พระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๔ ภาษาบาลี อักษรไทย
พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๖ สุตฺต. ม. อุปริปณฺณาสกํ

                      มหาปุณฺณมสุตฺตํ
     [๑๒๐]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ  สมยํ  ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
ปุพฺพาราเม   มิคารมาตุ  ปาสาเท  ฯ  เตน  โข  ปน  สมเยน  ภควา
ตทหุโปสเถ   ปณฺณรเส   ปุณฺณาย   ปุณฺณมาย   รตฺติยา  ภิกฺขุสงฺฆปริวุโต
อพฺโภกาเส    นิสินฺโน    โหติ    ฯ    อถ   โข   อญฺญตโร   ภิกฺขุ
อุฏฺฐายาสนา   เอกํสํ  จีวรํ  กตฺวา  เยน  ภควา  เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา
ภควนฺตํ   เอตทโวจ   ปุจฺเฉยฺยาหํ   ภนฺเต   ภควนฺตํ   กิญฺจิเทว  เทสํ
สเจ   เม   ภควา   โอกาสํ   กโรติ   ปญฺหสฺส  เวยฺยากรณายาติ  ฯ
เตนหิ ตฺวํ ภิกฺขุ สเก อาสเน นิสีทิตฺวา ปุจฺฉ ยทากงฺขสีติ ฯ
     [๑๒๑]   อถ  โข  โส  ภิกฺขุ  สเก  อาสเน  นิสีทิตฺวา  ภควนฺตํ
เอตทโวจ    อิเม   นุ   โข   ภนฺเต   ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา   เสยฺยถีทํ
รูปูปาทานกฺขนฺโธ        เวทนูปาทานกฺขนฺโธ        สญฺญูปาทานกฺขนฺโธ
สงฺขารูปาทานกฺขนฺโธ   วิญฺญาณูปาทานกฺขนฺโธติ   ฯ   อิเม   โข   ภิกฺขุ
ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา    เสยฺยถีทํ   รูปูปาทานกฺขนฺโธ   เวทนูปาทานกฺขนฺโธ
สญฺญูปาทานกฺขนฺโธ    สงฺขารูปาทานกฺขนฺโธ   วิญฺญาณูปาทานกฺขนฺโธติ   ฯ
สาธุ  ภนฺเตติ  โข  โส  ภิกฺขุ  ภควโต  ภาสิตํ  อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา
ภควนฺตํ   อุตฺตรึ   ปญฺหํ   ปุจฺฉิ   อิเม  ปน  ภนฺเต  ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา
กึมูลกาติ   ฯ   อิเม   โข   ภิกฺขุ  ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา  ฉนฺทมูลกาติ  ฯ
ตญฺเญว    นุ    โข    ภนฺเต    อุปาทานํ   เต   ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา
อุทาหุ     อญฺญตฺร     ปญฺจุปาทานกฺขนฺเธหิ    อุปาทานนฺติ    ฯ    น
โข    ภิกฺขุ    ตญฺเญว    อุปาทานํ   เต   ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา   นาปิ
อญฺญตฺร     ปญฺจุปาทานกฺขนฺเธหิ     อุปาทานํ     โย    โข    ภิกฺขุ
ปญฺจุปาทานกฺขนฺเธสุ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ อุปาทานนฺติ ฯ
     [๑๒๒]   สิยา   ปน   ภนฺเต   สา   ๑-   ปญฺจุปาทานกฺขนฺเธสุ
ฉนฺทราคเวมตฺตตาติ  ฯ  สิยา  ภิกฺขูติ  ภควา  อโวจ อิธ ภิกฺขุ เอกจฺจสฺส
เอวํ  โหติ  เอวํรูโป  สิยํ  อนาคตมทฺธานํ เอวํเวทโน สิยํ อนาคตมทฺธานํ
เอวํสญฺโญ   สิยํ   อนาคตมทฺธานํ   เอวํสงฺขาโร   สิยํ   อนาคตมทฺธานํ
เอวํ    วิญฺญาโณ    สิยํ    อนาคตมทฺธานนฺติ    เอวํ    โข    ภิกฺขุ
สิยา ๒- ปญฺจุปาทานกฺขนฺเธสุ ฉนฺทราคเวมตฺตตาติ ฯ
     [๑๒๓]   กิตฺตาวตา  ปน  ภนฺเต  ขนฺธานํ  ขนฺธาธิวจนํ  โหตีติ  ฯ
ยงฺกิญฺจิ   ภิกฺขุ   รูปํ   อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ   อชฺฌตฺตํ   วา   พหิทฺธา
วา  โอฬาริกํ  วา  สุขุมํ  วา  หีนํ  วา  ปณีตํ  วา  ยํ  ทูเร  สนฺติเก
วา  อยํ  รูปกฺขนฺโธ  ยากาจิ  เวทนา  ... ยากาจิ สญฺญา ... เยเกจิ
สงฺขารา    ...   ยงฺกิญฺจิ   วิญฺญาณํ   อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ   อชฺฌตฺตํ
วา   พหิทฺธา  วา  โอฬาริกํ  วา  สุขุมํ  วา  หีนํ  วา  ปณีตํ  วา  ยํ
ทูเร   สนฺติเก   วา   อยํ   วิญฺญาณกฺขนฺโธ   เอตฺตาวตา   โข  ภิกฺขุ
ขนฺธานํ ขนฺธาธิวจนํ โหตีติ ฯ
     [๑๒๔]   โก   นุ  โข  ภนฺเต  เหตุ  โก  ปจฺจโย  รูปกฺขนฺธสฺส
ปญฺญาปนาย   โก   เหตุ   โก   ปจฺจโย  เวทนากฺขนฺธสฺส  ปญฺญาปนาย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สา อิติ น ทิสฺสติ ฯ  ๒ ยุ. สิยาติ นตฺถิ ฯ
โก     เหตุ     โก     ปจฺจโย     สญฺญากฺขนฺธสฺส     ปญฺญาปนาย
โก   เหตุ   โก   ปจฺจโย   สงฺขารกฺขนฺธสฺส   ปญฺญาปนาย  โก  เหตุ
โก   ปจฺจโย   วิญฺญาณกฺขนฺธสฺส   ปญฺญาปนายาติ   ฯ   จตฺตาโร   โข
ภิกฺขุ   มหาภูตา   เหตุ   จตฺตาโร   มหาภูตา   ปจฺจโย   รูปกฺขนฺธสฺส
ปญฺญาปนาย    ผสฺโส    เหตุ    ผสฺโส    ปจฺจโย    เวทนากฺขนฺธสฺส
ปญฺญาปนาย     ผสฺโส    เหตุ    ผสฺโส    ปจฺจโย    สญฺญากฺขนฺธสฺส
ปญฺญาปนาย    ผสฺโส    เหตุ    ผสฺโส    ปจฺจโย    สงฺขารกฺขนฺธสฺส
ปญฺญาปนาย    นามรูปํ    โข    ภิกฺขุ    เหตุ    นามรูปํ    ปจฺจโย
วิญฺญาณกฺขนฺธสฺส ปญฺญาปนายาติ ฯ
     [๑๒๕]   กถํ   ปน   ภนฺเต  สกฺกายทิฏฺฐิ  โหตีติ  ฯ  อิธ  ภิกฺขุ
อสฺสุตวา    ปุถุชฺชโน    อริยานํ    อทสฺสาวี   อริยธมฺมสฺส   อโกวิโท
อริยธมฺเม   อวินีโต   สปฺปุริสานํ   อทสฺสาวี   สปฺปุริสธมฺมสฺส  อโกวิโท
สปฺปุริสธมฺเม    อวินีโต    รูปํ   อตฺตโต   สมนุปสฺสติ   รูปวนฺตํ   วา
อตฺตานํ   อตฺตนิ   วา   รูปํ   รูปสฺมึ   วา   อตฺตานํ  เวทนํ  อตฺตโต
สมนุปสฺสติ  เวทนาวนฺตํ  วา  อตฺตานํ  อตฺตนิ  วา  เวทนํ  เวทนาย วา
อตฺตานํ    สญฺญํ    อตฺตโต    สมนุปสฺสติ   สญฺญาวนฺตํ   วา   อตฺตานํ
อตฺตนิ    วา    สญฺญํ   สญฺญาย   วา   อตฺตานํ   สงฺขาเร   อตฺตโต
สมนุปสฺสติ  สงฺขารวนฺตํ  วา  อตฺตานํ  อตฺตนิ  วา  สงฺขาเร  สงฺขาเรสุ
วา    อตฺตานํ    วิญฺญาณํ    อตฺตโต   สมนุปสฺสติ   วิญฺญาณวนฺตํ   วา
อตฺตานํ    อตฺตนิ   วา   วิญฺญาณํ   วิญฺญาณสฺมึ   วา   อตฺตานํ   เอวํ
โข ภิกฺขุ สกฺกายทิฏฺฐิ โหตีติ ฯ
     [๑๒๖]   กถํ  ปน  ภนฺเต  สกฺกายทิฏฺฐิ  น  โหตีติ  ฯ  อิธ  ภิกฺขุ
สุตวา   อริยสาวโก  อริยานํ  ทสฺสาวี  อริยธมฺมสฺส  โกวิโท  อริยธมฺเม
สุวินีโต   สปฺปุริสานํ   ทสฺสาวี   สปฺปุริสธมฺมสฺส   โกวิโท  สปฺปุริสธมฺเม
สุวินีโต   น   รูปํ   อตฺตโต  สมนุปสฺสติ  น  รูปวนฺตํ  วา  อตฺตานํ  น
อตฺตนิ   วา   รูปํ   น   รูปสฺมึ   วา   อตฺตานํ   น  เวทนํ  อตฺตโต
สมนุปสฺสติ   น   เวทนาวนฺตํ   วา   อตฺตานํ   น  อตฺตนิ  วา  เวทนํ
น   เวทนาย   วา   อตฺตานํ   น   สญฺญํ   อตฺตโต   สมนุปสฺสติ   น
สญฺญาวนฺตํ   วา   อตฺตานํ   น   อตฺตนิ   วา  สญฺญํ  น  สญฺญาย  วา
อตฺตานํ   น   สงฺขาเร   อตฺตโต   สมนุปสฺสติ   น   สงฺขารวนฺตํ  วา
อตฺตานํ   น   อตฺตนิ   วา  สงฺขาเร  น  สงฺขาเรสุ  วา  อตฺตานํ  น
วิญฺญาณํ   อตฺตโต   สมนุปสฺสติ   น   วิญฺญาณวนฺตํ   วา   อตฺตานํ   น
อตฺตนิ   วา   วิญฺญาณํ   น   วิญฺญาณสฺมึ   วา   อตฺตานํ   เอวํ   โข
ภิกฺขุ สกฺกายทิฏฺฐิ น โหตีติ ฯ
     [๑๒๗]   โก  นุ  โข  ภนฺเต  รูเป  อสฺสาโท  โก  อาทีนโว  กึ
นิสฺสรณํ    โก   เวทนาย   อสฺสาโท   โก   อาทีนโว   กึ   นิสฺสรณํ
โก   สญฺญาย   อสฺสาโท   โก  อาทีนโว  กึ  นิสฺสรณํ  โก  สงฺขาเรสุ
อสฺสาโท   โก   อาทีนโว   กึ   นิสฺสรณํ   โก   วิญฺญาเณ   อสฺสาโท
โก   อาทีนโว   กึ   นิสฺสรณนฺติ   ฯ   ยํ   โข   ภิกฺขุ   รูปํ  ปฏิจฺจ
อุปฺปชฺชติ   สุขํ   โสมนสฺสํ   อยํ   รูเป   อสฺสาโท   ยํ   รูปํ  อนิจฺจํ
ทุกฺขํ   วิปริณามธมฺมํ   อยํ   รูเป  อาทีนโว  โย  รูเป  ฉนฺทราควินโย
ฉนฺทราคปฺปหานํ    อิทํ   รูเป   นิสฺสรณํ   ยญฺจ   ๑-   ภิกฺขุ   เวทนํ
ปฏิจฺจ   อุปฺปชฺชติ   สุขํ   โสมนสฺสํ   อยํ   เวทนาย   อสฺสาโท   ยา
เวทนา   อนิจฺจา   ทุกฺขา   วิปริณามธมฺมา   อยํ   เวทนาย  อาทีนโว
โย    เวทนาย    ฉนฺทราควินโย    ฉนฺทราคปฺปหานํ   อิทํ   เวทนาย
นิสฺสรณํ    ยญฺจ    ภิกฺขุ   สญฺญํ   ปฏิจฺจ   อุปฺปชฺชติ   สุขํ   โสมนสฺสํ
อยํ   สญฺญาย   อสฺสาโท   ยา  สญฺญา  อนิจฺจา  ทุกฺขา  วิปริณามธมฺมา
อยํ     สญฺญาย     อาทีนโว     โย     สญฺญาย     ฉนฺทราควินโย
ฉนฺทราคปฺปหานํ    อิทํ    สญฺญาย   นิสฺสรณํ   ยญฺจ   ภิกฺขุ   สงฺขาเร
ปฏิจฺจ   อุปฺปชฺชติ   สุขํ   โสมนสฺสํ   อยํ   สงฺขาเรสุ   อสฺสาโท  เย
สงฺขารา   อนิจฺจา   ทุกฺขา   วิปริณามธมฺมา  อยํ  สงฺขาเรสุ  อาทีนโว
โย    สงฺขาเรสุ   ฉนฺทราควินโย   ฉนฺทราคปฺปหานํ   อิทํ   สงฺขาเรสุ
นิสฺสรณํ   ยญฺจ   ภิกฺขุ   วิญฺญาณํ   ปฏิจฺจ   อุปฺปชฺชติ   สุขํ   โสมนสฺสํ
อยํ   วิญฺญาเณ   อสฺสาโท   ยํ   วิญฺญาณํ   อนิจฺจํ  ทุกฺขํ  วิปริณามธมฺมํ
อยํ     วิญฺญาเณ     อาทีนโว     โย    วิญฺญาเณ    ฉนฺทราควินโย
ฉนฺทราคปฺปหานํ อิทํ วิญฺญาเณ นิสฺสรณนฺติ ฯ
     [๑๒๘]   กถํ  ปน  ภนฺเต ชานโต กถํ ปสฺสโต อิมสฺมิญฺจ สวิญฺญาณเก
กาเย    พหิทฺธา    จ    สพฺพนิมิตฺเตสุ    อหงฺการมมงฺการมานานุสยา
น    โหนฺตีติ    ฯ    ยงฺกิญฺจิ    ภิกฺขุ    รูปํ   อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ
อชฺฌตฺตํ   วา  พหิทฺธา  วา  โอฬาริกํ  วา  สุขุมํ  วา  หีนํ  วา  ปณีตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ยํ โข ฯ
วา   ยํ   ทูเร   สนฺติเก   วา   สพฺพํ   รูปํ  เนตํ  มม  เนโสหมสฺมิ
น    เมโส    อตฺตาติ    เอวเมตํ   ยถาภูตํ   สมฺมปฺปญฺญาย   ปสฺสติ
ยากาจิ  เวทนา  ... ยากาจิ สญฺญา ... เยเกจิ สงฺขารา ... ยงฺกิญฺจิ
วิญฺญาณํ     อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ    อชฺฌตฺตํ    วา    พหิทฺธา    วา
โอฬาริกํ   วา   สุขุมํ   วา   หีนํ  วา  ปณีตํ  วา  ยํ  ทูเร  สนฺติเก
วา   สพฺพํ   วิญฺญาณํ   เนตํ   มม   เนโสหมสฺมิ   น  เมโส  อตฺตาติ
เอวเมตํ   ยถาภูตํ   สมฺมปฺปญฺญาย   ปสฺสติ   เอวํ  โข  ภิกฺขุ  ชานโต
เอวํ    ปสฺสโต    อิมสฺมิญฺจ    สวิญฺญาณเก    กาเย    พหิทฺธา   จ
สพฺพนิมิตฺเตสุ อหงฺการมมงฺการมานานุสยา น โหนฺตีติ ฯ
     [๑๒๙]   อถ  โข  อญฺญตรสฺส  ภิกฺขุโน  เอวํ  เจตโส  ปริวิตกฺโก
อุทปาทิ   อิติ   กิร   โภ   รูปํ   อนตฺตา   เวทนา   อนตฺตา  สญฺญา
อนตฺตา     สงฺขารา    อนตฺตา    วิญฺญาณํ    อนตฺตา    อนตฺตกตานิ
กมฺมานิ  กมตฺตานํ  ๑-  ผุสิสฺสนฺตีติ  ฯ  อถ  โข  ภควา  ตสฺส  ภิกฺขุโน
เจตสา    เจโต    ปริวิตกฺกมญฺญาย   ภิกฺขู   อามนฺเตสิ   ฐานํ   โข
ปเนตํ  ภิกฺขเว  วิชฺชติ  ยํ  อิเธกจฺโจ  โมฆปุริโส  อวิทฺธา  อวิชฺชาคโต
ตณฺหาธิปเตยฺเยน   เจตสา   สตฺถุ   สาสนํ  อภิธาวิตพฺพํ  ๒-  มญฺเญยฺย
อิติ   กิร   โภ   รูปํ   อนตฺตา   เวทนา   อนตฺตา   สญฺญา  อนตฺตา
สงฺขารา     อนตฺตา    วิญฺญาณํ    อนตฺตา    อนตฺตกตานิ    กมฺมานิ
กมตฺตานํ   ผุสิสฺสนฺตีติ   ปฏิปุจฺฉามิ   ๓-   วินีตา   โข   เม   ตุเมฺห
@เชิงอรรถ: ๑ โป. กตมตฺตานํ ฯ ๒ ม. ยุ. อติธาวิตพฺพํ ฯ โป. อธิธาวิตพฺพํ ฯ
@๓ สี. ปฏิจฺจ ฯ ม. ปฏิวินีตา ฯ
ภิกฺขเว   ตตฺร   ตตฺร   ธมฺเมสุ   ตํ   กึ  มญฺญถ  ภิกฺขเว  รูปํ  นิจฺจํ
วา   อนิจฺจํ   วาติ   ฯ   อนิจฺจํ   ภนฺเต  ฯ  ยมฺปนานิจฺจํ  ทุกฺขํ  วา
ตํ   สุขํ   วาติ  ฯ  ทุกฺขํ  ภนฺเต  ฯ  ยมฺปนานิจฺจํ  ทุกฺขํ  วิปริณามธมฺมํ
กลฺลํ    นุ    ตํ    สมนุปสฺสิตุํ    เอตํ    มม   เอโสหมสฺมิ   เอโส
เม   อตฺตาติ   ฯ   โน   เหตํ   ภนฺเต   ฯ  ตํ  กึ  มญฺญถ  ภิกฺขเว
เวทนา   ฯเปฯ   สญฺญา   ...   สงฺขารา  ...  วิญฺญาณํ  นิจฺจํ  วา
อนิจฺจํ  วาติ  ฯ  อนิจฺจํ  ภนฺเต  ฯ  ยมฺปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ
ทุกฺขํ   ภนฺเต   ฯ   ยมฺปนานิจฺจํ   ทุกฺขํ   วิปริณามธมฺมํ   กลฺลํ  นุ  ตํ
สมนุปสฺสิตุํ  เอตํ  มม  เอโสหมสฺมิ  เอโส  เม  อตฺตาติ  ฯ  โน  เหตํ
ภนฺเต   ฯ   ตสฺมาติห   ภิกฺขเว   ยงฺกิญฺจิ   รูปํ  อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ
อชฺฌตฺตํ  วา  พหิทฺธา  วา  โอฬาริกํ  วา  สุขุมํ  วา  หีนํ วา ปณีตํ วา
ยํ  ทูเร  สนฺติเก  วา  สพฺพํ  รูปํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ
เอวเมตํ   ยถาภูตํ   สมฺมปฺปญฺญาย  ทฏฺฐพฺพํ  ฯ  ยากาจิ  เวทนา  ...
ยากาจิ   สญฺญา   ...   เยเกจิ   สงฺขารา   ...  ยงฺกิญฺจิ  วิญฺญาณํ
อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ   อชฺฌตฺตํ   วา   พหิทฺธา   วา   โอฬาริกํ   วา
สุขุมํ  วา  หีนํ  วา  ปณีตํ  วา  ยํ  ทูเร  สนฺติเก  วา  สพฺพํ  วิญฺญาณํ
เนตํ   มม   เนโสหมสฺมิ   น   เมโส   อตฺตาติ   เอวเมตํ   ยถาภูตํ
สมฺมปฺปญฺญาย   ทฏฺฐพฺพํ   ฯ   เอวํ  ปสฺสํ  ภิกฺขเว  สุตวา  อริยสาวโก
รูปสฺมึปิ    นิพฺพินฺทติ    เวทนายปิ    นิพฺพินฺทติ    สญฺญายปิ   นิพฺพินฺทติ
สงฺขาเรสุปิ      นิพฺพินฺทติ      วิญฺญาณสฺมึปิ     นิพฺพินฺทติ     นิพฺพินฺทํ
วิรชฺชติ    วิราคา    วิมุจฺจติ    วิมุตฺตสฺมึ    วิมุตฺตมิติ   ญาณํ   โหติ
ขีณา   ชาติ   วุสิตํ   พฺรหฺมจริยํ   กตํ   กรณียํ   นาปรํ  อิตฺถตฺตายาติ
ปชานาตีติ ฯ
     อิทมโวจ    ภควา    อตฺตมนา   เต   ภิกฺขู   ภควโต   ภาสิตํ
อภินนฺทุนฺติ   ๑-   ฯ   อิมสฺมิญฺจ   ๒-  ปน  เวยฺยากรณสฺมึ  ภญฺญมาเน
สฏฺฐิมตฺตานํ ภิกฺขูนํ อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตานิ วิมุจฺจึสูติ ฯ
                 มหาปุณฺณมสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ นวมํ ฯ
                       ---------
@เชิงอรรถ: ๑ สี. อภินนฺทุํ อิติ ทิสฺสติ ฯ  ๒ โป. ยุ. อิมสฺมึ โข ปน ฯ


             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๔ หน้าที่ ๑๐๑-๑๐๘.
http://84000.org/tipitaka/read/pali_item_s.php?book=14&item=120&items=10&modeTY=2
             อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_item_s.php?book=14&item=120&items=10&modeTY=2&mode=bracket
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=14&item=120&items=10&modeTY=2
             อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=14&item=120&items=10&modeTY=2
             ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=120
             The Pali Atthakatha in Thai :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=1278
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=1278
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_14