ฯ ๓ ม. ยุ. นุสทฺโท
@นตฺถิ ฯ
ยถาปริยตฺตํ ธมฺมํ วิตฺถาเรน ปเรสํ เทเสติ อายสฺมา อานนฺโท
ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ ธมฺมํ วิตฺถาเรน ปเรสํ วาเจติ อายสฺมา
อานนฺโท ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ ธมฺมํ วิตฺถาเรน สชฺฌายํ กโรติ อายสฺมา
อานนฺโท ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ ธมฺมํ เจตสา อนุวิตกฺเกติ อนุวิจาเรติ
มนสานุเปกฺขติ อายสฺมา อานนฺโท ยสฺมึ อาวาเส เถรา ภิกฺขู
วิหรนฺติ พหุสฺสุตา อาคตาคมา ธมฺมธรา วินยธรา มาติกาธรา ตสฺมึ
อาวาเส วสฺสํ อุเปติ เต อายสฺมา อานนฺโท กาเลน กาลํ อุปสงฺกมิตฺวา
ปริปุจฺฉติ ปริปญฺหติ อิทํ ภนฺเต กถํ อิมสฺส กฺวตฺโถติ เต
อายสฺมโต อานนฺทสฺส อวิวฏญฺเจว วิวรนฺติ อนุตฺตานีกตญฺจ
อุตฺตานีกโรนฺติ อเนกวิหิเตสุ จ กงฺขาฏฺฐานิเยสุ ธมฺเมสุ กงฺขํ
ปฏิวิโนเทนฺตีติ ฯ
[๓๒๓] ๕๒ อถ โข ชาณุสฺโสณิ พฺราหฺมโณ เยน ภควา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ
สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข
ชาณุสฺโสณิ พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ ขตฺติยา โภ โคตม
กิมธิปฺปายา กึอุปวิจารา กึอธิฏฺฐานา กึอภินิเวสา กึปริโยสานาติ
ขตฺติยา โข พฺราหฺมณ โภคาธิปฺปายา ปญฺญูปวิจารา พลาธิฏฺฐานา
ปฐวีอภินิเวสา อิสฺสริยปริโยสานาติ ฯ
{๓๒๓.๑} พฺราหฺมณา ปน โภ โคตม กิมธิปฺปายา กึอุปวิจารา
กึอธิฏฺฐานา กึอภินิเวสา กึปริโยสานาติ พฺราหฺมณา โข พฺราหฺมณ
โภคาธิปฺปายา ปญฺญูปวิจารา มนฺตาธิฏฺฐานา ยญฺญาภินิเวสา
พฺรหฺมโลกปริโยสานาติ ฯ
{๓๒๓.๒} คหปติกา ปน โภ โคตม กิมธิปฺปายา กึอุปวิจารา
กึอธิฏฺฐานา กึอภินิเวสา กึปริโยสานาติ คหปติกา โข พฺราหฺมณ
โภคาธิปฺปายา ปญฺญูปวิจารา สิปฺปาธิฏฺฐานา กมฺมนฺตาภินิเวสา
นิฏฺฐิตกมฺมนฺตปริโยสานาติ ฯ
{๓๒๓.๓} อิตฺถี ปน โภ โคตม กิมธิปฺปายา กึอุปวิจารา
กึอธิฏฺฐานา กึอภินิเวสา กึปริโยสานาติ อิตฺถี โข พฺราหฺมณ
ปุริสาธิปฺปายา อลงฺการูปวิจารา ปุตฺตาธิฏฺฐานา อสปติอภินิเวสา ๑-
อิสฺสริยปริโยสานาติ ฯ
{๓๒๓.๔} โจรา ปน โภ โคตม กิมธิปฺปายา กึอุปวิจารา กึอธิฏฺฐานา
กึอภินิเวสา กึปริโยสานาติ โจรา โข พฺราหฺมณ อาทานาธิปฺปายา
คหณูปวิจารา สตฺถาธิฏฺฐานา อนฺธการาภินิเวสา อทสฺสนปริโยสานาติ ฯ
{๓๒๓.๕} สมณา ปน โภ โคตม กิมธิปฺปายา กึอุปวิจารา กึอธิฏฺฐานา
กึอภินิเวสา กึปริโยสานาติ สมณา โข พฺราหฺมณ ขนฺติโสรจฺจาธิปฺปายา
ปญฺญูปวิจารา สีลาธิฏฺฐานา อกิญฺจนาภินิเวสา ๒- นิพฺพานปริโยสานาติ ฯ
{๓๒๓.๖} อจฺฉริยํ โภ โคตม อพฺภุตํ โภ โคตม ขตฺติยานมฺปิ ภวํ
โคตโม ชานาติ อธิปฺปายญฺจ อุปวิจารญฺจ อธิฏฺฐานญฺจ อภินิเวสญฺจ
ปริโยสานญฺจ พฺราหฺมณานมฺปิ ภวํ โคตโม ชานาติ ฯเปฯ
คหปติกานมฺปิ ๓- ภวํ โคตโม ชานาติ อิตฺถีนมฺปิ ภวํ โคตโม ชานาติ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. อสปตีภินิเวสา ฯ ๒ ม. ยุ. อากิญฺจญฺญาภินิเวสา ฯ ๓ ม. คหปตีนมฺปิ ฯ
โจรานมฺปิ ภวํ โคตโม ชานาติ สมณานมฺปิ ภวํ โคตโม ชานาติ
อธิปฺปายญฺจ อุปวิจารญฺจ อธิฏฺฐานญฺจ อภินิเวสญฺจ ปริโยสานญฺจ ฯ
อภิกฺกนฺตํ โภ โคตม ฯเปฯ อุปาสกํ มํ ภวํ โคตโม ธาเรตุ
อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คตนฺติ ฯ
[๓๒๔] ๕๓ อถโข อญฺญตโร พฺราหฺมโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ
สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส
พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ อตฺถิ นุโข โภ โคตม เอโก ธมฺโม
ภาวิโต พหุลีกโต โย อุโภ อตฺเถ สมธิคฺคยฺห ติฏฺฐติ ทิฏฺฐธมฺมิกญฺเจว
อตฺถํ โย จ อตฺโถ สมฺปรายิโกติ อตฺถิ โข พฺราหฺมณ เอโก ธมฺโม
ภาวิโต พหุลีกโต โย อุโภ อตฺเถ สมธิคฺคยฺห ติฏฺฐติ ทิฏฺฐธมฺมิกญฺเจว
อตฺถํ โย จ อตฺโถ สมฺปรายิโกติ
{๓๒๔.๑} กตโม ปน โภ โคตม เอโก ธมฺโม ภาวิโต พหุลีกโต
โย อุโภ อตฺเถ สมธิคฺคยฺห ติฏฺฐติ ทิฏฺฐธมฺมิกญฺเจว อตฺถํ โย จ
อตฺโถ สมฺปรายิโกติ อปฺปมาโท โข พฺราหฺมณ เอโก ธมฺโม ภาวิโต
พหุลีกโต โย อุโภ อตฺเถ สมธิคฺคยฺห ติฏฺฐติ ทิฏฺฐธมฺมิกญฺเจว
อตฺถํ โย จ อตฺโถ สมฺปรายิโก เสยฺยถาปิ พฺราหฺมณ ยานิ กานิจิ
ชงฺคลานํ ปาณานํ ปทชาตานิ สพฺพานิ ตานิ หตฺถิปเท สโมธานํ
คจฺฉนฺติ หตฺถิปทํ เตสํ อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ มหนฺตตฺเตน เอวเมว
โข พฺราหฺมณ อปฺปมาโท เอโก ธมฺโม ภาวิโต พหุลีกโต โย ๑-
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
อุโภ อตฺเถ สมธิคฺคยฺห ติฏฺฐติ ทิฏฺฐธมฺมิกญฺเจว อตฺถํ โย จ
อตฺโถ สมฺปรายิโก
{๓๒๔.๒} เสยฺยถาปิ พฺราหฺมณ กูฏาคารสฺส ยา กาจิ
โคปานสิโย สพฺพา ตา กูฏงฺคมา กูฏนินฺนา กูฏสโมสรณา กูฏํ
ตาสํ อคฺคมกฺขายติ เอวเมว โข พฺราหฺมณ ฯเปฯ เสยฺยถาปิ
พฺราหฺมณ ปพฺพชลายโก ปพฺพชํ ลายิตฺวา อคฺเค คเหตฺวา โอธุนาติ
นิธุนาติ นิจฺฉาเทติ ๑- เอวเมว โข พฺราหฺมณ ฯเปฯ เสยฺยถาปิ
พฺราหฺมณ อมฺพปิณฺฑิยา วณฺฏจฺฉินฺนาย ยานิ กานิจิ อมฺพานิ
วณฺโฏปนิพนฺธนานิ ๒- สพฺพานิ ตานิ ตทนฺวยานิ ภวนฺติ เอวเมว โข
พฺราหฺมณ ฯเปฯ เสยฺยถาปิ พฺราหฺมณ เย เกจิ ขุทฺทกราชาโน ๓- สพฺเพ
เต รญฺโญ จกฺกวตฺติสฺส อนุยุตฺตา ภวนฺติ ราชา เตสํ จกฺกวตฺติ
อคฺคมกฺขายติ เอวเมว โข พฺราหฺมณ ฯเปฯ เสยฺยถาปิ พฺราหฺมณ
ยา กาจิ ตารกรูปานํ ปภา สพฺพา ตา จนฺทสฺส ปภาย กลฺลํ
นาคฺฆนฺติ โสฬสึ จนฺทปฺปภา ตาสํ อคฺคมกฺขายติ เอวเมว โข
พฺราหฺมณ อปฺปมาโท เอโก ธมฺโม ภาวิโต พหุลีกโต โย ๔- อุโภ อตฺเถ
สมธิคฺคยฺห ติฏฺฐติ ทิฏฺฐธมฺมิกญฺเจว อตฺถํ โย จ อตฺโถ สมฺปรายิโก
{๓๒๔.๓} อยํ โข พฺราหฺมณ เอโก ธมฺโม ภาวิโต พหุลีกโต โย ๔-
อุโภ อตฺเถ สมธิคฺคยฺห ติฏฺฐติ ทิฏฺฐธมฺมิกญฺเจว อตฺถํ โย จ อตฺโถ
สมฺปรายิโกติ ฯ อภิกฺกนฺตํ โภ โคตม อภิกฺกนฺตํ โภ โคตม ฯเปฯ
อุปาสกํ มํ ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณํ คตนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. นิปฺโปเฏติ ฯ ยุ. นิจฺเฉเทติ ฯ ๒ ยุ. วณฺฏูป ... ฯ ๓ ม. ยุ.
@ขุทฺทราชาโน ฯ ๔ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
[๓๒๕] ๕๔ เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ฯ
เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา ธมฺมิโก ชาติภูมิยํ อาวาสิโก โหติ
สพฺพโส ชาติภูมิยํ สตฺตสุ อาวาเสสุ ฯ ตตฺร สุทํ อายสฺมา ธมฺมิโก
อาคนฺตุเก ภิกฺขู อกฺโกสติ ปริภาสติ วิหึสติ วิตุทติ ๑- โรเสติ วาจาย
เต จ อาคนฺตุกา ภิกฺขู อายสฺมตา ธมฺมิเกน อกฺโกสิยมานา ปริภาสิยมานา
วิเหสิยมานา วิตุทิยมานา โรสิยมานา วาจาย ปกฺกมนฺติ
น สณฺฐนฺติ ริญฺจนฺติ อาวาสํ ฯ
{๓๒๕.๑} อถ โข ชาติภูมิกานํ ๒- อุปาสกานํ เอตทโหสิ มยํ โข
ภิกฺขุสงฺฆํ ปจฺจุปฏฺฐิตา จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรน
อถ จ ปน ๓- อาคนฺตุกา ภิกฺขู ปกฺกมนฺติ น สณฺฐนฺติ ริญฺจนฺติ อาวาสํ
โก นุ โข เหตุ โก ปจฺจโย เยน อาคนฺตุกา ภิกฺขู ปกฺกมนฺติ น สณฺฐนฺติ
ริญฺจนฺติ อาวาสนฺติ ฯ
{๓๒๕.๒} อถ โข ชาติภูมิกานํ อุปาสกานํ เอตทโหสิ อยํ โข
อายสฺมา ธมฺมิโก อาคนฺตุเก ภิกฺขู อกฺโกสติ ปริภาสติ วิหึสติ
วิตุทติ โรเสติ วาจาย เต จ อาคนฺตุกา ภิกฺขู อายสฺมตา ธมฺมิเกน
อกฺโกสิยมานา ปริภาสิยมานา วิเหสิยมานา วิตุทิยมานา โรสิยมานา
วาจาย ปกฺกมนฺติ น สณฺฐนฺติ ริญฺจนฺติ อาวาสํ ฯ ยนฺนูน มยํ อายสฺมนฺตํ
ธมฺมิกํ ปพฺพาเชยฺยามาติ ฯ อถ โข ชาติภูมิกา อุปาสกา เยน
อายสฺมา ธมฺมิโก เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ ธมฺมิกํ
เอตทโวจุํ ปกฺกมตุ ภนฺเต อายสฺมา ธมฺมิโก อิมมฺหา อาวาสา
อลนฺเต อิธ วาเสนาติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. วิตุเทติ ฯ ๒ ม. ชาติภูมกานํ ฯ อปรํปิ อีทิสเมว ฯ ๓ ยุ. อถ โข ปน ฯ
{๓๒๕.๓} อถ โข อายสฺมา ธมฺมิโก ตมฺหา อาวาสา อญฺญํ
อาวาสํ อคมาสิ ฯ ตตฺรปิ สุทํ อายสฺมา ธมฺมิโก อาคนฺตุเก ภิกฺขู
อกฺโกสติ ปริภาสติ วิหึสติ วิตุทติ โรเสติ วาจาย เต จ อาคนฺตุกา ภิกฺขู
อายสฺมตา ธมฺมิเกน อกฺโกสิยมานา ปริภาสิยมานา วิเหสิยมานา
วิตุทิยมานา โรสิยมานา วาจาย ปกฺกมนฺติ น สณฺฐนฺติ ริญฺจนฺติ
อาวาสํ ฯ อถ โข ชาติภูมิกานํ อุปาสกานํ เอตทโหสิ มยํ โข ภิกฺขุสงฺฆํ
ปจฺจุปฏฺฐิตา จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรน
อถ จ ปน อาคนฺตุกา ภิกฺขู ปกฺกมนฺติ น สณฺฐนฺติ ริญฺจนฺติ อาวาสํ โก
นุ โข เหตุ โก ปจฺจโย เยน อาคนฺตุกา ภิกฺขู ปกฺกมนฺติ น สณฺฐนฺติ
ริญฺจนฺติ อาวาสนฺติ ฯ
{๓๒๕.๔} อถ โข ชาติภูมิกานํ อุปาสกานํ เอตทโหสิ อยํ โข
อายสฺมา ธมฺมิโก อาคนฺตุเก ภิกฺขู อกฺโกสติ ปริภาสติ วิหึสติ วิตุทติ
โรเสติ วาจาย เต จ อาคนฺตุกา ภิกฺขู อายสฺมตา ธมฺมิเกน อกฺโกสิยมานา
ปริภาสิยมานา วิเหสิยมานา วิตุทิยมานา โรสิยมานา วาจาย
ปกฺกมนฺติ น สณฺฐนฺติ ริญฺจนฺติ อาวาสํ ฯ ยนฺนูน มยํ อายสฺมนฺตํ ธมฺมิกํ
ปพฺพาเชยฺยามาติ ฯ อถ โข ชาติภูมิกา อุปาสกา เยน อายสฺมา
ธมฺมิโก เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ ธมฺมิกํ เอตทโวจุํ
ปกฺกมตุ ภนฺเต อายสฺมา ธมฺมิโก อิมมฺหาปิ อาวาสา อลนฺเต อิธ
วาเสนาติ ฯ อถ โข อายสฺมา ธมฺมิโก ตมฺหาปิ อาวาสา อญฺญํ อาวาสํ
อคมาสิ ฯ ตตฺรปิ สุทํ อายสฺมา ธมฺมิโก อาคนฺตุเก ภิกฺขู
อกฺโกสติ ปริภาสติ วิหึสติ วิตุทติ โรเสติ วาจาย เต จ อาคนฺตุกา
ภิกฺขู อายสฺมตา ธมฺมิเกน อกฺโกสิยมานา ปริภาสิยมานา
วิเหสิยมานา วิตุทิยมานา โรสิยมานา วาจาย ปกฺกมนฺติ น
สณฺฐนฺติ ริญฺจนฺติ อาวาสํ ฯ อถ โข ชาติภูมิกานํ อุปาสกานํ
เอตทโหสิ มยํ โข ภิกฺขุสงฺฆํ ปจฺจุปฏฺฐิตา จีวรปิณฺฑปาตเสนาสน-
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรน
{๓๒๕.๕} อถ จ ปน อาคนฺตุกา ภิกฺขู ปกฺกมนฺติ น สณฺฐนฺติ
ริญฺจนฺติ อาวาสํ โก นุ โข เหตุ โก ปจฺจโย เยน อาคนฺตุกา
ภิกฺขู ปกฺกมนฺติ น สณฺฐนฺติ ริญฺจนฺติ อาวาสนฺติ ฯ อถ โข
ชาติภูมิกานํ อุปาสกานํ เอตทโหสิ ฯเปฯ ยนฺนูน มยํ อายสฺมนฺตํ
ธมฺมิกํ ปพฺพาเชยฺยาม สพฺพโส ชาติภูมิยํ สตฺตหิ อาวาเสหีติ ฯ
อถ โข ชาติภูมิกา อุปาสกา เยน อายสฺมา ธมฺมิโก เตนุปสงฺกมึสุ
อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ ธมฺมิกํ เอตทโวจุํ ปกฺกมตุ ภนฺเต อายสฺมา
ธมฺมิโก สพฺพโส ชาติภูมิยํ สตฺตหิ อาวาเสหีติ ฯ
{๓๒๕.๖} อถ โข อายสฺมโต ธมฺมิกสฺส เอตทโหสิ ปพฺพาชิโต
โขมฺหิ ชาติภูมิเกหิ อุปาสเกหิ สพฺพโส ชาติภูมิยํ สตฺตหิ อาวาเสหิ
กหํ นุ โขทานิ คจฺฉามีติ ฯ อถ โข อายสฺมโต ธมฺมิกสฺส เอตทโหสิ
ยนฺนูนาหํ เยน ภควา เตนุปสงฺกเมยฺยนฺติ ฯ อถ โข อายสฺมา
ธมฺมิโก ปตฺตจีวรมาทาย เยน ราชคหํ เตน ปกฺกามิ อนุปุพฺเพน
เยน ราชคหํ คิชฺฌกูโฏ ปพฺพโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ
นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ ธมฺมิกํ ภควา เอตทโวจ หนฺท กุโต นุ
ตฺวํ พฺราหฺมณ ธมฺมิก อาคจฺฉสีติ ฯ ปพฺพาชิโต อหํ ภนฺเต ชาติภูมิเกหิ
อุปาสเกหิ สพฺพโส ชาติภูมิยํ สตฺตหิ อาวาเสหีติ ฯ อลํ พฺราหฺมณ
ธมฺมิก กินฺเต อิมินา ยนฺตํ ตโต ตโต ปพฺพาเชนฺติ โส ตฺวํ ตโต ตโต
ปพฺพาชิโต มเมว สนฺติเก อาคจฺฉสิ ฯ
{๓๒๕.๗} ภูตปุพฺพํ พฺราหฺมณ ธมฺมิก สามุทฺทิกา วาณิชา
ตีรทสฺสึ สกุณํ คเหตฺวา นาวาย สมุทฺทํ อชฺโฌคาหนฺติ เต
อตีรทสฺสนิยา ๑- นาวาย ตีรทสฺสึ สกุณํ มุญฺจนฺติ โส คจฺฉเตว
ปุรตฺถิมํ ทิสํ คจฺฉติ ปจฺฉิมํ ทิสํ คจฺฉติ อุตฺตรํ ทิสํ คจฺฉติ ทกฺขิณํ
ทิสํ คจฺฉติ อุทฺธํ คจฺฉติ อนุทิสํ สเจ โส สมนฺตา ตีรํ ปสฺสติ
ตถาคตโกว โหติ สเจ ปน โส สมนฺตา ตีรํ น ปสฺสติ ตเมว นาวํ
ปจฺจาคจฺฉติ เอวเมว โข พฺราหฺมณ ธมฺมิก ยนฺตํ ตโต ตโต
ปพฺพาเชนฺติ โส ตฺวํ ตโต ตโต ปพฺพาชิโต มเมว สนฺติเก อาคจฺฉสิ ฯ
{๓๒๕.๘} ภูตปุพฺพํ พฺราหฺมณ ธมฺมิก รญฺโญ โกรพฺยสฺส สุปฺปติฏฺโฐ
นาม นิโคฺรธราชา อโหสิ ปญฺจสาโข สีตจฺฉาโย มโนรโม สุปฺปติฏฺฐสฺส
โข ปน พฺราหฺมณ ธมฺมิก นิโคฺรธราชสฺส ทฺวาทส โยชนานิ
อภินิเวโส อโหสิ ปญฺจ โยชนานิ มูลสนฺตานกานํ สุปฺปติฏฺฐสฺส โข
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ม. ยุ. อตีรทกฺขินิยา ฯ
ปน พฺราหฺมณ ธมฺมิก นิโคฺรธราชสฺส มหนฺตานิ ๑- ผลานิ อเหสุํ
เสยฺยถาปิ นาม อาฬฺหกถาลิกา เอวมสฺส สาทูนิ ผลานิ อเหสุํ
เสยฺยถาปิ นาม ขุทฺทมธุํ อเนฬกํ ๒- สุปฺปติฏฺฐสฺส โข ปน พฺราหฺมณ
ธมฺมิก นิโคฺรธราชสฺส เอกํ ขนฺธํ ราชา ปริภุญฺชติ สทฺธึ อิตฺถาคาเรน
เอกํ ขนฺธํ พลกาโย ปริภุญฺชติ เอกํ ขนฺธํ เนคมชานปทา ปริภุญฺชนฺติ
เอกํ ขนฺธํ สมณพฺราหฺมณา ปริภุญฺชนฺติ เอกํ ขนฺธํ มิคปกฺขิโน ๓-
ปริภุญฺชนฺติ สุปฺปติฏฺฐสฺส โข ปน พฺราหฺมณ ธมฺมิก นิโคฺรธราชสฺส น
โกจิ ผลานิ รกฺขติ น จ สุทํ อญฺญมญฺญสฺส ผลานิ หึสนฺติ
{๓๒๕.๙} อถ โข พฺราหฺมณ ธมฺมิก อญฺญตโร ปุริโส สุปฺปติฏฺฐสฺส
นิโคฺรธราชสฺส ยาวทตฺถํ ผลานิ ภกฺขิตฺวา สาขํ ภญฺชิตฺวา ปกฺกามิ อถ
โข พฺราหฺมณ ธมฺมิก สุปฺปติฏฺเฐ นิโคฺรธราเช อธิวตฺถาย เทวตาย
เอตทโหสิ อจฺฉริยํ วต โภ อพฺภุตํ วต โภ ยาว ปาปมนุสฺโส ยตฺร หิ
นาม สุปฺปติฏฺฐสฺส นิโคฺรธราชสฺส ยาวทตฺถํ ผลานิ ภกฺขิตฺวา สาขํ
ภญฺชิตฺวา ปกฺกมิสฺสติ ยนฺนูน สุปฺปติฏฺโฐ นิโคฺรธราชา อายตึ ผลํ น
ทเทยฺยาติ อถ โข พฺราหฺมณ ธมฺมิก สุปฺปติฏฺโฐ นิโคฺรธราชา อายตึ
ผลํ น อทาสิ ๔- อถ โข พฺราหฺมณ ธมฺมิก ราชา โกรโพฺย เยน สกฺโก
เทวานมินฺโท เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา สกฺกํ เทวานมินฺทํ เอตทโวจ
ยคฺเฆ มาริส ชาเนยฺยาสิ สุปฺปติฏฺโฐ นิโคฺรธราชา ผลํ น เทตีติ อถ โข
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ม. ยุ. ตาว มหนฺตานิ ฯ ๒ ยุ. อนีลกํ ฯ ๓ โป. ม. มิคา ฯ ยุ. มิคปกฺขิโย ฯ
@๔ ม. ยุ. นาทาสิ ฯ
พฺราหฺมณ ธมฺมิก สกฺโก เทวานมินฺโท ตถารูปํ อิทฺธาภิสงฺขารํ
อภิสงฺขาเรสิ ๑- ยถา ภูสา ๒- วาตวุฏฺฐิ อาคนฺตฺวา สุปฺปติฏฺฐํ
นิโคฺรธราชํ ปวตฺเตสิ ๓- อุมฺมูลมกาสิ อถ โข พฺราหฺมณ ธมฺมิก
สุปฺปติฏฺเฐ นิโคฺรธราเช อธิวตฺถา เทวตา ทุกฺขี ทุมฺมนา อสฺสุมุขี
รุทมานา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ
{๓๒๕.๑๐} อถ โข พฺราหฺมณ ธมฺมิก สกฺโก เทวานมินฺโท เยน
สุปฺปติฏฺเฐ นิโคฺรธราเช อธิวตฺถา เทวตา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
สุปฺปติฏฺเฐ นิโคฺรธราเช อธิวตฺถํ เทวตํ เอตทโวจ กึ นุ ตฺวํ เทวเต
ทุกฺขี ทุมฺมนา อสฺสุมุขี รุทมานา เอกมนฺตํ ฐิตาติ ตถา หิ ปน เม
มาริส ภูสา วาตวุฏฺฐิ อาคนฺตฺวา ภวนํ ปวตฺเตสิ ๓- อุมฺมูลมกาสีติ
อปิ นุ ตฺวํ เทวเต รุกฺขธมฺเม ฐิตา ๔- ภูสา วาตวุฏฺฐิ อาคนฺตฺวา
ภวนํ ปวตฺเตสิ ๓- อุมฺมูลมกาสีติ กถํ ปน มาริส รุกฺโข
รุกฺขธมฺเม ฐิโต โหตีติ อิธ ๕- เทวเต รุกฺขสฺส มูลํ มูลตฺถิกา
หรนฺติ ตจํ ตจตฺถิกา หรนฺติ ปตฺตํ ปตฺตตฺถิกา หรนฺติ ปุปฺผํ
ปุปฺผตฺถิกา หรนฺติ ผลํ ผลตฺถิกา หรนฺติ น จ เตน เทวตาย
อนตฺตมนตา วา อนภินนฺทิ วา ๖- กรณียา เอวํ โข เทวเต
รุกฺโข รุกฺขธมฺเม ฐิโต โหตีติ อฏฺฐิตา เยว โข เม มาริส
รุกฺขธมฺเม ภูสา วาตวุฏฺฐิ อาคนฺตฺวา ภวนํ ปวตฺเตสิ ๓-
อุมฺมูลมกาสีติ สเจ โข ตฺวํ เทวเต รุกฺขธมฺเม ติฏฺเฐยฺยาสิ สิยา เต
ภวนํ ยถา ปุเรติ ติฏฺเฐยฺยามหํ ๗- มาริส รุกฺขธมฺเม โหตุ เม
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อภิสงฺขาสิ ฯ ๒ ม. ยุ. ภุสา ฯ อปรํปิ อีทิสเมว ฯ ๓ สี. ยู. ปาเตสิ ฯ
@๔ ม. ยุ. ฐิตาย ฯ ๕ ยุ. อิเธว ฯ ๖ สี. อนภิรทฺธิ วา ฯ ๗ ม. ยุ. ฐสฺสามหํ ฯ
ภวนํ ยถา ปุเรติ
{๓๒๕.๑๑} อถ โข พฺราหฺมณ ธมฺมิก สกฺโก เทวานมินฺโท
ตถารูปํ อิทฺธาภิสงฺขารํ อภิสงฺขาริ ๑- ยถา ภูสา วาตวุฏฺฐิ
อาคนฺตฺวา สุปฺปติฏฺฐํ นิโคฺรธราชํ อุสฺสาเปติ สจฺฉวีนิ ๒-
มูลานิ อเหสุํ เอวเมว โข พฺราหฺมณ ธมฺมิก อปินุ ตํ สมณธมฺเม
ฐิตํ ชาติภูมิกา อุปาสกา ปพฺพาเชสุํ ๓- สพฺพโส ชาติภูมิยํ
สตฺตหิ อาวาเสหีติ กถํ ปน ๔- ภนฺเต สมโณ สมณธมฺเม
ฐิโต โหตีติ อิธ พฺราหฺมณ ธมฺมิก สมโณ อกฺโกสนฺตํ น
ปจฺจกฺโกสติ ๕- โรสนฺตํ น ปฏิโรสติ ภณฺฑนฺตํ น ปฏิภณฺฑติ
เอวํ โข พฺราหฺมณ ธมฺมิก สมโณ สมณธมฺเม ฐิโต โหตีติ
อฏฺฐิตญฺเญว โข มํ ภนฺเต สมณธมฺเม ชาติภูมิกา อุปาสกา
ปพฺพาเชสุํ สพฺพโส ชาติภูมิยํ สตฺตหิ อาวาเสหีติ ฯ
{๓๒๕.๑๒} ภูตปุพฺพํ พฺราหฺมณ ธมฺมิก สุเนตฺโต นาม สตฺถา
อโหสิ ติตฺถกโร กาเมสุ วีตราโค สุเนตฺตสฺส โข ปน พฺราหฺมณ ธมฺมิก
สตฺถุโน อเนกานิ สาวกสตานิ อเหสุํ สุเนตฺโต สตฺถา สาวกานํ
พฺรหฺมโลกสหพฺยตาย ธมฺมํ เทเสสิ เย โข ปน พฺราหฺมณ ธมฺมิก
สุเนตฺตสฺส สตฺถุโน พฺรหฺมโลกสหพฺยตาย ธมฺมํ เทเสนฺตสฺส
จิตฺตานิ น ปสาเทสุํ เต กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ
วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชึสุ เย โข ปน พฺราหฺมณ ธมฺมิก สุเนตฺตสฺส
สตฺถุโน พฺรหฺมโลกสหพฺยตาย ธมฺมํ เทเสนฺตสฺส จิตฺตานิ ปสาเทสุํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อภิสงฺขาสิ ฯ ๒ โป. ปญฺจวิธานิ ฯ ๓ ยุ. ปพฺพาเชยฺยุํ ฯ ๔ โป. โข. ฯ
@๕ โป. ปฏิโกสติ ฯ
เต กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชึสุ ฯ
{๓๒๕.๑๓} ภูตปุพฺพํ พฺราหฺมณ ธมฺมิก มูคปกฺโข นาม สตฺถา
อโหสิ ฯเปฯ อรเนมิ นาม สตฺถา อโหสิ กุทฺทาลโก นาม สตฺถา
อโหสิ หตฺถิปาโล นาม สตฺถา อโหสิ ฯเปฯ โชติปาโล นาม สตฺถา
อโหสิ ติตฺถกโร กาเมสุ วีตราโค โชติปาลสฺส โข ปน พฺราหฺมณ
ธมฺมิก สตฺถุโน อเนกานิ สาวกสตานิ อเหสุํ โชติปาโล สตฺถา
สาวกานํ พฺรหฺมโลกสหพฺยตาย ธมฺมํ เทเสสิ เย โข ปน พฺราหฺมณ
ธมฺมิก โชติปาลสฺส สตฺถุโน พฺรหฺมโลกสหพฺยตาย ธมฺมํ
เทเสนฺตสฺส จิตฺตานิ น ปสาเทสุํ เต กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา
อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชึสุ เย โข ปน พฺราหฺมณ
ธมฺมิก โชติปาลสฺส สตฺถุโน พฺรหฺมโลกสหพฺยตาย ธมฺมํ เทเสนฺตสฺส
จิตฺตานิ ปสาเทสุํ เต กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ
โลกํ อุปปชฺชึสุ ฯ ตํ กึ มญฺญสิ พฺราหฺมณ ธมฺมิก โย อิเม ฉ
สตฺถาโร ติตฺถกเร กาเมสุ วีตราเค อเนกสตปริวาเร สสาวกสงฺเฆ
ปทุฏฺฐจิตฺโต อกฺโกเสยฺย ปริภาเสยฺย พหุํ ๑- โส อปุญฺญํ ปสเวยฺยาติ ฯ
เอวํ ภนฺเต ฯ โย โข พฺราหฺมณ ธมฺมิก อิเม ฉ สตฺถาโร ติตฺถกเร
กาเมสุ วีตราเค อเนกสตปริวาเร สสาวกสงฺเฆ ปทุฏฺฐจิตฺโต
อกฺโกเสยฺย ปริภาเสยฺย พหุํ โส อปุญฺญํ ปสเวยฺย โย เอกํ
ทิฏฺฐิสมฺปนฺนํ ปุคฺคลํ ปทุฏฺฐจิตฺโต อกฺโกสติ ปริภาสติ อยํ ตโต
@เชิงอรรถ: ๑ โป. พหุญฺจ ฯ
พหุตรํ อปุญฺญํ ปสวติ ตํ กิสฺส เหตุ นาหํ พฺราหฺมณ ธมฺมิก
อิโต พหิทฺธา เอวรูปํ ขนฺตํ ๑- วทามิ ยถา มํ สพฺรหฺมจารีสุ
ตสฺมา ติห พฺราหฺมณ ธมฺมิก เอวํ สิกฺขิตพฺพํ น โน อามสพฺรหฺมจารีสุ ๒-
จิตฺตานิ ปทุฏฺฐานิ ภวิสฺสนฺตีติ เอวํ หิ เต พฺราหฺมณ
ธมฺมิก สิกฺขิตพฺพนฺติ ฯ
สุเนตฺโต มูคปกฺโข จ อรเนมิ จ พฺราหฺมโณ
กุทฺทาลโก อหุ สตฺถา หตฺถิปาโล จ มาณโว
โชติปาโล จ โควินฺโท อหุ สตฺตปุโรหิโต
อภิเสกา ๓- อตีตํเส ฉ สตฺถาโร ยสสฺสิโน
นิรามคนฺธา กรุเณ วิมุตฺตา ๔- กามสญฺโญชนาติตา ๕-
กามราคํ วิราเชตฺวา พฺรหฺมโลกูปคา อหุ ฯ
อเหสุํ สาวกา เตสํ อเนกานิ สตานิปิ
นิรามคนฺธา กรุเณ วิมุตฺตา ๔- กามสญฺโญชนาติตา ๕-
กามราคํ วิราเชตฺวา พฺรหฺมโลกูปคา อหุ ฯ
โย ๖- เต อิสี พาหิรเก วีตราเค สมาหิเต
ปทุฏฺฐมนสงฺกปฺโป โย นโร ปริภาสติ
พหุญฺจ โส ปสวติ อปุญฺญํ ตาทิโส นโร ฯ
โย เจกํ ทิฏฺฐิสมฺปนฺนํ ภิกฺขุํ พุทฺธสฺส สาวกํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. เอวรูปึ ขนฺตึ ฯ ๒ ม. สมสพฺรหฺม... ฯ ยุ ...สพฺรหฺม... ฯ ๓ ม. ยุ.
@อหึสกา ฯ ๔ ม. กรุเณธิมุตฺตา ฯ ๕ ม. ยุ. ติคา ฯ ๖ ม. ยุ. เย ฯ
ปทุฏฺฐมนสงฺกปฺโป โย นโร ปริภาสติ
อยํ ตโต พหุตรํ อปุญฺญํ ปสเว นโร ฯ
น สาธุรูปํ อาสิเท ๑- ทิฏฺฐิฏฺฐานปฺปหายินํ ฯ
สตฺตโม ปุคฺคโล เอโส อริยสงฺฆสฺส วุจฺจติ
อวีตราโค กาเมสุ ยสฺส ปญฺจินฺทฺริยา มุทู
สทฺธา สติ จ วิริยํ ๒- สมโถ จ วิปสฺสนา
ตาทิสํ ภิกฺขุํ อาสชฺช ปุพฺเพว อุปหญฺญติ
อตฺตานํ อุปหตฺวาน ปจฺฉา อญฺญํ วิหึสติ ฯ
โย จ รกฺเขยฺย อตฺตานํ อกฺขโต ๓- ปณฺฑิโต สทาติ ฯ
ธมฺมิกวคฺโค ปญฺจโม ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
นาคมิคสาลา อิณํ จุนฺทํ ๔- เทฺว ว สทิฏฺฐิกํ ๕-
เขมอินฺทฺริยา อานนฺท ๖- ขตฺติยา อปฺปมาเทน ธมฺมิโกติ ฯ
ปฐมปณฺณาสโก นิฏฺฐิโต ฯ
----------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อาสีเท ฯ ๒ ยุ. สทฺธา สติ วิริยณฺจ ฯ ๓ โป. อกุทฺโธ ฯ ๔ ยุ. จุนฺท ฯ
@๕ ม. จุนฺทํ เทฺว สนฺทิฏฺฐิกา ทุเว ฯ ยุ. สนฺทิฏฺฐิกํ ๖ ม. ยุ. เขมธินฺทฺริย
@อานนฺท ฯ
ทุติยปณฺณาสโก
มหาวคฺโค ปฐโม
[๓๒๖] ๕๕ [๑]- เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ คิชฺฌกูเฏ
ปพฺพเต ฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา โสโณ ราชคเห วิหรติ
สีตวนสฺมึ ฯ อถ โข อายสฺมโต โสณสฺส รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส
เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ เย โข เกจิ ภควโต สาวกา
อารทฺธวิริยา วิหรนฺติ อหํ เตสํ อญฺญตโร อถ จ ปน เม น
อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ สํวิชฺชนฺติ โข ปน เม กุเล
โภคา สกฺกา โภเค จ ภุญฺชิตุํ ปุญฺญานิ จ กาตุํ ยนฺนูนาหํ สิกฺขํ
ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺติตฺวา โภเค จ ภุญฺเชยฺยํ ปุญฺญานิ จ
กเรยฺยนฺติ ฯ อถ โข ภควา อายสฺมโต โสณสฺส เจตสา เจโต
ปริวิตกฺกมญฺญาย เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมฺมิญฺชิตํ วา
พาหํ ปสาเรยฺย ปสาริตํ วา พาหํ สมฺมิญฺเชยฺย เอวเมว โข
คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต อนฺตรหิโต สีตวเน อายสฺมโต โสณสฺส
สมฺมุเข ปาตุรโหสิ นิสีทิ ภควา ปญฺญตฺเต อาสเน ฯ
{๓๒๖.๑} อายสฺมาปิ โข โสโณ ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ โสณํ ภควา เอตทโวจ นนุ เต โสณ
รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ เย โข
เกจิ ภควโต สาวกา อารทฺธวิริยา วิหรนฺติ อหํ เตสํ อญฺญตโร
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. เอวมฺเม สุตํ ฯ
อถ จ ปน เม น อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ สํวิชฺชนฺติ
โข ปน เม กุเล โภคา สกฺกา โภเค ๑- จ ภุญฺชิตุํ ปุญฺญานิ
จ กาตุํ ยนฺนูนาหํ สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺติตฺวา โภเค
จ ภุญฺเชยฺยํ ปุญฺญานิ จ กเรยฺยนฺติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ
{๓๒๖.๒} ตํ กึ มญฺญสิ โสณ กุสโล ตฺวํ ปุพฺเพ อาคาริกภูโต ๒-
วีณาย ตนฺติสฺสเรติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ ตํ กึ มญฺญสิ โสณ ยทา จ ๓- เต
วีณาย ตนฺติโย อจฺจายตา โหนฺติ อปินุ เต วีณา ตสฺมึ สมเย สรวตี
วา โหติ กมฺมญฺญา วาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ
{๓๒๖.๓} ตํ กึ มญฺญสิ โสณ ยทา เต วีณาย ตนฺติโย อติสิถิลา
โหนฺติ อปินุ เต วีณา ตสฺมึ สมเย สรวตี วา โหติ กมฺมญฺญา วาติ ฯ
โน เหตํ ภนฺเต ฯ ยทา ปน เต โสณ วีณาย ตนฺติโย น อจฺจายตา
โหนฺติ น อติสิถิลา สเม คุเณ ปติฏฺฐิตา อปินุ เต วีณา
ตสฺมึ สมเย สรวตี วา โหติ กมฺมญฺญา วาติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ
{๓๒๖.๔} เอวเมว โข โสณ อจฺจารทฺธํ วิริยํ อุทฺธจฺจาย สํวตฺตติ
อติลีนํ วิริยํ ๔- โกสชฺชาย สํวตฺตติ ตสฺมา ติห ตฺวํ โสณ วิริยสมตํ
อธิฏฺฐาหิ ๕- อินฺทฺริยานญฺจ สมตํ ปฏิวิชฺฌ ตตฺถ จ นิมิตฺตํ
คณฺหาหีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา โสโณ ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ
อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ โสณํ อิมินา โอวาเทน โอวทิตฺวา
เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมฺมิญฺชิตํ วา พาหํ ปสาเรยฺย
ปสาริตํ วา พาหํ สมฺมิญฺเชยฺย เอวเมว โข สีตวเน อนฺตรหิโต
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. โภคา ฯ ๒ ม. อคาริยภูโต ฯ ๓ ม. ยุ. จสทฺโท นตฺถิ ฯ
@๔ ม. อติสิถิลวีริยํ ฯ ยุ. อติลีนวิริยํ ฯ ๕ ม. ยุ. อธิฏฺฐห ฯ
คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ปาตุรโหสิ ฯ
{๓๒๖.๕} อถ โข อายสฺมา โสโณ อปเรน สมเยน วิริยสมตํ
อธิฏฺฐาสิ ๑- อินฺทฺริยานญฺจ สมตํ ปฏิวิชฺฌิ ตตฺถ จ นิมิตฺตํ อคฺคเหสิ
อถ โข อายสฺมา โสโณ เอโก วูปกฏฺโฐ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต
วิหรนฺโต น จิรสฺเสว ยสฺสตฺถาย กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา
อนคาริยํ ๒- ปพฺพชนฺติ ตทนุตฺตรํ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเฐว
ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหาสิ ขีณา ชาติ
วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ อพฺภญฺญาสิ
อญฺญตโร จ ปน อายสฺมา โสโณ อรหตํ อโหสิ ฯ
{๓๒๖.๖} อถ โข อายสฺมโต โสณสฺส อรหตฺตปฺปตฺตสฺส เอตทโหสิ
ยนฺนูนาหํ เยน ภควา เตนุปสงฺกเมยฺยํ อุปสงฺกมิตฺวา ภควโต สนฺติเก
อญฺญํ พฺยากเรยฺยนฺติ อถ โข อายสฺมา โสโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ
นิสินฺโน โข อายสฺมา โสโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ โย โส ภนฺเต
ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ
ปริกฺขีณภวสญฺโญชโน สมฺมทญฺญา วิมุตฺโต โส ฉฏฺฐานานิ อธิมุตฺโต
โหติ เนกฺขมฺมาธิมุตฺโต โหติ ปวิเวกาธิมุตฺโต โหติ อพฺยาปชฺฌาธิมุตฺโต
โหติ ตณฺหกฺขยาธิมุตฺโต ๓- โหติ อุปาทานกฺขยาธิมุตฺโต โหติ
อสมฺโมหาธิมุตฺโต โหติ ฯ
{๓๒๖.๗} สิยา โข ปน ภนฺเต อิเธกจฺจสฺส อายสฺมโต
เอวมสฺส เกวลํ สทฺธามตฺตกํ นูน อยมายสฺมา นิสฺสาย
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ยุ. อธิฏฺฐหิ ฯ ๒ ม. อนาคาริยํ ฯ ๓ ม. ตฌฺหากฺขยา ... ฯ
เนกฺขมฺมาธิมุตฺโตติ ฯ น โข ปเนตํ ภนฺเต เอวํ ทฏฺฐพฺพํ ขีณาสโว
ภนฺเต ภิกฺขุ วุสิตวา กตกรณีโย กรณียํ อตฺตโน อสมนุปสฺสนฺโต
กตสฺส วา ปติจยํ ขยา ราคสฺส วีตราคตฺตา เนกฺขมฺมาธิมุตฺโต โหติ
ขยา โทสสฺส วีตโทสตฺตา เนกฺขมฺมาธิมุตฺโต โหติ ขยา โมหสฺส
วีตโมหตฺตา เนกฺขมฺมาธิมุตฺโต โหติ
{๓๒๖.๘} สิยา โข ปน ภนฺเต อิเธกจฺจสฺส อายสฺมโต เอวมสฺส
ลาภสกฺการสิโลกํ นูน อยมายสฺมา นิกฺกามยมาโน ปวิเวกาธิมุตฺโตติ
น โข ปเนตํ ภนฺเต เอวํ ทฏฺฐพฺพํ ขีณาสโว ภนฺเต ภิกฺขุ วุสิตวา
กตกรณีโย กรณียํ อตฺตโน อสมนุปสฺสนฺโต กตสฺส วา ปติจยํ
ขยา ราคสฺส วีตราคตฺตา ปวิเวกาธิมุตฺโต โหติ ขยา โทสสฺส วีตโทสตฺตา
ปวิเวกาธิมุตฺโต โหติ ขยา โมหสฺส วีตโมหตฺตา ปวิเวกาธิมุตฺโต โหติ
{๓๒๖.๙} สิยา โข ปน ภนฺเต อิเธกจฺจสฺส อายสฺมโต เอวมสฺส
สีลพฺพตปรามาสํ นูน อยมายสฺมา สารโต ปจฺจาคจฺฉนฺโต
อพฺยาปชฺฌาธิมุตฺโตติ น โข ปเนตํ ภนฺเต เอวํ ทฏฺฐพฺพํ ขีณาสโว
ภนฺเต ภิกฺขุ วุสิตวา กตกรณีโย กรณียํ อตฺตโน อสมนุปสฺสนฺโต กตสฺส
วา ปติจยํ ขยา ราคสฺส วีตราคตฺตา อพฺยาปชฺฌาธิมุตฺโต โหติ
ขยา โทสสฺส วีตโทสตฺตา อพฺยาปชฺฌาธิมุตฺโต โหติ ขยา โมหสฺส
วีตโมหตฺตา อพฺยาปชฺฌาธิมุตฺโต โหติ ฯเปฯ
{๓๒๖.๑๐} ขยา ราคสฺส วีตราคตฺตา ตณฺหกฺขยาธิมุตฺโต
โหติ ขยา โทสสฺส วีตโทสตฺตา ตณฺหกฺขยาธิมุตฺโต โหติ ขยา
โมหสฺส วีตโมหตฺตา ตณฺหกฺขยาธิมุตฺโต โหติ ขยา ราคสฺส
วีตราคตฺตา อุปาทานกฺขยาธิมุตฺโต โหติ ขยา โทสสฺส
วีตโทสตฺตา อุปาทานกฺขยาธิมุตฺโต โหติ ขยา โมหสฺส
วีตโมหตฺตา อุปาทานกฺขยาธิมุตฺโต โหติ ขยา ราคสฺส
วีตราคตฺตา อสมฺโมหาธิมุตฺโต โหติ ขยา โทสสฺส
วีตโทสตฺตา อสมฺโมหาธิมุตฺโต โหติ ขยา โมหสฺส
วีตโมหตฺตา อสมฺโมหาธิมุตฺโต โหติ
{๓๒๖.๑๑} เอวํ สมฺมาวิมุตฺตจิตฺตสฺส ภนฺเต ภิกฺขุโน ภูสา
เจปิ จกฺขุวิญฺเญยฺยา รูปา จกฺขุสฺส อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ เนวสฺส
จิตฺตํ ปริยาทิยนฺติ อมิสฺสกตเมวสฺส ๑- จิตฺตํ โหติ ฐิตํ
อาเนญฺชปฺปตฺตํ วยญฺจสฺสานุปสฺสติ ภูสา เจปิ โสตวิญฺเญยฺยา
สทฺทา ฯเปฯ ฆานวิญฺเญยฺยา คนฺธา ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา *- รสา
กายวิญฺเญยฺยา โผฏฺฐพฺพา มโนวิญฺเญยฺยา ธมฺมา มนสฺส อาปาถํ
อาคจฺฉนฺติ เนวสฺส จิตฺตํ ปริยาทิยนฺติ อมิสฺสกตเมวสฺส จิตฺตํ โหติ ฐิตํ
อาเนญฺชปฺปตฺตํ วยญฺจสฺสานุปสฺสติ เสยฺยถาปิ ภนฺเต เสโล ปพฺพโต
อจฺฉิทฺโท อสุสิโร เอกฆโน อถ ปุรตฺถิมาย เจปิ ทิสาย อาคจฺเฉยฺย
ภูสา วาตวุฏฺฐิ เนว นํ สงฺกมฺเปยฺย น สมฺปกมฺเปยฺย ๒- น
สมฺปเวเธยฺย อถ ปจฺฉิมาย เจปิ ทิสาย อาคจฺเฉยฺย ภูสา วาตวุฏฺฐิ
ฯเปฯ อถ อุตฺตราย เจปิ ทิสาย อาคจฺเฉยฺย ภูสา วาตวุฏฺฐิ อถ
ทกฺขิณาย เจปิ ทิสาย อาคจฺเฉยฺย ภูสา วาตวุฏฺฐิ เนว นํ
สงฺกมฺเปยฺย น สมฺปกมฺเปยฺย น สมฺปเวเธยฺย เอวเมว โข ภนฺเต เอวํ
สมฺมาวิมุตฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน ภูสา เจปิ จกฺขุวิญฺเญยฺยา รูปา จกฺขุสฺส
อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ เนวสฺส จิตฺตํ ปริยาทิยนฺติ อมิสฺสกตเมวสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อมิสฺสีกต ... ฯ อปรํปิ อีทิสเมว ฯ ๒ โป. อุปสงฺกมฺเปยฺย ฯ
@* มีการแก้ไขคำ ชิวฺหาวิเญยฺยา เป็น ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา
จิตฺตํ โหติ ฐิตํ อาเนญฺชปฺปตฺตํ ๑- วยญฺจสฺสานุปสฺสติ ภูสา
เจปิ โสตวิญฺญยฺยา สทฺทา ฯเปฯ ฆานวิญฺเญยฺยา คนฺธา
ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา รสา กายวิญฺเญยฺยา โผฏฺฐพฺพา มโนวิญฺเญยฺยา
ธมฺมา มนสฺส อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ เนวสฺส จิตฺตํ ปริยาทิยนฺติ
อมิสฺสกตเมวสฺส จิตฺตํ โหติ ฐิตํ อาเนญฺชปฺปตฺตํ วยญฺจสฺสานุปสฺสตีติ ฯ
เนกฺขมฺมมธิมุตฺตสฺส ปวิเวกญฺจ เจตโส
อพฺยาปชฺฌาธิมุตฺตสฺส อุปาทานกฺขยสฺส จ
ตณฺหกฺขยาธิมุตฺตสฺส อสมฺโมหญฺจ เจตโส
ทิสฺวา อายตนุปฺปาทํ สมฺมา จิตฺตํ วิมุจฺจติ
ตสฺส สมฺมาวิมุตฺตสฺส สนฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน
กตสฺส ปติจโย นตฺถิ กรณียํ น วิชฺชติ ฯ
เสโล ยถา เอกฆโน วาเตน น สมีรติ
เอวํ รูปา รสา สทฺทา คนฺธา ผสฺสา จ เกวลา
อิฏฺฐา ธมฺมา อนิฏฺฐา จ นปฺปเวเธนฺติ ตาทิโน
ฐิตํ จิตฺตํ วิปฺปมุตฺตํ วยญฺจสฺสานุปสฺสตีติ ฯ
[๓๒๗] ๕๖ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา ผคฺคุโณ อาพาธิโก
โหติ ทุกฺขิโต พาฬฺหคิลาโน ฯ อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน
ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ
อายสฺมา ภนฺเต ผคฺคุโณ อาพาธิโก ทุกฺขิโต พาฬฺหคิลาโน สาธุ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. สพฺพตฺถ วาเรสุ อาเนชฺชปฺปตฺตํ ฯ
ภนฺเต ภควา เยนายสฺมา ผคฺคุโณ เตนุปสงฺกมตุ อนุกมฺปํ
อุปาทายาติ ฯ อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวน ฯ อถ โข ภควา
สายณฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต เยนายสฺมา ผคฺคุโณ
เตนุปสงฺกมิ อทฺทสา โข อายสฺมา ผคฺคุโณ ภควนฺตํ ทูรโตว
อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวาน มญฺจเก สมญฺโจปิ ๑- อถ โข ภควา
อายสฺมนฺตํ ผคฺคุณํ เอตทโวจ อลํ ผคฺคุณ มา ตฺวํ มญฺจเก
สมญฺโจปิ สนฺติมานิ อาสนานิ ปเรหิ ปญฺญตฺตานิ ตตฺถาหํ
นิสีทิสฺสามีติ นิสีทิ ภควา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสชฺช โข ภควา
อายสฺมนฺตํ ผคฺคุณํ เอตทโวจ
{๓๒๗.๑} กจฺจิ เต ผคฺคุณ ขมนียํ กจฺจิ ยาปนียํ กจฺจิ [๒]-
ทุกฺขา เวทนา ปฏิกฺกมนฺติ โน อภิกฺกมนฺติ ปฏิกฺกโม สานํ ปญฺญายติ
โน อภิกฺกโมติ ฯ น เม ภนฺเต ขมนียํ น ยาปนียํ พาฬฺหา เม ทุกฺขา เวทนา
อภิกฺกมนฺติ โน ปฏิกฺกมนฺติ อภิกฺกโม สานํ ปญฺญายติ โน ปฏิกฺกโม
{๓๒๗.๒} เสยฺยถาปิ ภนฺเต พลวา ปุริโส ติเณฺหน สิขเรน
มุทฺธนิ ๓- อภิมฏฺเฐยฺย เอวเมว โข [๓]- ภนฺเต อธิมตฺตา วาตา
มุทฺธนิ ๔- โอหนนฺติ ๕- น เม ภนฺเต ขมนียํ น ยาปนียํ พาฬฺหา
เม ทุกฺขา เวทนา อภิกฺกมนฺติ โน ปฏิกฺกมนฺติ อภิกฺกโม สานํ
ปญฺญายติ โน ปฏิกฺกโม เสยฺยถาปิ ภนฺเต พลวา ปุริโส ทเฬฺหน
วรตฺตกฺขนฺเธน ๖- สีเส ๗- สีสเวฐนํ ทเทยฺย เอวเมว โข ภนฺเต
อธิมตฺตา สีเส สีสเวทนา น เม ภนฺเต ขมนียํ น ยาปนียํ
พาฬฺหา เม ทุกฺขา เวทนา อภิกฺกมนฺติ โน ปฏิกฺกมนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. สมญฺเชสิ ฯ ม. สมโธสิ ฯ ๒ ม. เตติ ทิสฺสติ ฯ ๓ ม. ยุ. เมติ อตฺถิ ฯ
@๔ ม. มุทฺธานํ ฯ ๕ โป. โอสาทนฺติ ฯ ม. อูหนนฺติ ฯ ยุ. หนนฺติ ฯ ๖ ม. ยุ.
@วรตฺตกฺขณฺเฑน ฯ ๗ โป. ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
อภิกฺกโม สานํ ปญฺญายติ โน ปฏิกฺกโม เสยฺยถาปิ ภนฺเต ทกฺโข
โคฆาตโก วา โคฆาตกนฺเตวาสี วา ติเณฺหน โควิกนฺตเนน กุจฺฉึ
ปริกนฺเตยฺย เอวเมว โข เม ภนฺเต อธิมตฺตา วาตา กุจฺฉึ
ปริกนฺตนฺติ ๑- น เม ภนฺเต ขมนียํ น ยาปนียํ พาฬฺหา เม ทุกฺขา
เวทนา อภิกฺกมนฺติ โน ปฏิกฺกมนฺติ อภิกฺกโม สานํ ปญฺญายติ โน
ปฏิกฺกโม เสยฺยถาปิ ภนฺเต เทฺว พลวนฺโต ปุริสา ทุพฺพลตรํ ปุริสํ
นานาพาหาสุ คเหตฺวา องฺคารกาสุยา สนฺตาเปยฺยุํ ๒- สมฺปริตาเปยฺยุํ ๓-
เอวเมว โข ภนฺเต อธิมตฺโต กายสฺมึ ฑาโห น เม ภนฺเต ขมนียํ
น ยาปนียํ พาฬฺหา เม ทุกฺขา เวทนา อภิกฺกมนฺติ โน ปฏิกฺกมนฺติ
อภิกฺกโม สานํ ปญฺญายติ โน ปฏิกฺกโมติ ฯ อถโข ภควา อายสฺมนฺตํ
ผคฺคุณํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา
สมฺปหํเสตฺวา อุฏฺฐายาสนา ปกฺกามิ อถ โข อายสฺมา ผคฺคุโณ
อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต กาลมกาสิ ตมฺหิ จสฺส สมเย มรณกาเล
อินฺทฺริยานิ วิปฺปสีทึสุ ฯ
{๓๒๗.๓} อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ
นิสีนฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ อายสฺมา ภนฺเต
ผคฺคุโณ อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต กาลมกาสิ ตมฺหิ จสฺส สมเย
มรณกาเล อินฺทฺริยานิ วิปฺปสีทึสูติ ฯ กึ หานนฺท ผคฺคุณสฺส ภิกฺขุโน
อินฺทฺริยานิ น วิปฺปสีทิสฺสนฺติ ผคฺคุณสฺส อานนฺท ภิกฺขุโน ปญฺจหิ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ปริกนฺเตนฺติ ฯ ๒ โป. สนฺตาเปสุํ ฯ
@๓ โป. สมฺปริตาเปสุํ ฯ ยุ. ปริตาเปยฺยุ ฯ
โอรมฺภาคิเยหิ สญฺโญชเนหิ จิตฺตํ อวิมุตฺตํ อโหสิ ตสฺส ตํ ธมฺมเทสนํ
สุตฺวา ปญฺจหิ โอรมฺภาคิเยหิ สญฺโญชเนหิ จิตฺตํ วิมุตฺตํ
{๓๒๗.๔} ฉยิเม อานนฺท อานิสํสา กาเลน ธมฺมสวเน กาเลน
อตฺถุปปริกฺขาย กตเม ฉ อิธานนฺท ภิกฺขุโน ปญฺจหิ โอรมฺภาคิเยหิ
สญฺโญชเนหิ จิตฺตํ อวิมุตฺตํ โหติ โส ตมฺหิ สมเย มรณกาเล ลภติ
ตถาคตํ ทสฺสนาย ตสฺส ตถาคโต ธมฺมํ เทเสติ อาทิกลฺยาณํ
มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ
ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสติ ตสฺส ตํ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปญฺจหิ
โอรมฺภาคิเยหิ สญฺโญชเนหิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ อยํ อานนฺท ปฐโม
อานิสํโส กาเลน ธมฺมสวเน ฯ
{๓๒๗.๕} ปุน จปรํ อานนฺท ภิกฺขุโน ปญฺจหิ โอรมฺภาคิเยหิ
สญฺโญชเนหิ จิตฺตํ อวิมุตฺตํ โหติ โส ตมฺหิ สมเย มรณกาเล นเหว
โข ลภติ ตถาคตํ ทสฺสนาย อปิ จ โข ตถาคตสาวกํ ลภติ ทสฺสนาย
ตสฺส ตถาคตสาวโก ธมฺมํ เทเสติ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ
ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ
พฺรหฺมจริยํ ปกาเสติ ตสฺส ตํ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปญฺจหิ
โอรมฺภาคิเยหิ สญฺโญชเนหิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ อยํ อานนฺท ทุติโย
อานิสํโส กาเลน ธมฺมสวเน ฯ
{๓๒๗.๖} ปุน จปรํ อานนฺท ภิกฺขุโน ปญฺจหิ โอรมฺภาคิเยหิ
สญฺโญชเนหิ จิตฺตํ อวิมุตฺตํ โหติ โส ตมฺหิ สมเย มรณกาเล
นเหว โข ลภติ ตถาคตํ ทสฺสนาย นปิ ตถาคตสาวกํ ลภติ
ทสฺสนาย อปิ จ โข ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ ธมฺมํ เจตสา
อนุวิตกฺเกติ อนุวิจาเรติ มนสานุเปกฺขติ ตสฺส ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ
ธมฺมํ เจตสา อนุวิตกฺกยโต อนุวิจารยโต มนสานุเปกฺขโต ปญฺจหิ
โอรมฺภาคิเยหิ สญฺโญชเนหิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ อยํ อานนฺท ตติโย
อานิสํโส กาเลน อตฺถุปปริกฺขาย ฯ
{๓๒๗.๗} อิธานนฺท ภิกฺขุโน ปญฺจหิ โอรมฺภาคิเยหิ สญฺโญชเนหิ
จิตฺตํ วิมุตฺตํ โหติ อนุตฺตเร จ โข อุปธิสงฺขเย จิตฺตํ อวิมุตฺตํ โหติ โส
ตมฺหิ สมเย มรณกาเล ลภติ ตถาคตํ ทสฺสนาย ตสฺส ตถาคโต ธมฺมํ
เทเสติ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ฯเปฯ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสติ ตสฺส
ตํ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา อนุตฺตเร อุปธิสงฺขเย จิตฺตํ วิมุจฺจติ อยํ อานนฺท
จตุตฺโถ อานิสํโส กาเลน ธมฺมสวเน ฯ
{๓๒๗.๘} ปุน จปรํ อานนฺท ภิกฺขุโน ปญฺจหิ โอรมฺภาคิเยหิ
สญฺโญชเนหิ จิตฺตํ วิมุตฺตํ โหติ อนุตฺตเร จ โข อุปธิสงฺขเย จิตฺตํ อวิมุตฺตํ
โหติ โส ตมฺหิ สมเย มรณกาเล นเหว โข ลภติ ตถาคตํ ทสฺสนาย อปิ จ
โข ตถาคตสาวกํ ลภติ ทสฺสนาย ตสฺส ตถาคตสาวโก ธมฺมํ เทเสติ
อาทิกลฺยาณํ ฯเปฯ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสติ ตสฺส ตํ ธมฺมเทสนํ
สุตฺวา อนุตฺตเร อุปธิสงฺขเย จิตฺตํ วิมุจฺจติ อยํ อานนฺท ปญฺจโม อานิสํโส
กาเลน ธมฺมสวเน ฯ
{๓๒๗.๙} ปุน จปรํ อานนฺท ภิกฺขุโน ปญฺจหิ โอรมฺภาคิเยหิ
สญฺโญชเนหิ จิตฺตํ วิมุตฺตํ โหติ อนุตฺตเร จ โข อุปธิสงฺขเย
จิตฺตํ อวิมุตฺตํ โหติ โส ตมฺหิ สมเย มรณกาเล นเหว โข ลภติ
ตถาคตํ ทสฺสนาย นปิ ตถาคตสาวกํ ลภติ ทสฺสนาย อปิ จ
โข ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ ธมฺมํ เจตสา อนุวิตกฺเกติ อนุวิจาเรติ
มนสานุเปกฺขติ ตสฺส ยถาสุตํ ยถาปริยตฺตํ ธมฺมํ เจตสา อนุวิตกฺกยโต
อนุวิจารยโต มนสานุเปกฺขโต อนุตฺตเร อุปธิสงฺขเย จิตฺตํ วิมุจฺจติ อยํ
อานนฺท ฉฏฺโฐ อานิสํโส กาเลน อตฺถุปปริกฺขาย ฯ อิเม โข อานนฺท
ฉ อานิสํสา กาเลน ธมฺมสวเน กาเลน อตฺถุปปริกฺขายาติ ฯ
[๓๒๘] ๕๗ เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ฯ
อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข
อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ ปูรเณน ภนฺเต กสฺสเปน
ฉฬาภิชาติโย ปญฺญตฺตา กณฺหาภิชาติ ปญฺญตฺตา นีลาภิชาติ
ปญฺญตฺตา โลหิตาภิชาติ ปญฺญตฺตา หลิทฺทาภิชาติ ปญฺญตฺตา
สุกฺกาภิชาติ ปญฺญตฺตา ปรมสุกฺกาภิชาติ ปญฺญตฺตา ตตฺริทํ ภนฺเต
ปูรเณน กสฺสเปน กณฺหาภิชาติ ปญฺญตฺตา โอรพฺภิกา โสกริกา ๑-
สากุณิกา มาควิกา ลุทฺทา มจฺฉฆาตกา โจรา โจรฆาตกา
พนฺธนาคาริกา เย วา ปนญฺเญปิ เกจิ กุรูรกมฺมนฺตา ตตฺริทํ ภนฺเต
ปูรเณน กสฺสเปน นีลาภิชาติ ปญฺญตฺตา ภิกฺขู กณฺหาธิมุตฺติกา ๒-
เย วา ปนญฺเญปิ เกจิ กมฺมวาทา กิริยวาทา ตตฺริทํ ภนฺเต ปูรเณน
กสฺสเปน โลหิตาภิชาติ ปญฺญตฺตา นิคณฺฐา เอกสาฏกา ตตฺริทํ
ภนฺเต ปูรเณน กสฺสเปน หลิทฺทาภิชาติ ปญฺญตฺตา คิหี โอทาตวสนา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สูกริกา ฯ ๒ ม. ยุ. กณฺฑกวุตฺติกา ฯ
อเจลกสาวกา ตตฺริทํ ภนฺเต ปูรเณน กสฺสเปน สุกฺกาภิชาติ
ปญฺญตฺตา อาชีวกา อาชีวกินิโย ตตฺริทํ ภนฺเต ปูรเณน กสฺสเปน
ปรมสุกฺกาภิชาติ ปญฺญตฺตา นนฺโท วจฺโฉ กจฺโจ ๑- สงฺกิจฺโจ
มกฺขลิ โคสาโล ปูรเณน ภนฺเต กสฺสเปน อิมา ฉฬาภิชาติโย
ปญฺญตฺตาติ ฯ
{๓๒๘.๑} กึ ปนานนฺท ปูรณสฺส กสฺสปสฺส สพฺโพ โลโก
เอตทพฺภนุชานาติ อิมา ฉฬาภิชาติโย ปญฺญาเปตุนฺติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ
เสยฺยถาปิ อานนฺท ปุริโส ทฬิทฺโท อสฺสโก อนทฺธิโย ๒- ตสฺส
อกามกสฺส พิลํ โอลเภยฺยุํ ๓- อิทํ เต อมฺโภ ปุริส มํสญฺจ ขาทิตพฺพํ
มูลญฺจ อนุปฺปทาตพฺพนฺติ เอวเมว โข อานนฺท ปูรเณน กสฺสเปน
อปฺปฏิญฺญาย เอเตสํ สมณพฺราหฺมณานํ อิมา ฉฬาภิชาติโย ปญฺญตฺตา
ยถา ตํ พาเลน อพฺยตฺเตน อเขตฺตญฺญุนา อกุสเลน อหํ โข
ปนานนฺท ฉฬาภิชาติโย ปญฺญาเปมิ ตํ สุณาหิ สาธุกํ มนสิกโรหิ
ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต
ปจฺจสฺโสสิ ฯ ภควา เอตทโวจ กตมา จานนฺท ฉฬาภิชาติโย
อิธานนฺท เอกจฺโจ กณฺหาภิชาติโย สมาโน กณฺหํ ธมฺมํ อภิชายติ อิธ
ปนานนฺท เอกจฺโจ กณฺหาภิชาติโย สมาโน สุกฺกํ ธมฺมํ อภิชายติ
อิธ ปนานนฺท เอกจฺโจ กณฺหาภิชาติโย สมาโน อกณฺหํ อสุกฺกํ นิพฺพานํ
อภิชายติ อิธ ปนานนฺท เอกจฺโจ สุกฺกาภิชาติโย สมาโน กณฺหํ
ธมฺมํ อภิชายติ อิธ ปนานนฺท เอกจฺโจ สุกฺกาภิชาติโย สมาโน
@เชิงอรรถ: ๑ โป. กิจฺโจ ฯ ม. ยุ. กิโส ฯ ๒ ม. อนาฬฺหิโก ฯ ยุ. อนาฬิโก ฯ
@๓ ม. ยุ. โอลคฺเคยฺยุํ ฯ
สุกฺกํ ธมฺมํ อภิชายติ อิธ ปนานนฺท เอกจฺโจ สุกฺกาภิชาติโย
สมาโน อกณฺหํ อสุกฺกํ นิพฺพานํ อภิชายติ ฯ
{๓๒๘.๒} กถญฺจานนฺท กณฺหาภิชาติโย สมาโน กณฺหํ ธมฺมํ
อภิชายติ อิธานนฺท เอกจฺโจ นีเจ กุเล ปจฺจาชาโต ๑- โหติ
จณฺฑาลกุเล วา เนสาทกุเล วา เวณกุเล ๒- วา รถการกุเล
วา ปุกฺกุสกุเล วา ทฬิทฺเท อปฺปนฺนปานโภชเน กสิรวุตฺติเก ยตฺถ
กสิเรน ฆาสจฺฉาโท ลพฺภติ โส จ โหติ ทุพฺพณฺโณ ทุทฺทสิโก
โอโกฏิมโก พหฺวาพาโธ กาโณ วา กุณี วา ขญฺโช วา ปกฺขหโต วา
น ลาภี อนฺนสฺส ปานสฺส วตฺถสฺส ยานสฺส มาลาคนฺธวิเลปนสฺส
เสยฺยาวสถปทีเปยฺยสฺส โส กาเยน ทุจฺจริตํ จรติ วาจาย ทุจฺจริตํ
จรติ มนสา ทุจฺจริตํ จรติ โส กาเยน ทุจฺจริตํ จริตฺวา วาจาย
ทุจฺจริตํ จริตฺวา มนสา ทุจฺจริตํ จริตฺวา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา
อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ เอวํ โข อานนฺท
กณฺหาภิชาติโย สมาโน กณฺหํ ธมฺมํ อภิชายติ ฯ
{๓๒๘.๓} กถญฺจานนฺท กณฺหาภิชาติโย สมาโน สุกฺกํ ธมฺมํ
อภิชายติ อิธานนฺท เอกจฺโจ นีเจ กุเล ปจฺจาชาโต โหติ จณฺฑาลกุเล
วา ฯเปฯ เสยฺยาวสถปทีเปยฺยสฺส โส กาเยน สุจริตํ จรติ วาจาย
สุจริตํ จรติ มนสา สุจริตํ จรติ โส กาเยน สุจริตํ จริตฺวา วาจาย สุจริตํ
จริตฺวา มนสา สุจริตํ จริตฺวา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ
โลกํ อุปปชฺชติ เอวํ โข อานนฺท กณฺหาภิชาติโย สมาโน สุกฺกํ ธมฺมํ
อภิชายติ ฯ กถญฺจานนฺท กณฺหาภิชาติโย สมาโน อกณฺหํ อสุกฺกํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ปจฺฉาชาโต ฯ อปรํปิ อีทิสเมว ฯ ๒ ม. เวนกุเล ฯ
นิพฺพานํ อภิชายติ อิธานนฺท เอกจฺโจ นีเจ กุเล ปจฺจาชาโต โหติ
จณฺฑาลกุเล วา ฯเปฯ โส จ โหติ ทุพฺพณฺโณ ทุทฺทสิโก โอโกฏิมโก
โส เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา
อนคาริยํ ปพฺพชฺชติ ๑- โส เอวํ ปพฺพชิโต สมาโน ปญฺจ นีวรเณ
ปหาย เจตโส อุปกฺกิเลเส ปญฺญาย ทุพฺพลีกรเณ จตูสุ สติปฏฺฐาเนสุ
สูปฏฺฐิตจิตฺโต สตฺต โพชฺฌงฺเค ยถาภูตํ ภาเวตฺวา อกณฺหํ อสุกฺกํ
นิพฺพานํ อภิชายติ เอวํ โข อานนฺท กณฺหาภิชาติโย สมาโน
อกณฺหํ อสุกฺกํ นิพฺพานํ อภิชายติ ฯ
{๓๒๘.๔} กถญฺจานนฺท สุกฺกาภิชาติโย สมาโน กณฺหํ
ธมฺมํ อภิชายติ อิธานนฺท เอกจฺโจ อุจฺเจ กุเล ปจฺจาชาโต โหติ
ขตฺติยมหาสาลกุเล วา พฺราหฺมณมหาสาลกุเล วา คหปติมหาสาลกุเล
วา อทฺเธ มหทฺธเน มหาโภเค ปหูตชาตรูปรชเต ปหูตวิตฺตูปกรเณ
ปหูตธนธญฺเญ โส จ โหติ อภิรูโป ทสฺสนีโย ปาสาทิโก ปรมาย
วณฺณโปกฺขรตาย สมนฺนาคโต ลาภี อนฺนสฺส ปานสฺส วตฺถสฺส
ยานสฺส มาลาคนฺธวิเลปนสฺส เสยฺยาวสถปทีเปยฺยสฺส โส กาเยน
ทุจฺจริตํ จรติ วาจาย ทุจฺจริตํ จรติ มนสา ทุจฺจริตํ จรติ โส กาเยน
ทุจฺจริตํ จริตฺวา วาจาย ทุจฺจริตํ จริตฺวา มนสา ทุจฺจริตํ จริตฺวา
กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ
เอวํ โข อานนฺท สุกฺกาภิชาติโย สมาโน กณฺหํ ธมฺมํ อภิชายติ ฯ
{๓๒๘.๕} กถญฺจานนฺท สุกฺกาภิชาติโย สมาโน สุกฺกํ ธมฺมํ
อภิชายติ อิธานนฺท เอกจฺโจ อุจฺเจ กุเล ปจฺจาชาโต โหติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปพฺพชติ ฯ
ขตฺติยมหาสาลกุเล วา ฯเปฯ เสยฺยาวสถปทีเปยฺยสฺส โส กาเยน
สุจริตํ จรติ วาจาย สุจริตํ จรติ มนสา สุจริตํ จรติ โส กาเยน
สุจริตํ จริตฺวา วาจาย สุจริตํ จริตฺวา มนสา สุจริตํ จริตฺวา
กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ เอวํ โข
อานนฺท สุกฺกาภิชาติโย สมาโน สุกฺกํ ธมฺมํ อภิชายติ ฯ
{๓๒๘.๖} กถญฺจานนฺท สุกฺกาภิชาติโย สมาโน อกณฺหํ อสุกฺกํ
นิพฺพานํ อภิชายติ อิธานนฺท เอกจฺโจ อุจฺเจ กุเล ปจฺจาชาโต โหติ
ขตฺติยมหาสาลกุเล วา พฺราหฺมณมหาสาลกุเล วา คหปติมหาสาลกุเล
วา อทฺเธ มหทฺธเน มหาโภเค ปหูตชาตรูปรชเต ปหูตวิตฺตูปกรเณ
ปหูตธนธญฺเญ โส จ โหติ อภิรูโป ทสฺสนีโย ปาสาทิโก ปรมาย
วณฺณโปกฺขรตาย สมนฺนาคโต ลาภี อนฺนสฺส ปานสฺส วตฺถสฺส
ยานสฺส มาลาคนฺธวิเลปนสฺส เสยฺยาวสถปทีเปยฺยสฺส โส เกสมสฺสุํ
โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ
ปพฺพชฺชติ โส เอวํ ปพฺพชิโต สมาโน ปญฺจ นีวรเณ ปหาย เจตโส
อุปกฺกิเลเส ปญฺญาย ทุพฺพลีกรเณ จตูสุ สติปฏฺฐาเนสุ
สูปฏฺฐิตจิตฺโต สตฺต โพชฺฌงฺเค ยถาภูตํ ภาเวตฺวา อกณฺหํ อสุกฺกํ
นิพฺพานํ อภิชายติ เอวํ โข อานนฺท สุกฺกาภิชาติโย สมาโน อกณฺหํ
อสุกฺกํ นิพฺพานํ อภิชายติ ฯ อิมา โข อานนฺท ฉฬาภิชาติโยติ ฯ
[๓๒๙] ๕๘ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาหุเนยฺโย
โหติ ปาหุเนยฺโย ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ
โลกสฺส กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน เย อาสวา สํวรา ปหาตพฺพา
เต สํวเรน ปหีนา โหนฺติ เย อาสวา ปฏิเสวนา ปหาตพฺพา
เต ปฏิเสวนาย ปหีนา โหนฺติ เย อาสวา อธิวาสนา ปหาตพฺพา เต
อธิวาสนาย ปหีนา โหนฺติ เย อาสวา ปริวชฺชนา ปหาตพฺพา เต
ปริวชฺชนาย ปหีนา โหนฺติ เย อาสวา วิโนทนา ปหาตพฺพา เต
วิโนทนาย ปหีนา โหนฺติ เย อาสวา ภาวนา ปหาตพฺพา เต
ภาวนาย ปหีนา โหนฺติ ฯ
{๓๒๙.๑} กตเม จ ภิกฺขเว อาสวา สํวรา ปหาตพฺพา เย
สํวเรน ปหีนา โหนฺติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปฏิสงฺขา โยนิโส
จกฺขุนฺทฺริยสํวรํ สํวุโต วิหรติ ยํ หิสฺส ภิกฺขเว จกฺขุนฺทฺริยสํวรํ
อสํวุตสฺส วิหรโต อุปฺปชฺเชยฺยุํ อาสวา วิฆาตปริฬาหา จกฺขุนฺทฺริยสํวรํ
สํวุตสฺส วิหรโต เอวํส เต อาสวา วิฆาตปริฬาหา น โหนฺติ ปฏิสงฺขา
โยนิโส โสตินฺทฺริย ... ฆานินฺทฺริย ... ชิวฺหินฺทฺริย ... กายินฺทฺริย ...
มนินฺทฺริยสํวรํ สํวุโต วิหรติ ยํ หิสฺส ภิกฺขเว มนินฺทฺริยสํวรํ
อสํวุตสฺส วิหรโต อุปฺปชฺเชยฺยุํ อาสวา วิฆาตปริฬาหา มนินฺทฺริยสํวรํ
สํวุตสฺส วิหรโต เอวํส เต อาสวา วิฆาตปริฬาหา น โหนฺติ ยํ
หิสฺส ภิกฺขเว สํวรํ อสํวุตสฺส วิหรโต อุปฺปชฺเชยฺยุํ อาสวา
วิฆาตปริฬาหา สํวรํ สํวุตสฺส วิหรโต เอวํส เต อาสวา
วิฆาตปริฬาหา น โหนฺติ อิเม วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว อาสวา สํวรา
ปหาตพฺพา เย สํวเรน ปหีนา โหนฺติ ฯ
{๓๒๙.๒} กตเม จ ภิกฺขเว อาสวา ปฏิเสวนา ปหาตพฺพา เย
ปฏิเสวนาย ปหีนา โหนฺติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปฏิสงฺขา โยนิโส จีวรํ
ปฏิเสวติ ยาวเทว สีตสฺส ปฏิฆาตาย อุณฺหสฺส ปฏิฆาตาย
ฑํสมกสวาตาตปสิรึสปสมฺผสฺสานํ ปฏิฆาตาย ยาวเทว
หิริโกปินปฏิจฺฉาทนตฺถํ ปฏิสงฺขา โยนิโส ปิณฺฑปาตํ ปฏิเสวติ
เนว ทวาย น มทาย น มณฺฑนาย น วิภูสนาย ยาวเทว อิมสฺส
กายสฺส ฐิติยา ยาปนาย วิหึสุปรติยา ๑- พฺรหฺมจริยานุคฺคหาย
อิติ ปุราณญฺจ เวทนํ ปฏิหงฺขามิ นวญฺจ เวทนํ น อุปฺปาเทสฺสามิ
ยาตฺรา จ เม ภวิสฺสติ อนวชฺชตา จ ผาสุวิหาโร จาติ ๒- ปฏิสงฺขา
โยนิโส เสนาสนํ ปฏิเสวติ ยาวเทว สีตสฺส ปฏิฆาตาย อุณฺหสฺส
ปฏิฆาตาย ฑํสมกสวาตาตปสิรึสปสมฺผสฺสานํ ปฏิฆาตาย ยาวเทว
อุตุปริสฺสยวิโนทนํ ปฏิสลฺลานารามตฺถํ ปฏิสงฺขา โยนิโส
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ ปฏิเสวติ ยาวเทว อุปฺปนฺนานํ
เวยฺยาพาธิกานํ เวทนานํ ปฏิฆาตาย อพฺยาปชฺฌปรมตาย ๓-
ยํ หิสฺส ภิกฺขเว อปฺปฏิเสวโต อุปฺปชฺเชยฺยุํ อาสวา วิฆาตปริฬาหา
ปฏิเสวโต เอวํส เต อาสวา วิฆาตปริฬาหา น โหนฺติ อิเม
วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว อาสวา ปฏิเสวนา ปหาตพฺพา เย ปฏิเสวนาย
ปหีนา โหนฺติ ฯ
{๓๒๙.๓} กตเม จ ภิกฺขเว อาสวา อธิวาสนา ปหาตพฺพา
เย อธิวาสนาย ปหีนา โหนฺติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปฏิสงฺขา
โยนิโส ขโม โหติ สีตสฺส อุณฺหสฺส ชิฆจฺฉาย ปิปาสาย
ฑํสมกสวาตาตปสิรึสปสมฺผสฺสานํ ทุรุตฺตานํ ทุราคตานํ
วจนปถานํ อุปฺปนฺนานํ สารีริกานํ เวทนานํ ทุกฺขานํ ติปฺปานํ
ขรานํ กฏุกานํ อสาตานํ อมนาปานํ ปาณหรานํ อธิวาสกชาติโก
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. วิหึสูป ... ฯ ๒ ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ ๓ โป. ม. อพฺยาปชฺฌปรมตายาติ ฯ
ชาติโก โหติ ยํ หิสฺส ภิกฺขเว อนธิวาสยโต ๑- อุปฺปชฺเชยฺยุํ อาสวา
วิฆาตปริฬาหา อธิวาสยโต ๑- เอวํส เต อาสวา วิฆาตปริฬาหา น
โหนฺติ อิเม วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว อาสวา อธิวาสนา ปหาตพฺพา เย
อธิวาสนาย ปหีนา โหนฺติ ฯ
{๓๒๙.๔} กตเม จ ภิกฺขเว อาสวา ปริวชฺชนา ปหาตพฺพา
เย ปริวชฺชนาย ปหีนา โหนฺติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปฏิสงฺขา โยนิโส
จณฺฑหตฺถึ ปริวชฺเชติ จณฺฑอสฺสํ ปริวชฺเชติ จณฺฑโคณํ
ปริวชฺเชติ จณฺฑกุกฺกุรํ ปริวชฺเชติ อหึ ขาณุํ กณฺฏกฏฺฐานํ โสพฺภํ
ปปาตํ จนฺทนิกํ โอฬิคลฺลํ ยถารูเป อนาสเน นิสินฺนํ ยถารูเป อโคจเร
จรนฺตํ ยถารูเป ปาปเก มิตฺเต ภชนฺตํ วิญฺญู สพฺรหฺมจารี ปาปเกสุ
ฐาเนสุ โอกปฺเปยฺยุํ โส ตญฺเจว ๒- อนาสนํ ตญฺจ อโคจรํ เต จ
ปาปเก มิตฺเต ปฏิสงฺขา โยนิโส ปริวชฺเชติ ยํ หิสฺส ภิกฺขเว
อปริวชฺชยโต อุปฺปชฺเชยฺยุํ อาสวา วิฆาตปริฬาหา ปริวชฺชยโต
เอวํส เต อาสวา วิฆาตปริฬาหา น โหนฺติ อิเม วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว
อาสวา ปริวชฺชนา ปหาตพฺพา เย ปริวชฺชนาย ปหีนา โหนฺติ ฯ
{๓๒๙.๕} กตเม จ ภิกฺขเว อาสวา วิโนทนา ปหาตพฺพา เย
วิโนทนาย ปหีนา โหนฺติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปฏิสงฺขา โยนิโส
อุปฺปนฺนํ กามวิตกฺกํ นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ
อนภาวํ คเมติ ปฏิสงฺขา โยนิโส อุปฺปนฺนํ พฺยาปาทวิตกฺกํ
ฯเปฯ อุปฺปนฺนํ วิหึสาวิตกฺกํ ... อุปฺปนฺนุปฺปนฺเน ปาปเก อกุสเล
ธมฺเม นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ คเมติ ยํ
หิสฺส ภิกฺขเว อวิโนทยโต อุปฺปชฺเชยฺยุํ อาสวา วิฆาตปริฬาหา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ... วาสโต ฯ ๒ ม. ตญฺจ ฯ
วิโนทยโต เอวํส เต อาสวา วิฆาตปริฬาหา น โหนฺติ อิเม
วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว อาสวา วิโนทนา ปหาตพฺพา เย วิโนทนาย
ปหีนา โหนฺติ ฯ
{๓๒๙.๖} กตเม จ ภิกฺขเว อาสวา ภาวนา ปหาตพฺพา เย
ภาวนาย ปหีนา โหนฺติ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปฏิสงฺขา โยนิโส
สติสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ
โวสฺสคฺคปริณามึ ปฏิสงฺขา โยนิโส ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺคํ
ภาเวติ ฯเปฯ วิริยสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ ปีติสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ
ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ สมาธิสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ
อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ
นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามึ ยํ หิสฺส ภิกฺขเว อภาวยโต
อุปฺปชฺเชยฺยุํ อาสวา วิฆาตปริฬาหา ภาวยโต เอวํส เต
อาสวา วิฆาตปริฬาหา น โหนฺติ อิเม วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว
อาสวา ภาวนา ปหาตพฺพา เย ภาวนาย ปหีนา โหนฺติ ฯ
อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาหุเนยฺโย
โหติ ปาหุเนยฺโย ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ
ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ ฯ
[๓๓๐] ๕๙ เอกํ ๑- สมยํ ภควา นาทิเก ๒- วิหรติ คิญฺชกาวสเถ ฯ
อถ โข ทารุกมฺมิโก คหปติ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข ทารุกมฺมิกํ
คหปตึ ภควา เอตทโวจ อปิ นุ เต คหปติ กุเล ทานํ ทียตีติ ฯ ทียติ
เม ภนฺเต กุเล ทานํ ตญฺจ โข เย เต ภิกฺขู อารญฺญกา ๓- ปิณฺฑปาติกา
ปํสุกูลิกา อรหนฺตา ๔- วา อรหตฺตมคฺคํ วา สมาปนฺนา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปุรโต เอวํ เม สุตนฺติ ทิสฺสติ ฯ ๒ ม. นาติเก ฯ
@๓ โป. ม. อารญฺญิกา ฯ อิโต ปรํ เอวํ ญาตพฺพํ ฯ ๔ ม. ยุ. อรหนฺโต ฯ
ตถารูเปสุ [๑]- ภนฺเต ภิกฺขูสุ ทานํ ทียตีติ ฯ
{๓๓๐.๑} ทุชฺชานํ โข เอตํ คหปติ ตยา คิหินา กามโภคินา
ปุตฺตสมฺพาธสยนํ อชฺฌาวสนฺเตน กาสิกจนฺทนํ ปจฺจนุโภนฺเตน
มาลาคนฺธวิเลปนํ ธารยนฺเตน ชาตรูปรชตํ สาทิยนฺเตน
อิเม วา อรหนฺโต อิเม วา อรหตฺตมคฺคํ สมาปนฺนาติ อารญฺญโก
เจปิ คหปติ ภิกฺขุ โหติ อุทฺธโต อุนฺนโฬ จปโล มุขโร
วิกิณฺณวาโจ มุฏฺฐสฺสติ อสมฺปชาโน อสมาหิโต วิพฺภนฺตจิตฺโต
ปากฏินฺทฺริโย เอวํ โส เตนงฺเคน คารโยฺห อารญฺญโก เจปิ คหปติ
ภิกฺขุ โหติ อนุทฺธโต อนุนฺนโฬ อจปโล อมุขโร อวิกิณฺณวาโจ
อุปฏฺฐิตสฺสติ สมฺปชาโน สมาหิโต เอกคฺคจิตฺโต สํวุตินฺทฺริโย เอวํ
โส เตนงฺเคน ปาสํโส คามนฺตวิหารี เจปิ คหปติ ภิกฺขุ โหติ
อุทฺธโต ฯเปฯ เอวํ โส เตนงฺเคน คารโยฺห คามนฺตวิหารี
เจปิ คหปติ ภิกฺขุ โหติ อนุทฺธโต ฯเปฯ เอวํ โส เตนงฺเคน ปาสํโส
ปิณฺฑปาติโก เจปิ คหปติ ภิกฺขุ โหติ อุทฺธโต ฯเปฯ เอวํ โส
เตนงฺเคน คารโยฺห ปิณฺฑปาติโก เจปิ คหปติ ภิกฺขุ โหติ
อนุทฺธโต ฯเปฯ เอวํ โส เตนงฺเคน ปาสํโส เนมนฺตนิโก เจปิ
คหปติ ภิกฺขุ โหติ อุทฺธโต ฯเปฯ เอวํ โส เตนงฺเคน คารโยฺห
เนมนฺตนิโก เจปิ คหปติ ภิกฺขุ โหติ อนุทฺธโต ฯเปฯ เอวํ โส
เตนงฺเคน ปาสํโส ปํสุกูลิโก เจปิ คหปติ ภิกฺขุ โหติ อุทฺธโต
ฯเปฯ เอวํ โส เตนงฺเคน คารโยฺห
{๓๓๐.๒} ปํสุกูลิโก เจปิ คหปติ ภิกฺขุ โหติ อนุทฺธโต
ฯเปฯ เอวํ โส เตนงฺเคน ปาสํโส คหปติจีวรธโร เจปิ คหปติ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. เม ฯ
ภิกฺขุ โหติ อุทฺธโต อุนฺนโฬ จปโล มุขโร วิกิณฺณวาโจ มุฏฺฐสฺสติ
อสมฺปชาโน อสมาหิโต วิพฺภนฺตจิตฺโต ปากฏินฺทฺริโย เอวํ โส
เตนงฺเคน คารโยฺห คหปติจีวรธโร เจปิ คหปติ ภิกฺขุ โหติ
อนุทฺธโต อนุนฺนโฬ อจปโล อมุขโร อวิกิณฺณวาโจ อุปฏฺฐิตสฺสติ
สมฺปชาโน สมาหิโต เอกคฺคจิตฺโต สํวุตินฺทฺริโย เอวํ โส เตนงฺเคน
ปาสํโส อิงฺฆ ตฺวํ คหปติ สงฺเฆ ทานํ เทหิ สงฺเฆ เต ทานํ ททโต
จิตฺตํ ปสีทิสฺสติ โส ตฺวํ ปสนฺนจิตฺโต กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา
สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชิสฺสสีติ ฯ เอสาหํ ภนฺเต อชฺชตคฺเค สงฺเฆ
ทานานิ ๑- ทสฺสามีติ ฯ
[๓๓๑] ๖๐ เอกํ ๒- สมยํ ภควา พาราณสิยํ วิหรติ อิสิปตเน
มิคทาเย ฯ เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา เถรา ภิกฺขู ปจฺฉาภตฺตํ
ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตา มณฺฑลมาเฬ สนฺนิสินฺนา สนฺนิปติตา
อภิธมฺมกถํ กเถนฺติ ฯ ตตฺร สุทํ อายสฺมา จิตฺโต หตฺถิสารีปุตฺโต
เถรานํ ภิกฺขูนํ อภิธมฺมกถํ กเถนฺตานํ อนฺตรนฺตรา กถํ โอปาเตติ ฯ
อถ โข อายสฺมา มหาโกฏฺฐิโก อายสฺมนฺตํ จิตฺตํ หตฺถิสารีปุตตํ
เอตทโวจ อายสฺมา ๓- จิตฺโต หตฺถิสารีปุตฺโต เถรานํ ภิกฺขูนํ
อภิธมฺมกถํ กเถนฺตานํ อนฺตรนฺตรา กถํ โอปาเตติ ๔- ยาว ๕-
กถาปริโยสานํ อายสฺมา จิตฺโต หตฺถิสารีปุตฺโต อาคเมตูติ ฯ
{๓๓๑.๑} เอวํ วุตฺเต อายสฺมโต จิตฺตสฺส หตฺถิสารีปุตฺตสฺส สหายกา
ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ มหาโกฏฺฐิกํ เอตทโวจุํ อายสฺมา มหากฏฺฐิโกปิ ๖-
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ทานํ ฯ ๒ โป. ม. ยุ. ปุรโต เอวํ เม สุตนฺติ ทิสฺสติ ฯ ๓ ม. ยุ.
@มายสฺมา ฯ ๔ ม. ยุ. โอปาเตสิ ฯ ๕ ม. ยาวสทฺโท นตฺถิ ฯ ๖ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
อายสฺมนฺตํ จิตฺตํ หตฺถิสารีปุตฺตํ อปสาเทติ ปณฺฑิโต อายสฺมา จิตฺโต
หตฺถิสารีปุตฺโต ปโหติ อายสฺมา ๑- จิตฺโต หตฺถิสารีปุตฺโต เถรานํ
ภิกฺขูนํ อภิธมฺมกถํ กเถตุนฺติ ฯ
{๓๓๑.๒} ทุชฺชานํ โข เอตํ อาวุโส ปรสฺส เจโตปริยายํ อชานนฺเตหิ ฯ
อิธาวุโส เอกจฺโจ ปุคฺคโล ตาวเทว โสรตโสรโต โหติ นิวาตนิวาโต โหติ
อุปสนฺตูปสนฺโต โหติ ยาว สตฺถารํ อุปนิสฺสาย วิหรติ อญฺญตรํ วา
ครุฏฺฐานิยํ สพฺรหฺมจารึ ยโต จ โข โส วปกสฺสเตว สตฺถารา วปกสฺสติ
ครุฏฺฐานิเยหิ สพฺรหฺมจารีหิ โส สํสฏฺโฐ วิหรติ ภิกฺขูหิ ภิกฺขุนีหิ อุปาสเกหิ
อุปาสิกาหิ รญฺญา ราชมหามตฺเตหิ ติตฺถิเยหิ ติตฺถิยสาวเกหิ ตสฺส
สํสฏฺฐสฺส วิสฺสฏฺฐสฺส ปากฏสฺส ภสฺสมนุยุตฺตสฺส วิหรโต ราโค จิตฺตํ
อนุทฺธํเสติ โส ราคานุทฺธํสิเตน ๒- จิตฺเตน สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติ
{๓๓๑.๓} เสยฺยถาปิ อาวุโส โคโณ กิฏฺฐาโท ทาเมน วา พทฺโธ
วเช วา โอรุทฺโธ โย นุ โข อาวุโส เอวํ วเทยฺย นทานายํ โคโณ
กิฏฺฐาโท ปุนเทว กิฏฺฐํ โอตริสฺสตีติ สมฺมา นุ โข โส อาวุโส
วทมาโน วเทยฺยาติ โน หิทํ อาวุโส ฐานเญฺหตํ อาวุโส วิชฺชติ
ยํ โส โคโณ กิฏฺฐาโท ทามํ วา เฉตฺวา วชํ วา ภินฺทิตฺวา อถ
ปุนเทว กิฏฺฐํ โอตเรยฺยาติ เอวเมว โข อาวุโส อิเธกจฺโจ
ปุคฺคโล ตาวเทว โสรตโสรโต โหติ นิวาตนิวาโต โหติ
อุปสนฺตูปสนฺโต โหติ ยาว สตฺถารํ อุปนิสฺสาย วิหรติ อญฺญตรํ
วา ครุฏฺฐานิยํ สพฺรหฺมจารึ ยโต จ โข โส วปกสฺสเตว สตฺถารา
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. จายสฺมา ฯ ๒ ยุ. ราคานุทฺธํเสน ฯ
วปกสฺสติ ครุฏฺฐานิเยหิ สพฺรหฺมจารีหิ โส สํสฏฺโฐ วิหรติ ภิกฺขูหิ
ภิกฺขุนีหิ อุปาสเกหิ อุปาสิกาหิ รญฺญา ราชมหามตฺเตหิ ติตฺถิเยหิ
ติตฺถิยสาวเกหิ ตสฺส สํสฏฺฐสฺส วิสฺสฏฺฐสฺส ปากฏสฺส ภสฺสมนุยุตฺตสฺส
วิหรโต ราโค จิตฺตํ อนุทฺธํเสติ โส ราคานุทฺธํสิเตน จิตฺเตน
สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติ ฯ
{๓๓๑.๔} อิธ ปนาวุโส เอกจฺโจ ปุคฺคโล วิวิจฺเจว กาเมหิ ฯเปฯ
ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ โส ลาภิมฺหิ ปฐมสฺส ฌานสฺสาติ สํสฏฺโฐ
วิหรติ ภิกฺขูหิ ฯเปฯ สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติ เสยฺยถาปิ อาวุโส
จาตุมฺมหาปเถ ถุลฺลผุสิตโก ๑- เทโว วสฺสนฺโต รชํ อนฺตรธาเปยฺย
จิกฺขลฺลํ ปาตุกเรยฺย โย นุ โข อาวุโส เอวํ วเทยฺย นทานิ อมุสฺมึ
จาตุมฺมหาปเถ ปุนเทว รโช ปาตุภวิสฺสตีติ สมฺมา นุ โข โส อาวุโส
วทมาโน วเทยฺยาติ โน หิทํ อาวุโส ฐานเญฺหตํ อาวุโส วิชฺชติ ยํ อมุสฺมึ
จาตุมฺมหาปเถ มนุสฺสา วา อติกฺกเมยฺยุํ โคปสู วา อติกฺกเมยฺยุํ
วาตาตโป วา เสฺนหคตํ ปริยาทิเยยฺย อถ ปุนเทว รโช ปาตุภเวยฺยาติ
เอวเมว โข อาวุโส อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล วิวิจฺเจว กาเมหิ ฯเปฯ
ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ โส ลาภิมฺหิ ปฐมสฺส ฌานสฺสาติ
สํสฏฺโฐ วิหรติ ภิกฺขูหิ ฯเปฯ สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติ ฯ
{๓๓๑.๕} อิธ ปนาวุโส เอกจฺโจ ปุคฺคโล วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา
ฯเปฯ ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ โส ลาภิมฺหิ ทุติยสฺส ฌานสฺสาติ
สํสฏฺโฐ วิหรติ ภิกฺขูหิ ฯเปฯ สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ผุลฺลผุสิตโก ฯ
เสยฺยถาปิ อาวุโส คามสฺส วา นิคมสฺส วา อวิทูเร มหนฺตํ ตฬากํ
ตตฺถ ถุลฺลผุสิตโก เทโว วุฏฺโฐ สิปฺปิสมฺพุกมฺปิ สกฺขรกถลมฺปิ
อนฺตรธาเปยฺย โย นุ โข อาวุโส เอวํ วเทยฺย นทานิ อมุสฺมึ
ตฬาเก ปุนเทว สิปฺปิสมฺพุกา วา สกฺขรกถลา วา ปาตุภวิสฺสนฺตีติ
สมฺมา นุ โข โส อาวุโส วทมาโน วเทยฺยาติ โน หิทํ อาวุโส
ฐานเญฺหตํ อาวุโส วิชฺชติ ยํ อมุสฺมึ ตฬาเก มนุสฺสา วา ปิเวยฺยุํ
โคปสู วา ปิเวยฺยุํ วาตาตโป วา เสฺนหคตํ ปริยาทิเยยฺย อถ
ปุนเทว สิปฺปิสมฺพุกาปิ สกฺขรกถลาปิ ปาตุภเวยฺยุนฺติ เอวเมว โข
อาวุโส อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา ฯเปฯ ทุติยํ
ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ โส ลาภิมฺหิ ทุติยสฺส ฌานสฺสาติ
สํสฏฺโฐ วิหรติ ภิกฺขูหิ ฯเปฯ สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติ ฯ
{๓๓๑.๖} อิธ ปนาวุโส เอกจฺโจ ปุคฺคโล ปีติยา จ วิราคา ฯเปฯ
ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ โส ลาภิมฺหิ ตติยสฺส ฌานสฺสาติ สํสฏฺโฐ
วิหรติ ภิกฺขูหิ ฯเปฯ สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติ เสยฺยถาปิ
อาวุโส ปุริสํ ปณีตโภชนํ ภุตฺตาวึ อภิโทสิกํ โภชนํ นจฺฉาเทยฺย
โย นุ โข อาวุโส เอวํ วเทยฺย นทานิ อมุํ ปุริสํ ปุนเทว โภชนํ
ฉาเทสฺสตีติ สมฺมา นุ โข โส อาวุโส วทมาโน วเทยฺยาติ โน หิทํ
อาวุโส อมุญฺหาวุโส ปุริสํ ๑- ปณีตโภชนํ ภุตฺตาวึ ยาวสฺส สา
โอชา กาเย ฐสฺสติ ตาว น อญฺญํ โภชนํ ฉาเทสฺสติ ยโต จ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ฐานํ เหตํ อาวุโส วิชฺชติ อมุํ ปริสํ ฯ ยุ. ฐานํ ... วิชฺชติ
@อมุํ หาวุโส ปุริสํ ... ฯ
ขฺวสฺส ๑- สา โอชา อนฺตรธายิสฺสติ อถ ปุนเทว ตํ โภชนํ ฉาเทยฺยาติ
เอวเมว โข อาวุโส อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปีติยา จ วิราคา ฯเปฯ ตติยํ
ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ โส ลาภิมฺหิ ตติยสฺส ฌานสฺสาติ สํสฏฺโฐ
วิหรติ ภิกฺขูหิ ฯเปฯ สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติ ฯ
{๓๓๑.๗} อิธ ปนาวุโส เอกจฺโจ ปุคฺคโล สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส
จ ปหานา ฯเปฯ จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ โส ลาภิมฺหิ จตุตฺถสฺส
ฌานสฺสาติ สํสฏฺโฐ วิหรติ ภิกฺขูหิ ฯเปฯ สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติ
เสยฺยถาปิ อาวุโส ปพฺพตสงฺเขเป อุทกรหโท นิวาโต วิคตอูมิโก โย
นุ โข อาวุโส เอวํ วเทยฺย นทานิ อมุสฺมึ อุทกรหเท ปุนเทว อูมิ
ปาตุภวิสฺสตีติ สมฺมา นุ โข โส อาวุโส วทมาโน วเทยฺยาติ โน หิทํ อาวุโส
ฐานเญฺหตํ อาวุโส วิชฺชติ ยา ปุรตฺถิมาย ทิสาย อาคจฺเฉยฺย ภูสา
วาตวุฏฺฐิ สา ตสฺมึ อุทกรหเท อูมึ ชเนยฺย ยา ปจฺฉิมาย ทิสาย
อาคจฺเฉยฺย ฯเปฯ อุตฺตราย ทิสาย อาคจฺเฉยฺย ทกฺขิณาย ทิสาย
อาคจฺเฉยฺย ภูสา วาตวุฏฺฐิ สา ตสฺมึ อุทกรหเท อูมึ ชเนยฺยาติ
เอวเมว โข อาวุโส อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส
จ ปหานา ฯเปฯ จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ โส ลาภิมฺหิ
จตุตฺถสฺส ฌานสฺสาติ สํสฏฺโฐ วิหรติ ภิกฺขูหิ ฯเปฯ สิกฺขํ
ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติ ฯ
{๓๓๑.๘} อิธ ปนาวุโส เอกจฺโจ ปุคฺคโล สพฺพนิมิตฺตานํ
อมนสิการา อนิมิตฺตํ เจโตสมาธึ อุปสมฺปชฺช วิหรติ โส ลาภิมฺหิ
อนิมิตฺตสฺส เจโตสมาธิสฺสาติ สํสฏฺโฐ วิหรติ ภิกฺขูหิ ภิกฺขุนีหิ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ยโต ภุตฺตสฺส ... ฯ
อุปาสเกหิ อุปาสิกาหิ รญฺญา ราชมหามตฺเตหิ ติตฺถิเยหิ ติตฺถิยสาวเกหิ
ตสฺส สํสฏฺฐสฺส วิสฺสฏฺฐสฺส ปากฏสฺส ภสฺสมนุยุตฺตสฺส วิหรโต ราโค
จิตฺตํ อนุทฺธํเสติ โส ราคานุทฺธํสิเตน จิตฺเตน สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย
หีนายาวตฺตติ เสยฺยถาปิ อาวุโส ราชา วา ราชมหามตฺโต วา
จตุรงฺคินิยา เสนาย อทฺธานมคฺคปฏิปนฺโน อญฺญตรสฺมึ วนสณฺเฑ
เอกรตฺตึ วาสํ อุปคจฺเฉยฺย ตตฺร ๑- หตฺถิสทฺเทน อสฺสสทฺเทน รถสทฺเทน
ปตฺติสทฺเทน เภริปณวสงฺขวีณานินฺนาทสทฺเทน ๒- จีริฬิกาสทฺโท ๓-
อนฺตรธาเปยฺย ๔- โย นุ โข เอวํ วเทยฺย นทานิ อมุสฺมึ วนสณฺเฑ
ปุนเทว จีริฬิกาสทฺโท ปาตุภวิสฺสตีติ สมฺมา นุ โข โส อาวุโส
วทมาโน วเทยฺยาติ โน หิทํ อาวุโส ฐานเญฺหตํ อาวุโส วิชฺชติ
ยํ โส ราชา วา ราชมหามตฺโต วา ตมฺหา วนสณฺฑา ปกฺกเมยฺย
อถ ปุนเทว จีริฬิกาสทฺโท ปาตุภเวยฺยาติ เอวเมว โข อาวุโส
อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สพฺพนิมิตฺตานํ อมนสิการา อนิมิตฺตํ เจโตสมาธึ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ โส ลาภิมฺหิ อนิมิตฺตสฺส เจโตสมาธิสฺสาติ
สํสฏฺโฐ วิหรติ ภิกฺขูหิ ภิกฺขุนีหิ อุปาสเกหิ อุปาสิกาหิ รญฺญา ราชมหามตฺเตหิ
ติตฺถิเยหิ ติตฺถิยสาวเกหิ ตสฺส สํสฏฺฐสฺส วิสฺสฏฺฐสฺส
ปากฏสฺส ภสฺสมนุยุตฺตสฺส วิหรโต ราโค จิตฺตํ อนุทฺธํเสติ โส
ราคานุทฺธํสิเตน จิตฺเตน สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตตีติ ฯ
{๓๓๑.๙} อถโข อายสฺมา จิตฺโต หตฺถิสารีปุตฺโต อปเรน สมเยน
สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติ ฯ อถ โข จิตฺตสฺส หตฺถิสารีปุตฺตสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ตตฺถ ฯ ๒ ม. ยุ. ... สงฺขติณวนินฺนาท ... ฯ ๓ โป. วีริทฺธิก ... ฯ
@ม. จีริกสทฺโท ฯ ๔ ม. อนฺตรธาเยยฺย ฯ
สหายกา ภิกฺขู เยนายสฺมา มหาโกฏฺฐิโก ๑- เตนุปสงฺกมึสุ
อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ มหาโกฏฺฐิกํ เอตทโวจุํ กึ นุ โข อายสฺมตา
มหาโกฏฺฐิเกน จิตฺโต หตฺถิสารีปุตฺโต เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิโต
อิมาสญฺจ อิมาสญฺจ วิหารสมาปตฺตีนํ จิตฺโต หตฺถิสารีปุตฺโต ลาภี
อถ จ ปน สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺติสฺสตีติ อุทาหุ เทวตา
เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ จิตฺโต ภนฺเต หตฺถิสารีปุตฺโต อิมาสญฺจ
อิมาสญฺจ วิหารสมาปตฺตีนํ ลาภี อถ จ ปน สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย
หีนายาวตฺติสฺสตีติ ฯ เจตโส ๒- เจโต ปริจฺจ วิทิโต เม อาวุโส จิตฺโต
หตฺถิสารีปุตฺโต อิมาสญฺจ อิมาสญฺจ วิหารสมาปตฺตีนํ ลาภี อถ จ
ปน สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺติสฺสตีติ เทวตาปิ เม เอตมตฺถํ
อาโรเจสุํ จิตฺโต ภนฺเต หตฺถิสารีปุตฺโต อิมาสญฺจ อิมาสญฺจ
วิหารสมาปตฺตีนํ ลาภี อถ จ ปน สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺติสฺสตีติ
{๓๓๑.๑๐} อถ โข จิตฺตสฺส หตฺถิสารีปุตฺตสฺส สหายกา ภิกฺขู
เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทึสุ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ
จิตฺโต ภนฺเต หตฺถิสารีปุตฺโต อิมาสญฺจ อิมาสญฺจ วิหารสมาปตฺตีนํ
ลาภี อถ จ ปน สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺโตติ ๓- น ภิกฺขเว จิตฺโต
จิรํ สริสฺสติ เนกฺขมฺมสฺสาติ ฯ
{๓๓๑.๑๑} อถโข จิตฺโต หตฺถิสารีปุตฺโต น จิรสฺเสว เกสมสฺสุํ
โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิ ฯ อถ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. มหาโกฏฺฐิโต ฯ ๒ ม. เจตสา ฯ ๓ ม. หีนายาวตฺตตีติ ฯ
โข อายสฺมา จิตฺโต หตฺถิสารีปุตฺโต เอกโก วูปกฏฺโฐ อปฺปมตฺโต
อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต น จิรสฺเสว ยสฺสตฺถาย กุลปุตฺตา
สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ ตทนุตฺตรํ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ
ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหาสิ ๑-
ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ
อพฺภญฺญาสิ อญฺญตโร จ ปนายสฺมา จิตฺโต หตฺถิสารีปุตฺโต อรหตํ
อโหสีติ ฯ
[๓๓๒] ๖๑ เอกํ ๒- สมยํ ภควา พาราณสิยํ วิหรติ อิสิปตเน
มิคทาเย ฯ เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลานํ เถรานํ ภิกฺขูนํ
ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตานํ มณฺฑลมาเฬ สนฺนิสินฺนานํ
สนฺนิปติตานํ อยมนฺตรา กถา อุทปาทิ วุตฺตมิทํ อาวุโส ภควตา
ปรายเน เมตฺเตยฺยปเญฺห
โย อุภนฺเต ๓- วิทิตฺวาน มชฺเฌ มนฺตา น ลิมฺปติ
ตํ พฺรูมิ มหาปุริโส ๔- โสธ สิพฺพนิมจฺจคาติ ๕- ฯ
{๓๓๒.๑} กตโม นุ โข อาวุโส เอโก อนฺโต กตโม ทุติโย อนฺโต
กึ มชฺเฌ กา สิพฺพนีติ ฯ
{๓๓๒.๒} เอวํ วุตฺเต อญฺญตโร ภิกฺขุ เถเร ภิกฺขู เอตทโวจ ผสฺโส
โข อาวุโส เอโก อนฺโต ผสฺสสมุทโย ทุติโย อนฺโต ผสฺสนิโรโธ
มชฺเฌ ตณฺหา สิพฺพนี ตณฺหา หิ นํ สิพฺพติ ตสฺส ตสฺเสว
@เชิงอรรถ: ๑ โป. วิหรติ ฯ ๒ โป. ม. ยุ. ปุรโต เอวํ เม สุตนฺติ ทิสฺสติ ฯ ๓ โป. อุโภ
@อนฺเต ฯ ม. อุโภนฺเต ฯ ๔ ม. ยุ. มหาปุริโสติ ฯ ๕ ม. สิพฺพินิ ... ฯ
ภวสฺส อภินิพฺพตฺติยา เอตฺตาวตา โข อาวุโส ภิกฺขุ อภิญฺเญยฺยํ
อภิชานาติ ปริญฺเญยฺยํ ปริชานาติ อภิญฺเญยฺยํ อภิชานนฺโต
ปริญฺเญยฺยํ ปริชานนฺโต ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหตีติ ฯ
{๓๓๒.๓} เอวํ วุตฺเต อญฺญตโร ภิกฺขุ เถเร ภิกฺขู เอตทโวจ อตีตํ
โข อาวุโส เอโก อนฺโต อนาคตํ ทุติโย อนฺโต ปจฺจุปฺปนฺนํ
มชฺเฌ ตณฺหา สิพฺพนี ๑- ตณฺหา หิ นํ สิพฺพติ ตสฺส ตสฺเสว
ภวสฺส อภินิพฺพตฺติยา เอตฺตาวตา โข อาวุโส ภิกฺขุ อภิญฺเญยฺยํ
อภิชานาติ ปริญฺเญยฺยํ ปริชานาติ อภิญฺเญยฺยํ อภิชานนฺโต
ปริญฺเญยฺยํ ปริชานนฺโต ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหตีติ ฯ
{๓๓๒.๔} เอวํ วุตฺเต อญฺญตโร ภิกฺขุ เถเร ภิกฺขู เอตทโวจ สุขา
อาวุโส เวทนา เอโก อนฺโต ทุกฺขา เวทนา ทุติโย อนฺโต
อทุกฺขมสุขา เวทนา มชฺเฌ ตณฺหา สิพฺพนี ตณฺหา หิ นํ สิพฺพติ
ตสฺส ตสฺเสว ภวสฺส อภินิพฺพตฺติยา เอตฺตาวตา โข อาวุโส ภิกฺขุ
อภิญฺเญยฺยํ อภิชานาติ ปริญฺเญยฺยํ ปริชานาติ อภิญฺเญยฺยํ อภิชานนฺโต
ปริญฺเญยฺยํ ปริชานนฺโต ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหตีติ ฯ
{๓๓๒.๕} เอวํ วุตฺเต อญฺญตโร ภิกฺขุ เถเร ภิกฺขู เอตทโวจ นามํ
โข อาวุโส เอโก อนฺโต รูปํ ทุติโย อนฺโต วิญฺญาณํ มชฺเฌ ตณฺหา
สิพฺพนี ตณฺหา หิ นํ สิพฺพติ ตสฺส ตสฺเสว ภวสฺส อภินิพฺพตฺติยา
เอตฺตาวตา โข อาวุโส ภิกฺขุ อภิญฺเญยฺยํ อภิชานาติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สิพฺพินิ ฯ
ปริญฺเญยฺยํ ปริชานาติ อภิญฺเญยฺยํ อภิชานนฺโต ปริญฺเญยฺยํ
ปริชานนฺโต ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหตีติ ฯ
{๓๓๒.๖} เอวํ วุตฺเต อญฺญตโร ภิกฺขุ เถเร ภิกฺขู เอตทโวจ ฉ
โข อาวุโส อชฺฌตฺติกานิ อายตนานิ เอโก อนฺโต ฉ พาหิรานิ
อายตนานิ ทุติโย อนฺโต วิญฺญาณํ มชฺเฌ ตณฺหา สิพฺพนี ตณฺหา
หิ นํ สิพฺพติ ตสฺส ตสฺเสว ภวสฺส อภินิพฺพตฺติยา เอตฺตาวตา
โข อาวุโส ภิกฺขุ อภิญฺเญยฺยํ อภิชานาติ ปริญฺเญยฺยํ ปริชานาติ
อภิญฺเญยฺยํ อภิชานนฺโต ปริญฺเญยฺยํ ปริชานนฺโต ทิฏฺเฐว ธมฺเม
ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหตีติ ฯ
{๓๓๒.๗} เอวํ วุตฺเต อญฺญตโร ภิกฺขุ เถเร ภิกฺขู เอตทโวจ
สกฺกาโย โข อาวุโส เอโก อนฺโต สกฺกายสมุทโย ทุติโย อนฺโต
สกฺกายนิโรโธ มชฺเฌ ตณฺหา สิพฺพนี ตณฺหา หิ นํ สิพฺพติ ตสฺส
ตสฺเสว ภวสฺส อภินิพฺพตฺติยา เอตฺตาวตา โข อาวุโส ภิกฺขุ
อภิญฺเญยฺยํ อภิชานาติ ปริญฺเญยฺยํ ปริชานาติ อภิญฺเญยฺยํ
อภิชานนฺโต ปริญฺเญยฺยํ ปริชานนฺโต ทิฏฺเฐว ธมฺเม
ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหตีติ ฯ
{๓๓๒.๘} เอวํ วุตฺเต อญฺญตโร ภิกฺขุ เถเร ภิกฺขู เอตทโวจ
พฺยากตํ โข อาวุโส อเมฺหหิ สพฺเพเหว ยถาสกํ ปฏิภาณํ อายามาวุโส
เยน ภควา เตนุปสงฺกมิสฺสาม อุปสงฺกมิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ
อาโรเจสฺสาม ยถา โน ภควา พฺยากริสฺสติ ตถา นํ ธาเรยฺยามาติ ๑-
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ธาเรสฺสามาติ ฯ
เอวมาวุโสติ โข เถรา ภิกฺขู ตสฺส ภิกฺขุโน ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
อถ โข เถรา ภิกฺขู เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข
เถรา ภิกฺขู ยาวตโก อโหสิ สพฺเพเหว สทฺธึ กถาสลฺลาโป
ตํ สพฺพํ ภควโต อาโรเจสุํ กสฺส นุโข ภนฺเต สุภาสิตนฺติ ฯ
สพฺเพสํ โว ภิกฺขเว สุภาสิตํ ปริยาเยน อปิจ ยํ มยา สนฺธาย
ภาสิตํ ปรายเน เมตฺเตยฺยปเญฺห
โย อุภนฺเต วิทิตฺวาน มชฺเฌ มนฺตา น ลิมฺปติ
ตํ พฺรูมิ มหาปุริโส โสธ สิพฺพนิมจฺจคาติ ฯ
{๓๓๒.๙} ตํ สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ
โข เถรา ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ ผสฺโส โข
ภิกฺขเว เอโก อนฺโต ผสฺสสมุทโย ทุติโย อนฺโต ผสฺสนิโรโธ
มชฺเฌ ตณฺหา สิพฺพนี ตณฺหา หิ นํ สิพฺพติ ตสฺส ตสฺเสว
ภวสฺส อภินิพฺพตฺติยา เอตฺตาวตา โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ อภิญฺเญยฺยํ
อภิชานาติ ปริญฺเญยฺยํ ปริชานาติ อภิญฺเญยฺยํ อภิชานนฺโต
ปริญฺเญยฺยํ ปริชานนฺโต ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหตีติ ฯ
[๓๓๓] ๖๒ เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา โกสเลสุ จาริกญฺจรมาโน
มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ เยน ทณฺฑกปฺปกนฺนาม โกสลานํ นิคโม ตทวสริ
อถ โข ภควา มคฺคา โอกฺกมฺม อญฺญตรสฺมึ ๑- รุกฺขมูเล ปญฺญตฺเต
อาสเน นิสีทิ เต [๒]- ภิกฺขู ทณฺฑกปฺปกํ ปวิสึสุ อาวสถํ ปริเยสิตุํ
อถ โข อายสฺมา อานนฺโท สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ เยน อจิรวตี
นที เตนุปสงฺกมิ คตฺตานิ ปริสิญฺจิตุํ อจิรวติยา นทิยา คตฺตานิ
ปริสิญฺจิตฺวา ปจฺจุตฺตริตฺวา เอกจีวโร อฏฺฐาสิ คตฺตานิ ปุพฺพสทิสานิ
กุรุมาโน ๓- อถ โข อญฺญตโร ภิกฺขุ เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ กินฺนุ โข
อาวุโส อานนฺท สพฺพํ เจตโส สมนฺนาหริตฺวา นุ โข เทวทตฺโต
ภควตา พฺยากโต อาปายิโก เทวทตฺโต เนรยิโก กปฺปฏฺโฐ
อเตกิจฺโฉติ อุทาหุ เกนจิ เทว ปริยาเยนาติ ฯ เอวํ โข ปเนตํ อาวุโส
ภควตา พฺยากตนฺติ ฯ
{๓๓๓.๑} อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ
นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ อิธาหํ ภนฺเต
สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ [๔]- อจิรวตี นที เตนุปสงฺกมึ คตฺตานิ
ปริสิญฺจิตุํ อจิรวติยา นทิยา คตฺตานิ ปริสิญฺจิตฺวา ปจฺจุตฺตริตฺวา
เอกจีวโร อฏฺฐาสึ คตฺตานิ ปุพฺพสทิสานิ กุรุมาโน อถ โข
ภนฺเต อญฺญตโร ภิกฺขุ เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา มํ
เอตทโวจ กินฺนุ โข อาวุโส อานนฺท สพฺพํ เจตโส สมนฺนาหริตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ โป. อรญฺญสฺมึ ฯ ๒ ม. ยุ. จสทฺโท อตฺถิ ฯ ๓ โป. ม. ยุ.
@ปุพฺพาปยมาโน ฯ ๔ ม. ยุ. เยนาติ ปาโฐ อตฺถิ ฯ
นุ โข เทวทตฺโต ภควตา พฺยากโต อาปายิโก เทวทตฺโต เนรยิโก
กปฺปฏฺโฐ อเตกิจฺโฉติ อุทาหุ เกนจิ เทว ปริยาเยนาติ ฯ
{๓๓๓.๒} เอวํ วุตฺเต อหํ ภนฺเต ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจํ เอวํ โข
ปเนตํ อาวุโส ภควตา พฺยากตนฺติ ฯ โส จ โข อานนฺท ภิกฺขุ
นโว ภวิสฺสติ อจิรปพฺพชิโต เถโร วา ปน พาโล อพฺยตฺโต กถํ
หิ นาม ยํ มยา เอกํเสน พฺยากตํ ตตฺถ เทฺวชฺฌํ อาปชฺชิสฺสติ
นาหํ อานนฺท อญฺญํ เอกปุคฺคลํปิ สมนุปสฺสามิ โย เอวํ มยา
สพฺพํ เจตโส สมนฺนาหริตฺวา พฺยากโต ยถยิทํ เทวทตฺโต ยาวกีวญฺจาหํ
อานนฺท เทวทตฺตสฺส วาลคฺคโกฏินิตฺตุทฺทนมตฺตมฺปิ ๑- สุกฺกํ
ธมฺมํ อทฺทสํ เนว ตาวาหํ เทวทตฺตํ พฺยากาสึ อาปายิโก เทวทตฺโต
เนรยิโก กปฺปฏฺโฐ อเตกิจฺโฉติ ยโต จ โข อหํ อานนฺท เทวทตฺตสฺส
วาลคฺคโกฏินิตฺตุทฺทนมตฺตมฺปิ สุกฺกํ ธมฺมํ น อทฺทสํ อถาหํ ตํ
เทวทตฺตํ พฺยากาสึ อาปายิโก เทวทตฺโต เนรยิโก กปฺปฏฺโฐ
อเตกิจฺโฉติ
{๓๓๓.๓} เสยฺยถาปิ อานนฺท คูถกูโป สาธิโก โปริโส ปูโร
คูถสฺส สมติตฺติโก ตตฺร ปุริโส สสีสโก นิมุคฺโค อสฺส ตสฺส
โกจิ เทว ปุริโส อุปคจฺเฉยฺย ๒- อตฺถกาโม หิตกาโม โยคกฺเขมกาโม
ตมฺหา คูถกูปา อุทฺธริตุกาโม โส ตํ คูถกูปํ สมนฺตานุปริคจฺฉนฺโต
น ปสฺเสยฺย ตสฺส ปุริสสฺส วาลคฺคโกฏินิตฺตุทฺทนมตฺตมฺปิ คูเถน
อมกฺขิตํ ยตฺถ ตํ คเหตฺวา อุทฺธเรยฺย เอวเมว โข อหํ อานนฺท ยโต
เทวทตฺตสฺส วาลคฺคโกฏินิตฺตุทฺทนมตฺตมฺปิ สุกฺกํ ธมฺมํ น อทฺทสํ อถาหํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. พาลคฺค ... ฯ ม ... นิตุทน ... ฯ ๒ ม. ยุ. อุปฺปชฺเชยฺย ฯ
เทวทตฺตํ พฺยากาสึ อาปายิโก เทวทตฺโต เนรยิโก กปฺปฏฺโฐ
อเตกิจฺโฉติ สเจ ตุเมฺห อานนฺท สุเณยฺยาถ ตถาคตสฺส
ปุริสินฺทฺริยญาณานิ วิภชนฺตสฺสาติ ฯ
{๓๓๓.๔} เอตสฺส ภควา กาโล เอตสฺส สุคต กาโล ยํ ภควา
ปุริสินฺทฺริยญาณานิ วิภเชยฺย ภควโต สุตฺวา ภิกฺขู ธาเรสฺสนฺตีติ ฯ
เตนหานนฺท สุณาหิ สาธุกํ มนสิกโรหิ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ
โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ ภควา เอตทโวจ
อิธาหํ อานนฺท เอกจฺจํ ปุคฺคลํ เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานามิ
อิมสฺส โข ปุคฺคลสฺส วิชฺชมานา กุสลาปิ ธมฺมา อกุสลาปิ ธมฺมาติ
ตเมนํ อปเรน สมเยน เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานามิ อิมสฺส
โข ปุคฺคลสฺส กุสลา ธมฺมา อนฺตรหิตา อกุสลา ธมฺมา สมฺมุขีภูตา
อตฺถิ จ ขฺวสฺส ๑- กุสลมูลํ อสมุจฺฉินฺนํ ตมฺหา ตสฺส กุสลากุสลํ
ปาตุภวิสฺสติ เอวมยํ ปุคฺคโล อายตึ อปริหานธมฺโม ภวิสฺสตีติ
เสยฺยถาปิ อานนฺท พีชานิ อขณฺฑานิ อปูตีนิ อวาตาตปหตานิ
สาราทานิ สุขสยิตานิ สุเขตฺเต สุปริกมฺมกตาย ภูมิยา นิกฺขิตฺตานิ
ชาเนยฺยาสิ ตฺวํ อานนฺท อิมานิ พีชานิ วุฑฺฒึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ
อาปชฺชิสฺสนฺตีติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ
{๓๓๓.๕} เอวเมว โข อหํ อานนฺท อิเธกจฺจํ ปุคฺคลํ เอวํ เจตสา
เจโต ปริจฺจ ปชานามิ อิมสฺส โข ปุคฺคลสฺส วิชฺชมานา กุสลาปิ
ธมฺมา อกุสลาปิ ธมฺมาติ ตเมนํ อปเรน สมเยน เอวํ เจตสา เจโต
ปริจฺจ ปชานามิ อิมสฺส โข ปุคฺคลสฺส กุสลา ธมฺมา อนฺตรหิตา อกุสลา
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ขฺวาสฺส ฯ
ธมฺมา สมฺมุขีภูตา อตฺถิ จ ขฺวสฺส กุสลมูลํ อสมุจฺฉินฺนํ ตมฺหา
ตสฺส กุสลากุสลํ ปาตุภวิสฺสติ เอวมยํ ปุคฺคโล อายตึ
อปริหานธมฺโม ภวิสฺสตีติ เอวมฺปิ โข อานนฺท ตถาคตสฺส
ปุริสปุคฺคโล เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิโต โหติ เอวมฺปิ โข
อานนฺท ตถาคตสฺส ปุริสินฺทฺริยญาณํ เจตสา เจโต ปริจฺจ
วิทิตํ โหติ เอวมฺปิ โข อานนฺท ตถาคตสฺส อายตึ
ธมฺมสมุปฺปาโท เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิโต โหติ
{๓๓๓.๖} อิธ ปนาหํ อานนฺท เอกจฺจํ ปุคฺคลํ เอวํ เจตสา
เจโต ปริจฺจ ปชานามิ อิมสฺส โข ปุคฺคลสฺส วิชฺชมานา กุสลาปิ
ธมฺมา อกุสลาปิ ธมฺมาติ ตเมนํ อปเรน สมเยน เจตสา เจโต
ปริจฺจ ปชานามิ อิมสฺส โข ปุคฺคลสฺส อกุสลา ธมฺมา
อนฺตรหิตา กุสลา ธมฺมา สมฺมุขีภูตา อตฺถิ จ ขฺวสฺส
อกุสลมูลํ อสมุจฺฉินฺนํ ตมฺหา ตสฺส กุสลากุสลํ ปาตุภวิสฺสติ
เอวมยํ ปุคฺคโล อายตึ ปริหานธมฺโม ภวิสฺสตีติ เสยฺยถาปิ
อานนฺท พีชานิ อขณฺฑานิ อปูตีนิ อวาตาตปหตานิ สาราทานิ
สุขสยิตานิ ปุถุสิลาย นิกฺขิตฺตานิ ชาเนยฺยาสิ ตฺวํ อานนฺท
นยิมานิ พีชานิ วุฑฺฒึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสนฺตีติ ฯ
เอวํ ภนฺเต ฯ
{๓๓๓.๗} เอวเมว โข อหํ อานนฺท อิเธกจฺจํ ปุคฺคลํ
เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานามิ อิมสฺส โข ปุคฺคลสฺส
วิชฺชมานา กุสลาปิ ธมฺมา อกุสลาปิ ธมฺมาติ ตเมนํ อปเรน
สมเยน เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานามิ อิมสฺส โข
ปุคฺคลสฺส อกุสลา ธมฺมา อนฺตรหิตา กุสลา ธมฺมา สมฺมุขีภูตา
อตฺถิ จ ขฺวสฺส อกุสลมูลํ อสมุจฺฉินฺนํ ตมฺหา ตสฺส กุสลากุสลํ
ปาตุภวิสฺสติ เอวมยํ ปุคฺคโล อายตึ ปริหานธมฺโม ภวิสฺสตีติ
เอวมฺปิ โข อานนฺท ตถาคตสฺส ปุริสปุคฺคโล เจตสา เจโต ปริจฺจ
วิทิโต โหติ เอวมฺปิ โข อานนฺท ตถาคตสฺส ปุริสินฺทฺริยญาณํ
เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิตํ โหติ เอวมฺปิ โข อานนฺท ตถาคตสฺส
อายตึ ธมฺมสมุปฺปาโท เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิโต โหติ
{๓๓๓.๘} อิธ ปนาหํ อานนฺท เอกจฺจํ ปุคฺคลํ ๑- เจตสา เจโต
ปริจฺจ ปชานามิ อิมสฺส โข ปุคฺคลสฺส วิชฺชมานา กุสลาปิ ธมฺมา
อกุสลาปิ ธมฺมาติ ตเมนํ อปเรน สมเยน เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ
ปชานามิ นตฺถิ อิมสฺส ปุคฺคลสฺส วาลคฺคโกฏินิตฺตุทฺทนมตฺโตปิ
สุกฺโก ธมฺโม สมนฺนาคตายํ ปุคฺคโล เอกนฺตกาฬเกหิ อกุสเลหิ
ธมฺเมหิ กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ
อุปปชฺชิสฺสตีติ เสยฺยถาปิ อานนฺท พีชานิ ขณฺฑานิ ปูตีนิ
วาตาตปหตานิ สุเขตฺเต สุปริกมฺมกตาย ภูมิยา นิกฺขิตฺตานิ
ชาเนยฺยาสิ ตฺวํ อานนฺท นยิมานิ พีชานิ วุฑฺฒึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ
อาปชฺชิสฺสนฺตีติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ
{๓๓๓.๙} เอวเมว โข อหํ อานนฺท อิเธกจฺจํ ปุคฺคลํ เอวํ
เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานามิ อิมสฺส โข ปุคฺคลสฺส วิชฺชมานา
กุสลาปิ ธมฺมา อกุสลาปิ ธมฺมาติ ตเมนํ อปเรน สมเยน เอวํ
เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานามิ นตฺถิ อิมสฺส ปุคฺคลสฺส
วาลคฺคโกฏินิตฺตุทฺทนมตฺโตปิ สุกฺโก ธมฺโม สมนฺนาคตายํ
ปุคฺคโล เอกนฺตกาฬเกหิ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ กายสฺส เภทา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เอกจฺจํ ปุคฺคลํ เอวํ ... ฯ ยุ. เอกจฺจํ เอวํ เจตสา ฯ
ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชิสฺสตีติ เอวมฺปิ
โข อานนฺท ตถาคตสฺส ปุริสปุคฺคโล เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิโต
โหติ เอวมฺปิ โข อานนฺท ตถาคตสฺส ปุริสินฺทฺริยญาณํ เจตสา
เจโต ปริจฺจ วิทิตํ โหติ เอวมฺปิ โข อานนฺท ตถาคตสฺส อายตึ
ธมฺมสมุปฺปาโท เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิโต โหตีติ ฯ
{๓๓๓.๑๐} เอวํ วุตฺเต อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ
สกฺกา นุ โข ภนฺเต อิเมสํ ติณฺณํ ปุคฺคลานํ อปเรปิ ตโย ปุคฺคลา
สปฺปฏิภาคา ปญฺญาเปตุนฺติ สกฺกานนฺทาติ ภควา เอตทโวจ อิธาหํ
อานนฺท เอกจฺจํ ปุคฺคลํ เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานามิ อิมสฺส
โข ปุคฺคลสฺส วิชฺชมานา กุสลาปิ ธมฺมา อกุสลาปิ ธมฺมาติ ตเมนํ
อปเรน สมเยน เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานามิ อิมสฺส โข
ปุคฺคลสฺส กุสลา ธมฺมา อนฺตรหิตา อกุสลา ธมฺมา สมฺมุขีภูตา
อตฺถิ จ ขฺวสฺส กุสลมูลํ อสมุจฺฉินฺนํ ตมฺปิ สพฺเพน สพฺพํ สมุคฺฆาตํ
คจฺฉติ เอวมยํ ปุคฺคโล อายตึ ปริหานธมฺโม ภวิสฺสตีติ เสยฺยถาปิ
อานนฺท องฺคารานิ อาทิตฺตานิ สมฺปชฺชลิตานิ สญฺโชติภูตานิ ๑-
ปุถุสิลาย นิกฺขิตฺตานิ ชาเนยฺยาสิ ตฺวํ อานนฺท นยิมานิ องฺคารานิ
วุฑฺฒึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสนฺตีติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ เสยฺยถาปิ วา
ปนานนฺท สายณฺหสมเย ๒- สุริเย โอคจฺฉนฺเต ชาเนยฺยาสิ ตฺวํ อานนฺท
อาโลโก อนฺตรธายิสฺสติ อนฺธกาโร ปาตุภวิสฺสตีติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สโชติภูตานิ ฯ ๒ ม. ยุ. ...สมยํ ฯ
เสยฺยถาปิ วา ปนานนฺท อภิโทสอฑฺฒรตฺตํ ๑- ภตฺตกาลสมเย ชาเนยฺยาสิ
ตฺวํ อานนฺท อาโลโก อนฺตรหิโต อนฺธกาโร ปาตุภูโตติ ฯ เอวํ
ภนฺเต ฯ เอวเมว โข อหํ อานนฺท อิเธกจฺจํ ปุคฺคลํ เอวํ เจตสา
เจโต ปริจฺจ ปชานามิ อิมสฺส โข ปุคฺคลสฺส วิชฺชมานา กุสลาปิ
ธมฺมา อกุสลาปิ ธมฺมาติ ตเมนํ อปเรน สมเยน เอวํ เจตสา
เจโต ปริจฺจ ปชานามิ อิมสฺส โข ปุคฺคลสฺส กุสลา ธมฺมา
อนฺตรหิตา อกุสลา ธมฺมา สมฺมุขีภูตา อตฺถิ จ ขฺวสฺส กุสลมูลํ
อสมุจฺฉินฺนํ ตมฺปิ สพฺเพน สพฺพํ สมคฺฆาตํ คจฺฉติ เอวมยํ
ปุคฺคโล อายตึ ปริหานธมฺโม ภวิสฺสตีติ เอวมฺปิ โข อานนฺท
ตถาคตสฺส ปุริสปุคฺคโล เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิโต โหติ เอวมฺปิ
โข อานนฺท ตถาคตสฺส ปุริสินฺทฺริยญาณํ เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิตํ
โหติ เอวมฺปิ โข อานนฺท ตถาคตสฺส อายตึ ธมฺมสมุปฺปาโท
เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิโต โหติ
{๓๓๓.๑๑} อิธ ปนาหํ อานนฺท เอกจฺจํ ปุคฺคลํ เอวํ เจตสา
เจโต ปริจฺจ ปชานามิ อิมสฺส โข ปุคฺคลสฺส วิชฺชมานา กุสลาปิ
ธมฺมา อกุสลาปิ ธมฺมาติ ตเมนํ อปเรน สมเยน เอวํ เจตสา เจโต
ปริจฺจ ปชานามิ อิมสฺส โข ปุคฺคลสฺส อกุสลา ธมฺมา อนฺตรหิตา
กุสลา ธมฺมา สมฺมุขีภูตา อตฺถิ จ ขฺวสฺส อกุสลมูลํ อสมุจฺฉินฺนํ
ตมฺปิ สพฺเพน สพฺพํ สมุคฺฆาตํ คจฺฉติ เอวมยํ ปุคฺคโล อายตึ
อปริหานธมฺโม ภวิสฺสตีติ เสยฺยถาปิ อานนฺท องฺคารานิ
อาทิตฺตานิ สมฺปชฺชลิตานิ สญฺโชติภูตานิ สุกฺเข ติณปุญฺเช
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. อภิโทเส ... ฯ
วา กฏฺฐปุญฺเช วา นิกฺขิตฺตานิ ชาเนยฺยาสิ ตฺวํ อานนฺท อิมานิ
องฺคารานิ วุฑฺฒึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสนฺตีติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ
เสยฺยถาปิ วา ปนานนฺท รตฺติยา ปจฺจูสสมเย ๑- สุริเย อุคฺคจฺฉนฺเต
ชาเนยฺยาสิ ตฺวํ อานนฺท อนฺธกาโร อนฺตรธายิสฺสติ อาโลโก
ปาตุภวิสฺสตีติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ เสยฺยถาปิ วา ปนานนฺท
อภิโทสมชฺฌนฺติเก ๒- ภตฺตกาลสมเย ชาเนยฺยาสิ ตฺวํ อานนฺท อนฺธกาโร
อนฺตรหิโต อาโลโก ปาตุภูโตติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ เอวเมว โข
อหํ อานนฺท อิเธกจฺจํ ปุคฺคลํ เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานามิ
อิมสฺส โข ปุคฺคลสฺส วิชฺชมานา กุสลาปิ ธมฺมา อกุสลาปิ ธมฺมาติ
{๓๓๓.๑๒} ตเมนํ อปเรน สมเยน เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ
ปชานามิ อิมสฺส โข ปุคฺคลสฺส อกุสลา ธมฺมา อนฺตรหิตา กุสลา
ธมฺมา สมฺมุขีภูตา อตฺถิ จ ขฺวสฺส อกุสลมูลํ อสมุจฺฉินฺนํ ตมฺปิ สพฺเพน
สพฺพํ สมุคฺฆาตํ คจฺฉติ เอวมยํ ปุคฺคโล อายตึ อปริหานธมฺโม ภวิสฺสตีติ
เอวมฺปิ โข อานนฺท ตถาคตสฺส ปุริสปุคฺคโล เจตสา เจโต ปริจฺจ
วิทิโต โหติ เอวมฺปิ โข อานนฺท ตถาคตสฺส ปุริสินฺทฺริยญาณํ
เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิตํ โหติ เอวมฺปิ โข อานนฺท ตถาคตสฺส
อายตึ ธมฺมสมุปฺปาโท เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิโต โหติ
{๓๓๓.๑๓} อิธ ปนาหํ อานนฺท เอกจฺจํ ปุคฺคลํ เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ
ปชานามิ อิมสฺส โข ปุคฺคลสฺส วิชฺชมานา กุสลาปิ ธมฺมา อกุสลาปิ
ธมฺมาติ ตเมนํ อปเรน สมเยน เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานามิ นตฺถิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปจฺจูสสมยํ ฯ ๒ ยุ. อภิโทเส มชฺ ... ฯ
อิมสฺส ปุคฺคลสฺส วาลคฺคโกฏินิตฺตุทฺทนมตฺโตปิ อกุสโล ธมฺโม
สมนฺนาคตายํ ๑- ปุคฺคโล เอกนฺตสุกฺเกหิ อนวชฺเชหิ ธมฺเมหิ ทิฏฺเฐว ธมฺเม
ปรินิพฺพายิสฺสตีติ เสยฺยถาปิ อานนฺท องฺคารานิ สีตานิ นิพฺพุตานิ
สุกฺเข ติณปุญฺเช วา กฏฺฐปุญฺเช วา นิกฺขิตฺตานิ ชาเนยฺยาสิ ตฺวํ
อานนฺท นยิมานิ องฺคารานิ วุฑฺฒึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสนฺตีติ ฯ
เอวํ ภนฺเต ฯ เอวเมว โข อหํ อานนฺท อิเธกจฺจํ ปุคฺคลํ เอวํ
เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานามิ อิมสฺส โข ปุคฺคลสฺส วิชฺชมานา
กุสลาปิ ธมฺมา อกุสลาปิ ธมฺมาติ
{๓๓๓.๑๔} ตเมนํ อปเรน สมเยน เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ
ปชานามิ นตฺถิ อิมสฺส ปุคฺคลสฺส วาลคฺคโกฏินิตฺตุทฺทนมตฺโตปิ
อกุสโล ธมฺโม สมนฺนาคตายํ ๑- ปุคฺคโล เอกนฺตสุกฺเกหิ อนวชฺเชหิ
ธมฺเมหิ ทิฏฺเฐว ธมฺเม ปรินิพฺพายิสฺสตีติ เอวมฺปิ โข อานนฺท
ตถาคตสฺส ปุริสปุคฺคโล เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิโต โหติ เอวมฺปิ
โข อานนฺท ตถาคตสฺส ปุริสินฺทฺริยญาณํ เจตสา เจโต ปริจฺจ
วิทิตํ โหติ เอวมฺปิ โข อานนฺท ตถาคตสฺส อายตึ ธมฺมสมุปฺปาโท
เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิโต โหติ
{๓๓๓.๑๕} ตตฺรานนฺท เย เต ปุริมา ตโย ปุคฺคลา เตสํ ติณฺณํ
ปุคฺคลานํ เอโก อปริหานธมฺโม เอโก ปริหานธมฺโม เอโก อาปายิโก
เนรยิโก ตตฺรานนฺท เยเม ปจฺฉิมา ตโย ปุคฺคลา อิเมสํ ติณฺณํ
ปุคฺคลานํ เอโก อปริหานธมฺโม เอโก ปริหานธมฺโม เอโก
ปรินิพฺพานธมฺโมติ ฯ
[๓๓๔] ๖๓ นิพฺเพธิกปริยายํ โว ภิกฺขเว ธมฺมปริยายํ เทเสสฺสามิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ... คโตยํ ฯ
ตํ สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข
เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ กตโม จ โส
ภิกฺขเว นิพฺเพธิกปริยาโย ธมฺมปริยาโย กามา ภิกฺขเว เวทิตพฺพา
กามานํ นิทานสมฺภโว เวทิตพฺโพ กามานํ เวมตฺตตา เวทิตพฺพา กามานํ
วิปาโก เวทิตพฺโพ กามนิโรโธ เวทิตพฺโพ กามนิโรธคามินีปฏิปทา
เวทิตพฺพา เวทนา ภิกฺขเว เวทิตพฺพา เวทนานํ นิทานสมฺภโว
เวทิตพฺโพ เวทนานํ เวมตฺตตา เวทิตพฺพา เวทนานํ วิปาโก เวทิตพฺโพ
เวทนานิโรโธ เวทิตพฺโพ เวทนานิโรธคามินีปฏิปทา เวทิตพฺพา สญฺญา
ภิกฺขเว เวทิตพฺพา สญฺญานํ นิทานสมฺภโว เวทิตพฺโพ สญฺญานํ
เวมตฺตตา เวทิตพฺพา สญฺญานํ วิปาโก เวทิตพฺโพ สญฺญานิโรโธ
เวทิตพฺโพ สญฺญานิโรธคามินีปฏิปทา เวทิตพฺพา อาสวา ภิกฺขเว
เวทิตพฺพา อาสวานํ นิทานสมฺภโว เวทิตพฺโพ อาสวานํ เวมตฺตตา
เวทิตพฺพา อาสวานํ วิปาโก เวทิตพฺโพ อาสวนิโรโธ เวทิตพฺโพ
อาสวนิโรธคามินีปฏิปทา เวทิตพฺพา กมฺมํ ภิกฺขเว เวทิตพฺพํ กมฺมานํ
นิทานสมฺภโว เวทิตพฺโพ กมฺมานํ เวมตฺตตา เวทิตพฺพา กมฺมานํ วิปาโก
เวทิตพฺโพ กมฺมนิโรโธ เวทิตพฺโพ กมฺมนิโรธคามินีปฏิปทา เวทิตพฺพา
ทุกฺขํ ภิกฺขเว เวทิตพฺพํ ทุกฺขสฺส นิทานสมฺภโว เวทิตพฺโพ ทุกฺขสฺส
เวมตฺตตา เวทิตพฺพา ทุกฺขสฺส วิปาโก เวทิตพฺโพ ทุกฺขนิโรโธ
เวทิตพฺโพ ทุกฺขนิโรธคามินีปฏิปทา เวทิตพฺพา ฯ กามา
ภิกฺขเว เวทิตพฺพา กามานํ นิทานสมฺภโว เวทิตพฺโพ
กามานํ เวมตฺตตา เวทิตพฺพา กามานํ วิปาโก เวทิตพฺโพ
กามนิโรโธ เวทิตพฺโพ กามนิโรธคามินีปฏิปทา เวทิตพฺพาติ
อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ กิญฺเจตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ปญฺจิเม ภิกฺขเว กามคุณา
จกฺขุวิญฺเญยฺยา รูปา อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา
รชนิยา ๑- โสตวิญฺเญยฺยา สทฺทา ฯเปฯ ฆานวิญฺเญยฺยา คนฺธา
ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา รสา กายวิญฺเญยฺยา โผฏฺฐพฺพา อิฏฺฐา กนฺตา
มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา รชนิยา ๑- อปิ จ โข ภิกฺขเว
เนเต กามา กามคุณา นาเมเต อริยสฺส วินเย วุจฺจนฺติ ฯ
สงฺกปฺปราโค ปุริสสฺส กาโม
น เต ๒- กามา ยานิ จิตฺรานิ โลเก
สงฺกปฺปราโค ปุริสสฺส กาโม
ติฏฺฐนฺติ จิตฺรานิ ตเถว โลเก
อเถตฺถ ธีรา วินยนฺติ ฉนฺทนฺติ ฯ
{๓๓๔.๒} กตโม จ ภิกฺขเว กามานํ นิทานสมฺภโว ผสฺโส
ภิกฺขเว กามานํ นิทานสมฺภโว ฯ กตมา จ ภิกฺขเว กามานํ
เวมตฺตตา อญฺโญ ภิกฺขเว กาโม รูเปสุ อญฺโญ กาโม สทฺเทสุ อญฺโญ
กาโม คนฺเธสุ อญฺโญ กาโม รเสสุ อญฺโญ กาโม โผฏฺฐพฺเพสุ
อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว กามานํ เวมตฺตตา ฯ กตโม จ ภิกฺขเว
กามานํ วิปาโก ยํ โข ภิกฺขเว กามยมาโน ตชฺชํ ตชฺชํ อตฺตภาวํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. รชนียา ฯ ๒ ม. ยุ. เนเต ฯ
อภินิพฺพตฺเตติ ปุญฺญภาคิยํ วา อปุญฺญภาคิยํ วา อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
กามานํ วิปาโก ฯ กตโม จ ภิกฺขเว กามนิโรโธ ผสฺสนิโรธา ๑- ภิกฺขเว
กามนิโรโธ อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค กามนิโรธคามินีปฏิปทา
เสยฺยถีทํ สมฺมาทิฏฺฐิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต
สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ ยโต
จ ๒- โข ภิกฺขเว อริยสาวโก เอวํ กาเม ปชานาติ เอวํ กามานํ
นิทานสมฺภวํ ปชานาติ เอวํ กามานํ เวมตฺตตํ ปชานาติ เอวํ
กามานํ วิปากํ ปชานาติ เอวํ กามนิโรธํ ปชานาติ เอวํ
กามนิโรธคามินีปฏิปทํ ปชานาติ โส อิมํ นิพฺเพธิกํ พฺรหฺมจริยํ
ปชานาติ กามนิโรธํ กามา ภิกฺขเว เวทิตพฺพา ฯเปฯ
กามนิโรธคามินีปฏิปทา เวทิตพฺพาติ อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ
อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
{๓๓๔.๓} เวทนา ภิกฺขเว เวทิตพฺพา ฯเปฯ เวทนานิโรธคามินี-
ปฏิปทา เวทิตพฺพาติ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ กิญฺเจตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ติสฺโส
อิมา ภิกฺขเว เวทนา สุขา เวทนา ทุกฺขา เวทนา อทุกฺขมสุขา
เวทนา ฯ กตโม จ ภิกฺขเว เวทนานํ นิทานสมฺภโว ผสฺโส ภิกฺขเว
เวทนานํ นิทานสมฺภโว ฯ กตมา จ ภิกฺขเว เวทนานํ เวมตฺตตา
อตฺถิ ภิกฺขเว สามิสา สุขา เวทนา อตฺถิ นิรามิสา สุขา เวทนา
อตฺถิ สามิสา ทุกฺขา เวทนา อตฺถิ นิรามิสา ทุกฺขา เวทนา อตฺถิ
สามิสา อทุกฺขมสุขา เวทนา อตฺถิ นิรามิสา อทุกฺขมสุขา เวทนา
อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว เวทนานํ เวมตฺตตา ฯ กตโม จ ภิกฺขเว เวทนานํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ผสฺสนิโรโธ ฯ ๒ โป. ม. จสทฺโท นตฺถิ ฯ
วิปาโก ยํ โข ภิกฺขเว เวทยมาโน ๑- ตชฺชํ ตชฺชํ อตฺตภาวํ
อภินิพฺพตฺเตติ ปุญฺญภาคิยํ วา อปุญฺญภาคิยํ วา อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
เวทนานํ วิปาโก ฯ กตโม จ ภิกฺขเว เวทนานิโรโธ ผสฺสนิโรธา ๒-
ภิกฺขเว เวทนานิโรโธ อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค
เวทนานิโรธคามินีปฏิปทา เสยฺยถีทํ สมฺมาทิฏฺฐิ ฯเปฯ สมฺมาสมาธิ
ยโต จ ๓- โข ภิกฺขเว อริยสาวโก เอวํ เวทนํ ๔- ปชานาติ เอวํ
เวทนานํ นิทานสมฺภวํ ปชานาติ เอวํ เวทนานํ เวมตฺตตํ ปชานาติ
เอวํ เวทนานํ วิปากํ ปชานาติ เอวํ เวทนานิโรธํ ปชานาติ เอวํ
เวทนานิโรธคามินีปฏิปทํ ปชานาติ โส อิมํ นิพฺเพธิกํ พฺรหฺมจริยํ
ปชานาติ เวทนานิโรธํ เวทนา ภิกฺขเว เวทิตพฺพา ฯเปฯ
เวทนานิโรธคามินีปฏิปทา เวทิตพฺพาติ อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ
ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
{๓๓๔.๔} สญฺญา ภิกฺขเว เวทิตพฺพา ฯเปฯ สญฺญานิโรธคามินี-
ปฏิปทา เวทิตพฺพาติ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ กิญฺเจตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ
ฉยิมา ภิกฺขเว สญฺญา รูปสญฺญา สทฺทสญฺญา คนฺธสญฺญา
รสสญฺญา โผฏฺฐพฺพสญฺญา ธมฺมสญฺญา ฯ กตโม จ ภิกฺขเว
สญฺญานํ นิทานสมฺภโว ผสฺโส ภิกฺขเว สญฺญานํ นิทานสมฺภโว ฯ
กตมา จ ภิกฺขเว สญฺญานํ เวมตฺตตา อญฺญา ภิกฺขเว สญฺญา
รูเปสุ อญฺญา สญฺญา สทฺเทสุ อญฺญา สญฺญา คนฺเธสุ อญฺญา
สญฺญา รเสสุ อญฺญา สญฺญา โผฏฺฐพฺเพสุ อญฺญา สญฺญา
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. เวทิยมาโน ฯ ๒ ม. ยุ. ผสฺสนิโรโธ ฯ ๓ ม. จสทฺโท นตฺถิ ฯ
@๔ ยุ. เวทนา ฯ
ธมฺเมสุ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สญฺญานํ เวมตฺตตา ฯ กตโม จ
ภิกฺขเว สญฺญานํ วิปาโก โวหารเวปกฺกาหํ ๑- ภิกฺขเว สญฺญา วทามิ
ยถา ยถา นํ สญฺชานาติ ตถา ตถา โวหรติ เอวํ สญฺญี อโหสินฺติ
อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สญฺญานํ วิปาโก ฯ กตโม จ ภิกฺขเว สญฺญานิโรโธ
ผสฺสนิโรธา ๒- ภิกฺขเว สญฺญานิโรโธ อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก
มคฺโค สญฺญานิโรธคามินีปฏิปทา เสยฺยถีทํ สมฺมาทิฏฺฐิ ฯเปฯ
สมฺมาสมาธิ ยโต จ ๓- โข ภิกฺขเว อริยสาวโก เอวํ สญฺญา ๔-
ปชานาติ เอวํ สญฺญานํ นิทานสมฺภวํ ปชานาติ เอวํ สญฺญานํ
เวมตฺตตํ ปชานาติ เอวํ สญฺญานํ วิปากํ ปชานาติ เอวํ
สญฺญานิโรธํ ปชานาติ เอวํ สญฺญานิโรธคามินีปฏิปทํ ปชานาติ โส
อิมํ นิพฺเพธิกํ พฺรหฺมจริยํ ปชานาติ สญฺญานิโรธํ สญฺญา ภิกฺขเว
เวทิตพฺพา ฯเปฯ สญฺญานิโรธคามินีปฏิปทา เวทิตพฺพาติ
อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
{๓๓๔.๕} อาสวา ภิกฺขเว เวทิตพฺพา ฯเปฯ อาสวนิโรธคามินีปปฏิทา
เวทิตพฺพาติ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ กิญฺเจตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ตโยเม
ภิกฺขเว อาสวา กามาสโว ภวาสโว อวิชฺชาสโว ฯ กตโม จ ภิกฺขเว
อาสวานํ นิทานสมฺภโว อวิชฺชา ภิกฺขเว อาสวานํ นิทานสมฺภโว ฯ
กตมา จ ภิกฺขเว อาสวานํ เวมตฺตตา อตฺถิ ภิกฺขเว อาสวา
นิรยคมนิยา ๕- อตฺถิ อาสวา ติรจฺฉานโยนิคมนิยา อตฺถิ อาสวา
เปตฺติวิสยคมนิยา ๖- อตฺถิ อาสวา มนุสฺสโลกคมนิยา อตฺถิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. โวหารเวปกฺกํ ภิกฺขเว สญฺญํ วทามิ ฯ ๒ ม. ยุ. ผสฺสนิโรโธ ฯ ๓ โป.
@ม. จสทฺโท นตฺถิ ฯ ๔ ม. สญฺญํ ฯ ๕ โป. ... คามินียา ฯ ม. ... คมนียา ฯ
@๖ ยุ. ปิตฺติ ... ฯ
อาสวา เทวโลกคมนิยา อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อาสวานํ เวมตฺตตา ฯ
กตโม จ ภิกฺขเว อาสวานํ วิปาโก ยํ โข ภิกฺขเว อวิชฺชาคโต
ตชฺชํ ตชฺชํ อตฺตภาวํ อภินิพฺพตฺเตติ ปุญฺญภาคิยํ วา อปุญฺญภาคิยํ
วา อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อาสวานํ วิปาโก ฯ กตโม จ ภิกฺขเว อาสวนิโรโธ
อวิชฺชานิโรธา ๑- ภิกฺขเว อาสวนิโรโธ อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก
มคฺโค อาสวนิโรธคามินีปฏิปทา เสยฺยถีทํ สมฺมาทิฏฺฐิ ฯเปฯ
สมฺมาสมาธิ ยโต จ ๒- โข ภิกฺขเว อริยสาวโก เอวํ อาสเว
ปชานาติ เอวํ อาสวานํ นิทานสมฺภวํ ปชานาติ เอวํ อาสวานํ
เวมตฺตตํ ปชานาติ เอวํ อาสวานํ วิปากํ ปชานาติ เอวํ อาสวนิโรธํ ๓-
ปชานาติ เอวํ อาสวนิโรธคามินีปฏิปทํ ปชานาติ โส อิมํ
นิพฺเพธิกํ พฺรหฺมจริยํ ปชานาติ อาสวนิโรธํ อาสวา ภิกฺขเว
เวทิตพฺพา ฯเปฯ อาสวนิโรธคามินีปฏิปทา เวทิตพฺพาติ
อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
{๓๓๔.๖} กมฺมํ ภิกฺขเว เวทิตพฺพํ ฯเปฯ กมฺมนิโรธคามินีปฏิปทา
เวทิตพฺพาติ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ กิญฺเจตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ เจตนาหํ
ภิกฺขเว กมฺมํ วทามิ เจตยิตฺวา กมฺมํ กโรติ กาเยน วาจาย มนสา ฯ
กตโม จ ภิกฺขเว กมฺมานํ นิทานสมฺภโว ผสฺโส ภิกฺขเว กมฺมานํ
นิทานสมฺภโว ฯ กตโม จ ภิกฺขเว กมฺมานํ เวมตฺตตา อตฺถิ
ภิกฺขเว กมฺมํ นิรยเวทนิยํ อตฺถิ กมฺมํ ติรจฺฉานโยนิเวทนิยํ อตฺถิ
กมฺมํ ปิตฺติวิสยเวทนิยํ อตฺถิ กมฺมํ มนุสฺสโลกเวทนิยํ อตฺถิ กมฺมํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อวิชฺชานิโรโธ ฯ ๒ ม. จสทฺโท นตฺถิ ฯ ๓ ม. อาสวานํ นิโรธํ ฯ
เทวโลกเวทนิยํ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว กมฺมานํ เวมตฺตตา ฯ กตโม จ
ภิกฺขเว กมฺมานํ วิปาโก ติวิธาหํ ภิกฺขเว กมฺมานํ วิปากํ วทามิ
ทิฏฺเฐว ธมฺเม อุปปชฺเช วา อปเร วา ปริยาเย อยํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว กมฺมานํ วิปาโก ฯ กตโม จ ภิกฺขเว กมฺมนิโรโธ ผสฺสนิโรธา ๑-
ภิกฺขเว กมฺมนิโรโธ อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค กมฺมนิโรธ-
คามินีปฏิปทา เสยฺยถีทํ สมฺมาทิฏฺฐิ ฯเปฯ สมฺมาสมาธิ ยโต
จ ๒- โข ภิกฺขเว อริยสาวโก เอวํ กมฺมํ ปชานาติ เอวํ กมฺมานํ
นิทานสมฺภวํ ปชานาติ เอวํ กมฺมานํ เวมตฺตตํ ปชานาติ เอวํ
กมฺมานํ วิปากํ ปชานาติ เอวํ กมฺมนิโรธํ ปชานาติ เอวํ กมฺมนิโรธ-
คามินีปฏิปทํ ปชานาติ โส อิมํ นิพฺเพธิกํ พฺรหฺมจริยํ ปชานาติ
กมฺมนิโรธํ กมฺมํ ภิกฺขเว เวทิตพฺพํ ฯเปฯ กมฺมนิโรธคามินีปฏิปทา
เวทิตพฺพาติ อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ฯ
{๓๓๔.๗} ทุกฺขํ ภิกฺขเว เวทิตพฺพํ ทุกฺขสฺส นิทานสมฺภโว เวทิตพฺโพ
ทุกฺขสฺส เวมตฺตตา เวทิตพฺพา ทุกฺขสฺส วิปาโก เวทิตพฺโพ ทุกฺขนิโรโธ
เวทิตพฺโพ ทุกฺขนิโรธคามินีปฏิปทา เวทิตพฺพาติ อิติ โข ปเนตํ
วุตฺตํ กิญฺเจตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ ชาติปิ ทุกฺขา ชราปิ ทุกฺขา พฺยาธิปิ
ทุกฺขา มรณมฺปิ ทุกฺขํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาปิ ทุกฺขา
ยมฺปิจฺฉํ น ลภติ ตมฺปิ ทุกฺขํ สงฺขิตฺเตน ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา ทุกฺขา ฯ
กตโม จ ภิกฺขเว ทุกฺขสฺส นิทานสมฺภโว ตณฺหา ภิกฺขเว ทุกฺขสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ผสฺสนิโรโธ ฯ ๒ ม. จสทฺโท นตฺถิ ฯ
นิทานสมฺภโว ฯ กตมา จ ภิกฺขเว ทุกฺขสฺส เวมตฺตตา อตฺถิ ภิกฺขเว
ทุกฺขํ อธิมตฺตํ อตฺถิ ปริตฺตํ อตฺถิ ทนฺธวิราคิ อตฺถิ ขิปฺปวิราคิ
อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ทุกฺขสฺส เวมตฺตตา ฯ กตโม จ ภิกฺขเว ทุกฺขสฺส
วิปาโก อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ เยน ทุกฺเขน อภิภูโต ปริยาทินฺนจิตฺโต
โสจติ กิลมติ ปริเทวติ อุรตฺตาฬี ๑- กนฺทติ สมฺโมหํ อาปชฺชติ
เยน วา ปน ทุกฺเขน อภิภูโต ปริยาทินฺนจิตฺโต พหิทฺธา ปริเยฏฺฐึ ๒-
อาปชฺชติ โก เอกปทํ ทฺวิปทํ ปชานาติ ๓- อิมสฺส ทุกฺขสฺส นิโรธายาติ
สมฺโมหเวปกฺกํ วาหํ ภิกฺขเว ทุกฺขํ วทามิ ปริเยฏฺฐิเวปกฺกํ ๒- วา
อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ทุกฺขสฺส วิปาโก ฯ กตโม จ ภิกฺขเว ทุกฺขนิโรโธ
ตณฺหานิโรธา ๓- ภิกฺขเว ทุกฺขนิโรโธ อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก
มคฺโค ทุกฺขนิโรธคามินีปฏิปทา ๔- เสยฺยถีทํ สมฺมาทิฏฺฐิ ฯเปฯ
สมฺมาสมาธิ
{๓๓๔.๘} ยโต จ ๕- โข ภิกฺขเว อริยสาวโก เอวํ ทุกฺขํ ปชานาติ
เอวํ ทุกฺขสฺส นิทานสมฺภวํ ปชานาติ เอวํ ทุกฺขสฺส เวมตฺตตํ
ปชานาติ เอวํ ทุกฺขวิปากํ ปชานาติ เอวํ ทุกฺขนิโรธํ ปชานาติ เอวํ
ทุกฺขนิโรธคามินีปฏิปทํ ปชานาติ โส อิมํ นิพฺเพธิกํ พฺรหฺมจริยํ
ปชานาติ ทุกฺขนิโรธํ ทุกฺขํ ภิกฺขเว เวทิตพฺพํ ทุกฺขสฺส นิทานสมฺภโว
เวทิตพฺโพ ทุกฺขสฺส เวมตฺตตา เวทิตพฺพา ทุกฺขสฺส วิปาโก
เวทิตพฺโพ ทุกฺขนิโรโธ เวทิตพฺโพ ทุกฺขนิโรธคามินีปฏิปทา
เวทิตพฺพาติ อิติ ยนฺตํ วุตฺตํ อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตํ อยํ โข โส ภิกฺขเว
นิพฺเพธิกปริยาโย ธมฺมปริยาโยติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อุรตฺตาฬึ ฯ ๒ โป. ปริยิฏฺฐึ ฯ ๓ ม. ยุ. ตณฺหานิโรโธ ฯ ๔ ม. ทุกฺขสฺส
@นิ ... ฯ ๕ ม. จสทฺโท นตฺถิ ฯ
[๓๓๕] ๖๔ ฉยิมานิ ภิกฺขเว ตถาคตสฺส ตถาคตพลานิ เยหิ พเลหิ
สมนฺนาคโต ตถาคโต อาสภณฺฐานํ ปฏิชานาติ ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ
พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ กตมานิ ฉ อิธ ภิกฺขเว ตถาคโต ฐานญฺจ
ฐานโต อฏฺฐานญฺจ อฏฺฐานโต ยถาภูตํ ปชานาติ ยมฺปิ ภิกฺขเว
ตถาคโต ฐานญฺจ ฐานโต อฏฺฐานญฺจ อฏฺฐานโต ยถาภูตํ ปชานาติ
อิทมฺปิ ภิกฺขเว ตถาคตสฺส ตถาคตพลํ โหติ ยํ พลํ อาคมฺม ตถาคโต
อาสภณฺฐานํ ปฏิชานาติ ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ พฺรหฺมจกฺกํ
ปวตฺเตติ ฯ
{๓๓๕.๑} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ตถาคโต อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนานํ
กมฺมสมาทานานํ ฐานโส เหตุโส วิปากํ ยถาภูตํ ปชานาติ ยมฺปิ ภิกฺขเว
ตถาคโต อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนานํ กมฺมสมาทานานํ ฐานโส เหตุโส
วิปากํ ยถาภูตํ ปชานาติ อิทมฺปิ ภิกฺขเว ตถาคตสฺส ตถาคตพลํ
โหติ ยํ พลํ อาคมฺม ตถาคโต อาสภณฺฐานํ ปฏิชานาติ ปริสาสุ
สีหนาทํ นทติ พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ ฯ
{๓๓๕.๒} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ตถาคโต ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนํ
สงฺกิเลสํ โวทานํ วุฏฺฐานํ ยถาภูตํ ปชานาติ ยมฺปิ ภิกฺขเว ตถาคโต
ฯเปฯ อิทมฺปิ ภิกฺขเว ตถาคตสฺส ตถาคตพลํ โหติ ยํ พลํ อาคมฺม
ตถาคโต อาสภณฺฐานํ ปฏิชานาติ ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ
พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ ฯ
{๓๓๕.๓} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ตถาคโต อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ
เสยฺยถีทํ เอกมฺปิ ชาตึ เทฺวปิ ชาติโย ฯเปฯ อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ
อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ ยมฺปิ ภิกฺขเว ตถาคโต อเนกวิหิตํ
ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ เสยฺยถีทํ เอกมฺปิ ชาตึ เทฺวปิ ชาติโย ฯเปฯ อิติ
สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ อิทมฺปิ ภิกฺขเว
ตถาคตสฺส ตถาคตพลํ โหติ ยํ พลํ อาคมฺม ตถาคโต อาสภณฺฐานํ
ปฏิชานาติ ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ ฯ
{๓๓๕.๔} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ตถาคโต ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน
อติกฺกนฺตมานุสเกน ฯเปฯ ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาติ ยมฺปิ ภิกฺขเว
ตถาคโต ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน ฯเปฯ
ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาติ อิทมฺปิ ภิกฺขเว ตถาคตสฺส ตถาคตพลํ
โหติ ยํ พลํ อาคมฺม ตถาคโต อาสภณฺฐานํ ปฏิชานาติ ปริสาสุ
สีหนาทํ นทติ พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ ฯ
{๓๓๕.๕} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ตถาคโต อาสวานํ ขยา
อนาสวญฺเจโตวิมุตฺตึ ปญฺญาวิมุตฺตึ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติ ยมฺปิ ภิกฺขเว ตถาคโต อาสวานํ
ขยา ฯเปฯ สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติ อิทมฺปิ ภิกฺขเว ตถาคตสฺส
ตถาคตพลํ โหติ ยํ พลํ อาคมฺม ตถาคโต อาสภณฺฐานํ ปฏิชานาติ
ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ฉ
ตถาคตสฺส ตถาคตพลานิ เยหิ พเลหิ สมนฺนาคโต ตถาคโต อาสภณฺฐานํ
ปฏิชานาติ ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ ฯ ตตฺร
เจ ภิกฺขเว ปเร ตถาคตํ ฐานญฺจ ฐานโต อฏฺฐานญฺจ อฏฺฐานโต
ยถาภูตํ ญาเณน อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉนฺติ ยถา ยถา ภิกฺขเว
ตถาคตสฺส ฐานญฺจ ฐานโต อฏฺฐานญฺจ อฏฺฐานโต ยถาภูตํ ญาณํ
วิทิตํ ตถา ตถา เตสํ ตถาคโต ฐานญฺจ ฐานโต อฏฺฐานญฺจ
อฏฺฐานโต ยถาภูตํ ญาเณน ปญฺหํ ปุฏฺโฐ พฺยากโรติ ฯ
{๓๓๕.๖} ตตฺร เจ ภิกฺขเว ปเร ตถาคตํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนานํ
กมฺมสมาทานานํ ฐานโส เหตุโส วิปากํ ยถาภูตํ ญาเณน อุปสงฺกมิตฺวา
ปญฺหํ ปุจฺฉนฺติ ยถา ยถา ภิกฺขเว ตถาคตสฺส อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนานํ
กมฺมสมาทานานํ ฐานโส เหตุโส วิปากํ ยถาภูตํ ญาณํ วิทิตํ ตถา
ตถา เตสํ ตถาคโต อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนานํ กมฺมสมาทานานํ
ฐานโส เหตุโส วิปากํ ยถาภูตํ ญาเณน ปญฺหํ ปุฏฺโฐ พฺยากโรติ ฯ
{๓๓๕.๗} ตตฺร เจ ภิกฺขเว ปเร ตถาคตํ ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนํ
สงฺกิเลสํ โวทานํ วุฏฺฐานํ ยถาภูตํ ญาเณน อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉนฺติ
ยถา ยถา ภิกฺขเว ตถาคตสฺส ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนํ สงฺกิเลสํ
โวทานํ วุฏฺฐานํ ยถาภูตํ ญาณํ วิทิตํ ตถา ตถา เตสํ ตถาคโต
ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนํ สงฺกิเลสํ โวทานํ วุฏฺฐานํ ยถาภูตํ
ญาเณน ปญฺหํ ปุฏฺโฐ พฺยากโรติ ฯ
{๓๓๕.๘} ตตฺร เจ ภิกฺขเว ปเร ตถาคตํ ปุพฺเพนิวาสานุสฺสตึ
ยถาภูตํ ญาเณน อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉนฺติ ยถา ยถา
ภิกฺขเว ตถาคตสฺส ปุพฺเพนิวาสานุสฺสตึ ยถาภูตํ ญาณํ วิทิตํ
ตถา ตถา เตสํ ตถาคโต ปุพฺเพนิวาสานุสฺสตึ ยถาภูตํ ญาเณน
ปญฺหํ ปุฏฺโฐ พฺยากโรติ ฯ
{๓๓๕.๙} ตตฺร เจ ภิกฺขเว ปเร ตถาคตํ สตฺตานํ จุตูปปาตํ
ยถาภูตํ ญาเณน อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉนฺติ ยถา ยถา
ภิกฺขเว ตถาคตสฺส สตฺตานํ จุตูปปาตํ ยถาภูตํ ญาณํ วิทิตํ ตถา
ตถา เตสํ ตถาคโต สตฺตานํ จุตูปปาตํ ยถาภูตํ ญาเณน ปญฺหํ
ปุฏฺโฐ พฺยากโรติ ฯ
{๓๓๕.๑๐} ตตฺร เจ ภิกฺขเว ปเร ตถาคตํ อาสวานํ ขยํ ๑-
ยถาภูตํ ญาเณน อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉนฺติ ยถา ยถา
ตถาคตสฺส อาสวานํ ขยํ ยถาภูตํ ญาณํ วิทิตํ ตถา ตถา เตสํ
ตถาคโต อาสวานํ ขยํ ยถาภูตํ ญาเณน ปญฺหํ ปุฏฺโฐ พฺยากโรติ ฯ
{๓๓๕.๑๑} ตตฺร ภิกฺขเว ยมฺปิทํ ๒- ฐานญฺจ ฐานโต อฏฺฐานญฺจ
อฏฺฐานโต ยถาภูตํ ญาณํ ตมฺปิ สมาหิตสฺส วทามิ โน อสมาหิตสฺส ฯ
ยมฺปิทํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนานํ กมฺมสมาทานานํ ฐานโส เหตุโส
วิปากํ ยถาภูตํ ญาณํ ตมฺปิ สมาหิตสฺส วทามิ โน อสมาหิตสฺส ฯ
ยมฺปิทํ ภิกฺขเว ๓- ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนํ สงฺกิเลสํ โวทานํ
วุฏฺฐานํ ยถาภูตํ ญาณํ ตมฺปิ สมาหิตสฺส วทามิ โน อสมาหิตสฺส ฯ
ยมฺปิทํ ภิกฺขเว ๓- ปุพฺเพนิวาสานุสฺสตึ ยถาภูตํ ญาณํ ตมฺปิ
สมาหิตสฺส วทามิ โน อสมาหิตสฺส ฯ ยมฺปิทํ สตฺตานํ จุตูปปาตํ
ยถาภูตํ ญาณํ ตมฺปิ สมาหิตสฺส วทามิ โน อสมาหิตสฺส ฯ
ยมฺปิทํ อาสวานํ ขยํ ยถาภูตํ ญาณํ ตมฺปิ สมาหิตสฺส วทามิ โน
อสมาหิตสฺส ฯ อิติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ขยา ฯ อปรํปิ เอวํ ญาตพฺพํ ฯ ๒ โป. ยทิทํ ฯ สพฺพตฺถ เอวํ อีทิสเมว ฯ
@๓ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
โข ภิกฺขเว สมาธิ มคฺโค อสมาธิ กุมฺมคฺโคติ ฯ
มหาวคฺโค ปฐโม ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
โสโณ ผคฺคุโณ ฉฬาภิชาติโย อาสวา ทารุกมฺเมน ๑-
ปญฺจ ปสฺเส จิตฺตปรายนํ อุทกํ นิพฺเพธิ ฉ อิมา พเลน วคฺโคติ ฯ
-------
เทวตาวคฺโค ทุติโย
[๓๓๖] ๖๕ ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ อนาคามิผลํ
สจฺฉิกาตุํ กตเม ฉ อสฺสทฺธิยํ อหิริกํ อโนตฺตปฺปํ โกสชฺชํ
มุฏฺฐสจฺจํ ทุปฺปญฺญตฺตํ อิเม โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺเม อปฺปหาย
อภพฺโพ อนาคามิผลํ สจฺฉิกาตุํ ฯ ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ
อนาคามิผลํ สจฺฉิกาตุํ กตเม ฉ อสฺสทฺธิยํ อหิริกํ อโนตฺตปฺปํ
โกสชฺชํ มุฏฺฐสจฺจํ ทุปฺปญฺญตฺตํ อิเม โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺเม
ปหาย ภพฺโพ อนาคามิผลํ สจฺฉิกาตุนฺติ ฯ
[๓๓๗] ๖๖ ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ อรหตฺตํ
สจฺฉิกาตุํ กตเม ฉ ถีนํ มิทฺธํ อุทฺธจฺจํ กุกฺกุจฺจํ อสฺสทฺธิยํ
ปมาทํ อิเม โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ อรหตฺตํ
สจฺฉิกาตุํ ฯ ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ อรหตฺตํ สจฺฉิกาตุํ
กตเม ฉ ถีนํ มิทฺธํ อุทฺธจฺจํ กุกฺกุจฺจํ อสฺสทฺธิยํ ปมาทํ อิเม
โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ อรหตฺตํ สจฺฉิกาตุนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ... ฉฬภิชาติโย อาสวา ทารุกมฺมหตฺถิปสฺส จิตฺตปรายนํ อุทกํ
@นิพฺเพธิกสีหนาเทน วคฺโคติ ฯ
[๓๓๘] ๖๗ โส วต ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปาปมิตฺโต ปาปสหาโย
ปาปสมฺปวงฺโก ปาปมิตฺเต เสวมาโน ภชมาโน ปยิรุปาสมาโน
เตสญฺจ ทิฏฺฐานุคตึ อาปชฺชมาโน อภิสมาจาริกํ ธมฺมํ ปริปูเรสฺสตีติ
เนตํ ฐานํ วิชฺชติ อภิสมาจาริกํ ธมฺมํ อปริปูเรตฺวา เสขธมฺมํ ปริปูเรสฺสตีติ
เนตํ ฐานํ วิชฺชติ เสขธมฺมํ อปริปูเรตฺวา สีลานิ ปริปูเรสฺสตีติ
เนตํ ฐานํ วิชฺชติ สีลานิ อปริปูเรตฺวา กามราคํ วา รูปราคํ วา อรูปราคํ
วา ปชหิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ โส วต ภิกฺขเว ภิกฺขุ กลฺยาณมิตฺโต
กลฺยาณสหาโย กลฺยาณสมฺปวงฺโก กลฺยาณมิตฺเต เสวมาโน
ภชมาโน ปยิรุปาสมาโน เตสญฺจ ทิฏฺฐานุคตึ อาปชฺชมาโน อภิสมาจาริกํ
ธมฺมํ ปริปูเรสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติ อภิสมาจาริกํ ธมฺมํ ปริปูเรตฺวา
เสกฺขธมฺมํ ปริปูเรสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติ เสขธมฺมํ ปริปูเรตฺวา
สีลานิ ปริปูเรสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติ สีลานิ ปริปูเรตฺวา กามราคํ
วา รูปราคํ วา อรูปราคํ วา ปชหิสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชตีติ ฯ
[๓๓๙] ๖๘ โส วต ภิกฺขเว ภิกฺขุ สงฺคณิการาโม สงฺคณิการโต
สงฺคณิการามตํ อนุยุตฺโต คณาราโม คณรโต ๒- คณารามตํ อนุยุตฺโต
เอโก ปวิเวเก อภิรมิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ เอโก ปวิเวเก อนภิรมนฺโต
จิตฺตสฺส นิมิตฺตํ คเหสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ จิตฺตสฺส นิมิตฺตํ
อคฺคณฺหนฺโต สมฺมาทิฏฺฐึ ปริปูเรสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ สมฺมาทิฏฺฐึ
อปริปูเรตฺวา สมฺมาสมาธึ ปริปูเรสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ สมฺมาสมาธึ
อปริปูเรตฺวา สญฺโญชนานิ ปชหิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. สงฺคณิกรโต ฯ ๒ โป. คณารามรโต ฯ
สญฺโญชนานิ อปฺปหาย นิพฺพานํ สจฺฉิกริสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ
โส วต ภิกฺขเว ภิกฺขุ น สงฺคณิการาโม น สงฺคณิการโต น
สงฺคณิการามตํ อนุยุตฺโต น คณาราโม น คณรโต น คณารามตํ
อนุยุตฺโต เอโก ปวิเวเก อภิรมิสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติ เอโก ปวิเวเก
อภิรมนฺโต จิตฺตสฺส นิมิตฺตํ คเหสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติ จิตฺตสฺส
นิมิตฺตํ คณฺหนฺโต สมฺมาทิฏฺฐึ ปริปูเรสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติ
สมฺมาทิฏฺฐึ ปริปูเรตฺวา สมฺมาสมาธึ ปริปูเรสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติ
สมฺมาสมาธึ ปริปูเรตฺวา สญฺโญชนานิ ปชหิสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติ
สญฺโญชนานิ ปหาย นิพฺพานํ สจฺฉิกริสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชตีติ ฯ
[๓๔๐] ๖๙ อถ โข อญฺญตรา เทวตา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา
อภิกฺกนฺตวณฺณนา เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ
เอกมนฺตํ ฐิตา โข สา เทวตา ภควนฺตํ เอตทโวจ ฉยิเม ภนฺเต
ธมฺมา ภิกฺขุโน อปริหานาย สํวตฺตนฺติ กตเม ฉ สตฺถุคารวตา
ธมฺมคารวตา สงฺฆคารวตา สิกฺขาคารวตา โสวจสฺสตา
กลฺยาณมิตฺตตา อิเม โข ภนฺเต ฉ ธมฺมา ภิกฺขุโน อปริหานาย
สํวตฺตนฺตีติ ฯ อิทมโวจ สา เทวตา ฯ สมนุญฺโญ สตฺถา อโหสิ ฯ
อถ โข สา เทวตา สมนุญฺโญ เม สตฺถาติ ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิ ฯ
{๓๔๐.๑} อถ โข ภควา ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ภิกฺขู อามนฺเตสิ
อิมํ ภิกฺขเว รตฺตึ อญฺญตรา เทวตา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา
อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยนาหํ
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ
เอกมนฺตํ ฐิตา โข ภิกฺขเว สา เทวตา มํ เอตทโวจ ฉยิเม
ภนฺเต ธมฺมา ภิกฺขุโน อปริหานาย สํวตฺตนฺติ กตเม ฉ
สตฺถุคารวตา ธมฺมคารวตา สงฺฆคารวตา สิกฺขาคารวตา
โสวจสฺสตา กลฺยาณมิตฺตตา อิเม โข ภนฺเต ฉ ธมฺมา ภิกฺขุโน
อปริหานาย สํวตฺตนฺตีติ ฯ อิทมโวจ ภิกฺขเว สา เทวตา อิทํ
วตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายีติ ฯ
{๓๔๐.๒} เอวํ วุตฺเต อายสฺมา สารีปุตฺโต ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
เอตทโวจ อิมสฺส โข อหํ ภนฺเต ภควตา สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส
เอวํ วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามิ อิธ ภนฺเต ภิกฺขุ อตฺตนา จ
สตฺถุคารโว โหติ สตฺถุคารวตาย จ วณฺณวาที เย จญฺเญ
ภิกฺขู น สตฺถุคารวา เต จ สตฺถุคารวตาย สมาทเปติ เย จญฺเญ
ภิกฺขู สตฺถุคารวา เตสญฺจ วณฺณํ ภณติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน อตฺตนา
จ ธมฺมคารโว โหติ ฯเปฯ สงฺฆคารโว โหติ .. สิกฺขาคารโว ..
โหติ ... สุวโจ โหติ ฯเปฯ กลฺยาณมิตฺโต โหติ กลฺยาณมิตฺตตาย
จ วณฺณวาที เย จญฺเญ ภิกฺขู น กลฺยาณมิตฺตา เต จ
กลฺยาณมิตฺตตาย สมาทเปติ เย จญฺเญ ภิกฺขู กลฺยาณมิตฺตา
เตสญฺจ วณฺณํ ภณติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน อิมสฺส โข อหํ ภนฺเต
ภควตา สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส เอวํ วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามีติ ฯ
{๓๔๐.๓} สาธุ สาธุ สารีปุตฺต สาธุ โข ตฺวํ สารีปุตฺต อิมสฺส มยา
สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส เอวํ วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานาสิ อิธ สารีปุตฺต
ภิกฺขุ อตฺตนา จ สตฺถุคารโว โหติ สตฺถุคารวตาย จ วณฺณวาที
เย จญฺเญ ภิกฺขู น สตฺถุคารวา เต จ สตฺถุคารวตาย สมาทเปติ
เย จญฺเญ ภิกฺขู สตฺถุคารวา เตสญฺจ วณฺณํ ภณติ ภูตํ ตจฺฉํ
กาเลน อตฺตนา จ ธมฺมคารโว โหติ ฯเปฯ สงฺฆคารโว โหติ ...
สิกฺขาคารโว โหติ ... สุวโจ โหติ ฯเปฯ กลฺยาณมิตฺโต โหติ
กลฺยาณมิตฺตตาย จ วณฺณวาที เย จญฺเญ ภิกฺขู น กลฺยาณมิตฺตา
เต จ กลฺยาณมิตฺตตาย สมาทเปติ เย จญฺเญ ภิกฺขู กลฺยาณมิตฺตา
เตสญฺจ วณฺณํ ภณติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน อิมสฺส โข สารีปุตฺต มยา
สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส เอวํ วิตฺถาเรน อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพติ ฯ
[๓๔๑] ๗๐ โส วต ภิกฺขเว ภิกฺขุ น สนฺเตน สมาธินา น
ปณีเตน น ปฏิปฺปสฺสทฺธิลทฺเธน น เอโกทิภาวาธิคเตน อเนกวิหิตํ
อิทฺธิวิธํ ปจฺจนุภวิสฺสติ เอโกปิ หุตฺวา พหุธา ภวิสฺสติ พหุธาปิ หุตฺวา
เอโก ภวิสฺสติ ฯเปฯ ยาว พฺรหฺมโลกาปิ กาเยน วสํ วตฺติสฺสตีติ ๑-
เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ ทิพฺพาย โสตธาตุยา วิสุทฺธาย
อติกฺกนฺตมานุสิกาย อุโภ สทฺเท สุณิสฺสติ ทิพฺเพ จ มานุเส จ
เย ทูเร สนฺติเก จาติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ
เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานิสฺสติ สราคํ วา จิตฺตํ สราคํ จิตฺตนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. กาเยน ว สํวตฺติสฺสตีติ ฯ
ปชานิสฺสติ ฯเปฯ อวิมุตฺตํ วา จิตฺตํ อวิมุตฺตํ จิตฺตนฺติ [๑]-
ปชานิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสริสฺสติ
เสยฺยถีทํ เอกมฺปิ ชาตึ เทฺวปิ ชาติโย ฯเปฯ อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ
อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสริสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ ทิพฺเพน
จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สตฺเต ปสฺสิสฺสติ ฯเปฯ
ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ อาสวานํ ขยา
ฯเปฯ สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
{๓๔๑.๑} โส วต ภิกฺขเว ภิกฺขุ สนฺเตน สมาธินา ปณีเตน
ปฏิปฺปสฺสทฺธิลทฺเธน เอโกทิภาวาธิคเตน อเนกวิหิตํ อิทฺธิวิธํ
ปจฺจนุภวิสฺสติ ฯเปฯ ยาว พฺรหฺมโลกาปิ กาเยน วสํ วตฺติสฺสตีติ
ฐานเมตํ วิชฺชติ ฯ ทิพฺพาย โสตธาตุยา วิสุทฺธาย อติกฺกนฺตมานุสิกาย
อุโภ สทฺเท สุณิสฺสติ ทิพฺเพ จ มานุเส จ เย ทูเร สนฺติเก จาติ ฐานเมตํ
วิชฺชติ ฯ ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานิสฺสติ
สราคํ วา จิตฺตํ สราคํ จิตฺตนฺติ ปชานิสฺสติ ฯเปฯ อวิมุตฺตํ วา จิตฺตํ
อวิมุตฺตํ จิตฺตนฺติ ปชานิสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติ ฯ อเนกวิหิตํ
ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสริสฺสติ เสยฺยถีทํ เอกมฺปิ ชาตึ เทฺวปิ ชาติโย
ฯเปฯ อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสริสฺสตีติ
ฐานเมตํ วิชฺชติ ฯ ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน
สตฺเต ปสฺสิสฺสติ จวมาเน อุปปชฺชมาเน หีเน ปณีเต สุวณฺเณ
ทุพฺพณฺเณ สุคเต ทุคฺคเต ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานิสฺสตีติ ฐานเมตํ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ยุ. ฯเปฯ วิมุตฺตํ วา จิตฺตํ วิมุตฺตํ จิตฺตนฺติ ... ฯ
วิชฺชติ ฯ อาสวานํ ขยา อนาสวญฺเจโตวิมุตฺตึ ฯเปฯ สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชตีติ ฯ
[๓๔๒] ๗๑ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อภพฺโพ ตตฺร
ตเตฺรว สกฺขิภพฺพตํ ปาปุณิตุํ สติ สติ อายตเน กตเมหิ ฉหิ อิธ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ อิเม หานภาคิยา ธมฺมาติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ
อิเม ฐิติภาคิยา ธมฺมาติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ อิเม วิเสสภาคิยา
ธมฺมาติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ อิเม นิพฺเพธภาคิยา ธมฺมาติ ยถาภูตํ
นปฺปชานาติ อสกฺกจฺจการี จ โหติ อสปฺปายการี จ อิเมหิ โข
ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อภพฺโพ ตตฺร ตเตฺรว
สกฺขิภพฺพตํ ปาปุณิตุํ สติ สติ อายตเน ฯ
{๓๔๒.๑} ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ภพฺโพ ตตฺร
ตเตฺรว สกฺขิภพฺพตํ ปาปุณิตุํ สติ สติ อายตเน กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ อิเม หานภาคิยา ธมฺมาติ ยถาภูตํ ปชานาติ อิเม ฐิติภาคิยา ๑-
ธมฺมาติ ยถาภูตํ ปชานาติ อิเม วิเสสภาคิยา ธมฺมาติ ยถาภูตํ
ปชานาติ อิเม นิพฺเพธภาคิยา ธมฺมาติ ยถาภูตํ ปชานาติ
สกฺกจฺจการี จ โหติ สปฺปายการี จ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ภพฺโพ ตตฺร ตเตฺรว สกฺขิภพฺพตํ ปาปุณิตุํ สติ
สติ อายตเนติ ฯ
[๓๔๓] ๗๒ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อภพฺโพ
สมาธิสฺมึ พลตํ ปาปุณิตุํ กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. วุฑฺฒิภาคิยา... ฯ
น สมาธิสฺส สมาปตฺติกุสโล โหติ น สมาธิสฺส ฐิติกุสโล โหติ น
สมาธิสฺส วุฏฺฐานกุสโล โหติ อสกฺกจฺจการี จ โหติ อสาตจฺจการี
จ อสปฺปายการี จ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
ภิกฺขุ อภพฺโพ สมาธิสฺมึ พลตํ ปาปุณิตุํ ฯ
{๓๔๓.๑} ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ภพฺโพ
สมาธิสฺมึ พลตํ ปาปุณิตุํ กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สมาธิสฺส
สมาปตฺติกุสโล โหติ สมาธิสฺส ฐิติกุสโล โหติ สมาธิสฺส วุฏฺฐานกุสโล
โหติ สกฺกจฺจการี จ โหติ สาตจฺจการี จ สปฺปายการี จ อิเมหิ โข
ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ภพฺโพ สมาธิสฺมึ พลตํ
ปาปุณิตุนฺติ ฯ
[๓๔๔] ๗๓ ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ ปฐมํ ฌานํ
อุปสมฺปชฺช วิหริตุํ กตเม ฉ กามจฺฉนฺทํ พฺยาปาทํ ถีนมิทฺธํ
อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ วิจิกิจฺฉํ กาเมสุ โข ปนสฺส อาทีนโว น
ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย สุทิฏฺโฐ โหติ อิเม โข ภิกฺขเว ฉ
ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหริตุํ ฯ
{๓๔๔.๑} ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช
วิหริตุํ กตเม ฉ กามจฺฉนฺทํ พฺยาปาทํ ถีนมิทฺธํ อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ
วิจิกิจฺฉํ กาเมสุ โข ปนสฺส อาทีนโว ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย
สุทิฏฺโฐ โหติ อิเม โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ ปฐมํ
ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหริตุนฺติ ฯ
[๓๔๕] ๗๔ ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ ปฐมํ ฐานํ
อุปสมฺปชฺช วิหริตุํ กตเม ฉ กามวิตกฺกํ พฺยาปาทวิตกฺกํ วิหึสาวิตกฺกํ
กามสญฺญํ พฺยาปาทสญฺญํ วิหึสาสญฺญํ อิเม โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺเม
อปฺปหาย อภพฺโพ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหริตุํ ฯ
{๓๔๕.๑} ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม ปหาย ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช
วิหริตุํ กตเม ฉ กามวิตกฺกํ พยาปาทวิตกฺกํ วิหึสาวิตกฺกํ กามสญฺญํ
พฺยาปาทสญฺญํ วิหึสาสญฺญํ อิเม โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺเม ปหาย
ภพฺโพ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหริตุนฺติ ฯ
เทวตาวคฺโค ทุติโย ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
อนาคามิ อหํ [๑]- มิตฺตา เทวตา ๒- สติสกฺขิพลํ ๓-
ตํ ฌานํ ๔- อปเร ทุเวติ ๕- ฯ
--------
อรหนฺตวคฺโค ตติโย
[๓๔๖] ๗๕ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ทิฏฺเฐว ธมฺเม
ทุกฺขํ วิหรติ สวิฆาตํ สอุปายาสํ สปริฬาหํ กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา
ทุคฺคติ ปาฏิกงฺขา กตเมหิ ฉหิ กามวิตกฺเกน พฺยาปาทวิตกฺเกน
วิหึสาวิตกฺเกน กามสญฺญาย พฺยาปาทสญฺญาย วิหึสาสญฺญาย อิเมหิ โข
ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขํ วิหรติ สวิฆาตํ
สอุปายาสํ สปริฬาหํ กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา ทุคฺคติ ปาฏิกงฺขา ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. จ ฯ ๒ ม. สงฺคณิการามเทวตา ฯ ๓ ม. สมาธิสกฺขิภพฺพํ พลํ ฯ
@ยุ. โส วต สกฺขิ พลตํ ... ฯ ๔ โป. ตชฺฌานํ ฯ ม. ตชฺฌานา ฯ ยุ. ฌานํ
@จ. .. ฯ ๕ ม. ... ทุเวปิ จาติ ฯ
{๓๔๖.๑} ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ทิฏฺเฐว ธมฺเม
สุขํ วิหรติ อวิฆาตํ อนุปายาสํ อปริฬาหํ กายสฺส เภทา ปรมฺมณา
สุคติ ปาฏิกงฺขา กตเมหิ ฉหิ เนกฺขมฺมวิตกฺเกน อพฺยาปาทวิตกฺเกน
อวิหึสาวิตกฺเกน เนกฺขมฺมสญฺญาย อพฺยาปาทสญฺญาย
อวิหึสาสญฺญาย อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ
ทิฏฺเฐว ธมฺเม สุขํ วิหรติ อวิฆาตํ อนุปายาสํ อปริฬาหํ กายสฺส
เภทา ปรมฺมรณา สุคติ ปาฏิกงฺขาติ ฯ
[๓๔๗] ๗๖ ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ อรหตฺตํ
สจฺฉิกาตุํ กตเม ฉ มานํ โอมานํ อติมานํ อธิมานํ ถมฺภํ อตินิปาตํ ๑-
อิเม โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ อรหตฺตํ สจฺฉิกาตุํ ฯ
{๓๔๗.๑} ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ อรหตฺตํ สจฺฉิกาตุํ
กตเม ฉ มานํ โอมานํ อติมานํ อธิมานํ ถมฺภํ อตินิปาตํ ๑- อิเม โข
ภิกฺขเว ฉ ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ อรหตฺตํ สจฺฉิกาตุนฺติ ฯ
[๓๔๘] ๗๗ ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา ๒-
อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ สจฺฉิกาตุํ กตเม ฉ มุฏฺฐสจฺจํ อสมฺปชญฺญํ
อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวารตํ โภชเน อมตฺตญฺญุตํ กุหนํ ลปนํ อิเม
โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา
อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ สจฺฉิกาตุํ ฯ
{๓๔๘.๑} ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา
@เชิงอรรถ: ๑ โป. อติถมฺภํ ฯ ๒ ม. ...ธมฺมํ ฯ
อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ สจฺฉิกาตุํ กตเม ฉ มุฏฺฐสจฺจํ อสมฺปชญฺญํ
อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวารตํ โภชเน อมตฺตญฺญุตํ กุหนํ ลปนํ
อิเม โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา ๑-
อลมริยญาณทสฺสนวิเสสํ สจฺฉิกาตุนฺติ ฯ
[๓๔๙] ๗๘ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ทิฏฺเฐว
ธมฺเม สุขโสมนสฺสพหุโล วิหรติ โยนิ จสฺส อารทฺโธ ๒- โหติ
อาสวานํ ขยาย กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ธมฺมาราโม โหติ
ภาวนาราโม โหติ ปหานาราโม โหติ ปวิเวการาโม โหติ
อพฺยาปชฺฌาราโม โหติ นิปฺปปญฺจาราโม โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว
ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สุขโสมนสฺสพหุโล
วิหรติ โยนิ จสฺส อารทฺโธ ๒- โหติ อาสวานํ ขยายาติ ฯ
[๓๕๐] ๗๙ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อภพฺโพ
อนธิคตํ วา กุสลํ ธมฺมํ อธิคนฺตุํ อธิคตํ วา กุสลํ ธมฺมํ ผาติกาตุํ ๓-
กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ น อายกุสโล โหติ ๔- น อปายกุสโล
โหติ ๔- น อุปายกุสโล โหติ อนธิคตานํ กุสลานํ ธมฺมานํ
อธิคมาย น ฉนฺทํ ชเนติ อธิคเต กุสเล ธมฺเม น สารกฺขติ ๕-
สาตจฺจกิริยาย น สมฺปาเทติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อภพฺโพ อนธิคตํ วา กุสลํ ธมฺมํ อธิคนฺตุํ อธิคตํ
วา กุสลํ ธมฺมํ ผาติกาตุํ ๓- ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. .. ธมฺมํ ฯ ๒ ม. ยุ. อารทฺธา ฯ ๓ ม. ยาตึ กาตุํ ฯ ๔ ม. จ โหติ ฯ
@๕ ม. น อารกฺขติ ฯ
{๓๕๐.๑} ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ภพฺโพ อนธิคตํ
วา กุสลํ ธมฺมํ อธิคนฺตุํ อธิคตํ วา กุสลํ ธมฺมํ ผาติกาตุํ กตเมหิ
ฉหิ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อายกุสโล จ โหติ อปายกุสโล จ โหติ
อุปายกุสโล จ โหติ อนธิคตานํ กุสลานํ ธมฺมานํ อธิคมาย ฉนฺทํ
ชเนติ อธิคเต กุสเล ธมฺเม สารกฺขติ ๑- สาตจฺจกิริยาย สมฺปาเทติ
อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ภพฺโพ อนธิคตํ
วา กุสลํ ธมฺมํ อธิคนฺตุํ อธิคตํ วา กุสลํ ธมฺมํ ผาติกาตุนฺติ ฯ
[๓๕๑] ๘๐ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ น จิรสฺเสว
มหตฺตํ ๒- เวปุลฺลตฺตํ ปาปุณาติ ธมฺเมสุ กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ อาโลกพหุโล จ โหติ โยคพหุโล จ โหติ ๓- เวทพหุโล จ
โหติ ๓- อสนฺตุฏฺฐิพหุโล จ อนิกฺขิตฺตธุโร จ กุสเลสุ ธมฺเมสุ
อุตฺตริญฺจ ปตาเรติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
ภิกฺขุ น จิรสฺเสว มหตฺตํ ๒- เวปุลฺลตฺตํ ปาปุณาติ ธมฺเมสูติ ฯ
[๓๕๒] ๘๑ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต
เอวํ นิรเย กตเมหิ ฉหิ ปาณาติปาตี โหติ อทินฺนาทายี โหติ
กาเมสุ มิจฺฉาจารี โหติ มุสาวาที โหติ ปาปิจฺโฉ จ มิจฺฉาทิฏฺฐิ
จ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ
นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย ฯ
{๓๕๒.๑} ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ
สคฺเค กตเมหิ ฉหิ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อารกฺขติ ฯ ๒ ม. ยุ. มหนฺตตํ ฯ ๓ ม. อิเม ปาฐา นตฺถิ ฯ
โหติ กาเมสุ มิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต โหติ มุสาวาทา ปฏิวิรโต
โหติ อปฺปิจฺโฉ จ สมฺมาทิฏฺฐิ จ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ สคฺเคติ ฯ
[๓๕๓] ๘๒ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต
เอวํ นิรเย กตเมหิ ฉหิ มุสาวาที ๑- โหติ ปิสุณาวาโจ โหติ
ผรุสาวาโจ โหติ สมฺผปฺปลาปี โหติ ลุทฺโธ จ ปคพฺโภ จ
อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ
นิรเย ฯ
{๓๕๓.๑} ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ
สคฺเค กตเมหิ ฉหิ มุสาวาทา ๒- ปฏิวิรโต โหติ ปิสุณาย วาจาย
ปฏิวิรโต โหติ ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต
โหติ อลุทฺโธ จ อปฺปคพฺโภ จ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ สคฺเคติ ฯ
[๓๕๔] ๘๓ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อภพฺโพ อคฺคํ
ธมฺมํ อรหตฺตํ สจฺฉิกาตุํ กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อสทฺโธ
โหติ อหิริโก โหติ อโนตฺตปฺปี โหติ กุสีโต โหติ ทุปฺปญฺโญ โหติ
กาเย จ ชีวิเต จ สาเปกฺโข โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อภพฺโพ อคฺคํ ธมฺมํ อรหตฺตํ สจฺฉิกาตุํ ฯ
{๓๕๔.๑} ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ภพฺโพ อคฺคํ ธมฺมํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปาณาติปาตี โหติ อทินฺนาทายี โหติ กาเมสุ มิจฺฉาจารี โหติ มุสาวาที โหติ
@ลุทฺโธจ ... ฯ ๒ ม. ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ กาเมสุ
@มิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต โหติ มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ อลุทฺโธ จ ... ฯ
อรหตฺตํ สจฺฉิกาตุํ กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สทฺโธ โหติ
หิรีมา โหติ โอตฺตปฺปี โหติ อารทฺธวิริโย โหติ ปญฺญวา
โหติ กาเย จ ชีวิเต จ อนเปกฺโข โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว
ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ภพฺโพ อคฺคํ ธมฺมํ อรหตฺตํ
สจฺฉิกาตุนฺติ ฯ
[๓๕๕] ๘๔ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ยา
รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ หานิ เยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ
โน วุฑฺฒิ กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ มหิจฺโฉ โหติ
วิฆาตวา อสนฺตุฏฺโฐ อิตริตรจีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจย-
เภสชฺชปริกฺขาเรน อสทฺโธ โหติ ทุสฺสีโล โหติ กุสีโต โหติ
มุฏฺฐสฺสติ โหติ ทุปฺปญฺโญ โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ
สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ หานิ
เยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ โน วุฑฺฒิ ฯ
{๓๕๕.๑} ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ยา รตฺติ
วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ วุฑฺฒิ เยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ โน
ปริหานิ กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ น มหิจฺโฉ โหติ น วิฆาตวา ๑-
สนฺตุฏฺโฐ อิตริตรจีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจย-
เภสชฺชปริกฺขาเรน สทฺโธ โหติ สีลวา โหติ อารทฺธวิริโย โหติ สติมา
โหติ ปญฺญวา โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคตสฺส
ภิกฺขุโน ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ วุฑฺฒิ เยว
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. อวิฆาตวา ฯ
ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ โน ปริหานีติ ฯ
อรหตฺตวคฺโค ตติโย ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
ทุกฺขํ อรหตฺตํ อุตฺตริ จ ๑- สุขํ อธิคเมน จ
มหตฺตทฺวยนิรเย ๒- อคฺคธมฺมญฺจ รตฺติยาติ ๓- ฯ
---------
สีติวคฺโค จตุตฺโถ
[๓๕๖] ๘๕ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อภพฺโพ อนุตฺตรํ
สีติภาวํ สจฺฉิกาตุํ กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ยสฺมึ
สมเย จิตฺตํ นิคฺคเหตพฺพํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ น นิคฺคณฺหาติ
ยสฺมึ สมเย จิตฺตํ ปคฺคเหตพฺพํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ น ปคฺคณฺหาติ
ยสฺมึ สมเย จิตฺตํ สมฺปหํสิตพฺพํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ น สมฺปหํสติ
ยสฺมึ สมเย จิตฺตํ อชฺฌุเปกฺขิตพฺพํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ น อชฺฌุเปกฺขติ
หีนาธิมุตฺติโก จ โหติ สกฺกายาภิรโต จ อิเมหิ โข
ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อภพฺโพ อนุตฺตรํ สีติภาวํ
สจฺฉิกาตุํ ฯ
{๓๕๖.๑} ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ภพฺโพ อนุตฺตรํ
สีติภาวํ สจฺฉิกาตุํ กตเมหิ ฉหิ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ยสฺมึ สมเย จิตฺตํ
นิคฺคเหตพฺพํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ นิคฺคณฺหาติ ยสฺมึ สมเย จิตฺตํ
ปคฺคเหตพฺพํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ยสฺมึ สมเย จิตฺตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. อุตฺตริญฺจ ฯ ๒ ม. มหนฺตตฺตํ ทฺวยํ ... ฯ ยุ. มหนฺตตฺตํ ทฺวยนิรเย ฯ
@๓ ม. ยุ. รตฺติโยติ ฯ
สมฺปหํสิตพฺพํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ สมฺปหํสติ ยสฺมึ สมเย จิตฺตํ
อชฺฌุเปกฺขิตพฺพํ ตสฺมึ สมเย จิตฺตํ อชฺฌุเปกฺขติ ปณีตาธิมุตฺติโก
จ โหติ นิพฺพานาภิรโต จ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต ภิกฺขุ ภพฺโพ อนุตฺตรํ สีติภาวํ สจฺฉิกาตุนฺติ ฯ
[๓๕๗] ๘๖ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต สุณนฺโตปิ สทฺธมฺมํ
อภพฺโพ นิยามํ โอกฺกมิตุํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํ กตเมหิ ฉหิ
กมฺมาวรณตาย สมนฺนาคโต โหติ กิเลสาวรณตาย สมนฺนาคโต
โหติ วิปากาวรณตาย สมนฺนาคโต โหติ อสฺสทฺโธ จ โหติ
อจฺฉนฺทิโก จ ทุปฺปญฺโญ จ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต สุณนฺโตปิ สทฺธมฺมํ อภพฺโพ นิยามํ โอกฺกมิตุํ กุสเลสุ
ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํ ฯ
{๓๕๗.๑} ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต สุณนฺโตปิ ๑-
สทฺธมฺมํ ภพฺโพ นิยามํ โอกฺกมิตุํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํ กตเมหิ
ฉหิ น กมฺมาวรณตาย สมนฺนาคโต โหติ น กิเลสาวรณตาย
สมนฺนาคโต โหติ น วิปากาวรณตาย สมนฺนาคโต โหติ สทฺโธ
จ โหติ ฉนฺทิโก จ ปญฺญวา จ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต สุณนฺโตปิ ๑- สทฺธมฺมํ ภพฺโพ นิยามํ โอกฺกมิตุํ กุสเลสุ
ธมฺเมสุ สมฺมตฺตนฺติ ฯ
[๓๕๘] ๘๗ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต สุณนฺโตปิ สทฺธมฺมํ
อภพฺโพ นิยามํ โอกฺกมิตุํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํ กตเมหิ ฉหิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปิสทฺโท นตฺถิ ฯ
มาตา ชีวิตา โวโรปิตา โหติ ปิตา ชีวิตา โวโรปิโต โหติ อรหา ๑-
ชีวิตา โวโรปิโต โหติ ตถาคตสฺส ทุฏฺเฐน จิตฺเตน โลหิตํ
อุปฺปาทิตํ โหติ สงฺโฆ ภินฺโน โหติ ทุปฺปญฺโญ โหติ ชโฬ เอฬมูโค
อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต สุณนฺโตปิ สทฺธมฺมํ
อภพฺโพ นิยามํ โอกฺกมิตุํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํ ฯ
{๓๕๘.๑} ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต สุณนฺโตปิ ๒- สทฺธมฺมํ
ภพฺโพ นิยามํ โอกฺกมิตุํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํ กตเมหิ ฉหิ น
มาตา ชีวิตา โวโรปิตา โหติ น ปิตา ชีวิตา โวโรปิโต โหติ น
อรหา ๑- ชีวิตา โวโรปิโต โหติ น ตถาคตสฺส ทุฏฺเฐน จิตฺเตน
โลหิตํ อุปฺปาทิตํ โหติ น สงฺโฆ ภินฺโน โหติ ปญฺญวา โหติ
อชโฬ อเนฬมูโค อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
สุณนฺโตปิ ๒- สทฺธมฺมํ ภพฺโพ นิยามํ โอกฺกมิตุํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ
สมฺมตฺตนฺติ
[๓๕๙] ๘๘ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต สุณนฺโตปิ สทฺธมฺมํ
อภพฺโพ นิยามํ โอกฺกมิตุํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํ กตเมหิ ฉหิ
ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย เทสิยมาเน น สุสฺสูสติ น โสตํ
โอทหติ น อญฺญาจิตฺตํ อุปฏฺฐเปติ ๓- อนตฺถํ คณฺหาติ อตฺถํ
ริญฺจติ อนนุโลมิกาย ขนฺติยา สมนฺนาคโต โหติ อิเมหิ โข
ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต สุณนฺโตปิ สทฺธมฺมํ อภพฺโพ
นิยามํ โอกฺกมิตุํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อรหํ ฯ ๒ ม. ปิสทฺโท นตฺถิ ฯ ๓ ม. อุปฏฺฐาเปติ ฯ
{๓๕๙.๑} ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต สุณนฺโตปิ ๑- สทฺธมฺมํ
ภพฺโพ นิยามํ โอกฺกมิตุํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํ กตเมหิ ฉหิ
ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย เทสิยมาเน สุสฺสูสติ โสตํ โอทหติ
อญฺญาจิตฺตํ อุปฏฺฐเปติ ๒- อตฺถํ คณฺหาติ อนตฺถํ ริญฺจติ อนุโลมิกาย
ขนฺติยา สมนฺนาคโต โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
สุณนฺโตปิ ๑- สทฺธมฺมํ ภพฺโพ นิยามํ โอกฺกมิตุํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ
สมฺมตฺตนฺติ ฯ
[๓๖๐] ๘๙ ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ ทิฏฺฐิสมฺปทํ
สจฺฉิกาตุํ กตเม ฉ สกฺกายทิฏฺฐึ วิจิกิจฺฉํ สีลพฺพตปรามาสํ
อปายคมนิยํ ราคํ อปายคมนิยํ โทสํ อปายคมนิยํ โมหํ อิเม
โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ ทิฏฺฐิสมฺปทํ สจฺฉิกาตุํ ฯ
{๓๖๐.๑} ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ ทิฏฺฐิสมฺปทํ สจฺฉิกาตุํ
กตเม ฉ สกฺกายทิฏฺฐึ วิจิกิจฺฉํ สีลพฺพตปรามาสํ อปายคมนิยํ ราคํ
อปายคมนิยํ โทสํ อปายคมนิยํ โมหํ อิเม โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺเม ปหาย
ภพฺโพ ทิฏฺฐิสมฺปทํ สจฺฉิกาตุนฺติ ฯ
[๓๖๑] ๙๐ ฉยิเม ภิกฺขเว ธมฺมา ทิฏฺฐิสมฺปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส ปหีนา
กตเม ฉ สกฺกายทิฏฺฐิ วิจิกิจฺฉา สีลพฺพตปรามาโส อปายคมนิโย
ราโค อปายคมนิโย โทโส อปายคมนิโย โมโห อิเม
โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺมา ทิฏฺฐิสมฺปนฺนสฺส ปุคฺคลสฺส ปหีนาติ ฯ
[๓๖๒] ๙๑ ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม อภพฺโพ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปิสทฺโท นตฺถิ ฯ ๒ ม. อุปฏฺฐาเปติ ฯ
อุปฺปาเทตุํ กตเม ฉ สกฺกายทิฏฺฐึ วิจิกิจฺฉํ สีลพฺพตปรามาสํ
อปายคมนิยํ ราคํ อปายคมนิยํ โทสํ อปายคมนิยํ โมหํ อิเม
โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺเม อภพฺโพ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล อุปฺปาเทตุนฺติ ฯ
[๓๖๓] ๙๒ ฉยิมานิ ภิกฺขเว อภพฺพฏฺฐานานิ กตมานิ ฉ อภพฺโพ
ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล สตฺถริ อคารโว วิหริตุํ อปฺปติสฺโส อภพฺโพ
ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล ธมฺเม อคารโว วิหริตุํ อปฺปติสฺโส อภพฺโพ
ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล สงฺเฆ อคารโว วิหริตุํ อปฺปติสฺโส อภพฺโพ
ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล สิกฺขาย อคารโว วิหริตุํ อปฺปติสฺโส อภพฺโพ
ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล อนาคมนียวตฺถุํ ปจฺจาคนฺตุํ อภพฺโพ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน
ปุคฺคโล อฏฺฐมํ ภวํ นิพฺพตฺเตตุํ อิมานิ โข ภิกฺขเว
อภพฺพฏฺฐานานีติ ฯ
[๓๖๔] ๙๓ ฉยิมานิ ภิกฺขเว อภพฺพฏฺฐานานิ กตมานิ ฉ อภพฺโพ
ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล กญฺจิ สงฺขารํ นิจฺจโต อุปคนฺตุํ อภพฺโพ
ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล กญฺจิ สงฺขารํ สุขโต อุปคนฺตุํ อภพฺโพ
ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล กญฺจิ ธมฺมํ อตฺตโต อุปคนฺตุํ อภพฺโพ
ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล อนนฺตริยกมฺมํ กาตุํ อภพฺโพ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน
ปุคฺคโล โกตุหลมงฺคเลน สุทฺธึ ปจฺจาคนฺตุํ อภพฺโพ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน
ปุคฺคโล อิโต พหิทฺธา ทกฺขิเณยฺยํ คเวสิตุํ อิมานิ โข ภิกฺขเว ฉ
อภพฺพฏฺฐานานีติ ฯ
[๓๖๕] ๙๔ ฉยิมานิ ภิกฺขเว อภพฺพฏฺฐานานิ กตมานิ ฉ อภพฺโพ
ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล มาตรํ ชีวิตา โวโรเปตุํ อภพฺโพ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน
ปุคฺคโล ปิตรํ ชีวิตา โวโรเปตุํ อภพฺโพ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล
อรหนฺตํ ชีวิตา โวโรเปตุํ อภพฺโพ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล ตถาคตสฺส
ทุฏฺเฐน จิตฺเตน โลหิตํ อุปฺปาเทตุํ อภพฺโพ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน
ปุคฺคโล สงฺฆํ ภินฺทิตุํ อภพฺโพ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล อญฺญํ สตฺถารํ
อุทฺทิสิตุํ อิมานิ โข ภิกฺขเว ฉ อภพฺพฏฺฐานานีติ ฯ
[๓๖๖] ๙๕ ฉยิมานิ ภิกฺขเว อภพฺพฏฺฐานานิ กตมานิ ฉ
อภพฺโพ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล สยํกตํ สุขทุกฺขํ ปจฺจาคนฺตุํ อภพฺโพ
ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล ปรกตํ ๑- สุขทุกฺขํ ปจฺจาคนฺตุํ อภพฺโพ
ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล สยํกตญฺจ ปรกตญฺจ สุขทุกฺขํ ปจฺจาคนฺตุํ
อภพฺโพ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล อสยํการํ อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ
สุขทุกฺขํ ปจฺจาคนฺตุํ อภพฺโพ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน ปุคฺคโล อปรการํ ๒-
อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ สุขทุกฺขํ ปจฺจาคนฺตุํ อภพฺโพ ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน
ปุคฺคโล อสยํการญฺจ อปรการญฺจ ๒- อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ สุขทุกฺขํ
ปจฺจาคนฺตุํ ตํ กิสฺส เหตุ ตถา หิสฺส ภิกฺขเว ทิฏฺฐิสมฺปนฺนสฺส
ปุคฺคลสฺส เหตุ จ สุทิฏฺโฐ เหตุสมุปฺปนฺนา จ ธมฺมา อิมานิ โข
ภิกฺขเว ฉ อภพฺพฏฺฐานานีติ ฯ
สีติวคฺโค จตุตฺโถ ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
สีติ ภพฺโพ อาวรณตา สุสฺสูสา ปวุจฺจติ
ปหาตพฺพํ ปหีนา เม อุปฺปาเทตพฺพํ สตฺถริ
กญฺจิ สงฺขารํ มาตริ สยํกเตน วคฺโคติ ๓- ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปรงฺกตํ ฯ ๒ ม. ยุ. ..ปรงฺการํ ฯ ๓ ม. สีติภาวํ อาวรณํ โวโรปิตา
@สุสฺสูสติ อปฺปหาย ปหีนาภพฺโพ ตตฺถานา จตุโรปิ จาติ ฯ
อานิสํสวคฺโค ปญฺจโม
[๓๖๗] ๙๖ ฉนฺนํ ภิกฺขเว ปาตุภาโว ทุลฺลโภ โลกสฺมึ กตเมสํ
ฉนฺนํ ตถาคตสฺส อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปาตุภาโว ทุลฺลโภ
โลกสฺมึ ตถาคตปฺปเวทิตสฺส ธมฺมวินยสฺส เทเสตา ปุคฺคโล ทุลฺลโภ
โลกสฺมึ อริยายตเน ปจฺจาชาโต ทุลฺลโภ ๑- โลกสฺมึ อินฺทฺริยานํ
อเวกลฺลตา ทุลฺลภา โลกสฺมึ อชฬตา อเนฬมูคตา ทุลฺลภา โลกสฺมึ
กุสลธมฺมจฺฉนฺโท ทุลฺลโภ โลกสฺมึ อิเมสํ โข ภิกฺขเว ฉนฺนํ
ปาตุภาโว ทุลฺลโภ โลกสฺมินฺติ ฯ
[๓๖๘] ๙๗ ฉยิเม ภิกฺขเว อานิสํสา โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย
กตเม ฉ สทฺธมฺมนิยโต โหติ อปริหานธมฺโม โหติ ปริยนฺตกตสฺส
ทุกฺขํ น ๒- โหติ อสาธารเณน ญาเณน สมนฺนาคโต โหติ เหตุ
จสฺส สุทิฏฺโฐ เหตุสมุปฺปนฺนา จ ธมฺมา อิเมหิ โข ภิกฺขเว
ฉ อานิสํสา โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยายาติ ฯ
[๓๖๙] ๙๘ โส วต ภิกฺขเว ภิกฺขุ กญฺจิ สงฺขารํ นิจฺจโต สมนุปสฺสนฺโต
อนุโลมิกาย ขนฺติยา สมนฺนาคโต ภวิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ
วิชฺชติ อนุโลมิกาย ขนฺติยา อสมนฺนาคโต สมฺมตฺตนิยามํ โอกฺกมิสฺสตีติ
เนตํ ฐานํ วิชฺชติ สมฺมตฺตนิยามํ อโนกฺกมมาโน โสตาปตฺติผลํ
วา สกทาคามิผลํ วา อนาคามิผลํ วา อรหตฺตํ วา สจฺฉิกริสฺสตีติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปจฺจาชาติ ทุลฺลภา ฯ ๒ ม. นสทฺโท นตฺถิ ฯ
เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
โส วต ภิกฺขเว ภิกฺขุ สพฺพสงฺขาเร ๑- อนิจฺจโต สมนุปสฺสนฺโต
อนุโลมิกาย ขนฺติยา สมนฺนาคโต ภวิสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติ อนุโลมิกาย
ขนฺติยา สมนฺนาคโต สมฺมตฺตนิยามํ โอกฺกมิสฺสตีติ ฐานเมตํ
วิชฺชติ สมฺมตฺตนิยามํ โอกฺกมมาโน โสตาปตฺติผลํ วา สกทาคามิผลํ
วา อนาคามิผลํ วา อรหตฺตํ วา สจฺฉิกริสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชตีติ ฯ
[๓๗๐] ๙๙ โส วต ภิกฺขเว ภิกฺขุ กญฺจิ สงฺขารํ สุขโต
สมนุปสฺสนฺโต ฯเปฯ สพฺพสงฺขาเร ๑- ทุกฺขโต สมนุปสฺสนฺโต ฯเปฯ
[๓๗๑] ๑๐๐ โส วต ภิกฺขเว ภิกฺขุ กญฺจิ ธมฺมํ อตฺตโต สมนุปสฺสนฺโต
ฯเปฯ สพฺพธมฺเม ๒- อนตฺตโต สมนุปสฺสนฺโต ฯเปฯ
[๓๗๒] ๑๐๑ โส วต ภิกฺขเว ภิกฺขุ นิพฺพานํ ทุกฺขโต สมนุปสฺสนฺโต
อนุโลมิกาย ขนฺติยา สมนฺนาคโต ภวิสฺสตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ อนุโลมิกาย
ขนฺติยา อสมนฺนาคโต สมฺมตฺตนิยามํ โอกฺกมิสฺสตีติ เนตํ
ฐานํ วิชฺชติ สมฺมตฺตนิยามํ อโนกฺกมมาโน โสตาปตฺติผลํ วา สกทาคามิผลํ
วา อนาคามิผลํ วา อรหตฺตํ วา สจฺฉิกริสฺสตีติ เนตํ
ฐานํ วิชฺชติ ฯ
โส วต ภิกฺขเว ภิกฺขุ นิพฺพานํ สุขโต สมนุปสฺสนฺโต อนุโลมิกาย
ขนฺติยา สมนฺนาคโต ภวิสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติ อนุโลมิกาย
ขนฺติยา สมนฺนาคโต สมฺมตฺตนิยามํ โอกฺกมิสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สพฺพสงฺขารํ ฯ ๒ ยุ. สพฺพธมฺมํ ฯ
สมฺมตฺตนิยามํ โอกฺกมมาโน โสตาปตฺติผลํ วา สกทาคามิผลํ วา
อนาคามิผลํ วา อรหตฺตํ วา สจฺฉิกริสฺสตีติ ฐานเมตํ วิชฺชตีติ ฯ
[๓๗๓] ๑๐๒ ฉ ภิกฺขเว อานิสํเส สมฺปสฺสมาเนน อลเมว ภิกฺขุนา
สพฺพสงฺขาเรสุ อโนธึ กริตฺวา อนิจฺจสญฺญํ อุปฏฺฐเปตุํ กตเม ฉ
สพฺพสงฺขารา จ อนวฏฺฐิตโต ๑- ขายิสฺสนฺติ สพฺพโลเก จ เม มโน
นาภิรมิสฺสติ สพฺพโลกา จ เม มโน วุหิฏฺฐสฺสติ นิพฺพานโปณญฺจ
เม มานสํ ภวิสฺสติ สญฺโญชนา จ เม ปหานํ คจฺฉนฺติ ๒- ปรเมน
จ สามญฺเญน สมนฺนาคโต ภวิสฺสามีติ อิเม โข ภิกฺขเว ฉ อานิสํเส
สมฺปสฺสมาเนน อลเมว ภิกฺขุนา สพฺพสงฺขาเรสุ อโนธึ กริตฺวา
อนิจฺจสญฺญํ อุปฏฺฐเปตุนฺติ ฯ
[๓๗๔] ๑๐๓ ฉ ภิกฺขเว อานิสํเส สมฺปสฺสมาเนน อลเมว ภิกฺขุนา
สพฺพสงฺขาเรสุ อโนธึ กริตฺวา ทุกฺขสญฺญํ อุปฏฺฐเปตุํ กตเม ฉ
สพฺพสงฺขาเรสุ จ เม นิพฺพานสญฺญา ๓- ปจฺจุปฏฺฐิตา ภวิสฺสติ เสยฺยถาปิ
อุกฺขิตฺตาสิเก วธเก สพฺพโลกา จ เม มโน วุฏฺฐหิสฺสติ นิพฺพาเน
จ สนฺติทสฺสาวี ภวิสฺสามิ อนุสยา จ เม สมุคฺฆาตํ คจฺฉิสฺสนฺติ
กิจฺจการี จ ภวิสฺสามิ สตฺถา จ ปริจิณฺโณ ภวิสฺสติ เมตฺตาวตายาติ
อิเม โข ภิกฺขเว ฉ อานิสํเส สมฺปสฺสมาเนน อลเมว
ภิกฺขุนา สพฺพสงฺขาเรสุ อโนธึ กริตฺวา ทุกฺขสญฺญํ อุปฏฺฐเปตุนฺติ ฯ
[๓๗๕] ๑๐๔ ฉ ภิกฺขเว อานิสํเส สมฺปสฺสมาเนน อลเมว ภิกฺขุนา
สพฺพธมฺเมสุ อโนธึ กริตฺวา อนตฺตสญฺญํ อุปฏฺฐเปตุํ กตเม ฉ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ... จ เม อนวตฺถิตา ฯ ยุ. ... จ เม อนวฏฺฐิตโต ... ฯ ๒ ม. คจฺฉิสฺสนฺติ ฯ
@๓ ม. นิพฺพิทสญฺญา ฯ
สพฺพโลเก จ อตมฺมโย ภวิสฺสามิ อหงฺการา จ เม อุปรุชฺฌิสฺสนฺติ
มมงฺการา จ อุปรุชฺฌิสฺสนฺติ อสาธารเณน จ ญาเณน สมนฺนาคโต
ภวิสฺสามิ เหตุ จ เม สุทิฏฺโฐ ภวิสฺสติ เหตุสมุปฺปนฺนา
จ ธมฺมา อิเม โข ภิกฺขเว ฉ อานิสํเส สมฺปสฺสมาเนน อลเมว
ภิกฺขุนา สพฺพธมฺเมสุ อโนธึ กริตฺวา อนตฺตสญฺญํ อุปฏฺฐเปตุนฺติ ฯ
[๓๗๖] ๑๐๕ ตโยเม ภิกฺขเว ภวา ปหาตพฺพา ตีสุ สิกฺขาสุ
สิกฺขิตพฺพํ กตเม ตโย ภวา ปหาตพฺพา กามภโว รูปภโว อรูปภโว
อิเม ตโย ภวา ปหาตพฺพา กตมาสุ ตีสุ สิกฺขาสุ สิกฺขิตพฺพํ
อธิสีลสิกฺขาย อธิจิตฺตสิกฺขาย อธิปญฺญาสิกฺขาย อิมาสุ ตีสุ
สิกฺขาสุ สิกฺขิตพฺพํ ยโต โข ภิกฺขเว ภิกฺขุโน อิเม ตโย ภวา
ปหีนา โหนฺติ อิมาสุ จ ตีสุ สิกฺขาสุ สิกฺขิตสิกฺโข โหติ อยํ
วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อจฺเฉชฺชิ ตณฺหํ วิวตฺตยิ สญฺโญชนํ สมฺมา
มานาภิสมยา อนฺตมกาสิ ทุกฺขสฺสาติ ฯ
[๓๗๗] ๑๐๖ ติสฺโส อิมา ภิกฺขเว ตณฺหา ปหาตพฺพา ตโย จ
มานา กตมา ติสฺโส ตณฺหา ปหาตพฺพา กามตณฺหา ภวตณฺหา
วิภวตณฺหา อิมา ติสฺโส ตณฺหา ปหาตพฺพา กตเม ตโย มานา
มาโน โอมาโน อติมาโน อิเม ตโย มานา [๑]- ยโต โข ภิกฺขเว
ภิกฺขุโน อิมา ติสฺโส ตณฺหา ปหีนา โหนฺติ อิเม จ ตโย มานา
อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อจฺเฉชฺชิ ตณฺหํ วิวตฺตยิ สญฺโญชนํ
สมฺมา มานาภิสมยา อนฺตมกาสิ ทุกฺขสฺสาติ ฯ
อานิสํสวคฺโค ปญฺจโม ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปหาตพฺพา ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
ปาตุภาโว อานิสํโส อนิจฺจํ ทุกฺขมนตฺตโต ๑-
นิพฺพานํ ตโย อโนทิสํ วุตฺตา ภวา ตณฺหาย ๒- เต ทสาติ ฯ
ทุติยปณฺณาสโก นิฏฺฐิโต ฯ
---------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อนิจฺจทุกฺขอนตฺตโต ฯ ๒ ยุ. ภวตณฺหาย ... ฯ
ปณฺณาสกาสงฺคหิโต วคฺโค
ติกวคฺโค ปฐโม
[๓๗๘] ๑๐๗ ตโยเม ภิกฺขเว ธมฺมา กตเม ตโย ราโค โทโส
โมโห อิเม โข ภิกฺขเว ตโย ธมฺมา อิเมสํ โข ภิกฺขเว
ติณฺณํ ธมฺมานํ ปหานาย ตโย ธมฺมา ภาเวตพฺพา กตเม ตโย
ราคสฺส ปหานาย อสุภา ภาเวตพฺพา โทสสฺส ปหานาย เมตฺตา
ภาเวตพฺพา โมหสฺส ปหานาย ปญฺญา ภาเวตพฺพา อิเมสํ โข
ภิกฺขเว ติณฺณํ ธมฺมานํ ปหานาย อิเม ตโย ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
[๓๗๙] ๑๐๘ ตโยเม ภิกฺขเว ธมฺมา กตเม ตโย กายทุจฺจริตํ
วจีทุจฺจริตํ มโนทุจฺจริตํ อิเม โข ภิกฺขเว ตโย ธมฺมา อิเมสํ
โข ภิกฺขเว ติณฺณํ ธมฺมานํ ปหานาย ตโย ธมฺมา ภาเวตพฺพา
กตเม ตโย กายทุจฺจริตสฺส ปหานาย กายสุจริตํ ภาเวตพฺพํ วจีทุจฺจริตสฺส
ปหานาย วจีสุจริตํ ภาเวตพฺพํ มโนทุจฺจริตสฺส ปหานาย
มโนสุจริตํ ภาเวตพฺพํ อิเมสํ โข ภิกฺขเว ติณฺณํ ธมฺมานํ ปหานาย
อิเม ตโย ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
[๓๘๐] ๑๐๙ ตโยเม ภิกฺขเว ธมฺมา กตเม ตโย กามวิตกฺโก
พฺยาปาทวิตกฺโก วิหึสาวิตกฺโก อิเม โข ภิกฺขเว ตโย ธมฺมา
อิเมสํ โข ภิกฺขเว ติณฺณํ ธมฺมานํ ปหานาย ตโย ธมฺมา ภาเวตพฺพา
กตเม ตโย กามวิตกฺกสฺส ปหานาย เนกฺขมฺมวิตกฺโก ภาเวตพฺโพ
พฺยาปาทวิตกฺกสฺส ปหานาย อพฺยาปาทวิตกฺโก ภาเวตพฺโพ
วิหึสาวิตกฺกสฺส ปหานาย อวิหึสาวิตกฺโก ภาเวตพฺโพ อิเมสํ โข
ภิกฺขเว ติณฺณํ ธมฺมานํ ปหานาย อิเม ตโย ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
[๓๘๑] ๑๑๐ ตโยเม ภิกฺขเว ธมฺมา กตเม ตโย กามสญฺญา
พฺยาปาทสญฺญา วิหึสาสญฺญา อิเม โข ภิกฺขเว ตโย ธมฺมา
อิเมสํ โข ภิกฺขเว ติณฺณํ ธมฺมานํ ปหานาย ตโย ธมฺมา ภาเวตพฺพา
กตเม ตโย กามสญฺญาย ปหานาย เนกฺขมฺมสญฺญา ภาเวตพฺพา
พฺยาปาทสญฺญาย ปหานาย อพฺยาปาทสญฺญา ภาเวตพฺพา วิหึสาสญฺญาย
ปหานาย อวิหึสาสญฺญา ภาเวตพฺพา อิเมสํ โข ภิกฺขเว
ติณฺณํ ธมฺมานํ ปหานาย อิเม ตโย ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
[๓๘๒] ๑๑๑ ตโยเม ภิกฺขเว ธมฺมา กตเม ตโย กามธาตุ
พฺยาปาทธาตุ วิหึสาธาตุ อิเม โข ภิกฺขเว ตโย ธมฺมา อิเมสํ
โข ภิกฺขเว ติณฺณํ ธมฺมานํ ปหานาย ตโย ธมฺมา ภาเวตพฺพา
กตเม ตโย กามธาตุยา ปหานาย เนกฺขมฺมธาตุ ภาเวตพฺพา
พฺยาปาทธาตุยา ปหานาย อพฺยาปาทธาตุ ภาเวตพฺพา วิหึสาธาตุยา
ปหานาย อวิหึสาธาตุ ภาเวตพฺพา อิเมสํ โข ภิกฺขเว ติณฺณํ ธมฺมานํ
ปหานาย อิเม ตโย ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
[๓๘๓] ๑๑๒ ตโยเม ภิกฺขเว ธมฺมา กตเม ตโย อสฺสาททิฏฺฐิ
อตฺตานุทิฏฺฐิ มิจฺฉาทิฏฺฐิ อิเม โข ภิกฺขเว ตโย ธมฺมา อิเมสํ
โข ภิกฺขเว ติณฺณํ ธมฺมานํ ปหานาย ตโย ธมฺมา ภาเวตพฺพา กตเม
ตโย อสฺสาททิฏฺฐิยา ปหานาย อนิจฺจสญฺญา ภาเวตพฺพา อตฺตานุทิฏฺฐิยา
ปหานาย อนตฺตสญฺญา ภาเวตพฺพา มิจฺฉาทิฏฺฐิยา ปหานาย
สมฺมาทิฏฺฐิ ภาเวตพฺพา อิเมสํ โข ภิกฺขเว ติณฺณํ ธมฺมานํ ปหานาย
อิเม ตโย ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
[๓๘๔] ๑๑๓ ตโยเม ภิกฺขเว ธมฺมา กตเม ตโย อรติ วิหึสา ๑-
อธมฺมจริยา อิเม โข ภิกฺขเว ตโย ธมฺมา อิเมสํ โข ภิกฺขเว
ติณฺณํ ธมฺมานํ ปหานาย ตโย ธมฺมา ภาเวตพฺพา กตเม ตโย
อรติยา ปหานาย มุทิตา ภาเวตพฺพา วิหึสาย ๑- ปหานาย อวิหึสา
ภาเวตพฺพา อธมฺมจริยาย ปหานาย ธมฺมจริยา ภาเวตพฺพา อิเมสํ
โข ภิกฺขเว ติณฺณํ ธมฺมานํ ปหานาย อิเม ตโย ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
[๓๘๕] ๑๑๔ ตโยเม ภิกฺขเว ธมฺมา กตเม ตโย อสนฺตุฏฺฐิตา
อสมฺปชญฺญํ มหิจฺฉตา อิเม โข ภิกฺขเว ตโย ธมฺมา อิเมสํ
โข ภิกฺขเว ติณฺณํ ธมฺมานํ ปหานาย ตโย ธมฺมา ภาเวตพฺพา
กตเม ตโย อสนฺตุฏฺฐิตาย ปหานาย สนฺตุฏฺฐิตา ภาเวตพฺพา
อสมฺปชญฺญสฺส ปหานาย สมฺปชญฺญํ ภาเวตพฺพํ มหิจฺฉตาย ปหานาย
อปฺปิจฺฉตา ภาเวตพฺพา อิเมสํ โข ภิกฺขเว ติณฺณํ ธมฺมานํ ปหานาย
อิเม ตโย ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
[๓๘๖] ๑๑๕ ตโยเม ภิกฺขเว ธมฺมา กตเม ตโย โทวจสฺสตา
ปาปมิตฺตตา เจตโส วิกฺเขโป อิเม โข ภิกฺขเว ตโย ธมฺมา
@เชิงอรรถ: ๑ โป. วิเหสา ... ฯ
อิเมสํ โข ภิกฺขเว ติณฺณํ ธมฺมานํ ปหานาย ตโย ธมฺมา ภาเวตพฺพา
กตเม ตโย โทวจสฺสตาย ปหานาย โสวจสฺสตา ภาเวตพฺพา ปาปมิตฺตตาย
ปหานาย กลฺยาณมิตฺตตา ภาเวตพฺพา เจตโส วิกฺเขปสฺส
ปหานาย อานาปานสฺสติ ภาเวตพฺพา อิเมสํ โข ภิกฺขเว ติณฺณํ
ธมฺมานํ ปหานาย อิเม ตโย ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
[๓๘๗] ๑๑๖ ตโยเม ภิกฺขเว ธมฺมา กตเม ตโย อุทฺธจฺจํ
อสํวโร ปมาโท อิเม โข ภิกฺขเว ตโย ธมฺมา อิเมสํ โข ภิกฺขเว
ติณฺณํ ธมฺมานํ ปหานาย ตโย ธมฺมา ภาเวตพฺพา กตเม ตโย
อุทฺธจฺจสฺส ปหานาย สมโถ ภาเวตพฺโพ อสํวรสฺส ปหานาย สํวโร
ภาเวตพฺโพ ปมาทสฺส ปหานาย อปฺปมาโท ภาเวตพฺโพ อิเมสํ
โข ภิกฺขเว ติณฺณํ ธมฺมานํ ปหานาย อิเม ตโย ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
ติกวคฺโค ปฐโม ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
ราคทุจฺจริตวิตกฺก สญฺญาธาตูติ ปวุจฺจติ ๑-
อสฺสาทอรติ ตุฏฺฐิ ทุเว จ ๒- อุทฺธจฺเจน วคฺโคติ ฯ
-------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. วุจฺจติ ฯ ๒ ยุ. โทวจ ... ฯ
วคฺคาสงฺคหิตา สุตฺตนฺตา
[๓๘๘] ๑๑๗ ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ กาเย กายานุปสฺสี
วิหริตุํ กตเม ฉ กมฺมารามตํ ภสฺสารามตํ นิทฺทารามตํ
สงฺคณิการามตํ อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวารตํ โภชเน อมตฺตญฺญุตํ
อิเม โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ กาเย กายานุปสฺสี
วิหริตุํ ฯ
[๓๘๙] ๑๑๘ ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ กาเย กายานุปสฺสี
วิหริตุํ กตเม ฉ กมฺมารามตํ ภสฺสารามตํ นิทฺทารามตํ สงฺคณิการามตํ
อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวารตํ โภชเน อมตฺตญฺญุตํ อิเม
โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ กาเย กายานุปสฺสี วิหริตุนฺติ ฯ
[๓๙๐] ๑๑๙ ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ อชฺฌตฺตํ กาเย
กายานุปสฺสี วิหริตุํ ฯเปฯ พหิทฺธา กาเย อชฺฌตฺตพหิทฺธา กาเย
[๓๙๑] ๑๒๐ ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ เวทนาสุ
เวทนานุปสฺสี วิหริตุํ ฯเปฯ อชฺฌตฺตํ เวทนาสุ พหิทฺธา เวทนาสุ
อชฺฌตฺตพหิทฺธา เวทนาสุ
[๓๙๒] ๑๒๑ ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสี
วิหริตุํ ฯเปฯ อชฺฌตฺตํ จิตฺเต พหิทฺธา จิตฺเต อชฺฌตฺตพหิทฺธา จิตฺเต
[๓๙๓] ๑๒๒ ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสี วิหริตุํ ฯเปฯ อชฺฌตฺตํ ธมฺเมสุ พหิทฺธา ธมฺเมสุ
อชฺฌตฺตพหิทฺธา ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหริตุํ กตเม ฉ กมฺมารามตํ
ภสฺสารามตํ นิทฺทารามตํ สงฺคณิการามตํ อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวารตํ
โภชเน อมตฺตญฺญุตํ อิเม โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺเม อปฺปหาย อภพฺโพ
อชฺฌตฺตพหิทฺธา ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหริตุํ ฯ
[๓๙๔] ๑๒๓ ฉ ภิกฺขเว ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ อชฺฌตฺตพหิทฺธา
ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหริตุํ กตเม ฉ กมฺมารามตํ ฯเปฯ โภชเน
อมตฺตญฺญุตํ อิเม โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺเม ปหาย ภพฺโพ อชฺฌตฺตพหิทฺธา
ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหริตุนฺติ ฯ
[๓๙๕] ๑๒๔ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ตปุสฺโส คหปติ
ตถาคเต นิฏฺฐงฺคโต อมตทฺทโส อมตํ สจฺฉิกตฺวา อิริยติ กตเมหิ
ฉหิ พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สงฺเฆ
อเวจฺจปฺปสาเทน อริเยน สีเลน อริเยน ญาเณน อริยาย วิมุตฺติยา
อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ตปุสฺโส คหปติ
ตถาคเต นิฏฺฐงฺคโต อมตทฺทโส อมตํ สจฺฉิกตฺวา อิริยตีติ ฯ
[๓๙๖] ๑๒๕ ฉหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภลฺลิโก คหปติ ..
สุทตฺโต คหปติ อนาถปิณฺฑิโก .. จิตฺโต คหปติ มจฺฉิกาสณฺฑิโก ..
หตฺถโก อาฬวโก .. มหานาโม สกฺโก .. อุคฺโค คหปติ เวสาลิโก ..
อุคฺคโต คหปติ .. สูโร อมฺพฏฺโฐ .. ชีวโก โกมารภจฺโจ .. นกุลปิตา
คหปติ .. ตวกณฺณิโก คหปติ .. ปูรโณ คหปติ .. อิสิทตฺโต คหปติ ..
สนฺธาโน คหปติ .. วิชโย ๑- คหปติ .. วชฺชิยมหิโต ๒- คหปติ .. เมณฺฑโก
@เชิงอรรถ: ๑ ม. วิจโย ฯ ๒ ม. วิชยมาหิโต ฯ
คหปติ .. วาเสฏฺโฐ อุปาสโก .. อริฏฺโฐ อุปาสโก .. สาทตฺโต ๑-
อุปาสโก .. ตถาคเต นิฏฺฐงฺคโต อมตทฺทโส อมตํ สจฺฉิกตฺวา อิริยติ
กตเมหิ ฉหิ พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สงฺเฆ
อเวจฺจปฺปสาเทน อริเยน สีเลน อริเยน ญาเณน อริยาย วิมุตฺติยา
อิเมหิ โข ภิกฺขเว ฉหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต สาทตฺโต ๑- อุปาสโก
ตถาคเต นิฏฺฐงฺคโต อมตทฺทโส อมตํ สจฺฉิกตฺวา อริยตีติ ฯ
[๓๙๗] ๑๒๖ ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย ฉ ธมฺมา ภาเวตพฺพา
กตเม ฉ ทสฺสนานุตฺตริยํ สวนานุตฺตริยํ ลาภานุตฺตริยํ
สิกฺขานุตฺตริยํ ปาริจริยานุตฺตริยํ อนุสฺสตานุตฺตริยํ ราคสฺส
ภิกฺขเว อภิญฺญาย อิเม ฉ ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
[๓๙๘] ๑๒๗ ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย ฉ ธมฺมา ภาเวตพฺพา
กตเม ฉ พุทฺธานุสฺสติ ธมฺมานุสฺสติ สงฺฆานุสฺสติ สีลานุสฺสติ
จาคานุสฺสติ เทวตานุสฺสติ ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย อิเม
ฉ ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
[๓๙๙] ๑๒๘ ราคสฺส ภิกฺขเว อภิญฺญาย ฉ ธมฺมา ภาเวตพฺพา
กตเม ฉ อนิจฺจสญฺญา อนิจฺเจ ทุกฺขสญฺญา ทุกฺเข อนตฺตสญฺญา
ปหานสญฺญา วิราคสญฺญา นิโรธสญฺญา ราคสฺส ภิกฺขเว
อภิญฺญาย อิเม ฉ ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ
[๔๐๐] ๑๒๙ ราคสฺส ภิกฺขเว ปริญฺญาย ฯเปฯ ปริกฺขยาย ปหานาย
ขยาย วยาย วิราคาย นิโรธาย จาคาย ปฏินิสฺสคฺคาย อิเม ๒- ฉ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สารคฺโค ฯ ๒ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
ธมฺมา ภาเวตพฺพา ฯเปฯ
[๔๐๑] ๑๓๐ โทสสฺส โมหสฺส โกธสฺส อุปนาหสฺส มกฺขสฺส ปฬาสสฺส
อิสฺสาย มจฺฉริยสฺส มายาย สาเถยฺยสฺส ถมฺภสฺส สารมฺภสฺส มานสฺส
อติมานสฺส มทสฺส ปมาทสฺส อภิญฺญาย ปริญฺญาย ปริกฺขยาย
ปหานาย ขยาย วยาย วิราคาย นิโรธาย จาคาย ปฏินิสฺสคฺคาย ฯเปฯ
อิเม โข ภิกฺขเว ฉ ธมฺมา ภาเวตพฺพาติ ฯ อิทมโวจ ภควา ฯ
อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ฯ
ฉกฺกนิปาโต นิฏฺฐิโต ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๒ หน้าที่ ๒๖๕-๕๐๓.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=22&item=195&items=207
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=22&item=195&items=207&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=22&item=195&items=207
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=22&item=195&items=207
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=22&i=195
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๒
https://84000.org/tipitaka/read/?index_22
https://84000.org/tipitaka/english/?index_22
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
