ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
     ฉบับหลวง   ฉบับมหาจุฬาฯ   บาลีอักษรไทย   PaliRoman 
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๙ ภาษาบาลี อักษรไทย พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๑ สุตฺต. ขุ. มหานิทฺเทโส

                                   ทสโม ปุราเภทสุตฺตนิทฺเทโส
     [๓๗๔]        กถํทสฺสี กถํสีโล             อุปสนฺโตติ วุจฺจติ
                       ตมฺเม โคตม ปพฺรูหิ      ปุจฺฉิโต อุตฺตมํ นรํ ฯ
     [๓๗๕]   กถํทสฺสี    กถํสีโล   อุปสนฺโตติ   วุจฺจตีติ   กถํทสฺสีติ
กีทิเสน   ทสฺสเนน   สมนฺนาคโต  กึสณฺฐิเตน  กึปกาเรน  กึปฏิภาเคนาติ
กถํทสฺสี    ฯ   กถํสีโลติ   กีทิเสน   สีเลน   สมนฺนาคโต   กึสณฺฐิเตน
กึปกาเรน   กึปฏิภาเคนาติ   กถํทสฺสี   กถํสีโล  ฯ  อุปสนฺโตติ  วุจฺจตีติ
สนฺโต   [๑]-   วูปสนฺโต   นิพฺพุโต   ปฏิปฺปสฺสทฺโธติ   วุจฺจติ  ปวุจฺจติ
กถิยติ     ภณิยติ    ทีปิยติ    โวหริยติ    ฯ    กถํทสฺสีติ    อธิปญฺญํ
ปุจฺฉติ    ฯ    กถํสีโลติ   อธิสีลํ   ปุจฺฉติ   ฯ   อุปสนฺโตติ   อธิจิตฺตํ
ปุจฺฉตีติ กถํทสฺสี กถํสีโล อุปสนฺโตติ วุจฺจติ ฯ
     [๓๗๖]   ตมฺเม  โคตม  ปพฺรูหีติ  ตนฺติ  ยํ  ปุจฺฉามิ  ยํ  ยาจามิ
ยํ  อชฺเฌสามิ  ยํ  ปสาเทมิ  ฯ  โคตมาติ  โส  นิมฺมิโต  พุทฺธํ  ภควนฺตํ
โคตฺเตน   อาลปติ   ฯ   ปพฺรูหีติ   พฺรูหิ  อาจิกฺข  เทเสหิ  ปญฺญาเปหิ
ปฏฺฐเปหิ วิวร วิภช อุตฺตานีกโรหิ ปกาเสหีติ ตมฺเม โคตม ปพฺรูหิ ฯ
     [๓๗๗]   ปุจฺฉิโต   อุตฺตมํ   นรนฺติ   ปุจฺฉิโตติ   ปุฏฺโฐ  ปุจฺฉิโต
ยาจิโต   อชฺเฌสิโต   ปสาทิโต   ฯ   อุตฺตมํ   นรนฺติ   อคฺคํ   เสฏฺฐํ
วิเสฏฺฐํ   ปาโมกฺขํ   อุตฺตมํ   ปวรํ   นรนฺติ   ปุจฺฉิโต  อุตฺตมํ  นรํ  ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. อุปสนฺโต ฯ
เตนาห โส นิมฺมิโต
                       กถํทสฺสี กถํสีโล            อุปสนฺโตติ วุจฺจติ
                       ตมฺเม โคตม ปพฺรูหิ       ปุจฺฉิโต อุตฺตมํ นรนฺติ ฯ
     [๓๗๘]        วีตตโณฺห ปุรา เภทา (ติ ภควา)
                       ปุพฺพมนฺตมนิสฺสิโต
                       เวมชฺเฌ นุปสงฺเขยฺโย
                       ตสฺส นตฺถิ ปุเรกฺขตํ ๑- ฯ
     [๓๗๙]   วีตตโณฺห   ปุรา  เภทาติ  ภควาติ  ๒-  ปุรา  กายสฺส
เภทา   ปุรา   อตฺตภาวสฺส   เภทา  ปุรา  กเฬวรสฺส  นิกฺเขปา  ปุรา
ชีวิตินฺทฺริยสฺส     อุปจฺเฉทา     วีตตโณฺห     วิคตตโณฺห    จตฺตตโณฺห
วนฺตตโณฺห     มุตฺตตโณฺห    ปหีนตโณฺห    ปฏินิสฺสฏฺฐตโณฺห    วีตราโค
วิคตราโค  จตฺตราโค  วนฺตราโค  มุตฺตราโค  ปหีนราโค ปฏินิสฺสฏฺฐราโค
นิจฺฉาโต    นิพฺพุโต    สีติภูโต    สุขปฏิสํเวที   พฺรหฺมภูเตน   อตฺตนา
วิหรติ   ฯ   ภควาติ   คารวาธิวจนํ  ฯ  อปิจ  ภคฺคราโคติ  ภควา  ฯ
ภคฺคโทโสติ  ภควา  ฯ  ภคฺคโมโหติ  ภควา  ฯ  ภคฺคมาโนติ  ภควา  ฯ
ภคฺคทิฏฺฐีติ    ภควา    ฯ   ภคฺคกณฺฏโกติ   ภควา   ฯ   ภคฺคกิเลโสติ
ภควา  ฯ  ภชิ  วิภชิ  ปฏิวิภชิ  ธมฺมรตนนฺติ  ภควา  ฯ ภวานํ อนฺตกโรติ
ภควา    ฯ    ภาวิตกาโยติ    ภควา   ฯ   ภาวิตสีโล   ภาวิตจิตฺโต
ภาวิตปญฺโญติ    ภควา    ฯ    ภชิ    วา   ภควา   อรญฺญวนปตฺถานิ
ปนฺตานิ    เสนาสนานิ     อปฺปสทฺทานิ    อปฺปนิคฺโฆสานิ   วิชนวาตานิ
@เชิงอรรถ:  โป. ม. ปุรกฺขตํ ฯ   ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
มนุสฺสราหเสยฺยกานิ   ปฏิสลฺลานสารูปานีติ  ภควา  ฯ  ภาคี  วา  ภควา
จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺติ      ภควา      ฯ
ภาคี   วา   ภควา   อตฺถรสสฺส   ธมฺมรสสฺส   วิมุตฺติรสสฺส   อธิสีลสฺส
อธิจิตฺตสฺส   อธิปญฺญายาติ   ภควา   ฯ   ภาคี   วา   ภควา   จตุนฺนํ
ฌานานํ   จตุนฺนํ   อปฺปมญฺญานํ   จตุนฺนํ   อรูปสมาปตฺตีนนฺติ   ภควา  ฯ
ภาคี   วา   ภควา  อฏฺฐนฺนํ  วิโมกฺขานํ  อฏฺฐนฺนํ  อภิภายตนานํ  นวนฺนํ
อนุปุพฺพวิหารสมาปตฺตีนนฺติ    ภควา   ฯ   ภาคี   วา   ภควา   ทสนฺนํ
สญฺญาภาวนานํ     ทสนฺนํ     กสิณสมาปตฺตีนํ     อานาปานสฺสติสมาธิสฺส
อสุภสมาปตฺติยาติ ภควา ฯ
     {๓๗๙.๑}   ภาคี   วา   ภควา   จตุนฺนํ  สติปฏฺฐานานํ  จตุนฺนํ
สมฺมปฺปธานานํ     จตุนฺนํ     อิทฺธิปฺปาทานํ     ปญฺจนฺนํ     อินฺทฺริยานํ
ปญฺจนฺนํ    พลานํ    สตฺตนฺนํ    โพชฺฌงฺคานํ    อริยสฺส    อฏฺฐงฺคิกสฺส
มคฺคสฺสาติ   ภควา   ฯ   ภาคี   วา   ภควา   ทสนฺนํ   ตถาคตพลานํ
จตุนฺนํ   เวสารชฺชานํ   จตุนฺนํ   ปฏิสมฺภิทานํ   ฉนฺนํ   อภิญฺญานํ   ฉนฺนํ
พุทฺธธมฺมานนฺติ   ภควา   ฯ   ภควาติ   เนตํ   นามํ  มาตรา  กตํ  น
ปิตรา   กตํ   น   ภาตรา   กตํ   น  ภคินิยา  กตํ  น  มิตฺตามจฺเจหิ
กตํ    น    ญาติสาโลหิเตหิ    กตํ   น   สมณพฺราหฺมเณหิ   กตํ   น
เทวตาหิ   กตํ   วิโมกฺขนฺติกเมตํ   พุทฺธานํ   ภควนฺตานํ  โพธิยา  มูเล
สห     สพฺพญฺญุตญาณสฺส     ปฏิลาภา     สจฺฉิกา    ปญฺญตฺติ    ยทิทํ
ภควาติ วีตตโณฺห ปุรา เภทาติ ภควา ฯ
     [๓๘๐]   ปุพฺพมนฺตมนิสฺสิโตติ   ปุพฺพนฺโต   วุจฺจติ   อตีโต  อทฺธา
อตีตํ   อทฺธานํ   อารพฺภ   ตณฺหา   ปหีนา   โหติ   ทิฏฺฐิ  ปฏินิสฺสฏฺฐา
ตณฺหาย      ปหีนตฺตา      ทิฏฺฐิยา      ปฏินิสฺสฏฺฐตฺตา      เอวมฺปิ
ปุพฺพมนฺตมนิสฺสิโต    ฯ    อถวา    เอวํรูโป   อโหสึ   อตีตมทฺธานนฺติ
ตตฺถ   นนฺทึ   น  สมนฺวาคเมติ  เอวํเวทโน  อโหสึ  เอวํสญฺโญ  อโหสึ
เอวํสงฺขาโร    อโหสึ   เอวํวิญฺญาโณ   อโหสึ   อตีตมทฺธานนฺติ   ตตฺถ
นนฺทึ   น   สมนฺวาคเมติ   เอวมฺปิ   ปุพฺพมนฺตมนิสฺสิโต  ฯ  อถวา  อิติ
เม  จกฺขุ  อโหสิ  อตีตมทฺธานํ  อิติ  รูปาติ  ตตฺถ  น   ฉนฺทราคปฏิพทฺธํ
โหติ   วิญฺญาณํ   น   ฉนฺทราคปฏิพทฺธตฺตา   วิญฺญาณสฺส   น  ตทภินนฺทติ
น ตทภินนฺทนฺโต เอวมฺปิ ปุพฺพมนฺตมนิสฺสิโต ฯ
     {๓๘๐.๑}   อิติ  เม  โสตํ  อโหสิ  อตีตมทฺธานํ  อิติ สทฺทาติ อิติ
เม   ฆานํ  อโหสิ  อตีตมทฺธานํ  อิติ  คนฺธาติ  อิติ  เม  ชิวฺหา  อโหสิ
อตีตมทฺธานํ   อิติ   รสาติ   อิติ  เม  กาโย  อโหสิ  อตีตมทฺธานํ  อิติ
โผฏฺฐพฺพาติ   อิติ   เม  มโน  อโหสิ  อตีตมทฺธานํ  อิติ  ธมฺมาติ  ตตฺถ
น    ฉนฺทราคปฏิพทฺธํ    โหติ    วิญฺญาณํ    น    ฉนฺทราคปฏิพทฺธตฺตา
วิญฺญาณสฺส     น     ตทภินนฺทติ     น     ตทภินนฺทนฺโต     เอวมฺปิ
ปุพฺพมนฺตมนิสฺสิโต   ฯ   อถวา   ยานสฺสุ   ตานิ   ปุพฺเพ   มาตุคาเมน
สทฺธึ  หสิต  ลปิต  กถิต  กีฬิตานิ  น  ตทสฺสาเทติ  น  ตํ นิกาเมติ น จ
เตน ปวิตฺตึ อาปชฺชติ เอวมฺปิ ปุพฺพมนฺตมนิสฺสิโต ฯ
     [๓๘๑]   เวมชฺเฌ  นุปสงฺเขยฺโยติ  เวมชฺเฌ  วุจฺจติ  ปจฺจุปฺปนฺโน
อทฺธา   ฯ   ปจฺจุปฺปนฺนํ   อทฺธานํ  อารพฺภ  ตณฺหา  ปหีนา  โหติ  ทิฏฺฐิ
ปฏินิสฺสฏฺฐา    ตณฺหาย   ปหีนตฺตา   ทิฏฺฐิยา   ปฏินิสฺสฏฺฐตฺตา   รตฺโตติ
นุปสงฺเขยฺโย     ทุฏฺโฐติ     นุปสงฺเขยฺโย    มูโฬฺหติ    นุปสงฺเขยฺโย
วินิพนฺโธติ    นุปสงฺเขยฺโย   ปรามฏฺโฐติ   นุปสงฺเขยฺโย   วิกฺเขปคโตติ
นุปสงฺเขยฺโย       อนิฏฺฐงฺคโตติ       นุปสงฺเขยฺโย       ถามคโตติ
นุปสงฺเขยฺโย   ฯ   เต   อภิสงฺขารา   ปหีนา  อภิสงฺขารานํ  ปหีนตฺตา
คติยา    นุปสงฺเขยฺโย    เนรยิโกติ    วา    ติรจฺฉานโยนิโกติ   วา
ปิตฺติวิสยิโกติ  วา  มนุสฺโสติ  วา  เทโวติ  วา  รูปีติ  วา  อรูปีติ  วา
สญฺญีติ   วา   อสญฺญีติ   วา   เนวสญฺญีนาสญฺญีติ   วา   ฯ  โส  เหตุ
นตฺถิ    ปจฺจโย    นตฺถิ   การณํ   นตฺถิ   เยน   สงฺขํ   คจฺเฉยฺยาติ
เวมชฺเฌ นุปสงฺเขยฺโย ฯ
     [๓๘๒]   ตสฺส    นตฺถิ    ปุเรกฺขตนฺติ    ตสฺสาติ    อรหโต
ขีณาสวสฺส  ฯ  ปุเรกฺขาโรติ  ๑-  เทฺว  ปุเรกฺขารา ตณฺหาปุเรกฺขาโร จ
ทิฏฺฐิปุเรกฺขาโร    จ   ฯเปฯ   อยํ   ตณฺหาปุเรกฺขาโร   ฯเปฯ   อยํ
ทิฏฺฐิปุเรกฺขาโร   ฯ   ตสฺส   ตณฺหาปุเรกฺขาโร  ปหีโน  ทิฏฺฐิปุเรกฺขาโร
ปฏินิสฺสฏฺโฐ      ตณฺหาปุเรกฺขารสฺส     ปหีนตฺตา     ทิฏฺฐิปุเรกฺขารสฺส
ปฏินิสฺสฏฺฐตฺตา   น   ตณฺหํ   วา   ทิฏฺฐึ   วา   ปุรโต   กตฺวา  จรติ
น   ตณฺหาธโช   น   ตณฺหาเกตุ   น   ตณฺหาธิปเตยฺโย  น  ทิฏฺฐิทฺธโช
น   ทิฏฺฐิเกตุ   น   ทิฏฺฐาธิปเตยฺโย   น   ตณฺหาย  วา  ทิฏฺฐิยา  วา
ปริวาริโต    จรตีติ   เอวมฺปิ   ตสฺส   นตฺถิ   ปุเรกฺขตํ   ฯ   อถวา
เอวํรูโป    สิยํ   อนาคตมทฺธานนฺติ   ตตฺถ   นนฺทึ   น   สมนฺวาคเมติ
@เชิงอรรถ:  ม. ปุเรกฺขาราติ ฯ
เอวํเวทโน   สิยํ   เอวํสญฺโญ   สิยํ   เอวํสงฺขาโร  สิยํ  เอวํวิญฺญาโณ
สิยํ    อนาคตมทฺธานนฺติ    ตตฺถ   นนฺทึ   น   สมนฺวาคเมติ   เอวมฺปิ
ตสฺส นตฺถิ ปุเรกฺขตํ ฯ
     {๓๘๒.๑}   อถวา   อิติ  เม  จกฺขุ  สิยา  อนาคตมทฺธานํ  อิติ
รูปาติ    อปฺปฏิลทฺธสฺส    ปฏิลาภาย    จิตฺตํ   น   ปณิทหติ   เจตโส
อปฺปณิธานปจฺจยา    น    ตทภินนฺทติ    น    ตทภินนฺทนฺโต    เอวมฺปิ
ตสฺส   นตฺถิ   ปุเรกฺขตํ  ฯ  อิติ  เม  โสตํ  สิยา  อนาคตมทฺธานํ  อิติ
สทฺทาติ   อิติ  เม  ฆานํ  สิยา  อนาคตมทฺธานํ  อิติ  คนฺธาติ  อิติ  เม
ชิวฺหา   สิยา   อนาคตมทฺธานํ   อิติ   รสาติ   อิติ  เม  กาโย  สิยา
อนาคตมทฺธานํ   อิติ  โผฏฺฐพฺพาติ  อิติ  เม  มโน  สิยา  อนาคตมทฺธานํ
อิติ   ธมฺมาติ   อปฺปฏิลทฺธสฺส   ปฏิลาภาย   จิตฺตํ  น  ปณิทหติ  เจตโส
อปฺปณิธานปจฺจยา   น   ตทภินนฺทติ   น   ตทภินนฺทนฺโต   เอวมฺปิ  ตสฺส
นตฺถิ ปุเรกฺขตํ ฯ
     {๓๘๒.๒}   อถวา อิมินาหํ สีเลน วา วตฺเตน วา ตเปน วา พฺรหฺมจริเยน
วา  เทโว  วา  ภวิสฺสามิ  เทวญฺญตโร  วาติ  อปฺปฏิลทฺธสฺส  ปฏิลาภาย
จิตฺตํ    น    ปณิทหติ    เจตโส   อปฺปณิธานปจฺจยา   น   ตทภินนฺทติ
น ตทภินนฺทนฺโต เอวมฺปิ ตสฺส นตฺถิ ปุเรกฺขตํ ฯ เตนาห ภควา
                       วีตตโณฺห ปุรา เภทา (ติ ภควา)
                       ปุพฺพมนฺตมนิสฺสิโต
                       เวมชฺเฌ นุปสงฺเขยฺโย
                       ตสฺส นตฺถิ ปุเรกฺขตนฺติ ฯ
     [๓๘๓]        อกฺโกธโน อสนฺตาสี       อวิกตฺถี อกุกฺกุโจ
                       มนฺตาภาณี อนุทฺธโต     ส เว วาจายโต มุนิ ฯ
     [๓๘๔]   อกฺโกธโน  อสนฺตาสีติ  อกฺโกธโนติ  [๑]- หิ โข วุตฺตํ ฯ
อปิจ   โกโธ   ตาว   วตฺตพฺโพ   ฯ   ทสหากาเรหิ   โกโธ   ชายติ
อนตฺถมฺเม   อจรีติ   โกโธ   ชายติ  อนตฺถมฺเม  จรตีติ  โกโธ  ชายติ
อนตฺถมฺเม   จริสฺสตีติ   โกโธ   ชายติ   ปิยสฺส  เม  มนาปสฺส  อนตฺถํ
อจรีติ   อนตฺถํ   จรตีติ   อนตฺถํ   จริสฺสตีติ   [๒]-   อปฺปิยสฺส   เม
อมนาปสฺส  อตฺถํ  อจรีติ  อตฺถํ  จรตีติ  [๓]-  อปฺปิยสฺส  เม อมนาปสฺส
อตฺถํ   จริสฺสตีติ  โกโธ  ชายติ  อฏฺฐาเน  วา  ปน  โกโธ  ชายติ  ฯ
โย   เอวรูโป   จิตฺตสฺส  อาฆาโต  ปฏิฆาโต  ปฏิฆํ  ปฏิวิโรโธ  โกโป
ปโกโป   สมฺปโกโป   โทโส   ปโทโส   สมฺปโทโส  จิตฺตสฺส  พฺยาปตฺติ
มโนปโทโส   โกโธ   กุชฺฌนา   กุชฺฌิตตฺตํ   โทโส   ทุสฺสนา  ทุสฺสิตตฺตํ
พฺยาปตฺติ   พฺยาปชฺชนา   พฺยาปชฺชิตตฺตํ   วิโรโธ   ปฏิวิโรโธ   จณฺฑิกฺกํ
อสฺสุโรโป อนตฺตมนตา จิตฺตสฺส อยํ วุจฺจติ โกโธ ฯ
     {๓๘๔.๑}   อปิจ  โกธสฺส  อธิมตฺตปริตฺตตา  เวทิตพฺพา  ฯ  อตฺถิ
กญฺจิ  กาลํ  โกโธ  จิตฺตาวิลกรณมตฺโต  โหติ น จ ตาว มุขกุลานวิกุลาโน
โหติ   ฯ   อตฺถิ   กญฺจิ   กาลํ   โกโธ   มุขกุลานวิกุลานมตฺโต  โหติ
น   จ   ตาว   หนุสญฺโจปโน   โหติ   ฯ   อตฺถิ  กญฺจิ  กาลํ  โกโธ
หนุสญฺโจปนมตฺโต   โหติ   น   จ   ตาว  ผรุสวาจนิจฺฉารโณ  โหติ  ฯ
อตฺถิ   กญฺจิ   กาลํ  โกโธ  ผรุสวาจนิจฺฉารณมตฺโต  โหติ  น  จ  ตาว
@เชิงอรรถ:  ม. ยํ ฯ  โป. ม. ยุ. โกโธ ชายติ ฯ  โป. ม. อนตฺถํ จริสฺสตีติ โกโธ
@ชายติ ฯ
ทิสาวิทิสํ   อนุวิโลกโน   โหติ  ฯ  อตฺถิ  กญฺจิ  กาลํ  โกโธ  ทิสาวิทิสํ
อนุวิโลกนมตฺโต   โหติ   น   จ   ตาว   ทณฺฑสตฺถปรามสโน  โหติ  ฯ
อตฺถิ   กญฺจิ   กาลํ   โกโธ   ทณฺฑสตฺถปรามสนมตฺโต   โหติ   น   จ
ตาว   ทณฺฑสตฺถอพฺภุกฺกิรโณ   โหติ   ฯ   อตฺถิ   กญฺจิ   กาลํ   โกโธ
ทณฺฑสตฺถอพฺภุกฺกิรณมตฺโต     โหติ     น     จ    ตาว    ทณฺฑสตฺถ-
อภินิปาตโน    โหติ   ฯ   อตฺถิ   กญฺจิ   กาลํ   โกโธ   ทณฺฑสตฺถ-
อภินิปาตนมตฺโต   โหติ   น   จ   ตาว   ฉินฺทวิจฺฉินฺทกรโณ  โหติ  ฯ
อตฺถิ   กญฺจิ   กาลํ   โกโธ  ฉินฺทวิจฺฉินฺทกรณมตฺโต  โหติ  น  จ  ตาว
สมฺภญฺชนปริภญฺชโน โหติ ฯ
     {๓๘๔.๒}   อตฺถิ   กญฺจิ   กาลํ  โกโธ  สมฺภญฺชนปริภญฺชนมตฺโต
โหติ  น  จ  ตาว  องฺคมงฺคาปกฑฺฒโน  โหติ  ฯ  อตฺถิ กญฺจิ กาลํ โกโธ
องฺคมงฺคาปกฑฺฒนมตฺโต  โหติ  น  จ  ตาว  ชีวิตปนาสโน  ๑-  โหติ  ฯ
อตฺถิ   กญฺจิ   กาลํ   โกโธ   ชีวิตปนาสนมตฺโต   โหติ   น  จ  ตาว
สพฺพจาคปริจฺจาคสณฺฐิโต   โหติ   ฯ  ยโต  โกโธ  ปรปุคฺคลํ  ฆาเตตฺวา
อตฺตานํ   ฆาเตติ  เอตฺตาวตา  โกโธ  ปรมุสฺสทคโต  ปรมเวปุลฺลปฺปตฺโต
โหติ   ฯ  ยสฺเสโส  โกโธ  ปหีโน  สมุจฺฉินฺโน  วูปสนฺโต  ปฏิปฺปสฺสทฺโธ
อภพฺพุปฺปตฺติโก    ญาณคฺคินา    ทฑฺโฒ   โส   วุจฺจติ   อกฺโกธโน   ฯ
โกธสฺส     ปหีนตฺตา     อกฺโกธโน     โกธวตฺถุสฺส     ปริญฺญาตตฺตา
อกฺโกธโน โกธเหตุสฺส อุจฺฉินฺนตฺตา อกฺโกธโนติ อกฺโกธโน ฯ
     [๓๘๕]   อสนฺตาสีติ  อิเธกจฺโจ  ตาสี  โหติ  อุตฺตาสี  ปริตฺตาสี ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ชีวิตาโวโรปโน ฯ
โส   ตสติ   อุตฺตสติ   ปริตฺตสติ   ภายติ  สนฺตาสํ  อาปชฺชติ  กุลํ  วา
น  ลภามิ  คณํ  วา  น  ลภามิ  อาวาสํ  วา  น  ลภามิ  ลาภํ  วา น
ลภามิ  ยสํ  วา  น  ลภามิ  ปสํสํ  วา  น  ลภามิ  สุขํ  วา  น ลภามิ
จีวรํ  วา  น  ลภามิ  ปิณฺฑปาตํ  วา  น  ลภามิ  เสนาสนํ วา น ลภามิ
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ   วา   น   ลภามิ   คิลานุปฏฺฐากํ   วา  น
ลภามิ     อปฺปญฺญาโตมฺหีติ     ตสติ    อุตฺตสติ    ปริตฺตสติ    ภายติ
สนฺตาสํ  อาปชฺชติ  ฯ  อิธ  ภิกฺขุ  อสนฺตาสี  โหติ อนุตฺตาสี อปริตฺตาสี ฯ
โส  น  ตสติ  น  อุตฺตสติ  น  ปริตฺตสติ  น  ภายติ น สนฺตาสํ อาปชฺชติ
กุลํ  วา  น  ลภามิ  คณํ  วา  น  ลภามิ  อาวาสํ  วา  น ลภามิ ลาภํ
วา  น  ลภามิ  ยสํ  วา  น  ลภามิ ปสํสํ วา น ลภามิ สุขํ วา น ลภามิ
จีวรํ  วา  น  ลภามิ  ปิณฺฑปาตํ  วา  น  ลภามิ  เสนาสนํ วา น ลภามิ
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ    วา    น    ลภามิ   คิลานุปฏฺฐากํ   วา
น   ลภามิ   อปฺปญฺญาโตมฺหีติ   น   ตสติ   น   อุตฺตสติ  น  ปริตฺตสติ
น ภายติ น สนฺตาสํ อาปชฺชตีติ อกฺโกธโน อสนฺตาสี ฯ
     [๓๘๖]   อวิกตฺถี  อกุกฺกุโจติ  อิเธกจฺโจ  กตฺถี  โหติ  วิกตฺถี  ฯ
โส   กตฺถติ   วิกตฺถติ   อหมสฺมิ   สีลสมฺปนฺโนติ   วา   วตฺตสมฺปนฺโนติ
วา   สีลวตฺตสมฺปนฺโนติ  วา  ชาติยา  วา  โคตฺเตน  วา  โกลปุตฺติเกน
วา     วณฺณโปกฺขรตาย    วา    ธเนน    วา    อชฺเฌเนน    วา
กมฺมายตเนน    วา   สิปฺปายตเนน   วา   วิชฺชฏฺฐาเนน   ว   สุเตน
วา    ปฏิภาเณน   วา   อญฺญตรญฺญตเรน   วา   วตฺถุนา   อุจฺจากุลา
ปพฺพชิโตติ     วา     มหากุลา    ปพฺพชิโตติ    วา    มหาโภคกุลา
ปพฺพชิโตติ    วา   อุฬารโภคกุลา   ปพฺพชิโตติ   วา   ญาโต   ยสสฺสี
คหฏฺฐปพฺพชิตานนฺติ     วา     ลาภิมฺหิ     จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลาน-
ปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺติ    วา    สุตฺตนฺติโกติ    วา    วินยธโรติ
วา   ธมฺมกถิโกติ  วา  อารญฺญิโกติ  วา  ปิณฺฑปาติโกติ  วา  ปํสุกูลิโกติ
วา   เตจีวริโกติ   วา   สปทานจาริโกติ   วา  ขลุปจฺฉาภตฺติโกติ  วา
เนสชฺชิโกติ   วา   ยถาสนฺถติโกติ   วา  ปฐมสฺส  ฌานสฺส  ลาภีติ  วา
ทุติยสฺส    ฌานสฺส    ลาภีติ   วา   ตติยสฺส   ฌานสฺส   ลาภีติ   วา
จตุตฺถสฺส     ฌานสฺส    ลาภีติ    วา    อากาสานญฺจายตนสมาปตฺติยา
วิญฺญาณญฺจายตนสมาปตฺติยา อากิญฺจญฺญายตนสมาปตฺติยา
เนวสญฺญานาสญฺญายตนสมาปตฺติยา ลาภีติ วา กตฺถติ วิกตฺถติ ฯ
     {๓๘๖.๑}   เอวํ  น  กตฺถติ  น วิกตฺถติ ฯ กตฺถนา อารโต วิรโต
ปฏิวิรโต   นิกฺขนฺโต   นิสฺสฏฺโฐ   วิปฺปมุตฺโต  วิสญฺญุตฺโต  วิมริยาทิกเตน
เจตสา วิหรตีติ อวิกตฺถี ฯ
     [๓๘๗]   อกุกฺกุโจติ    กุกฺกุจฺจนฺติ    หตฺถกุกฺกุจฺจมฺปิ    กุกฺกุจฺจํ
ปาทกุกฺกุจฺจมฺปิ    กุกฺกุจฺจํ    หตฺถปาทกุกฺกุจฺจมฺปิ    กุกฺกุจฺจํ   อกปฺปิเย
กปฺปิยสญฺญิตา   กปฺปิเย   อกปฺปิยสญฺญิตา   [๑]-   อวชฺเช  วชฺชสญฺญิตา
วชฺเช  อวชฺชสญฺญิตา  ยํ  เอวรูปํ  กุกฺกุจฺจํ  กุกฺกุจฺจายนา  กุกฺกุจฺจายิตตฺตํ
เจตโส    วิปฺปฏิสาโร    มโนวิเลโข    อิทํ    วุจฺจติ   กุกฺกุจฺจํ   ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. วิกาเล กาลสญฺญิตา กาเล วิกาลสญฺญิตา ฯ
อปิจ    ทฺวีหิ   การเณหิ   อุปฺปชฺชติ   กุกฺกุจฺจํ   เจตโส   วิปฺปฏิสาโร
มโนวิเลโข กตตฺตา จ อกตตฺตา จ ฯ
     {๓๘๗.๑}   กถํ   กตตฺตา  จ  อกตตฺตา  จ  อุปฺปชฺชติ  กุกฺกุจฺจํ
เจตโส  วิปฺปฏิสาโร  มโนวิเลโข  ฯ  กตํ  เม  กายทุจฺจริตํ  อกตํ  เม
กายสุจริตนฺติ   อุปฺปชฺชติ  กุกฺกุจฺจํ  เจตโส  วิปฺปฏิสาโร  มโนวิเลโข  ฯ
กตํ   เม   วจีทุจฺจริตํ   อกตํ   เม   วจีสุจริตนฺติ   อุปฺปชฺชติ  กุกฺกุจฺจํ
เจตโส  วิปฺปฏิสาโร  มโนวิเลโข  ฯ  กตํ  เม  มโนทุจฺจริตํ  อกตํ  เม
มโนสุจริตนฺติ   อุปฺปชฺชติ  กุกฺกุจฺจํ  เจตโส  วิปฺปฏิสาโร  มโนวิเลโข  ฯ
กโต    เม    ปาณาติปาโต   อกตา   เม   ปาณาติปาตา   เวรมณีติ
อุปฺปชฺชติ   กุกฺกุจฺจํ   เจตโส   วิปฺปฏิสาโร   มโนวิเลโข  ฯ  กตํ  เม
อทินฺนาทานํ   อกตา   เม   อทินฺนาทานา  เวรมณีติ  อุปฺปชฺชติ  กุกฺกุจฺจํ
เจตโส   วิปฺปฏิสาโร  มโนวิเลโข  ฯ  กโต  เม  กาเมสุ  มิจฺฉาจาโร
อกตา    เม   กาเมสุ   มิจฺฉาจารา   เวรมณีติ   อุปฺปชฺชติ   กุกฺกุจฺจํ
เจตโส วิปฺปฏิสาโร มโนวิเลโข ฯ
     {๓๘๗.๒}   กโต  เม มุสาวาโท อกตา เม มุสาวาทา เวรมณีติ ฯ
กตา  เม  ปิสุณา  วาจา  อกตา  เม  ปิสุณาย วาจาย เวรมณีติ ฯ กตา
เม  ผรุสา  วาจา  อกตา  เม  ผรุสาย  วาจาย  เวรมณีติ ฯ กโต เม
สมฺผปฺปลาโป  อกตา  เม  สมฺผปฺปลาปา  เวรมณีติ  ฯ  กตา เม อภิชฺฌา
อกตา  เม  อนภิชฺฌาติ  ฯ กโต เม พฺยาปาโท อกโต เม อพฺยาปาโทติ ฯ
กตา   เม   มิจฺฉาทิฏฺฐิ   อกตา   เม  สมฺมาทิฏฺฐีติ  อุปฺปชฺชติ  กุกฺกุจฺจํ
เจตโส   วิปฺปฏิสาโร  มโนวิเลโข  ฯ  เอวํ  กตตฺตา  จ  อกตตฺตา  จ
อุปฺปชฺชติ   กุกฺกุจฺจํ   เจตโส   วิปฺปฏิสาโร   มโนวิเลโข   ฯ   อถวา
สีเลสุมฺหิ   น   ปริปูริการีติ   อุปฺปชฺชติ   กุกฺกุจฺจํ  เจตโส  วิปฺปฏิสาโร
มโนวิเลโข     ฯ    อินฺทฺริเยสุมฺหิ    อคุตฺตทฺวาโรติ    ฯ    โภชเน
อมตฺตญฺญุมฺหีติ   ฯ   ชาคริยํ   อนนุยุตฺโตมฺหีติ   ฯ   น   สติสมฺปชญฺเญน
สมนฺนาคโตมฺหีติ    ฯ   อภาวิตา   เม   จตฺตาโร   สติปฏฺฐานาติ   ฯ
อภาวิตา   เม   จตฺตาโร  สมฺมปฺปธานาติ  ฯ  อภาวิตา  เม  จตฺตาโร
อิทฺธิปฺปาทาติ   ฯ   อภาวิตานิ  เม  ปญฺจินฺทฺริยานีติ  ฯ  อภาวิตานิ  เม
ปญฺจ   พลานีติ   ฯ   อภาวิตา   เม  สตฺต  โพชฺฌงฺคาติ  ฯ  อภาวิโต
เม   อริโย   อฏฺฐงฺคิโก   มคฺโคติ   ฯ   ทุกฺขํ  เม  อปริญฺญาตนฺติ  ฯ
สมุทโย   เม  อปฺปหีโนติ  ฯ  มคฺโค  เม  อภาวิโตติ  ฯ  นิโรโธ  เม
อสจฺฉิกโตติ   อุปฺปชฺชติ   กุกฺกุจฺจํ  เจตโส  วิปฺปฏิสาโร  มโนวิเลโข  ฯ
ยสฺเสตํ     กุกฺกุจฺจํ     ปหีนํ     สมุจฺฉินฺนํ    วูปสนฺตํ    ปฏิปฺปสฺสทฺธํ
อภพฺพุปฺปตฺติกํ     ญาณคฺคินา     ทฑฺฒํ    โส    วุจฺจติ    อกุกฺกุจฺโจติ
อวิกตฺถี อกุกฺกุโจ ฯ
     [๓๘๘]   มนฺตาภาณี   อนุทฺธโตติ   มนฺตา   วุจฺจติ   ปญฺญา  ยา
ปญฺญา   ปชานนา   ฯเปฯ  อโมโห  ธมฺมวิจโย  สมฺมาทิฏฺฐิ  ฯ  มนฺตาย
ปริคฺคเหตฺวา   วาจํ   ภาสติ  พหุมฺปิ  กเถนฺโต  พหุมฺปิ  ภณนฺโต  พหุมฺปิ
ทีปยนฺโต   พหุมฺปิ   โวหรนฺโต   [๑]-   ทุกฺกถิตํ   ทุพฺภาสิตํ   ทุพฺภณิตํ
ทุลฺลปิตํ   ทุรุตฺตํ   วาจํ   น  ภาสตีติ  มนฺตาภาณี  ฯ  อนุทฺธโตติ  ตตฺถ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ทุกฺกฏํ ฯ
กตมํ   อุทฺธจฺจํ   ยํ   จิตฺตสฺส   อุทฺธจฺจํ   อวูปสโม  เจตโส  วิกฺเขโป
ภนฺตตฺตํ   จิตฺตสฺส   อิทํ   วุจฺจติ   อุทฺธจฺจํ  ฯ  ยสฺเสตํ  อุทฺธจฺจํ  ปหีนํ
สมุจฺฉินฺนํ     วูปสนฺตํ     ปฏิปฺปสฺสทฺธํ     อภพฺพุปฺปตฺติกํ     ญาณคฺคินา
ทฑฺฒํ โส วุจฺจติ อนุทฺธโตติ มนฺตาภาณี อนุทฺธโต ฯ
     [๓๘๙]   สเว   วาจายโต   มุนีติ  อิธ  ภิกฺขุ  มุสาวาทํ  ปหาย
มุสาวาทา   ปฏิวิรโต   โหติ   สจฺจวาที   สจฺจสนฺโธ  เถโต  ปจฺจยิโก
อวิสํวาทโก   โลกสฺส   ฯ   ปิสุณํ   วาจํ   ปหาย   ปิสุณาย   วาจาย
ปฏิวิรโต   โหติ   อิโต   สุตฺวา  น  อมุตฺร  อกฺขาตา  อิเมสํ  เภทาย
อมุตฺร   วา  สุตฺวา  น  อิเมสํ  อกฺขาตา  อมูสํ  เภทาย  อิติ  ภินฺนานํ
วา   สนฺธาตา   สหิตานํ   วา   อนุปฺปทาตา  สมคฺคาราโม  สมคฺครโต
สมคฺคนนฺที   สมคฺคกรณึ   วาจํ   ภาสิตา  โหติ  ฯ  ผรุสํ  วาจํ  ปหาย
ผรุสาย   วาจาย   ปฏิวิรโต  โหติ  ยา  สา  วาจา  เนลา  กณฺณสุขา
เปมนียา    หทยงฺคมา    โปรี   พหุชนกนฺตา   พหุชนมนาปา   ตถารูปึ
วาจํ    ภาสิตา    โหติ    ฯ    สมฺผปฺปลาปํ   ปหาย   สมฺผปฺปลาปา
ปฏิวิรโต   โหติ   กาลวาที   ภูตวาที   อตฺถวาที   ธมฺมวาที  วินยวาที
นิธานวตึ    วาจํ    ภาสิตา   โหติ   กาเลน   สาปเทสํ   ปริยนฺตวตึ
อตฺถสญฺหิตํ ฯ
     {๓๘๙.๑}   จตูหิ  วจีสุจริเตหิ  สมนฺนาคโต  จตุทฺโทสาปคตํ  วาจํ
ภาสติ   ฯ   ทฺวตฺตึสาย   ติรจฺฉานกถาย   อารโต   วิรโต   ปฏิวิรโต
นิกฺขนฺโต   นิสฺสฏฺโฐ   วิปฺปมุตฺโต   วิสญฺญุตฺโต   วิมริยาทิกเตน  เจตสา
วิหรติ   ฯ   ทสวตฺถูนิ   กเถติ   ฯ   เสยฺยถีทํ  ฯ  อปฺปิจฺฉกถํ  กเถติ
สนฺตุฏฺฐิกถํ   ปวิเวกกถํ   อสํสคฺคกถํ   วิริยารมฺภกถํ   สีลกถํ   สมาธิกถํ
ปญฺญากถํ       วิมุตฺติกถํ       วิมุตฺติญาณทสฺสนกถํ       สติปฏฺฐานกถํ
สมฺมปฺปธานกถํ     อิทฺธิปฺปาทกถํ    อินฺทฺริยกถํ    พลกถํ    โพชฺฌงฺคกถํ
มคฺคกถํ   ผลกถํ   นิพฺพานกถํ  กเถติ  ฯ  วาจายโตติ  ยตฺโต  ปฏิยตฺโต
คุตฺโต   โคปิโต   รกฺขิโต   สํวุโต   วูปสนฺโต  ฯ  มุนีติ  โมนํ  วุจฺจติ
ญาณํ   ฯเปฯ   สงฺคชาลมติจฺจ   โส   มุนีติ  สเว  วาจายโต  มุนิ  ฯ
เตนาห ภควา
                       อกฺโกธโน อสนฺตาสี        อวิกตฺถี อกุกฺกุโจ
                       มนฺตาภาณี อนุทฺธโต      สเว วาจายโต มุนีติ ฯ
     [๓๙๐]        นิราสตฺตี อนาคเต          อตีตํ นานุโสจติ
                       วิเวกทสฺสี ผสฺเสสุ           ทิฏฺฐีสุ จ น นิยฺยติ ฯ
     [๓๙๑]   นิราสตฺตี   อนาคเตติ   อาสตฺติ   วุจฺจติ   ตณฺหา  โย
ราโค  สาราโค  ฯเปฯ  อภิชฺฌา  โลโภ  อกุสลมูลํ  ฯ ยสฺเสสา อาสตฺติ
ตณฺหา   ปหีนา   สมุจฺฉินฺนา   วูปสนฺตา   ปฏิปฺปสฺสทฺธา   อภพฺพุปฺปตฺติกา
ญาณคฺคินา    ทฑฺฒาติ    เอวมฺปิ    นิราสตฺตี   อนาคเต   ฯ   อถวา
เอวํรูโป    สิยํ   อนาคตมทฺธานนฺติ   ตตฺถ   นนฺทึ   น   สมนฺวาคเมติ
เอวํเวทโน   สิยํ   เอวํสญฺโญ   สิยํ   เอวํสงฺขาโร  สิยํ  เอวํวิญฺญาโณ
สิยํ     อนาคตมทฺธานนฺติ     ตตฺถ     นนฺทึ     น     สมนฺวาคเมติ
เอวมฺปิ   นิราสตฺตี   อนาคเต   ฯ   อถวา   อิติ   เม   จกฺขุ  สิยา
อนาคตมทฺธานํ    อิติ   รูปาติ   อปฺปฏิลทฺธสฺส   ปฏิลาภาย   จิตฺตํ   น
ปณิทหติ     เจตโส     อปฺปณิธานปจฺจยา     น     ตทภินนฺทติ    น
ตทภินนฺทนฺโต   เอวมฺปิ   นิราสตฺตี   อนาคเต   ฯ   อิติ   เม   โสตํ
สิยา   อนาคตมทฺธานํ   อิติ   สทฺทาติ   ฯเปฯ   อิติ  เม  มโน  สิยา
อนาคตมทฺธานํ    อิติ    ธมฺมาติ    อปฺปฏิลทฺธสฺส    ปฏิลาภาย   จิตฺตํ
น    ปณิทหติ    เจตโส    อปฺปณิธานปจฺจยา    น    ตทภินนฺทติ   น
ตทภินนฺทนฺโต    เอวมฺปิ   นิราสตฺตี   อนาคเต   ฯ   อถวา   อิมินาหํ
สีเลน   วา  วตฺเตน  วา  ตเปน  วา  พฺรหฺมจริเยน  วา  เทโว  วา
ภวิสฺสามิ    เทวญฺญตโร    วาติ    อปฺปฏิลทฺธสฺส    ปฏิลาภาย   จิตฺตํ
น    ปณิทหติ    เจตโส    อปฺปณิธานปจฺจยา    น    ตทภินนฺทติ   น
ตทภินนฺทนฺโต เอวมฺปิ นิราสตฺตี อนาคเต ฯ
     [๓๙๒]   อตีตํ  นานุโสจตีติ  วิปริณตํ  วา วตฺถุํ น โสจติ วิปริณตมฺหิ
วา  วตฺถุสฺมึ  น  โสจติ  จกฺขุํ  เม  วิปริณตนฺติ  น โสจติ โสตํ เม ฆานํ
เม  ชิวฺหา  เม  กาโย  เม  รูปา  เม  สทฺทา เม คนฺธา เม รสา เม
โผฏฺฐพฺพา  เม  กุลํ  เม  คณํ  เม  อาวาโส  เม  ลาโภ เม ยโส เม
ปสํสา   เม   สุขํ   เม   จีวรํ   เม  ปิณฺฑปาโต  เม  เสนาสนํ  เม
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาโร   เม   มาตา  เม  ปิตา  เม  ภาตา  เม
ภคินี   เม   ปุตฺโต   เม   ธีตา  เม  มิตฺตามจฺจา  เม  ญาตกา  เม
สาโลหิตา   เม   วิปริณตาติ   น  โสจติ  น  กิลมติ  น  ปริเทวติ  น
อุรตฺตาฬึ กนฺทติ น สมฺโมหํ อาปชฺชตีติ อตีตํ นานุโสจติ ฯ
     [๓๙๓]   วิเวกทสฺสี  ผสฺเสสูติ  ผสฺโสติ  จกฺขุสมฺผสฺโส โสตสมฺผสฺโส
ฆานสมฺผสฺโส      ชิวฺหาสมฺผสฺโส      กายสมฺผสฺโส      มโนสมฺผสฺโส
อธิวจนสมฺผสฺโส   ปฏิฆสมฺผสฺโส   สุขเวทนีโย   สมฺผสฺโส   ทุกฺขเวทนีโย
สมฺผสฺโส    อทุกฺขมสุขเวทนีโย    สมฺผสฺโส   กุสโล   ผสฺโส   อกุสโล
ผสฺโส   อพฺยากโต   ผสฺโส   กามาวจโร   ผสฺโส   รูปาวจโร  ผสฺโส
อรูปาวจโร   ผสฺโส   สุญฺญโต   ผสฺโส   อนิมิตฺโต   ผสฺโส  อปฺปณิหิโต
ผสฺโส   โลกิโย   ผสฺโส   โลกุตฺตโร  ผสฺโส  อตีโต  ผสฺโส  อนาคโต
ผสฺโส   ปจฺจุปฺปนฺโน   ผสฺโส   โย  เอวรูโป  ผสฺโส  ผุสนา  สมฺผุสนา
สมฺผุสิตตฺตํ อยํ วุจฺจติ ผสฺโส ฯ
     {๓๙๓.๑}   วิเวกทสฺสี   ผสฺเสสูติ   จกฺขุสมฺผสฺสํ  วิวิตฺตํ  ปสฺสติ
อตฺเตน  วา  อตฺตนิเยน  วา  นิจฺเจน  วา  ธุเวน  วา  สสฺสเตน  วา
อวิปริณามธมฺเมน    วา    ฯ    โสตสมฺผสฺสํ    วิวิตฺตํ    ปสฺสติ   ฯ
ฆานสมฺผสฺสํ   วิวิตฺตํ   ปสฺสติ   ฯ   ชิวฺหาสมฺผสฺสํ   วิวิตฺตํ   ปสฺสติ  ฯ
กายสมฺผสฺสํ   วิวิตฺตํ   ปสฺสติ   ฯ   มโนสมฺผสฺสํ   วิวิตฺตํ   ปสฺสติ   ฯ
อธิวจนสมฺผสฺสํ   วิวิตฺตํ   ปสฺสติ   ฯ   ปฏิฆสมฺผสฺสํ   วิวิตฺตํ  ปสฺสติ  ฯ
สุขเวทนียํ   สมฺผสฺสํ   ฯ   ทุกฺขเวทนียํ   สมฺผสฺสํ  ฯ  อทุกฺขมสุขเวทนียํ
สมฺผสฺสํ   ฯ   กุสลํ   ผสฺสํ   ฯ  อกุสลํ  ผสฺสํ  ฯ  อพฺยากตํ  ผสฺสํ  ฯ
กามาวจรํ   ผสฺสํ  ฯ  รูปาวจรํ  ผสฺสํ  ฯ  อรูปาวจรํ  ผสฺสํ  ฯ  โลกิยํ
ผสฺสํ   ฯ   โลกุตฺตรํ   ผสฺสํ   วิวิตฺตํ  ปสฺสติ  อตฺเตน  วา  อตฺตนิเยน
วา  นิจฺเจน  วา  ธุเวน  วา  สสฺสเตน  วา  อวิปริณามธมฺเมน  วา ฯ
อถวา    อตีตํ   ผสฺสํ   อนาคเตหิ   จ   ผสฺเสหิ   ปจฺจุปฺปนฺเนหิ   จ
ผสฺเสหิ   วิวิตฺตํ   ปสฺสติ   ฯ   อนาคตํ   ผสฺสํ   อตีเตหิ  จ  ผสฺเสหิ
ปจฺจุปฺปนฺเนหิ   จ   ผสฺเสหิ   วิวิตฺตํ   ปสฺสติ   ฯ   ปจฺจุปฺปนฺนํ   ผสฺสํ
อตีเตหิ  จ  ผสฺเสหิ  อนาคเตหิ  จ  ผสฺเสหิ  วิวิตฺตํ  ปสฺสติ  ฯ  อถวา
เย   เต   ผสฺสา   อริยา  อนาสวา  โลกุตฺตรา  สุญฺญตปฏิสํยุตฺตา  เต
ผสฺเส   วิวิตฺเต  ปสฺสติ  ราเคน  โทเสน  โมเหน  โกเธน  อุปนาเหน
มกฺเขน   ปฬาเสน   อิสฺสาย  มจฺฉริเยน  มายาย  สาเฐยฺเยน  ถมฺเภน
สารมฺเภน    มาเนน    อติมาเนน   มเทน   ปมาเทน   สพฺพกิเลเสหิ
สพฺพทุจฺจริเตหิ      สพฺพทรเถหิ      สพฺพปริฬาเหหิ     สพฺพสนฺตาเปหิ
สพฺพากุสลาภิสงฺขาเรหิ วิวิตฺเต ปสฺสตีติ วิเวกทสฺสี ผสฺเสสุ ฯ
     [๓๙๔]   ทิฏฺฐีสุ   จ   น   นิยฺยตีติ  ตสฺส  ทฺวาสฏฺฐี  ทิฏฺฐิคตานิ
ปหีนานิ    สมุจฺฉินฺนานิ    วูปสนฺตานิ   ปฏิปฺปสฺสทฺธานิ   อภพฺพุปฺปตฺติกานิ
ญาณคฺคินา   ทฑฺฒานิ   โส   ทิฏฺฐิยา  น  ยายติ  น  นิยฺยติ  น  วุยฺหติ
น   สํหริยติ   นปิ   ตํ   ทิฏฺฐิคตํ   สารโต  ปจฺเจติ  น  ปจฺจาคจฺฉตีติ
ทิฏฺฐีสุ จ น นิยฺยติ ฯ เตนาห ภควา
                       นิราสตฺตี อนาคเต          อตีตํ นานุโสจติ
                       วิเวกทสฺสี ผสฺเสสุ           ทิฏฺฐีสุ จ น นิยฺยตีติ ฯ
     [๓๙๕]        ปฏิลีโน อกุหโก              อปิหาลุ อมจฺฉรี
                       อปฺปคพฺโภ อเชคุจฺโฉ       เปสุเณยฺเย จ โน ยุโต ฯ
     [๓๙๖]   ปฏิลีโน  อกุหโกติ  ปฏิลีโนติ  ราคสฺส  ปหีนตฺตา  ปฏิลีโน
โทสสฺส   ปหีนตฺตา   ปฏิลีโน   โมหสฺส   ปหีนตฺตา   ปฏิลีโน   โกธสฺส
อุปนาหสฺส     มกฺขสฺส    ปฬาสสฺส    อิสฺสาย    มจฺฉริยสฺส    ฯเปฯ
สพฺพากุสลาภิสงฺขารานํ   ปหีนตฺตา   ปฏิลีโน   ฯ   วุตฺตํ  เหตํ  ภควตา
กถญฺจ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุ  ปฏิลีโน  โหติ  อิธ  ภิกฺขเว  ภิกฺขุโน  อสฺมิมาโน
ปหีโน    โหติ    อุจฺฉินฺนมูโล   ตาลาวตฺถุกโต   อนภาวงฺคโต   อายตึ
อนุปฺปาทธมฺโม เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปฏิลีโน โหตีติ ปฏิลีโน ฯ
     [๓๙๗]   อกุหโกติ    ตีณิ    กุหนวตฺถูนิ   ปจฺจยปฏิเสวนสงฺขาตํ
กุหนวตฺถุ      อิริยาปถสงฺขาตํ      กุหนวตฺถุ      สามนฺตชปฺปนสงฺขาตํ
กุหนวตฺถุ ฯ
     {๓๙๗.๑}   กตมํ  ปจฺจยปฏิเสวนสงฺขาตํ  กุหนวตฺถุ ฯ อิธ คหปติกา
ภิกฺขุํ   นิมนฺเตนฺติ   จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรหิ  ฯ
โส   ปาปิจฺโฉ   อิจฺฉาปกโต  อตฺถิโก  จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจย-
เภสชฺชปริกฺขารานํ   ภิยฺโยกมฺยตํ  อุปาทาย  จีวรํ  ปจฺจกฺขาติ  ปิณฺฑปาตํ
ปจฺจกฺขาติ  เสนาสนํ  ปจฺจกฺขาติ  คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ ปจฺจกฺขาติ ฯ
โส เอวมาห กึ สมณสฺส มหคฺเฆน จีวเรน เอตํ สารุปฺปํ ยํ สมโณ สุสานา วา
สงฺการกูฏา   วา  ปาปณิกา  วา  นนฺตกานิ  อุจฺจินิตฺวา  สงฺฆาฏึ  กตฺวา
ธาเรยฺย  กึ  สมณสฺส  มหคฺเฆน  ปิณฺฑปาเตน  เอตํ  สารุปฺปํ  ยํ  สมโณ
อุญฺฉาจริยาย   ปิณฺฑิยาโลเปน   ชีวิกํ   กปฺเปยฺย  กึ  สมณสฺส  มหคฺเฆน
เสนาสเนน  เอตํ  สารุปฺปํ  ยํ  สมโณ รุกฺขมูลิโก วา อสฺส โสสานิโก วา
อพฺโภกาสิโก   วา  กึ  สมณสฺส  มหคฺเฆน  คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรน
เอตํ   สารุปฺปํ   ยํ  สมโณ  ปูติมุตฺเตน  วา  หรีตกีขณฺเฑน  วา  โอสถํ
กเรยฺยาติ   ตทุปาทาย  ลูขํ  จีวรํ  ธาเรติ  ลูขํ  ปิณฺฑปาตํ  ภุญฺชติ  ลูขํ
เสนาสนํ   ปฏิเสวติ   ลูขํ   คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ   ปฏิเสวติ   ฯ
ตเมนํ  คหปติกา  เอวํ  ชานนฺติ  อยํ  สมโณ อปฺปิจฺโฉ สนฺตุฏฺโฐ ปวิวิตฺโต
อสํสฏฺโฐ    อารทฺธวิริโย    ธุตวาโทติ    ภิยฺโย   ภิยฺโย   นิมนฺเตนฺติ
จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรหิ ฯ
     {๓๙๗.๒}   โส  เอวมาห  ติณฺณํ  สมฺมุขีภาวา  สทฺโธ  กุลปุตฺโต
พหุํ   ปุญฺญํ   ปสวติ   สทฺธาย   สมฺมุขีภาวา   สทฺโธ   กุลปุตฺโต   พหุํ
ปุญฺญํ     ปสวติ    เทยฺยธมฺมสฺส    สมฺมุขีภาวา    สทฺโธ    กุลปุตฺโต
พหุํ    ปุญฺญํ   ปสวติ   ทกฺขิเณยฺยานํ   สมฺมุขีภาวา   สทฺโธ   กุลปุตฺโต
พหุํ    ปุญฺญํ    ปสวติ   ตุมฺหากญฺเจวายํ   สทฺธา   อตฺถิ   เทยฺยธมฺโม
จายํ    สํวิชฺชติ    อหญฺจ   ปฏิคฺคาหโก   สจาหํ   น   ปฏิคฺคเหสฺสามิ
เอวํ   ตุเมฺห   ปุญฺเญน   ปริหีนา   ภวิสฺสถ   น  มยฺหํ  อิมินา  อตฺโถ
อปิจ     ตุมฺหากญฺเญว     อนุกมฺปาย     ปฏิคฺคณฺหามีติ     ตทุปาทาย
พหุมฺปิ     จีวรํ     ปฏิคฺคณฺหาติ    พหุมฺปิ    ปิณฺฑปาตํ    ปฏิคฺคณฺหาติ
พหุมฺปิ    เสนาสนํ    ปฏิคฺคณฺหาติ   พหุมฺปิ   คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ
ปฏิคฺคณฺหาติ   ฯ   ยา   เอวรูปา  ภากุฏิกา  ภากุฏิยํ  กุหนา  กุหายนา
กุหิตตฺตํ อิทํ วุจฺจติ ปฏิเสวนสงฺขาตํ กุหนวตฺถุ ฯ
     {๓๙๗.๓}   กตมํ  อิริยาปถสงฺขาตํ กุหนวตฺถุ ฯ อิเธกจฺโจ ปาปิจฺโฉ
อิจฺฉาปกโต    สมฺภาวนาธิปฺปาโย    เอวํ   มํ   ชโน   สมฺภาเวสฺสตีติ
คมนํ    สณฺฐเปติ    ฐานํ    สณฺฐเปติ    นิสชฺชํ    สณฺฐเปติ    สยนํ
สณฺฐเปติ    ปณิธาย    คจฺฉติ    ปณิธาย    ติฏฺฐติ   ปณิธาย   นิสีทติ
ปณิธาย   เสยฺยํ   กปฺเปติ   สมาหิโต   วิย   คจฺฉติ   สมาหิโต   วิย
ติฏฺฐติ    สมาหิโต   วิย   นิสีทติ   สมาหิโต   วิย   เสยฺยํ   กปฺเปติ
อาปาถกชฺฌายีว   โหติ   ฯ   ยา   เอวรูปา   อิริยาปถสฺส   อาฐปนา
ฐปนา    สณฺฐปนา   ภากุฏิกา   ภากุฏิยํ   กุหนา   กุหายนา   กุหิตตฺตํ
อิทํ วุจฺจติ อิริยาปถสงฺขาตํ กุหนวตฺถุ ฯ
     {๓๙๗.๔}   กตมํ  สามนฺตชปฺปนสงฺขาตํ  กุหนวตฺถุ  ฯ  อิเธกจฺโจ
ปาปิจฺโฉ  อิจฺฉาปกโต  สมฺภาวนาธิปฺปาโย  เอวํ  มํ  ชโน สมฺภาเวสฺสตีติ
อริยธมฺมสนฺนิสฺสิตํ  วาจํ  ภาสติ  โย  เอวรูปํ  จีวรํ  ธาเรติ  โส สมโณ
มเหสกฺโขติ   ภณติ   โย   เอวรูปํ  ปตฺตํ  ธาเรติ  โลหถาลกํ  ธาเรติ
ธมฺมกรกํ  ธาเรติ  ปริสาวนํ  ธาเรติ  กุญฺจิกํ  ธาเรติ  อุปาหนํ  ธาเรติ
กายพนฺธนํ  ธาเรติ  อาโยคํ  ธาเรติ  โส  สมโณ  มเหสกฺโขติ  ภณติ ฯ
ยสฺส   เอวรูโป   อุปชฺฌาโย  โส  สมโณ  มเหสกฺโขติ  ภณติ  ฯ  ยสฺส
เอวรูโป    อาจริโย    เอวรูปา    สมานุปชฺฌายกา    สมานาจริยกา
มิตฺตา  สนฺทิฏฺฐา  สมฺภตฺตา  สหายา  โส  สมโณ  มเหสกฺโขติ  ภณติ  ฯ
โย   เอวรูเป  วิหาเร  วสติ  โส  สมโณ  มเหสกฺโขติ  ภณติ  ฯ  โย
เอวรูเป   อฑฺฒโยเค   วสติ   ปาสาเท   วสติ  หมฺมิเย  วสติ  คุหายํ
วสติ  เลเณ  วสติ  กุฏิยา  วสติ  กูฏาคาเร  วสติ  อฏฺเฏ  วสติ มาเฬ
วสติ    อุทฺทณฺเฑ    วสติ    อุปฏฺฐานสาลายํ   วสติ   มณฺฑเป   วสติ
รุกฺขมูเล  วสติ  โส  สมโณ  มเหสกฺโขติ  ภณติ ฯ อถวา โกรชิกโกรชิโก
ภากุฏิกภากุฏิโก   กุหกกุหโก   ลปกลปโก   มุขสมฺภาวิโต   อยํ   สมโณ
อิมาสํ   เอวรูปานํ   สนฺตานํ   วิหารสมาปตฺตีนํ   ลาภีติ  ตาทิสํ  คมฺภีรํ
คูฬฺหํ    นิปุณํ   ปฏิจฺฉนฺนํ   โลกุตฺตรสุญฺญตปฏิสญฺญุตฺตํ   กถํ   กเถติ   ฯ
ยา   เอวรูปา   ภากุฏิกา   ภากุฏิยํ  กุหนา  กุหายนา  กุหายิตตฺตํ  อิทํ
วุจฺจติ สามนฺตชปฺปนสงฺขาตํ กุหนวตฺถุ ฯ
     {๓๙๗.๕}   ยสฺสิมานิ   ตีณิ   กุหนวตฺถูนิ   ปหีนานิ  สมุจฺฉินฺนานิ
วูปสนฺตานิ       ปฏิปฺปสฺสทฺธานิ       อภพฺพุปฺปตฺติกานิ      ญาณคฺคินา
ทฑฺฒานิ โส วุจฺจติ อกุหโกติ ปฏิลีโน อกุหโก ฯ
     [๓๙๘]   อปิหาลุ  อมจฺฉรีติ  ปิหา วุจฺจติ ตณฺหา โย ราโค สาราโค
ฯเปฯ  อภิชฺฌา  โลโภ  อกุสลมูลํ  ฯ  ยสฺเสสา  ปิหา  ปหีนา สมุจฺฉินฺนา
วูปสนฺตา    ปฏิปฺปสฺสทฺธา    อภพฺพุปฺปตฺติกา   ญาณคฺคินา   ทฑฺฒา   โส
วุจฺจติ  อปิหาลุ ฯ โส รูเป น ปิเหติ สทฺเท คนฺเธ รเส โผฏฺฐพฺเพ กุลํ คณํ
อาวาสํ  ลาภํ  ยสํ  ปสํสํ สุขํ จีวรํ ปิณฺฑปาตํ เสนาสนํ คิลานปจฺจยเภสชฺช-
ปริกฺขารํ  กามธาตุํ  รูปธาตุํ  อรูปธาตุํ  กามภวํ รูปภวํ อรูปภวํ สญฺญาภวํ
อสญฺญาภวํ     เนวสญฺญานาสญฺญาภวํ     เอกโวการภวํ    จตุโวการภวํ
ปญฺจโวการภวํ    อตีตํ    อนาคตํ    ปจฺจุปฺปนฺนํ   ทิฏฺฐสุตมุตวิญฺญาตพฺเพ
ธมฺเม  น  ปิเหติ  น  อิจฺฉติ น สาทิยติ น ปตฺเถติ นาภิชปฺปตีติ อปิหาลุ ฯ
อมจฺฉรีติ   ปญฺจ   มจฺฉริยานิ   อาวาสมจฺฉริยํ   กุลมจฺฉริยํ  ลาภมจฺฉริยํ
วณฺณมจฺฉริยํ  ธมฺมมจฺฉริยํ  ยํ  เอวรูปํ  มจฺฉริยํ  มจฺฉรายนา มจฺฉรายิตตฺตํ
เววิจฺฉํ  กทริยํ  กฏุกญฺจกตา  อคฺคหิตตฺตํ  จิตฺตสฺส  อิทํ  วุจฺจติ มจฺฉริยํ ฯ
อปิจ  ขนฺธมจฺฉริยมฺปิ  มจฺฉริยํ  ธาตุมจฺฉริยมฺปิ  มจฺฉริยํ  อายตนมจฺฉริยมฺปิ
มจฺฉริยํ  คาโห  อิทํ  วุจฺจติ  มจฺฉริยํ  ฯ  ยสฺเสตํ มจฺฉริยํ ปหีนํ สมุจฺฉินฺนํ
วูปสนฺตํ   ปฏิปฺปสฺสทฺธํ   อภพฺพุปฺปตฺติกํ   ญาณคฺคินา   ทฑฺฒํ   โส  วุจฺจติ
อมจฺฉรีติ ฯ อปิหาลุ อมจฺฉรี ฯ
     [๓๙๙]   อปฺปคพฺโภ   อเชคุจฺโฉติ  ปาคพฺภิยนฺติ  ตีณิ  ปาคพฺภิยานิ
กายิกํ ปาคพฺภิยํ วาจสิกํ ปาคพฺภิยํ เจตสิกํ ปาคพฺภิยํ ฯ
     {๓๙๙.๑}   กตมํ  กายิกํ  ปาคพฺภิยํ ฯ อิเธกจฺโจ สงฺฆคโตปิ กายิกํ
ปาคพฺภิยํ   ทสฺเสติ  คณคโตปิ  กายิกํ  ปาคพฺภิยํ  ทสฺเสติ  โภชนสาลายปิ
กายิกํ   ปาคพฺภิยํ   ทสฺเสติ   ชนฺตาฆเรปิ   กายิกํ   ปาคพฺภิยํ  ทสฺเสติ
อุทกติตฺเถปิ   กายิกํ   ปาคพฺภิยํ   ทสฺเสติ  อนฺตรฆรํ  ปวิสนฺโตปิ  กายิกํ
ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ อนฺตรฆรํ ปวิฏฺโฐปิ กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
     {๓๙๙.๒}   กถํ สงฺฆคโต กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ อิเธกจฺโจ สงฺฆคโต
อจิตฺติการกโต   เถเร   ภิกฺขู  ฆฏฺฏยนฺโตปิ  ติฏฺฐติ  ฆฏฺฏยนฺโตปิ  นิสีทติ
ปุรโตปิ  ติฏฺฐติ  ปุรโตปิ  นิสีทติ  อุจฺเจปิ อาสเน นิสีทติ สสีสํ ปารุปิตฺวาปิ
นิสีทติ   ฐิตโกปิ  ภณติ  พาหาวิกฺเขปโกปิ  ภณติ  เอวํ  สงฺฆคโต  กายิกํ
ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
     {๓๙๙.๓}   กถํ คณคโต กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ อิเธกจฺโจ คณคโต
อจิตฺติการกโต   เถรานํ   ภิกฺขูนํ   อนุปาหนานํ  จงฺกมนฺตานํ  สอุปาหโน
จงฺกมติ   นีเจ   จงฺกเม  จงฺกมนฺตานํ  อุจฺเจ  จงฺกเม  จงฺกมติ  ฉมายํ
จงฺกมนฺตานํ    จงฺกเม    จงฺกมติ   ฆฏฺฏยนฺโตปิ   ติฏฺฐติ   ฆฏฺฏยนฺโตปิ
นิสีทติ  ปุรโตปิ  ติฏฺฐติ  ปุรโตปิ  นิสีทติ  อุจฺเจปิ  อาสเน  นิสีทติ  สสีสํ
ปารุปิตฺวาปิ   นิสีทติ   ฐิตโกปิ   ภณติ   พาหาวิกฺเขปโกปิ   ภณติ  เอวํ
คณคโต กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
     {๓๙๙.๔}   กถํ โภชนสาลาย กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ อิเธกจฺโจ
โภชนสาลาย   อจิตฺติการกโต   เถเร   ภิกฺขู  อนุปขชฺช  นิสีทติ  นเวปิ
ภิกฺขู    อาสเนน    ปฏิพาหติ    ฆฏฺฏยนฺโตปิ    ติฏฺฐติ    ฆฏฺฏยนฺโตปิ
นิสีทติ  ปุรโตปิ  ติฏฺฐติ  ปุรโตปิ  นิสีทติ  อุจฺเจปิ  อาสเน  นิสีทติ  สสีสํ
ปารุปิตฺวาปิ   นิสีทติ   ฐิตโกปิ   ภณติ   พาหาวิกฺเขปโกปิ   ภณติ  เอวํ
โภชนสาลาย กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
     {๓๙๙.๕}   กถํ  ชนฺตาฆเร  กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ อิเธกจฺโจ
ชนฺตาฆเร    อจิตฺติการกโต    เถเร    ภิกฺขู    ฆฏฺฏยนฺโตปิ   ติฏฺฐติ
ฆฏฺฏยนฺโตปิ   นิสีทติ  ปุรโตปิ  ติฏฺฐติ  ปุรโตปิ  นิสีทติ  อุจฺเจปิ  อาสเน
นิสีทติ    อนาปุจฺฉาปิ   กฏฺฐํ   ปกฺขิปติ   อนาปุจฺฉาปิ   ทฺวารํ   ปิทหติ
เอวํ ชนฺตาฆเร กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
     {๓๙๙.๖}   กถํ  อุทกติตฺเถ  กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ อิเธกจฺโจ
อุทกติตฺเถ   อจิตฺติการกโต  เถเร  ภิกฺขู  ฆฏฺฏยนฺโตปิ  โอตรติ  ปุรโตปิ
โอตรติ   ฆฏฺฏยนฺโตปิ   นฺหายติ  ปุรโตปิ  นฺหายติ  อุปริปิ  ๑-  นฺหายติ
ฆฏฺฏยนฺโตปิ   อุตฺตรติ   ปุรโตปิ   อุตฺตรติ   อุปริปิ  ๒-  อุตฺตรติ  เอวํ
อุทกติตฺเถ กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
     {๓๙๙.๗}   กถํ  อนฺตรฆรํ  ปวิสนฺโต  กายิกํ  ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
อิเธกจฺโจ  อนฺตรฆรํ  ปวิสนฺโต  อจิตฺติการกโต  เถเร  ภิกฺขู ฆฏฺฏยนฺโตปิ
คจฺฉติ  ปุรโตปิ  คจฺฉติ  โวกฺกมฺมปิ  เถรานํ  ภิกฺขูนํ  ปุรโต  คจฺฉติ เอวํ
อนฺตรฆรํ ปวิสนฺโต กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
     {๓๙๙.๘}   กถํ  อนฺตรฆรํ  ปวิฏฺโฐ  กายิกํ  ปาคพฺภิยํ  ทสฺเสติ ฯ
อิเธกจฺโจ   อนฺตรฆรํ   ปวิฏฺโฐ  น  ปวิส  ภนฺเตติ  วุจฺจมาโน  ปวิสติ
น   ติฏฺฐ   ภนฺเตติ  วุจฺจมาโน  ติฏฺฐติ  น  นิสีท  ภนฺเตติ  วุจฺจมาโน
นิสีทติ   อโนกาสมฺปิ   ปวิสติ  อโนกาเสปิ  ติฏฺฐติ  อโนกาเสปิ  นิสีทติ
ยานิ   ตานิ   โหนฺติ   กุลานํ  โอวรกานิ  คูฬฺหานิ  จ  ปฏิจฺฉนฺนานิ  จ
ยตฺถ   กุลิตฺถิโย   กุลธีตโร   กุลสุณฺหาโย  กุลกุมาริโย  นิสีทนฺติ  ตตฺถปิ
สหสา   ปวิสติ   กุมารกสฺสปิ   สีสํ  ปรามสติ  เอวํ  อนฺตรฆรํ  ปวิฏฺโฐ
กายิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ อิทํ กายิกํ ปาคพฺภิยํ ฯ
     {๓๙๙.๙}   กตมํ วาจสิกํ ปาคพฺภิยํ ฯ อิเธกจฺโจ สงฺฆคโตปิ วาจสิกํ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. ยุ. อุปริโตปิ ฯ
ปาคพฺภิยํ   ทสฺเสติ   คณคโตปิ   วาจสิกํ   ปาคพฺภิยํ  ทสฺเสติ  อนฺตรฆรํ
ปวิฏฺโฐปิ วาจสิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
     {๓๙๙.๑๐}   กถํ  สงฺฆคโต วาจสิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ อิเธกจฺโจ
สงฺฆคโต   อจิตฺติการกโต   เถเร   ภิกฺขู   อนาปุจฺฉา  วา  อนชฺฌิฏฺโฐ
วา   อารามคตานํ   ภิกฺขูนํ   ธมฺมํ   ภณติ  ปญฺหํ  วิสชฺเชติ  ปาฏิโมกฺขํ
อุทฺทิสติ   ฐิตโกปิ   ภณติ   พาหาวิกฺเขปโกปิ   ภณติ   เอวํ   สงฺฆคโต
วาจสิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
     {๓๙๙.๑๑}   กถํ  คณคโต  วาจสิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ อิเธกจฺโจ
คณคโต   อจิตฺติการกโต  เถเร  ภิกฺขู  อนาปุจฺฉา  วา  อนชฺฌิฏฺโฐ  วา
อารามคตานํ   ภิกฺขูนํ   ธมฺมํ   ภณติ   ปญฺหํ   วิสชฺเชติ  ฐิตโกปิ  ภณติ
พาหาวิกฺเขปโกปิ     ภณติ     อารามคตานํ     ภิกฺขุนีนํ    อุปาสกานํ
อุปาสิกานํ     ธมฺมํ    ภณติ    ปญฺหํ    วิสชฺเชติ    ฐิตโกปิ    ภณติ
พาหาวิกฺเขปโกปิ ภณติ เอวํ คณคโต วาจสิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
     {๓๙๙.๑๒}   กถํ  อนฺตรฆรํ  ปวิฏฺโฐ  วาจสิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ
อิเธกจฺโจ  อนฺตรฆรํ  ปวิฏฺโฐ  อิตฺถึ  วา กุมารึ วา อาห ๑- อิตฺถนฺนาเม
อิตฺถงฺโคตฺเต  กึ  อตฺถิ  ยาคู อตฺถิ ภตฺตํ อตฺถิ ขาทนียํ อตฺถิ กึ ปิวิสฺสาม กึ
ภุญฺชิสฺสาม กึ ขาทิสฺสาม กึ วา อตฺถิ กึ วา เม ทสฺสถาติ วิปฺปลปติ [๒]- เอวํ
อนฺตรฆรํ ปวิฏฺโฐ วาจสิกํ ปาคพฺภิยํ ทสฺเสติ ฯ อิทํ วาจสิกํ ปาคพฺภิยํ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. เอวมาห ฯ  ม. ยา เอวรูปา วาจา ปลาโป วิปฺปลาโป ลาลปฺโป ลาลปฺปนา
@ลาลปฺปิตตฺตํ ฯ ยุ. โย เอวรูโป วาจา ปลาโป ... ฯ
     {๓๙๙.๑๓}   กตมํ  เจตสิกํ  ปาคพฺภิยํ  ฯ อิเธกจฺโจ น อุจฺจากุลา
ปพฺพชิโต   สมาโน   อุจฺจากุลา  ปพฺพชิเตน  สทฺธึ  สทิสํ  อตฺตานํ  ทหติ
จิตฺเตน  ฯ  น  มหากุลา  ปพฺพชิโต  สมาโน  มหากุลา  ปพฺพชิเตน สทฺธึ
สทิสํ   อตฺตานํ  ทหติ  จิตฺเตน  ฯ  น  มหาโภคกุลา  ปพฺพชิโต  สมาโน
มหาโภคกุลา   ปพฺพชิเตน   สทฺธึ  สทิสํ  อตฺตานํ  ทหติ  จิตฺเตน  ฯ  น
อุฬารโภคกุลา    ปพฺพชิโต    สมาโน   ฯ   น   สุตฺตนฺติโก   สมาโน
สุตฺตนฺติเกน   สทฺธึ   สทิสํ   อตฺตานํ   ทหติ  จิตฺเตน  ฯ  น  วินยธโร
สมาโน  ฯ  น  ธมฺมกถิโก  สมาโน  ฯ  น  อารญฺญิโก  สมาโน  ฯ  น
ปิณฺฑปาติโก   สมาโน   ฯ   น   ปํสุกูลิโก  สมาโน  ฯ  น  เตจีวริโก
สมาโน   ฯ   น   สปทานจาริโก   สมาโน   ฯ   น  ขลุปจฺฉาภตฺติโก
สมาโน   ฯ  น  เนสชฺชิโก  สมาโน  ฯ  น  ยถาสนฺถติโก  สมาโน  ฯ
น   ปฐมสฺส   ฌานสฺส  ลาภี  สมาโน  ปฐมสฺส  ฌานสฺส  ลาภินา  สทฺธึ
สทิสํ   อตฺตานํ   ทหติ   จิตฺเตน   ฯเปฯ   น  เนวสญฺญานาสญฺญายตน-
สมาปตฺติยา     ลาภี     สมาโน    เนวสญฺญานาสญฺญายตนสมาปตฺติยา
ลาภินา  สทฺธึ  สทิสํ  อตฺตานํ  ทหติ  จิตฺเตน  ฯ อิทํ เจตสิกํ ปาคพฺภิยํ ฯ
ยสฺสิมานิ    ตีณิ    ปาคพฺภิยานิ    ปหีนานิ    สมุจฺฉินฺนานิ   วูปสนฺตานิ
ปฏิปฺปสฺสทฺธานิ     อภพฺพุปฺปตฺติกานิ     ญาณคฺคินา     ทฑฺฒานิ     โส
วุจฺจติ อปฺปคพฺโภติ อปฺปคพฺโภ ฯ
     [๔๐๐]   อเชคุจฺโฉติ อตฺถิ ปุคฺคโล เชคุจฺโฉ อตฺถิ อเชคุจฺโฉ ฯ
     {๔๐๐.๑}   กตโม จ ปุคฺคโล เชคุจฺโฉ ฯ อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ทุสฺสีโล
โหติ   ปาปธมฺโม   อสุจิสงฺกสฺสรสมาจาโร   ปฏิจฺฉนฺนกมฺมนฺโต  อสฺสมโณ
สมณปฏิญฺโญ       อพฺรหฺมจารี       พฺรหฺมจาริปฏิญฺโญ       อนฺโตปูติ
อวสฺสุโต   กสมฺพุชาโต   อยํ   วุจฺจติ   ปุคฺคโล   เชคุจฺโฉ  ฯ  อถวา
โกธโน   โหติ   อุปายาสพหุโล   อปฺปมฺปิ   วุตฺโต   สมาโน  อภิสชฺชติ
กุปฺปติ    พฺยาปชฺชติ    ปติฏฺฐิยติ    โกปญฺจ    โทสญฺจ    อปฺปจฺจยญฺจ
ปาตุกโรติ   อยํ   วุจฺจติ  ปุคฺคโล  เชคุจฺโฉ  ฯ  อถวา  โกธโน  โหติ
อุปานาหี   โหติ  มกฺขี  โหติ  ปฬาสี  โหติ  อิสฺสุกี  โหติ  มจฺฉรี  โหติ
สโฐ  โหติ  มายาวี  โหติ  ถทฺโธ  โหติ  อติมานี  โหติ  ปาปิจฺโฉ โหติ
มิจฺฉาทิฏฺฐิ    โหติ    สนฺทิฏฺฐิปรามาสี    โหติ    อาธานคฺคาหี    ๑-
ทุปฺปฏินิสฺสคฺคี โหติ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล เชคุจฺโฉ ฯ
     {๔๐๐.๒}   กตโม  จ  ปุคฺคโล  อเชคุจฺโฉ  ฯ  อิธ  ภิกฺขุ สีลวา
โหติ       ปาฏิโมกฺขสํวรสํวุโต      วิหรติ      อาจารโคจรสมฺปนฺโน
อณุมตฺเตสุ    วชฺเชสุ    ภยทสฺสาวี    สมาทาย   สิกฺขติ   สิกฺขาปเทสุ
อยํ    วุจฺจติ   ปุคฺคโล   อเชคุจฺโฉ   ฯ   อถวา   อกฺโกธโน   โหติ
อนุปายาสพหุโล   พหุมฺปิ   วุตฺโต   สมาโน   น   อภิสชฺชติ  น  กุปฺปติ
น   พฺยาปชฺชติ   น   ปติฏฺฐิยติ   น   โกปญฺจ   โทสญฺจ   อปฺปจฺจยญฺจ
ปาตุกโรติ   อยํ   วุจฺจติ   ปุคฺคโล   อเชคุจฺโฉ  ฯ  อถวา  อกฺโกธโน
โหติ    อนุปนาหี    โหติ   อมกฺขี   โหติ   อปฬาสี   โหติ   อนิสฺสุกี
โหติ   อมจฺฉรี   โหติ   อสโฐ   โหติ  อมายาวี  โหติ  อถทฺโธ  โหติ
@เชิงอรรถ:  ม. อาทานคฺคาหี ฯ
อนติมานี    โหติ    น    ปาปิจฺโฉ    โหติ   น   มิจฺฉาทิฏฺฐิ   โหติ
อสนฺทิฏฺฐิปรามาสี     โหติ     อนาธานคฺคาหี     ๑-     สุปฏินิสฺสคฺคี
โหติ   อยํ   วุจฺจติ   ปุคฺคโล   อเชคุจฺโฉ   ฯ  สพฺโพ  กลฺยาณปุถุชฺชนํ
อุปาทาย อริยปุคฺคโล อเชคุจฺโฉติ อปฺปคพฺโภ อเชคุจฺโฉ ฯ
     [๔๐๑]   เปสุเณยฺเย   จ   โน   ยุโตติ  เปสุญฺญนฺติ  อิเธกจฺโจ
ปิสุณวาโจ   โหติ   อิโต   สุตฺวา   อมุตฺร   อกฺขาตา  อิเมสํ  เภทาย
อมุตฺร   วา   สุตฺวา   อิเมสํ  อกฺขาตา  อมูสํ  เภทาย  อิติ  สมคฺคานํ
วา    เภตฺตา   ภินฺนานํ   วา   อนุปฺปทาตา   วคฺคาราโม   วคฺครโต
วคฺคนนฺที   วคฺคกรณึ   วาจํ   ภาสิตา   โหติ  อิทํ  วุจฺจติ  เปสุญฺญํ  ฯ
อปิจ    ทฺวีหิ    การเณหิ    เปสุญฺญํ    อุปสํหรติ   ปิยกมฺยตาย   วา
เภทาธิปฺปาโย วา ฯ
     {๔๐๑.๑}   กถํ  ปิยกมฺยตาย  เปสุญฺญํ  อุปสํหรติ  ฯ  อิมสฺส ปิโย
ภวิสฺสามิ  มนาโป  ภวิสฺสามิ  วิสฺสาสิโก  ภวิสฺสามิ  อพฺภนฺตริโก ภวิสฺสามิ
สุหทโย ภวิสฺสามีติ เอวํ ปิยกมฺยตาย เปสุญฺญํ อุปสํหรติ ฯ
     {๔๐๑.๒}   กถํ   เภทาธิปฺปาโย   เปสุญฺญํ   อุปสํหรติ  ฯ  กถํ
อิเม  นานา  อสฺสุ  วินา  อสฺสุ  วคฺคา  อสฺสุ  เทฺวธา  อสฺสุ  เทฺวชฺฌา
อสฺสุ   เทฺวปกฺขา   อสฺสุ   ภิชฺเชยฺยุํ  น  สมาคจฺเฉยฺยุํ  ทุกฺขํ  น  ผาสุ
วิหเรยฺยุนฺติ เอวํ เภทาธิปฺปาโย ๒- เปสุญฺญํ อุปสํหรติ ฯ
     {๔๐๑.๓}   ยสฺเสตํ  เปสุญฺญํ  ปหีนํ  สมุจฺฉินฺนํ วูปสนฺตํ ปฏิปฺปสฺสทฺธํ
อภพฺพุปฺปตฺติกํ    ญาณคฺคินา    ทฑฺฒํ    โส    เปสุญฺเญ    น   ยุตฺโต
@เชิงอรรถ:  ม. อนาทานคฺคาหี ฯ  ม. เภทาธิปฺปาเยน ฯ
นปฺปยุตฺโต   นายุตฺโต   น  สมายุตฺโตติ  เปสุเณยฺเย  จ  โน  ยุโต  ฯ
เตนาห ภควา
                       ปฏิลีโน อกุหโก              อปิหาลุ อมจฺฉรี
                       อปฺปคพฺโภ อเชคุจฺโฉ      เปสุเณยฺเย จ โน ยุโตติ ฯ
     [๔๐๒]        สาติเยสุ อนสฺสาวี          อติมาเน จ โน ยุโต
                       สโณฺห จ ปฏิภาณวา       น สทฺโธ น วิรชฺชติ ฯ
     [๔๐๓]   สาติเยสุ  อนสฺสาวีติ  สาติยา  วุจฺจนฺติ  ปญฺจ กามคุณา ฯ
กึการณา  สาติยา  วุจฺจนฺติ  ปญฺจ  กามคุณา  ฯ  เยภุยฺเยน  เทวมนุสฺสา
ปญฺจกามคุเณ    อิจฺฉนฺติ    สาทิยนฺติ   ปตฺถยนฺติ   ปิหยนฺติ   อภิชปฺปนฺติ
ตํการณา   สาติยา  วุจฺจนฺติ  ปญฺจ  กามคุณา  ฯ  เยสํ  เอสา  สาติยา
ตณฺหา   อปฺปหีนา   เตสํ   จกฺขุโต   รูปตณฺหา   สวติ   ปสวติ  สนฺทติ
ปวตฺตติ    ฯ    โสตโต   สทฺทตณฺหา   ฯ   ฆานโต   คนฺธตณฺหา   ฯ
ชิวฺหาโต    รสตณฺหา    ฯ    กายโต    โผฏฺฐพฺพตณฺหา   ฯ   มนโต
ธมฺมตณฺหา  สวติ  ปสวติ  ๑-  สนฺทติ  ปวตฺตติ  ฯ  เยสํ  เอสา สาติยา
ตณฺหา   ปหีนา   สมุจฺฉินฺนา   วูปสนฺตา   ปฏิปฺปสฺสทฺธา   อภพฺพุปฺปตฺติกา
ญาณคฺคินา   ทฑฺฒา  เตสํ  จกฺขุโต  รูปตณฺหา  น  สวติ  น  ปสวติ  ๒-
น  สนฺทติ  น  ปวตฺตติ  ฯ  โสตโต  สทฺทตณฺหา  ฯเปฯ มนโต ธมฺมตณฺหา
น สวติ น ปสวติ น สนฺทติ น ปวตฺตตีติ สาติเยสุ อนสฺสาวี ฯ
     [๔๐๔]   อติมาเน  จ  โน  ยุโตติ  กตโม  อติมาโน ฯ อิเธกจฺโจ
@เชิงอรรถ:  ม. อาสวติ ฯ   ม. นาสวติ ฯ
ปรํ   อติมญฺญติ   ชาติยา   วา  โคตฺเตน  วา  ฯเปฯ  อญฺญตรญฺญตเรน
วา   วตฺถุนา   ฯ   โย   เอวรูโป  มาโน  มญฺญนา  มญฺญิตตฺตํ  อุณฺณติ
อุณฺณโม    ธโช    สมฺปคฺคาโห   เกตุกมฺยตา   จิตฺตสฺส   อยํ   วุจฺจติ
อติมาโน    ฯ   ยสฺเสโส   อติมาโน   ปหีโน   สมุจฺฉินฺโน   วูปสนฺโต
ปฏิปฺปสฺสทฺโธ    อภพฺพุปฺปตฺติโก    ญาณคฺคินา   ทฑฺโฒ   โส   อติมาเน
โน ยุตฺโต นปฺปยุตฺโต นายุตฺโต น สมายุตฺโตติ อติมาเน จ โน ยุโต ฯ
     [๔๐๕]   สโณฺห   จ   ปฏิภาณวาติ  [๑]-  สเณฺหน  กายกมฺเมน
สมนฺนาคโตติ   สโณฺห  ฯ  สเณฺหน  วจีกมฺเมน  ฯ  สเณฺหน  มโนกมฺเมน
สมนฺนาคโตติ    สโณฺห    ฯ    สเณฺหหิ   สติปฏฺฐาเนหิ   สมนฺนาคโตติ
สโณฺห   ฯ   สเณฺหหิ   สมฺมปฺปธาเนหิ   ฯ   สเณฺหหิ  อิทฺธิปฺปาเทหิ  ฯ
สเณฺหหิ   อินฺทฺริเยหิ   ฯ   สเณฺหหิ   พเลหิ   ฯ  สเณฺหหิ  โพชฺฌงฺเคหิ
สมนฺนาคโตติ   สโณฺห   ฯ   สเณฺหน   อริเยน   อฏฺฐงฺคิเกน   มคฺเคน
สมนฺนาคโตติ สโณฺห ฯ
     [๔๐๖]   ปฏิภาณวาติ   ตโย   ปฏิภาณวนฺโต   ปริยตฺติปฏิภาณวา
ปริปุจฺฉาปฏิภาณวา อธิคมปฏิภาณวา ฯ
     {๔๐๖.๑}   กตโม  ปริยตฺติปฏิภาณวา ฯ อิเธกจฺจสฺส ปริยาปุฏํ โหติ
สุตฺตํ   เคยฺยํ  เวยฺยากรณํ  คาถา  อุทานํ  อิติวุตฺตกํ  ชาตกํ  อพฺภูตธมฺมํ
เวทลฺลํ ฯ ตสฺส ปริยตฺตึ นิสฺสาย ปฏิภายติ ฯ อยํ ปริยตฺติปฏิภาณวา ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. สโณฺหติ ฯ
     {๔๐๖.๒}   กตโม  ปริปุจฺฉาปฏิภาณวา ฯ อิเธกจฺโจ ปริปุจฺฉโก ๑-
โหติ  อตฺตตฺเถ  จ  ญายตฺเถ  จ  ลกฺขเณ จ การเณ จ ฐานาฐาเน จ ฯ
ตสฺส ตํ ปริปุจฺฉํ นิสฺสาย ปฏิภายติ ฯ อยํ ปริปุจฺฉาปฏิภาณวา ฯ
     {๔๐๖.๓}   กตโม  อธิคมปฏิภาณวา  ฯ อิเธกจฺจสฺส อธิคตา โหนฺติ
จตฺตาโร   สติปฏฺฐานา   จตฺตาโร  สมฺมปฺปธานา  จตฺตาโร  อิทฺธิปฺปาทา
ปญฺจินฺทฺริยานิ     ปญฺจ     พลานิ     สตฺต     โพชฺฌงฺคา     อริโย
อฏฺฐงฺคิโก    มคฺโค    จตฺตาริ    สามญฺญผลานิ   จตสฺโส   ปฏิสมฺภิทา
ฉ    อภิญฺญา   ฯ   ตสฺส   อตฺโถ   ญาโต   ธมฺโม   ญาโต   นิรุตฺติ
ญาตา   ฯ  อตฺเถ  ญาเต  อตฺโถ  ปฏิภายติ  ฯ  ธมฺเม  ญาเต  ธมฺโม
ปฏิภายติ    ฯ   นิรุตฺติยา   ญาตาย   นิรุตฺติ   ปฏิภายติ   ฯ   อิเมสุ
ตีสุ    ญาณํ    ปฏิภาณปฏิสมฺภิทา    ฯ    อิมาย    ปฏิภาณปฏิสมฺภิทาย
อุเปโต    สมุเปโต    อุปคโต    สมุปคโต    อุปปนฺโน    สมุปปนฺโน
สมนฺนาคโต    โหติ   โส   วุจฺจติ   ปฏิภาณวา   ฯ   ยสฺส   ปริยตฺติ
นตฺถิ    ปริปุจฺฉา   นตฺถิ   อธิคโม   นตฺถิ   กึ   ตสฺส   ปฏิภายิสฺสตีติ
สโณฺห จ ปฏิภาณวา ฯ
     [๔๐๗]   น  สทฺโธ  น  วิรชฺชตีติ  น  สทฺโธติ  สามํ  สยมภิญฺญาตํ
อตฺตปจฺจกฺขํ   ธมฺมํ   น   กสฺสจิ   สทฺทหติ  ๒-  อญฺญสฺส  สมณสฺส  วา
พฺราหฺมณสฺส  วา  เทวสฺส  วา  มารสฺส  วา  [๓]- พฺรหฺมุโน วา สพฺเพ
สงฺขารา    อนิจฺจาติ    สามํ   สยมภิญฺญาตํ   อตฺตปจฺจกฺขํ   ธมฺมํ   น
กสฺสจิ   สทฺทหติ  ๔-  อญฺญสฺส  สมณสฺส  วา  พฺราหฺมณสฺส  วา  เทวสฺส
@เชิงอรรถ:  ม. ปริปุจฺฉิตา ฯ ๒-๔ ยุ. สทฺธหติ ฯ  ยุ. นรสฺส วา ฯ
วา  มารสฺส  วา  [๑]-  พฺรหฺมุโน  วา  ฯ  สพฺเพ สงฺขารา ทุกฺขาติ ฯ
สพฺเพ    ธมฺมา   อนตฺตาติ   ฯ   อวิชฺชาปจฺจยา   สงฺขาราติ   ฯเปฯ
ชาติปจฺจยา     ชรามรณนฺติ    ฯ    อวิชฺชานิโรธา    สงฺขารนิโรโธติ
ฯเปฯ    ชาตินิโรธา   ชรามรณนิโรโธติ   ฯ   อิทํ   ทุกฺขนฺติ   ฯเปฯ
อยํ   ทุกฺขนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ   ฯ   อิเม   อาสวาติ   ฯเปฯ  อยํ
อาสวนิโรธคามินี   ปฏิปทาติ   ฯ   อิเม   ธมฺมา  อภิญฺเญยฺยาติ  ฯเปฯ
อิเม   ธมฺมา  สจฺฉิกาตพฺพาติ  ฯ  [๒]-  ฉนฺนํ  ผสฺสายตนานํ  สมุทยญฺจ
อตฺถงฺคมญฺจ      อสฺสาทญฺจ     อาทีนวญฺจ     นิสฺสรณญฺจ     ปญฺจนฺนํ
อุปาทานกฺขนฺธานํ    สมุทยญฺจ    อตฺถงฺคมญฺจ    อสฺสาทญฺจ   อาทีนวญฺจ
นิสฺสรณญฺจ    จตุนฺนํ   มหาภูตานํ   สมุทยญฺจ   อตฺถงฺคมญฺจ   อสฺสาทญฺจ
อาทีนวญฺจ    นิสฺสรณญฺจ    ๓-    ฯ   ยงฺกิญฺจิ   สมุทยธมฺมํ   สพฺพนฺตํ
นิโรธธมฺมนฺติ    สามํ   สยมภิญฺญาตํ   อตฺตปจฺจกฺขํ   ธมฺมํ   น   กสฺสจิ
สทฺทหติ   อญฺญสฺส   สมณสฺส   วา   พฺราหฺมณสฺส   วา   เทวสฺส   วา
มารสฺส วา พฺรหฺมุโน วา ฯ
     {๔๐๗.๑}   วุตฺตํ เหตํ ภควตา สทฺทหสิ ตฺวํ สารีปุตฺต สทฺธินฺทฺริยํ ภาวิตํ
พหุลีกตํ  อมโตคธํ  โหติ  อมตปรายนํ  อมตปริโยสานํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ
สมาธินฺทฺริยํ   ปญฺญินฺทฺริยํ   ภาวิตํ  พหุลีกตํ  อมโตคธํ  โหติ  อมตปรายนํ
อมตปริโยสานนฺติ  ฯ  น  ขฺวาหํ  เอตฺถ  ภนฺเต  ภควโต สทฺธาย คจฺฉามิ
สทฺธินฺทฺริยํ  วิริยินฺทฺริยํ  สตินฺทฺริยํ  สมาธินฺทฺริยํ  ปญฺญินฺทฺริยํ ภาวิตํ
พหุลีกตํ   อมโตคธํ   โหติ   อมตปรายนํ   อมตปริโยสานํ  เยสํ  นูเนตํ
@เชิงอรรถ:  ยุ. นรสฺส วา ฯ  ม. สามํ สยํ อภิญฺญาตํ .. ฯ  ยุ. นิสฺสรณญฺจาติ ฯ
@ม. นิสฺสรณญฺจ สามํ สยํ อภิญฺญาตํ ฯ
ภนฺเต   อญาตํ   อสฺส   อทิฏฺฐํ   อวิทิตํ   อสจฺฉิกตํ   อผุสิตํ   ปญฺญาย
เต   ตตฺถ   ปเรสํ   สทฺธาย  คจฺเฉยฺยุํ  สทฺธินฺทฺริยํ  ฯเปฯ  ปญฺญินฺทฺริยํ
ภาวิตํ    พหุลีกตํ    อมโตคธํ   โหติ   อมตปรายนํ   อมตปริโยสานนฺติ
เยสญฺจ   โข  เอตํ  ภนฺเต  ญาตํ  ทิฏฺฐํ  วิทิตํ  สจฺฉิกตํ  ผุสิตํ  ปญฺญาย
นิกฺกงฺขา  เต  ตตฺถ  นิพฺพิจิกิจฺฉา  สทฺธินฺทฺริยํ  วิริยินฺทฺริยํ  สตินฺทฺริยํ
สมาธินฺทฺริยํ   ปญฺญินฺทฺริยํ   ภาวิตํ  พหุลีกตํ  อมโตคธํ  โหติ  อมตปรายนํ
อมตปริโยสานนฺติ  มยฺหญฺจ  โข  เอตํ  ภนฺเต  ญาตํ  ทิฏฺฐํ  วิทิตํ สจฺฉิกตํ
ผุสิตํ  ปญฺญาย  นิกฺกงฺโขหํ  ตตฺถ  นิพฺพิจิกิจฺโฉ  สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ
สตินฺทฺริยํ   สมาธินฺทฺริยํ   ปญฺญินฺทฺริยํ   ภาวิตํ   พหุลีกตํ  อมโตคธํ  โหติ
อมตปรายนํ อมตปริโยสานนฺติ ฯ
     {๔๐๗.๒}   สาธุ  สาธุ  สารีปุตฺต  เยสเญฺหตํ  สารีปุตฺต  อญาตํ
อสฺส   อทิฏฺฐํ   อวิทิตํ   อสจฺฉิกตํ   อผุสิตํ  ปญฺญาย  เต  ตตฺถ  ปเรสํ
สทฺธาย   คจฺเฉยฺยุํ   สทฺธินฺทฺริยํ   ฯเปฯ   ปญฺญินฺทฺริยํ   ภาวิตํ  พหุลีกตํ
อมโตคธํ โหติ อมตปรายนํ อมตปริโยสานนฺติ ฯ
         อสฺสทฺโธ อกตญฺญู จ       สนฺธิจฺเฉโท จ โย นโร
         หตาวกาโส วนฺตาโส        ส เว อุตฺตมโปริโสติ ฯ
     {๔๐๗.๓}   น วิรชฺชตีติ สพฺเพ พาลปุถุชฺชนา รชฺชนฺติ กลฺยาณปุถุชฺชนํ
อุปาทาย  สตฺต  เสขา  วิรชฺชนฺติ  อรหา  เนว  รชฺชติ  โน  วิรชฺชติ ฯ
วิรโต   โส   ขยา   ราคสฺส  วีตราคตฺตา  ขยา  โทสสฺส  วีตโทสตฺตา
ขยา   โมหสฺส   วีตโมหตฺตา   ฯ   โส  วุฏฺฐวาโส  จิณฺณจรโณ  ฯเปฯ
นตฺถิ ตสฺส ปุนพฺภโวติ น สทฺโธ น วิรชฺชติ ฯ เตนาห ภควา
                       สาติเยสุ อนสฺสาวี           อติมาเน จ โน ยุโต
                       สโณฺห จ ปฏิภาณวา       น สทฺโธ น วิรชฺชตีติ ฯ
     [๔๐๘]        ลาภกมฺยา น สิกฺขติ       อลาเภ จ น กุปฺปติ
                       อวิรุทฺโธ จ ตณฺหาย         รเส ๑- จ นานุคิชฺฌติ ฯ
     [๔๐๙]   ลาภกมฺยา   น   สิกฺขติ  อลาเภ  จ  น  กุปฺปตีติ  กถํ
ลาภกมฺยา   สิกฺขติ   ฯ   อิธ   ภิกฺขเว   ภิกฺขุ   ภิกฺขุํ   ปสฺสติ  ลาภึ
จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ ฯ
ตสฺส   เอวํ   โหติ   เกน  นุ  โข  อยมายสฺมา  ลาภี  จีวรปิณฺฑปาต-
เสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺติ    ฯ    ตสฺส    เอวํ   โหติ
อยํ  โข  อายสฺมา  สุตฺตนฺติโก  เตน  อยมายสฺมา  ลาภี  จีวรปิณฺฑปาต-
เสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺติ      ฯ     โส     ลาภเหตุ
ลาภปจฺจยา    ลาภการณา    ลาภาภินิพฺพตฺติยา    ลาภํ   ปริปาเจนฺโต
สุตฺตนฺตํ ปริยาปุณาติ ฯ เอวมฺปิ ลาภกมฺยา สิกฺขติ ฯ
     {๔๐๙.๑}   อถวา   ภิกฺขุ   ภิกฺขุํ  ปสฺสติ  ลาภึ  จีวรปิณฺฑปาต-
เสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ     ฯ    ตสฺส    เอวํ    โหติ
เกน    นุ    โข    อยมายสฺมา   ลาภี   จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลาน-
ปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺติ    ฯ    ตสฺส    เอวํ   โหติ   อยํ   โข
อายสฺมา   วินยธโร   ฯเปฯ   อาภิธมฺมิโก   เตน   อยมายสฺมา  ลาภี
จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺติ ฯ
โส     ลาภเหตุ     ลาภปจฺจยา     ลาภการณา    ลาภาภินิพฺพตฺติยา
@เชิงอรรถ:  ม. รเสสุ ฯ
ลาภาภินิพฺพตฺติยา    ลาภํ    ปริปาเจนฺโต   อภิธมฺมํ   ปริยาปุณาติ   ฯ
เอวมฺปิ ลาภกมฺยา สิกฺขติ ฯ
     {๔๐๙.๒}   อถวา   ภิกฺขุ   ภิกฺขุํ  ปสฺสติ  ลาภึ  จีวรปิณฺฑปาต-
เสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ     ฯ    ตสฺส    เอวํ    โหติ
เกน    นุ    โข    อยมายสฺมา   ลาภี   จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลาน-
ปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺติ    ฯ    ตสฺส    เอวํ   โหติ   อยํ   โข
อายสฺมา      อารญฺญิโก     ปิณฺฑปาติโก     ปํสุกูลิโก     เตจีวริโก
สปทานจาริโก      ขลุปจฺฉาภตฺติโก      เนสชฺชิโก      ยถาสนฺถติโก
เตน    อยมายสฺมา    ลาภี    จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺช-
ปริกฺขารานนฺติ    ฯ     โส    ลาภเหตุ   ลาภปจฺจยา   ลาภการณา
ลาภาภินิพฺพตฺติยา    ลาภํ    ปริปาเจนฺโต   อารญฺญิโก   โหติ   ฯเปฯ
ยถาสนฺถติโก โหติ ฯ เอวมฺปิ ลาภกมฺยา สิกฺขติ ฯ
     {๔๐๙.๓}   กถํ  น  ลาภกมฺยา  สิกฺขติ ฯ อิธ ภิกฺขุ น ลาภเหตุ น
ลาภปจฺจยา  น  ลาภการณา  น  ลาภาภินิพฺพตฺติยา  น ลาภํ ปริปาเจนฺโต
ยาวเทว    อตฺตทมถาย   อตฺตสมถาย   อตฺตปรินิพฺพาปนตฺถาย   สุตฺตนฺตํ
ปริยาปุณาติ   วินยํ   ปริยาปุณาติ   อภิธมฺมํ   ปริยาปุณาติ   ฯ  เอวมฺปิ
น   ลาภกมฺยา  สิกฺขติ  ฯ  อถวา  ภิกฺขุ  น  ลาภเหตุ  น  ลาภปจฺจยา
น    ลาภการณา    น   ลาภาภินิพฺพตฺติยา   น   ลาภํ   ปริปาเจนฺโต
ยาวเทว      อปฺปิจฺฉญฺเญว     นิสฺสาย     สนฺตุฏฺฐิญฺเญว     นิสฺสาย
สลฺเลขญฺเญว   นิสฺสาย   ปวิเวกญฺเญว  นิสฺสาย  อิทมตฺถิตญฺเญว  นิสฺสาย
อารญฺญิโก   โหติ   ปิณฺฑปาติโก   โหติ   ปํสุกูลิโก   โหติ   เตจีวริโก
โหติ    สปทานจาริโก    โหติ    ขลุปจฺฉาภตฺติโก   โหติ   เนสชฺชิโก
โหติ   ยถาสนฺถติโก   โหติ   ฯ   เอวมฺปิ   น   ลาภกมฺยา   สิกฺขตีติ
ลาภกมฺยา น สิกฺขติ ฯ
     [๔๑๐]   อลาเภ  จ  น  กุปฺปตีติ  กถํ อลาเภ กุปฺปติ ฯ อิเธกจฺโจ
กุลํ  วา  น  ลภามิ  คณํ  วา  น  ลภามิ  อาวาสํ  วา  น ลภามิ ลาภํ
วา  น  ลภามิ  ยสํ  วา  น  ลภามิ ปสํสํ วา น ลภามิ สุขํ วา น ลภามิ
จีวรํ  วา  น  ลภามิ  ปิณฺฑปาตํ  วา  น  ลภามิ  เสนาสนํ วา น ลภามิ
คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ   วา   น   ลภามิ   คิลานุปฏฺฐากํ   วา  น
ลภามิ    อปฺปญฺญาโตมฺหีติ    กุปฺปติ    พฺยาปชฺชติ   ปติฏฺฐิยติ   โกปญฺจ
โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตุกโรติ ฯ เอวํ อลาเภ กุปฺปติ ฯ
     {๔๑๐.๑}   กถํ  อลาเภ  น  กุปฺปติ ฯ อิธ ภิกฺขุ กุลํ วา น ลภามิ
คณํ  วา  น  ลภามิ  อาวาสํ  วา  น  ลภามิ ลาภํ วา น ลภามิ ยสํ วา
น  ลภามิ  ปสํสํ  วา  น  ลภามิ  สุขํ  วา  น ลภามิ จีวรํ วา น ลภามิ
ปิณฺฑปาตํ   วา   น   ลภามิ   เสนาสนํ  วา  น  ลภามิ  คิลานปจฺจย-
เภสชฺชปริกฺขารํ   วา   น   ลภามิ   คิลานุปฏฺฐากํ   วา   น  ลภามิ
อปฺปญฺญาโตมฺหีติ    น    กุปฺปติ   น   พฺยาปชฺชติ   น   ปติฏฺฐิยติ   น
โกปญฺจ   โทสญฺจ   อปฺปจฺจยญฺจ   ปาตุกโรติ   ฯ   เอวํ   อลาเภ  น
กุปฺปตีติ ลาภกมฺยา น สิกฺขติ อลาเภ จ น กุปฺปติ ฯ
     [๔๑๑]   อวิรุทฺโธ  จ  ตณฺหาย  รเส  จ  นานุคิชฺฌตีติ  วิรุทฺโธติ
โย   จิตฺตสฺส   อาฆาโต   ปฏิฆาโต   อนุวิโรโธ  ๑-  โกโป  ปโกโป
สมฺปโกโป     โทโส    ปโทโส    สมฺปโทโส    จิตฺตสฺส    พฺยาปตฺติ
มโนปโทโส   โกโธ   กุชฺฌนา   กุชฺฌิตตฺตํ   โทโส   ทุสฺสนา  ทุสฺสิตตฺตํ
พฺยาปตฺติ   พฺยาปชฺชนา   พฺยาปชฺชิตตฺตํ   วิโรโธ   ปฏิวิโรโธ   จณฺฑิกฺกํ
อสฺสุโรโป   อนตฺตมนตา   จิตฺตสฺส   อยํ  วุจฺจติ  วิโรโธ  ฯ  ยสฺเสโส
วิโรโธ   ปหีโน   สมุจฺฉินฺโน   วูปสนฺโต   ปฏิปฺปสฺสทฺโธ  อภพฺพุปฺปตฺติโก
ญาณคฺคินา   ทฑฺโฒ   โส   วุจฺจติ   อวิรุทฺโธ   ฯ   ตณฺหาติ  รูปตณฺหา
สทฺทตณฺหา    คนฺธตณฺหา    รสตณฺหา   โผฏฺฐพฺพตณฺหา   ธมฺมตณฺหา   ฯ
รโสติ   มูลรโส   ขนฺธรโส   ตจรโส   ปตฺตรโส   ปุปฺผรโส   ผลรโส
อมฺพิลํ   มธุรํ  ติตฺติกํ  กฏุกํ  โลณิกํ  ขาริกํ  ลมฺพิลํ  ๒-  กสาโว  สาทุํ
อสาทุํ สีตํ อุณฺหํ ฯ
     {๔๑๑.๑}   สนฺเตเก  สมณพฺราหฺมณา  รสคิทฺธา  เต  ชิวฺหคฺเคน
รสคฺคานิ   ปริเยสนฺตา   อาหิณฺฑนฺติ   ฯ  เต  อมฺพิลํ  ลภิตฺวา  อนมฺพิลํ
ปริเยสนฺติ   อนมฺพิลํ   ลภิตฺวา   อมฺพิลํ   ปริเยสนฺติ  ฯ  มธุรํ  ลภิตฺวา
อมธุรํ   ปริเยสนฺติ   อมธุรํ  ลภิตฺวา  มธุรํ  ปริเยสนฺติ  ฯ  ติตฺติกํ  ๓-
ลภิตฺวา   อติตฺติกํ   ๓-  ปริเยสนฺติ  อติตฺติกํ  ๓-  ลภิตฺวา  ติตฺติกํ  ๓-
ปริเยสนฺติ   ฯ   กฏุกํ   ลภิตฺวา   อกฏุกํ   ปริเยสนฺติ  อกฏุกํ  ลภิตฺวา
กฏุกํ   ปริเยสนฺติ   ฯ   โลณิกํ   ลภิตฺวา  อโลณิกํ  ปริเยสนฺติ  อโลณิกํ
ลภิตฺวา   โลณิกํ   ปริเยสนฺติ   ฯ  ขาริกํ  ลภิตฺวา  อขาริกํ  ปริเยสนฺติ
อขาริกํ   ลภิตฺวา   ขาริกํ   ปริเยสนฺติ   ฯ   ลมฺพิลํ   ลภิตฺวา  กสาวํ
@เชิงอรรถ:  ม. ปฏิฆํ ปฏิวิโรโธ ฯ   ม. ลมฺพิกํ ฯ   ม. ติตฺตกํ, อติตฺตกํ ฯ
ปริเยสนฺติ   กสาวํ   ลภิตฺวา   ลมฺพิลํ   ปริเยสนฺติ   ฯ  สาทุํ  ลภิตฺวา
อสาทุํ    ปริเยสนฺติ   อสาทุํ   ลภิตฺวา   สาทุํ   ปริเยสนฺติ   ฯ   สีตํ
ลภิตฺวา    อุณฺหํ   ปริเยสนฺติ   อุณฺหํ   ลภิตฺวา   สีตํ   ปริเยสนฺติ   ฯ
เต   ยํ  ยํ  ลภิตฺวา  เตน  เตน  น  สนฺตุสฺสนฺติ  อปราปรํ  ปริเยสนฺติ
มนาปิเกสุ    รเสสุ   รตฺตา   คิทฺธา   คธิตา   มุจฺฉิตา   อชฺโฌปนฺนา
ลคฺคา   ลคฺคิตา   ปลิพุทฺธา   ฯ   ยสฺส   รสตณฺหา  ปหีนา  สมุจฺฉินฺนา
วูปสนฺตา     ปฏิปฺปสฺสทฺธา     อภพฺพุปฺปตฺติกา     ญาณคฺคินา    ทฑฺฒา
โส   ปฏิสงฺขา   โยนิโส  อาหารํ  อาหาเรติ  เนว  ทวาย  น  มทาย
น    มณฺฑนาย   น   วิภูสนาย   ยาวเทว   อิมสฺส   กายสฺส   ฐิติยา
ยาปนาย     วิหึสุปรติยา     พฺรหฺมจริยานุคฺคหาย     อิติ    ปุราณญฺจ
เวทนํ   ปฏิหงฺขามิ  นวญฺจ  เวทนํ  น  อุปฺปาเทสฺสามิ  ยาตฺรา  จ  เม
ภวิสฺสติ อนวชฺชตา จ ผาสุวิหาโร จาติ ฯ
     {๔๑๑.๒}   ยถา  วณํ  อาลิมฺเปยฺย  ยาวเทว  โรปนตฺถาย  ยถา
วา   ปน   อกฺขํ   อพฺภญฺเชยฺย  ยาวเทว  ภารสฺส  นิตฺถรณตฺถาย  ยถา
วา  ปน  ปุตฺตมํสอาหารํ  อาหาเรยฺย  ยาวเทว  กนฺตารสฺส นิตฺถรณตฺถาย
เอวเมว  ภิกฺขุ  ปฏิสงฺขา  โยนิโส  อาหารํ  อาหาเรติ  เนว  ทวาย น
มทาย   น   มณฺฑนาย  น  วิภูสนาย  ยาวเทว  อิมสฺส  กายสฺส  ฐิติยา
ยาปนาย   วิหึสุปรติยา   พฺรหฺมจริยานุคฺคหาย   อิติ   ปุราณญฺจ   เวทนํ
ปฏิหงฺขามิ  นวญฺจ  เวทนํ  น  อุปฺปาเทสฺสามิ  ยาตฺรา  จ  เม  ภวิสฺสติ
อนวชฺชตา  จ  ผาสุวิหาโร  จาติ  รสตณฺหํ  ปชหติ  วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ
อนภาวงฺคเมติ    รสตณฺหาย    อารโต   วิรโต   ปฏิวิรโต   นิกฺขนฺโต
นิสฺสฏฺโฐ   วิปฺปมุตฺโต   วิสญฺญุตฺโต   วิมริยาทิกเตน   เจตสา   วิหรตีติ
อวิรุทฺโธ จ ตณฺหาย รเส จ นานุคิชฺฌติ ฯ เตนาห ภควา
                       ลาภกมฺยา น สิกฺขติ        อลาเภ จ น กุปฺปติ
                       อวิรุทฺโธ จ ตณฺหาย         รเส ๑- จ นานุคิชฺฌตีติ ฯ
     [๔๑๒]        อุเปกฺขโก สทา สโต        น โลเก มญฺญตี ๒- สมํ
                       น วิเสสี น นีเจยฺโย          ตสฺส โน สนฺติ อุสฺสทา ฯ
     [๔๑๓]   อุเปกฺขโก   สทา   สโตติ  อุเปกฺขโกติ  ฉฬงฺคุเปกฺขาย
สมนฺนาคโต   จกฺขุนา   รูปํ   ทิสฺวา   เนว  สุมโน  โหติ  น  ทุมฺมโน
อุเปกฺขโก   วิหรติ   สโต   สมฺปชาโน   ฯ  โสเตน  สทฺทํ  สุตฺวา  ฯ
ฆาเนน  คนฺธํ  ฆายิตฺวา  ฯ  ชิวฺหาย  รสํ  สายิตฺวา ฯ กาเยน โผฏฺฐพฺพํ
ผุสิตฺวา   ฯ   มนสา   ธมฺมํ  วิญฺญาย  เนว  สุมโน  โหติ  น  ทุมฺมโน
อุเปกฺขโก   วิหรติ   สโต  สมฺปชาโน  ฯ  จกฺขุนา  รูปํ  ทิสฺวา  มนาปํ
นาภิคิชฺฌติ  นาภิหสติ  ๓-  น  ราคํ  ชเนติ  ฯ  ตสฺส ฐิโตว กาโย โหติ
ฐิตํ จิตฺตํ อชฺฌตฺตํ สุสณฺฐิตํ สุวิมุตฺตํ ฯ
     {๔๑๓.๑}   จกฺขุนา  โข  ปเนว  รูปํ ทิสฺวา อมนาปํ น มงฺกุ โหติ
อปฺปติฏฺฐีนจิตฺโต   ๔-   อาทินมนโส   ๕-   อพฺยาปนฺนเจตโส  ฯ  ตสฺส
ฐิโตว  กาโย  โหติ  ฐิตํ  จิตฺตํ  อชฺฌตฺตํ  สุสณฺฐิตํ  สุวิมุตฺตํ  ฯ  โสเตน
สทฺทํ  สุตฺวา  ฯ ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา ฯ ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา ฯ กาเยน
โผฏฺฐพฺพํ  ผุสิตฺวา  ฯ  มนสา  ธมฺมํ  วิญฺญาย  มนาปํ นาภิคิชฺฌติ นาภิหสติ
@เชิงอรรถ:  ม. รเสสุ ฯ  มญฺญเต ฯ  โป. ม. นาภิหํสติ ฯ  โป. ม. อปฺปติฏฺฐิตจิตฺโต ฯ
@ ม. อาทีนมนโส ฯ
น  ราคํ  ชเนติ  ฯ  ตสฺส  ฐิโตว  กาโย โหติ ฐิตํ จิตฺตํ อชฺฌตฺตํ สุสณฺฐิตํ
สุวิมุตฺตํ  ฯ  มนสา  โข  ปเนว  ธมฺมํ  วิญฺญาย  อมนาปํ  น  มงฺกุ โหติ
อปฺปติฏฺฐีนจิตฺโต    อาทินมนโส   อพฺยาปนฺนเจตโส   ฯ   ตสฺส   ฐิโตว
กาโย โหติ ฐิตํ จิตฺตํ อชฺฌตฺตํ สุสณฺฐิตํ สุวิมุตฺตํ ฯ
     {๔๑๓.๒}   จกฺขุนา  รูปํ  ทิสฺวา  มนาปามนาเปสุ  รูเปสุ  ตสฺส
ฐิโตว  กาโย  โหติ  ฐิตํ  จิตฺตํ  อชฺฌตฺตํ  สุสณฺฐิตํ  สุวิมุตฺตํ  ฯ  โสเตน
สทฺทํ  สุตฺวา  ฯ  ฆาเนน  คนฺธํ  ฆายิตฺวา  ฯ  ชิวฺหาย  รสํ สายิตฺวา ฯ
กาเยน   โผฏฺฐพฺพํ  ผุสิตฺวา  ฯ  มนสา  ธมฺมํ  วิญฺญาย  มนาปามนาเปสุ
ธมฺเมสุ   ตสฺส   ฐิโตว   กาโย   โหติ   ฐิตํ  จิตฺตํ  อชฺฌตฺตํ  สุสณฺฐิตํ
สุวิมุตฺตํ ฯ
     {๔๑๓.๓}   จกฺขุนา  รูปํ  ทิสฺวา  รชนีเย  น  รชฺชติ โทสนีเย น
ทุสฺสติ    โมหนีเย   น   มุยฺหติ   โกปนีเย   น   กุปฺปติ   กิเลสนีเย
น   กิลิสฺสติ   มทนีเย   น   มชฺชติ   ฯ   โสเตน   สทฺทํ  สุตฺวา  ฯ
ฆาเนน   คนฺธํ   ฆายิตฺวา   ฯ   ชิวฺหาย   รสํ  สายิตฺวา  ฯ  กาเยน
โผฏฺฐพฺพํ   ผุสิตฺวา   ฯ   มนสา   ธมฺมํ   วิญฺญาย  รชนีเย  น  รชฺชติ
โทสนีเย   น   ทุสฺสติ   โมหนีเย   น   มุยฺหติ   โกปนีเย  น  กุปฺปติ
กิเลสนีเย   น   กิลิสฺสติ   มทนีเย   น  มชฺชติ  ฯ  ทิฏฺเฐ  ทิฏฺฐมตฺโต
สุเต     สุตมตฺโต     มุเต    มุตมตฺโต    วิญฺญาเต    วิญฺญาตมตฺโต
ทิฏฺเฐ   น   ลิมฺปติ   สุเต   น   ลิมฺปติ   มุเต  น  ลิมฺปติ  วิญฺญาเต
น   ลิมฺปติ   ฯ   ทิฏฺเฐ   อนูปโย   อนิสฺสิโต  อปฺปฏิพทฺโธ  วิปฺปมุตฺโต
วิสญฺญุตฺโต    วิมริยาทิกเตน    เจตสา    วิหรติ    ฯ   สุเต   มุเต
วิญฺญาเต      อนูปโย      อนิสฺสิโต      อปฺปฏิพทฺโธ     วิปฺปมุตฺโต
วิสญฺญุตฺโต วิมริยาทิกเตน เจตสา วิหรติ ฯ
     {๔๑๓.๔}   สํวิชฺชติ  อรหโต  จกฺขุ  ปสฺสติ  อรหา  จกฺขุนา  รูปํ
ฉนฺทราโค   อรหโต   นตฺถิ  สุวิมุตฺตจิตฺโต  อรหา  ฯ  สํวิชฺชติ  อรหโต
โสตํ   สุณาติ   อรหา   โสเตน   สทฺทํ   ฉนฺทราโค   อรหโต   นตฺถิ
สุวิมุตฺตจิตฺโต   อรหา   ฯ   สํวิชฺชติ   อรหโต   ฆานํ   ฆายติ  อรหา
ฆาเนน   คนฺธํ   ฉนฺทราโค   อรหโต   นตฺถิ  สุวิมุตฺตจิตฺโต  อรหา  ฯ
สํวิชฺชติ   อรหโต   ชิวฺหา   สายติ   อรหา   ชิวฺหาย  รสํ  ฉนฺทราโค
อรหโต   นตฺถิ   สุวิมุตฺตจิตฺโต   อรหา   ฯ   สํวิชฺชติ  อรหโต  กาโย
ผุสฺสติ    อรหา    กาเยน    โผฏฺฐพฺพํ   ฉนฺทราโค   อรหโต   นตฺถิ
สุวิมุตฺตจิตฺโต   อรหา   ฯ   สํวิชฺชติ   อรหโต  มโน  วิชานาติ  อรหา
มนสา ธมฺมํ ฉนฺทราโค อรหโต นตฺถิ สุวิมุตฺตจิตฺโต อรหา ฯ
     {๔๑๓.๕}   จกฺขุ  รูปารามํ  รูปรตํ  รูปสมฺมุทิตํ  ตํ  อรหโต ทนฺตํ
คุตฺตํ  รกฺขิตํ  สํวุตํ  ตสฺส  จ  สํวราย ธมฺมํ เทเสติ ฯ โสตํ สทฺทารามํ ฯ
ฆานํ   คนฺธารามํ   ฯ   ชิวฺหา   รสารามา  รสรตา  รสสมฺมุทิตา  สา
อรหโต  ทนฺตา  คุตฺตา  รกฺขิตา  สํวุตา ตสฺสา จ สํวราย ธมฺมํ เทเสติ ฯ
กาโย   โผฏฺฐพฺพาราโม  ฯ  มโน  ธมฺมาราโม  ธมฺมรโต  ธมฺมสมฺมุทิโต
โส อรหโต ทนฺโต คุตฺโต รกฺขิโต สํวุโต ตสฺส จ สํวราย ธมฺมํ เทเสติ ฯ
         ทนฺตํ นยนฺติ สมิตึ          ทนฺตํ ราชาภิรูหติ
         ทนฺโต เสฏฺโฐ มนุสฺเสสุ   โยติวากฺยํ ติติกฺขติ ฯ
         วรมสฺสตรา ทนฺตา         อาชานิยาว สินฺธวา
         กุญฺชราว มหานาคา      อตฺตทนฺโต ตโต วรํ ฯ
         น หิ เอเตหิ ยาเนหิ        คจฺเฉยฺย อคตํ ทิสํ
         ยถาตฺตนา สุทนฺเตน      ทนฺโต ทนฺเตน คจฺฉติ ฯ
         วิธาสุ น วิกมฺปนฺติ         วิปฺปมุตฺตา ปุนพฺภวา
         ทนฺตภูมึ อนุปฺปตฺตา      เต โลเก วิชิตาวิโน ฯ
                 ยสฺสินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ
                 อชฺฌตฺตํ จ พหิทฺธา จ สพฺพโลเก
                 นิพฺพิชฺฌิมํ ปรญฺจ โลกํ
                 กาลํ กงฺขติ ภาวิโต สุทนฺโตติ
     {๔๑๓.๖}   อุเปกฺขโก  ฯ สทาติ [๑]- สพฺพทา สพฺพกาลํ นิจฺจกาลํ
ธุวกาลํ   ฯเปฯ  ปจฺฉิเม  วโยขนฺเธ  ฯ  สโตติ  จตูหิ  การเณหิ  สโต
กาเย   กายานุปสฺสนาสติปฏฺฐานํ   ภาเวนฺโต   สโต   เวทนาสุ  จิตฺเต
ธมฺเมสุ    ธมฺมานุปสฺสนาสติปฏฺฐานํ    ภาเวนฺโต   สโต   ฯเปฯ   โส
วุจฺจติ สโตติ อุเปกฺขโก สทา สโต ฯ
     [๔๑๔]   น   โลเก   มญฺญตี   สมนฺติ   สทิโสหมสฺมีติ  มานํ  น
ชเนติ   ชาติยา   วา   โคตฺเตน   วา   ฯเปฯ  อญฺญตรญฺญตเรน  วา
วตฺถุนาติ น โลเก มญฺญติ สมํ ฯ
     [๔๑๕]   น   วิเสสี  น  นีเจยฺโยติ  เสยฺโยหมสฺมีติ  อติมานํ  น
ชเนติ   ชาติยา   วา   โคตฺเตน   วา   ฯเปฯ  อญฺญตรญฺญตเรน  วา
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. สทา ฯ
วตฺถุนา  ฯ  หีโนหมสฺมีติ  มานํ  น  ชเนติ  ชาติยา  วา  โคตฺเตน  วา
ฯเปฯ อญฺญตรญฺญตเรน วา วตฺถุนาติ น วิเสสี น นีเจยฺโย ฯ
     [๔๑๖]   ตสฺส  โน  สนฺติ  อุสฺสทาติ  ตสฺสาติ อรหโต ขีณาสวสฺส ฯ
อุสฺสทาติ   สตฺตุสฺสทา   ราคุสฺสโท   โทสุสฺสโท   โมหุสฺสโท  มานุสฺสโท
ทิฏฺฐุสฺสโท  กิเลสุสฺสโท  กมฺมุสฺสโท  ฯ  ตสฺสิเม  อุสฺสทา  นตฺถิ  น สนฺติ
น   สํวิชฺชนฺติ   นุปลพฺภนฺติ   ปหีนา  สมจฺฉินฺนา  วูปสนฺตา  ปฏิปฺปสฺสทฺธา
อภพฺพุปฺปตฺติกา   ญาณคฺคินา   ทฑฺฒาติ   ตสฺส   โน   สนฺติ  อุสฺสทา  ฯ
เตนาห ภควา
                       อุเปกฺขโก สทา สโต         น โลเก มญฺญตี สมํ
                       น วิเสสี น นีเจยฺโย          ตสฺส โน สนฺติ อุสฺสทาติ ฯ
     [๔๑๗]        ยสฺส นิสฺสยตา นตฺถิ  ญตฺวา ธมฺมํ อนิสฺสิโต
                       ภวาย วิภวาย จ        ตณฺหา ยสฺส น วิชฺชติ ฯ
     [๔๑๘]   ยสฺส  นิสฺสยตา  นตฺถีติ  ยสฺสาติ  อรหโต  ขีณาสวสฺส  ฯ
นิสฺสยาติ  เทฺว  นิสฺสยา  ตณฺหานิสฺสโย  จ  ทิฏฺฐินิสฺสโย  จ  ฯเปฯ  อยํ
ตณฺหานิสฺสโย   ฯเปฯ  อยํ  ทิฏฺฐินิสฺสโย  ฯ  ตสฺส  ตณฺหานิสฺสโย  ปหีโน
ทิฏฺฐินิสฺสโย    ปฏินิสฺสฏฺโฐ    ตณฺหานิสฺสยสฺส   ปหีนตฺตา   ทิฏฺฐินิสฺสยสฺส
ปฏินิสฺสฏฺฐตฺตา   นิสฺสยตา   ยสฺส   นตฺถิ  [๑]-  น  สํวิชฺชติ  นุปลพฺภติ
ปหีนา   สมุจฺฉินฺนา   วูปสนฺตา  ปฏิปฺปสฺสทฺธา  อภพฺพุปฺปตฺติกา  ญาณคฺคินา
ทฑฺฒาติ ยสฺส นิสฺสยตา นตฺถิ ฯ
@เชิงอรรถ:  โป. ม. น สนฺติ ฯ อิโต ปรํ เอวํ ญาตพฺพํ ฯ
     [๔๑๙]   ญตฺวา   ธมฺมํ   อนิสฺสิโตติ   ญตฺวาติ  ญตฺวา  ชานิตฺวา
ตุลยิตฺวา   ตีรยิตฺวา   วิภาวยิตฺวา   วิภูตํ   กตฺวา   สพฺเพ   สงฺขารา
อนิจฺจาติ   ญตฺวา   ชานิตฺวา   ตุลยิตฺวา   ตีรยิตฺวา  วิภาวยิตฺวา  วิภูตํ
กตฺวา   สพฺเพ   สงฺขารา   ทุกฺขาติ   สพฺเพ  ธมฺมา  อนตฺตาติ  ฯเปฯ
ยงฺกิญฺจิ    สมุทยธมฺมํ    สพฺพนฺตํ    นิโรธธมฺมนฺติ    ญตฺวา   ชานิตฺวา
ตุลยิตฺวา  ตีรยิตฺวา  วิภาวยิตฺวา  วิภูตํ  กตฺวา ฯ อนิสฺสิโตติ เทฺว นิสฺสยา
ตณฺหานิสฺสโย   จ   ทิฏฺฐินิสฺสโย   จ  ฯเปฯ  อยํ  ตณฺหานิสฺสโย  ฯเปฯ
อยํ   ทิฏฺฐินิสฺสโย   ฯ   ตณฺหานิสฺสยํ  ปหาย  ทิฏฺฐินิสฺสยํ  ปฏินิสฺสชฺชิตฺวา
จกฺขุํ  อนิสฺสิโต  โสตํ  อนิสฺสิโต  ฆานํ  อนิสฺสิโต  ชิวฺหํ  อนิสฺสิโต  กายํ
อนิสฺสิโต  มนํ  อนิสฺสิโต  รูเป  สทฺเท  คนฺเธ  รเส  โผฏฺฐพฺเพ กุลํ คณํ
อาวาสํ   ฯเปฯ   ทิฏฺฐสุตมุตวิญฺญาตพฺเพ   ธมฺเม   อนิสฺสิโต   อนลฺลีโน
อนุปคโต   อนชฺโฌสิโต   อนธิมุตฺโต   นิกฺขนฺโต   นิสฺสฏฺโฐ   วิปฺปมุตฺโต
วิสญฺญุตฺโต วิมริยาทิกเตน เจตสา วิหรตีติ ญตฺวา ธมฺมํ อนิสฺสิโต ฯ
     [๔๒๐]   ภวาย  วิภวาย  จ  ตณฺหา  ยสฺส  น  วิชฺชตีติ  ตณฺหาติ
รูปตณฺหา     สทฺทตณฺหา     คนฺธตณฺหา     รสตณฺหา    โผฏฺฐพฺพตณฺหา
ธมฺมตณฺหา  ฯ  ยสฺสาติ  อรหโต  ขีณาสวสฺส  ฯ  ภวายาติ  ภวทิฏฺฐิยา ฯ
วิภวายาติ   วิภวทิฏฺฐิยา   ฯ   ภวายาติ   สสฺสตทิฏฺฐิยา  ฯ  วิภวายาติ
อุจฺเฉททิฏฺฐิยา   ฯ  ภวายาติ  ปุนปฺปุนํ  ภวาย  ปุนปฺปุนํ  คติยา  ปุนปฺปุนํ
อุปปตฺติยา   ปุนปฺปุนํ   ปฏิสนฺธิยา   ปุนปฺปุนํ   อตฺตภาวาภินิพฺพตฺติยา   ฯ
ภินิพฺพตฺติยา   ฯ   ตณฺหา   ยสฺส   นตฺถิ  น  สํวิชฺชติ  นุปลพฺภติ  ปหีนา
สมุจฺฉินฺนา    วูปสนฺตา    ปฏิปฺปสฺสทฺธา    อภพฺพุปฺปตฺติกา    ญาณคฺคินา
ทฑฺฒาติ   ภวาย   วิภวาย   จ   ตณฺหา  ยสฺส  น  วิชฺชติ  ฯ  เตนาห
ภควา
                       ยสฺส นิสฺสยตา นตฺถิ        ญตฺวา ธมฺมํ อนิสฺสิโต
                       ภวาย วิภวาย จ              ตณฺหา ยสฺส น วิชฺชตีติ ฯ
     [๔๒๑]        ตํ พฺรูมิ อุปสนฺโตติ          กาเมสุ อนเปกฺขินํ
                       คนฺถา ตสฺส น วิชฺชนฺติ     อตาริ โส วิสตฺติกํ ฯ
     [๔๒๒]   ตํ   พฺรูมิ   อุปสนฺโตติ   สนฺโต   อุปสนฺโต   วูปสนฺโต
นิพฺพุโต   ปฏิปฺปสฺสทฺโธติ   ตํ  พฺรูมิ  ตํ  กเถมิ  ตํ  ภณามิ  ตํ  ทีปยามิ
ตํ โวหรามีติ ตํ พฺรูมิ อุปสนฺโตติ ฯ
     [๔๒๓]   กาเมสุ  อนเปกฺขินนฺติ  กามาติ  อุทฺทานโต  เทฺว  กามา
วตฺถุกามา  จ  กิเลสกามา  จ  ฯเปฯ  อิเม  วุจฺจนฺติ  วตฺถุกามา ฯเปฯ
อิเม   วุจฺจนฺติ   กิเลสกามา   ฯ  วตฺถุกาเม  ปริชานิตฺวา  กิเลสกาเม
ปหาย     ปชหิตฺวา     วิโนทิตฺวา    พฺยนฺตีกริตฺวา    อนภาวงฺคมิตฺวา
กาเมสุ    อนเปกฺขี    วีตกาโม   จตฺตกาโม   วนฺตกาโม   มุตฺตกาโม
ปหีนกาโม   ปฏินิสฺสฏฺฐกาโม   [๑]-   วีตราโค  จตฺตราโค  วนฺตราโค
มุตฺตราโค   ปหีนราโค   ปฏินิสฺสฏฺฐราโค   นิจฺฉาโต   นิพฺพุโต  สีติภูโต
สุขปฏิสํเวที พฺรหฺมภูเตน อตฺตนา วิหรตีติ กาเมสุ อนเปกฺขินํ ฯ
@เชิงอรรถ:  ม. กาเมสุ ฯ
     [๔๒๔]   คนฺถา   ตสฺส  น  วิชฺชนฺตีติ  คนฺถาติ  จตฺตาโร  คนฺถา
อภิชฺฌา    กายคนฺโถ    พฺยาปาโท    กายคนฺโถ    สีลพฺพตฺตปรามาโส
กายคนฺโถ    อิทํสจฺจาภินิเวโส    กายคนฺโถ    ฯ   อตฺตโน   ทิฏฺฐิยา
ราโค   อภิชฺฌา   กายคนฺโถ   ฯ   ปรวาเทสุ   อาฆาโต   อปฺปจฺจโย
พฺยาปาโท   กายคนฺโถ   ฯ   อตฺตโน   สีลํ  วา  วตฺตํ  วา  สีลพฺพตฺตํ
วา   ปรามสติ   ๑-  สีลพฺพตฺตปรามาโส  กายคนฺโถ  ฯ  อตฺตโน  ทิฏฺฐิ
อิทํสจฺจาภินิเวโส   กายคนฺโถ   ฯ   ตสฺสาติ   อรหโต   ขีณาสวสฺส  ฯ
คนฺถา  ตสฺส  น  วิชฺชนฺตีติ  คนฺถา  ตสฺส  นตฺถิ  น  สนฺติ  น  สํวิชฺชนฺติ
นุปลพฺภนฺติ      ปหีนา      สมุจฺฉินฺนา     วูปสนฺตา     ปฏิปฺปสฺสทฺธา
อภพฺพุปฺปตฺติกา ญาณคฺคินา ทฑฺฒาติ คนฺถา ตสฺส น วิชฺชนฺติ ฯ
     [๔๒๕]   อตาริ   โส  วิสตฺติกนฺติ  วิสตฺติกา  วุจฺจติ  ตณฺหา  โย
ราโค   สาราโค   ฯเปฯ   อภิชฺฌา   โลโภ  อกุสลมูลํ  ฯ  วิสตฺติกาติ
เกนตฺเถน  วิสตฺติกา  ฯ  วิสตาติ  วิสตฺติกา  ฯ  วิสาลาติ  วิสตฺติกา  ฯ
วิสฏาติ   วิสตฺติกา   ฯ  วิสมาติ  วิสตฺติกา  ฯ  วิสกฺกตีติ  วิสตฺติกา  ฯ
วิสํหรตีติ    วิสตฺติกา    ฯ    วิสํวาทิกาติ   วิสตฺติกา   ฯ   วิสมูลาติ
วิสตฺติกา   ฯ   วิสผลาติ   วิสตฺติกา   ฯ   วิสปริโภคาติ  วิสตฺติกา  ฯ
วิสาลา   วา  ปน  สา  ตณฺหา  รูเป  สทฺเท  คนฺเธ  รเส  โผฏฺฐพฺเพ
กุเล    คเณ    อาวาเส   ฯเปฯ   ทิฏฺฐ   สุต   มุต   วิญฺญาตพฺเพสุ
ธมฺเมสุ   วิสฏา   ๒-  วิตฺถตาติ  วิสตฺติกา  ฯ  อตาริ  โส  วิสตฺติกนฺติ
โส  อิมํ  วิสตฺติกํ  ตณฺหํ  อตาริ  อุตฺตริ  ปตฺตริ  ๓- สมติกฺกมิ วีติวตฺตตีติ
@เชิงอรรถ:  ม. ยุ. ปรามาโส ฯ  ม. วิสฏํ ฯ  ม. ปตริ ฯ
อตาริ โส วิสตฺติกํ ฯ เตนาห ภควา
                       ตํ พฺรูมิ อุปสนฺโตติ               กาเมสุ อนเปกฺขินํ
                       คนฺถา ตสฺส น วิชฺชนฺติ          อตาริ โส วิสตฺติกนฺติ ฯ
     [๔๒๖]        น ตสฺส ปุตฺตา ปสโว       เขตฺตํ วตฺถุญฺจ วิชฺชติ
                       อตฺตํ ๑- วาปิ นิรตฺตํ วา   น ตสฺมึ อุปลพฺภติ ฯ
     [๔๒๗]   น   ตสฺส   ปุตฺตา   ปสโว   เขตฺตํ  วตฺถุญฺจ  วิชฺชตีติ
นาติ   ปฏิกฺเขโป   ฯ   ตสฺสาติ   อรหโต   ขีณาสวสฺส   ฯ   ปุตฺตาติ
จตฺตาโร    ปุตฺตา    อตฺตโช    ปุตฺโต   เขตฺตโช   ปุตฺโต   ทินฺนโก
ปุตฺโต   อนฺเตวาสิโก   ปุตฺโต   ฯ   ปสโวติ   อเชฬกา   กุกฺกุฏสูกรา
หตฺถิควาสฺสวฬวา   ฯ   เขตฺตนฺติ   สาลิกฺเขตฺตํ  วีหิกฺเขตฺตํ  มุคฺคกฺเขตฺตํ
มาสกฺเขตฺตํ    ยวกฺเขตฺตํ    โคธูมกฺเขตฺตํ    ติลกฺเขตฺตํ   ฯ   วตฺถุนฺติ
ฆรวตฺถุ   โกฏฺฐกวตฺถุ  ปุเรวตฺถุ  ปจฺฉาวตฺถุ  อารามวตฺถุ  วิหารวตฺถุ  ฯ
น   ตสฺส  ปุตฺตา  ปสโว  เขตฺตํ  วตฺถุญฺจ  วิชฺชตีติ  ตสฺส  ปุตฺตปริคฺคโห
วา   ปสุปริคฺคโห   วา   เขตฺตปริคฺคโห  วา  วตฺถุปริคฺคโห  วา  นตฺถิ
น   สนฺติ   น   สํวิชฺชนฺติ   นุปลพฺภนฺติ   ปหีนา   สมุจฺฉินฺนา  วูปสนฺตา
ปฏิปฺปสฺสทฺธา    อภพฺพุปฺปตฺติกา    ญาณคฺคินา    ทฑฺฒาติ    น    ตสฺส
ปุตฺตา ปสโว เขตฺตํ วตฺถุญฺจ วิชฺชติ ฯ
     [๔๒๘]   อตฺตํ  วาปิ  นิรตฺตํ  วา  น  ตสฺมึ  อุปลพฺภตีติ  อตฺตาติ
สสฺสตทิฏฺฐิ   ๒-   นตฺถิ   นิรตฺตาติ   อุจฺเฉททิฏฺฐิ  นตฺถิ  อตฺตาติ  คหิตํ
นตฺถิ   นิรตฺตาติ   มุญฺจิตพฺพํ   นตฺถิ   ฯ   ยสฺส   นตฺถิ   คหิตํ   ตสฺส
@เชิงอรรถ:  ม. อตฺตา วาปิ นิรตฺตา วา ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ  ม. อตฺตทิฏฺฐิ ฯ
นตฺถิ   มุญฺจิตพฺพํ   ยสฺส   นตฺถิ   มุญฺจิตพฺพํ   ตสฺส   นตฺถิ   คหิตํ   ฯ
คหณมุญฺจนํ    สมติกฺกนฺโต   อรหา   วุฑฺฒิปริหานึ   วีติวตฺโต   ฯ   โส
วุฏฺฐวาโส    จิณฺณจรโณ    ฯเปฯ    นตฺถิ   ตสฺส   ปุนพฺภโวติ   อตฺตํ
วาปิ นิรตฺตํ วา น ตสฺมึ อุปลพฺภติ ฯ เตนาห ภควา
                       น ตสฺส ปุตฺตา ปสโว        เขตฺตํ วตฺถุญฺจ วิชฺชติ
                       อตฺตํ วาปิ นิรตฺตํ วา         น ตสฺมึ อุปลพฺภตีติ ฯ
     [๔๒๙]        เยน [๑]- วชฺชุํ ปุถุชฺชนา  อโถ สมณพฺราหฺมณา
                       ตํ ตสฺส อปุเรกฺขตํ           ตสฺมา วาเทสุ เนชติ ฯ
     [๔๓๐]   เยน  วชฺชุํ  ปุถุชฺชนา  อโถ  สมณพฺราหฺมณาติ  ปุถุชฺชนาติ
เกนตฺเถน   ปุถุชฺชนา   ฯ   ปุถุ  กิเลเส  ชเนนฺตีติ  ปุถุชฺชนา  ฯ  ปุถุ
อวิหตสกฺกายทิฏฺฐิกาติ   ปุถุชฺชนา   ฯ   ปุถุ   สตฺถารานํ   มุขุลฺโลกิกาติ
ปุถุชฺชนา    ฯ    ปุถุ    สพฺพคตีหิ   อาวุนิตาติ   ปุถุชฺชนา   ฯ   ปุถุ
นานาภิสงฺขาเรหิ   อภิสงฺขโรนฺตีติ   ปุถุชฺชนา   ฯ   ปุถุ   นานาโอเฆหิ
วุยฺหนฺตีติ    ปุถุชฺชนา    ฯ    ปุถุ    นานาสนฺตาเปหิ    สนฺตปฺเปนฺตีติ
ปุถุชฺชนา   ฯ   ปุถุ   นานาปริฬาเหหิ   ปริทยฺหนฺตีติ  ปุถุชฺชนา  ฯ  ปุถุ
ปญฺจสุ   กามคุเณสุ  รตฺตา  คิทฺธา  คธิตา  มุจฺฉิตา  อชฺโฌปนฺนา  ลคฺคา
ลคฺคิตา   ปลิพุทฺธาติ   ปุถุชฺชนา   ฯ   ปุถุ   ปญฺจหิ  นีวรเณหิ  อาวุฏา
นิวุฏา   โอผุฏา   ๒-   ปิหิตา   ปฏิจฺฉนฺนา  ปฏิกุชฺชิตาติ  ปุถุชฺชนา  ฯ
สมณาติ   เยเกจิ  อิโต  พหิทฺธา  ปริพฺพาชุปคตา  ปริพฺพาชสมาปนฺนา  ฯ
พฺราหฺมณาติ   เยเกจิ   โภวาทิกา   ฯ   เยน   วชฺชุํ  ปุถุชฺชนา  อโถ
@เชิงอรรถ:  โป. ม. นํ ฯ   ม. โอวุฏา ฯ
สมณพฺราหฺมณาติ   ปุถุชฺชนา   เยน   [๑]-   ราเคน   วเทยฺยุํ   เยน
โทเสน  วเทยฺยุํ  เยน  โมเหน  วเทยฺยุํ  เยน  มาเนน  วเทยฺยุํ  ยาย
ทิฏฺฐิยา    วเทยฺยุํ    เยน   อุทฺธจฺเจน   วเทยฺยุํ   ยาย   วิจิกิจฺฉาย
วเทยฺยุํ   เยหิ  อนุสเยหิ  วเทยฺยุํ  รตฺโตติ  วา  ทุฏฺโฐติ  วา  มูโฬฺหติ
วา  วินิพนฺโธติ  วา  ปรามฏฺโฐติ  วา  วิกฺเขปคโตติ  วา  อนิฏฺฐงฺคโตติ
วา   ถามคโตติ   วา   ฯ   เต   อภิสงฺขารา   ปหีนา  อภิสงฺขารานํ
ปหีนตฺตา   คติโย   เยน   วเทยฺยุํ   เนรยิโกติ  วา  ติรจฺฉานโยนิโกติ
วา  ปิตฺติวิสยิโกติ  วา  มนุสฺโสติ  วา  เทโวติ  วา  รูปีติ  วา  อรูปีติ
วา   สญฺญีติ   วา   อสญฺญีติ   วา   เนวสญฺญีนาสญฺญีติ   วา   ฯ  โส
เหตุ   นตฺถิ   ปจฺจโย   นตฺถิ   การณํ   นตฺถิ  เยน  วเทยฺยุํ  กเถยฺยุํ
ภเณยฺยุํ    ทีปเยยฺยุํ    โวหเรยฺยุนฺติ   เยน   วชฺชุํ   ปุถุชฺชนา   อโถ
สมณพฺราหฺมณา ฯ
     [๔๓๑]   ตํ  ตสฺส  อปุเรกฺขนฺติ  ตสฺสาติ  อรหโต  ขีณาสวสฺส  ฯ
ปุเรกฺขาโรติ   เทฺว  ปุเรกฺขารา  ตณฺหาปุเรกฺขาโร  จ  ทิฏฺฐิปุเรกฺขาโร
จ   ฯเปฯ   อยํ   ตณฺหาปุเรกฺขาโร   ฯเปฯ  อยํ  ทิฏฺฐิปุเรกฺขาโร  ฯ
ตสฺส     ตณฺหาปุเรกฺขาโร    ปหีโน    ทิฏฺฐิปุเรกฺขาโร    ปฏินิสฺสฏฺโฐ
ตณฺหาปุเรกฺขารสฺส ปหีนตฺตา ทิฏฺฐิปุเรกฺขารสฺส
ปฏินิสฺสฏฺฐตฺตา   น   ตณฺหํ   วา   ทิฏฺฐึ  วา  ปุรโต  กตฺวา  จรติ  น
ตณฺหาธโช   น   ตณฺหาเกตุ    น   ตณฺหาธิปเตยฺโย  น  ทิฏฺฐิทฺธโช  น
ทิฏฺฐิเกตุ   น   ทิฏฺฐาธิปเตยฺโย  น  ตณฺหาย  วา  [๒]-  ทิฏฺฐิยา  วา
@เชิงอรรถ:  ม. ตํ ฯ   ม. น ฯ
ปริวาริโต จรตีติ ตํ ตสฺส อปุเรกฺขตํ ฯ
     [๔๓๒]   ตสฺมา   วาเทสุ   เนชตีติ   ตสฺมาติ  ตสฺมา  ตํการณา
ตํเหตุ   ตปฺปจฺจยา   ตํนิทานา   วาเทสุ   อุปวาเทสุ  นินฺทาย  ครหาย
อกิตฺติยา   อวณฺณหาริกาย  เนชติ  น  เอชติ  ๑-  น  จลติ  น  เวธติ
นปฺปเวธติ น สมฺปเวธตีติ ตสฺมา วาเทสุ เนชติ ฯ เตนาห ภควา
                       เยน วชฺชุํ ปุถุชฺชนา         อโถ สมณพฺราหฺมณา
                       ตํ ตสฺส อปุเรกฺขตํ           ตสฺมา วาเทสุ เนชตีติ ฯ
     [๔๓๓]        วีตเคโธ อมจฺฉรี             น โอสฺเสสุ วทเต มุนิ
                       น สเมสุ น โอเมสุ          กปฺปํ เนติ อกปฺปิโย ฯ
     [๔๓๔]   วีตเคโธ   อมจฺฉรีติ   เคโธ   วุจฺจติ   ตณฺหา   โย
ราโค   สาราโค   ฯเปฯ   อภิชฺฌา   โลโภ   อกุสลมูลํ  ฯ  ยสฺเสโส
เคโธ   ปหีโน   สมุจฺฉินฺโน   วูปสนฺโต   ปฏิปฺปสฺสทฺโธ   อภพฺพุปฺปตฺติโก
ญาณคฺคินา  ทฑฺโฒ  โส  วุจฺจติ  วีตเคโธ  ฯ  โส  รูเป  อคิทฺโธ ฯเปฯ
ทิฏฺฐ   สุต   มุต   วิญฺญาตพฺเพสุ   ธมฺเมสุ  อคิทฺโธ  อคธิโต  อมุจฺฉิโต
อนชฺโฌปนฺโน  วีตเคโธ  [๒]-  จตฺตเคโธ  วนฺตเคโธ  มุตฺตเคโธ [๓]-
ปฏินิสฺสฏฺฐเคโธ     นิจฺฉาโต     นิพฺพุโต     สีติภูโต     สุขปฏิสํเวที
พฺรหฺมภูเตน  อตฺตนา  วิหรตีติ  วีตเคโธ  ฯ  อมจฺฉรีติ  มจฺฉริยนฺติ  ปญฺจ
มจฺฉริยานิ    อาวาสมจฺฉริยํ    กุลมจฺฉริยํ    ลาภมจฺฉริยํ   วณฺณมจฺฉริยํ
ธมฺมมจฺฉริยํ  ยํ  เอวรูปํ  มจฺฉริยํ  ฯเปฯ  คาโห  อิทํ  วุจฺจติ มจฺฉริยํ ฯ
ยสฺเสตํ     มจฺฉริยํ     ปหีนํ     สมุจฺฉินฺนํ    วูปสนฺตํ    ปฏิปฺปสฺสทฺธํ
@เชิงอรรถ:  ม. อิญฺชติ ฯ  ม. วิคตเคโธ ฯ  ปหีนเคโธ ฯ
อภพฺพุปฺปตฺติกํ   ญาณคฺคินา   ทฑฺฒํ   โส   วุจฺจติ   อมจฺฉรีติ   วีตเคโธ
อมจฺฉรี ฯ
     [๔๓๕]   น  โอสฺเสสุ  วทเต  มุนิ  น  สเมสุ  น  โอเมสูติ มุนีติ
โมนํ   วุจฺจติ   ญาณํ   ฯเปฯ   สงฺคชาลมติจฺจ   โส   มุนิ   ฯ   มุนิ
เสยฺโยหมสฺมีติ   วา   สทิโสหมสฺมีติ   วา   หีโนหมสฺมีติ  วา  น  วทติ
น   กเถติ   น   ภณติ  น  ทีปยติ  น  โวหรตีติ  น  โอสฺเสสุ  วทเต
มุนิ น สเมสุ น โอเมสุ ฯ
     [๔๓๖]   กปฺปํ    เนติ   อกปฺปิโยติ   กปฺโปติ   เทฺว   กปฺปา
ตณฺหากปฺโป   จ   ทิฏฺฐิกปฺโป   จ   ฯเปฯ   อยํ   ตณฺหากปฺโป  ฯเปฯ
อยํ   ทิฏฺฐิกปฺโป  ฯ  ตสฺส  ตณฺหากปฺโป  ปหีโน  ทิฏฺฐิกปฺโป  ปฏินิสฺสฏฺโฐ
ตณฺหากปฺปสฺส        ปหีนตฺตา       ทิฏฺฐิกปฺปสฺส       ปฏินิสฺสฏฺฐตฺตา
ตณฺหากปฺปํ   วา   ทิฏฺฐิกปฺปํ   วา   เนติ  น  อุเปติ  น  อุปคจฺฉติ  น
คณฺหาติ   น   ปรามสติ   นาภินิวิสตีติ   กปฺปํ   เนติ   ฯ   อกปฺปิโยติ
กปฺโปติ   ๑-   เทฺว   กปฺปา   ตณฺหากปฺโป  จ  ทิฏฺฐิกปฺโป  จ  ฯเปฯ
อยํ   ตณฺหากปฺโป   ฯเปฯ   อยํ   ทิฏฺฐิกปฺโป   ฯ   ตสฺส  ตณฺหากปฺโป
ปหีโน    ทิฏฺฐิกปฺโป    ปฏินิสฺสฏฺโฐ    ตสฺส   ตณฺหากปฺปสฺส   ปหีนตฺตา
ทิฏฺฐิกปฺปสฺส    ปฏินิสฺสฏฺฐตฺตา   ตณฺหากปฺปํ   วา   ทิฏฺฐิกปฺปํ   วา   น
กปฺเปติ   น   ชเนติ   น   สญฺชเนติ   น  นิพฺพตฺเตติ  นาภินิพฺพตฺเตตีติ
กปฺปํ เนติ อกปฺปิโย ฯ เตนาห ภควา
@เชิงอรรถ:  ม. กปฺปาติ ฯ
                       วีตเคโธ อมจฺฉรี             น โอสฺเสสุ วทเต มุนิ
                       น สเมสุ น โอเมสุ          กปฺปํ เนติ อกปฺปิโยติ ฯ
     [๔๓๗]        ยสฺส โลเก สกํ นตฺถิ       อสตา จ น โสจติ
                       ธมฺเมสุ จ น คจฺฉติ        ส เว สนฺโตติ วุจฺจติ ฯ
     [๔๓๘]   ยสฺส  โลเก  สกํ  นตฺถีติ  ยสฺสาติ  อรหโต ขีณาสวสฺส ฯ
[๑]-  สกํ  นตฺถีติ  ยสฺส  ๒-  มยฺหํ  วา  อิทํ  ปเรสํ  วา อิทนฺติ กิญฺจิ
รูปคตํ      เวทนาคตํ      สญฺญาคตํ      สงฺขารคตํ      วิญฺญาณคตํ
คหิตํ    ปรามฏฺฐํ    อภินิวิฏฺฐํ    อชฺโฌสิตํ    อธิมุตฺตํ   นตฺถิ   ฯเปฯ
ญาณคฺคินา ทฑฺฒนฺติ ยสฺส โลเก สกํ นตฺถิ ฯ
     [๔๓๙]   อสตา  จ  น  โสจตีติ  วิปริณตํ  วา  วตฺถุํ  น  โสจติ
วิปริณตสฺมึ   วา   วตฺถุสฺมึ   น   โสจติ   จกฺขุ   เม   วิปริณตนฺติ  น
โสจติ  โสตํ  เม  ฆานํ  เม  ชิวฺหา  เม  กาโย  เม  มโน  เม รูปา
เม   สทฺทา   เม   คนฺธา  เม  รสา  เม  โผฏฺฐพฺพา  เม  กุลํ  เม
คโณ  เม  อาวาโส  เม  ลาโภ  เม  ยโส  เม  ปสํสา  เม  สุขํ เม
จีวรํ   เม  ปิณฺฑปาโต  เม  เสนาสนํ  เม  คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาโร
เม  มาตา  เม  ปิตา  เม  ภาตา  เม  ภคินี  เม ปุตฺโต เม ธีตา เม
มิตฺตา   เม   อมจฺจา   เม  ญาตกา  เม  สาโลหิตา  เม  วิปริณตาติ
น   โสจติ  น  กิลมติ  น  ปริเทวติ  น  อุรตฺตาฬึ  กนฺทติ  น  สมฺโมหํ
อาปชฺชตีติ เอวมฺปิ อสตา จ น โสจติ ฯ
     {๔๓๙.๑}   อถวา      อสาตาย      ทุกฺขาย     เวทนาย
ผุฏฺโฐ           ปเรโต           สโมหิโต          สมนฺนาคโต
@เชิงอรรถ:  ม. โลเก ฯ  ตสฺส ฯ  ม. อสนฺตาย ฯ
น   โสจติ  น  กิลมติ  น  ปริเทวติ  น  อุรตฺตาฬึ  กนฺทติ  น  สมฺโมหํ
อาปชฺชติ   ฯ   จกฺขุโรเคน  ผุฏฺโฐ  ปเรโต  สโมหิโต  สมนฺนาคโต  น
โสจติ   น   กิลมติ   น   ปริเทวติ  น  อุรตฺตาฬึ  กนฺทติ  น  สมฺโมหํ
อาปชฺชติ   ฯ   โสตโรเคน   ฆานโรเคน   ชิวฺหาโรเคน   กายโรเคน
สีสโรเคน   กณฺณโรเคน   มุขโรเคน   ทนฺตโรเคน   กาเสน   สาเสน
ปินาเสน   ฑเหน   ชเรน   กุจฺฉิโรเคน   มุจฺฉาย  ปกฺขนฺทิกาย  สุลาย
วิสูจิกาย  กุฏฺเฐน  คณฺเฑน  กิลาเสน  โสเสน  อปมาเรน  ททฺทุยา  ๑-
กณฺฑุยา   กจฺฉุยา   รขสาย   วิตจฺฉิกาย  โลหิเตน  ปิตฺเตน  มธุเมเหน
อํสาย   ปีฬกาย   ภคนฺทลาย   ๒-   ปิตฺตสมุฏฺฐาเนหิ   ๓-  อาพาเธหิ
เสมฺหสมุฏฺฐาเนหิ   อาพาเธหิ  วาตสมุฏฺฐาเนหิ  อาพาเธหิ  สนฺนิปาติเกหิ
อาพาเธหิ    อุตุปริณามเชหิ   อาพาเธหิ   วิสมปริหารเชหิ   อาพาเธหิ
โอปกฺกมิเกหิ   อาพาเธหิ   กมฺมวิปากเชหิ   อาพาเธหิ  สีเตน  อุเณฺหน
ชิฆจฺฉาย    ปิปาสาย   อุจฺจาเรน   ปสฺสาเวน   ฑํสมกสวาตาตปสิรึสป-
สมฺผสฺเสหิ   ผุฏฺโฐ   ปเรโต   สโมหิโต   สมนฺนาคโต  น  โสจติ  น
กิลมติ   น   ปริเทวติ   น   อุรตฺตาฬึ  กนฺทติ  น  สมฺโมหํ  อาปชฺชตีติ
เอวมฺปิ อสตา จ น โสจติ ฯ
     {๔๓๙.๒}   อถวา  อสนฺเต  อสํวิชฺชมาเน  อนุปลพฺภิยมาเน  อโห
วต  เม  ตํ ตํ วต เม นตฺถิ สิยา วต เม ตํ ตํ วตาหํ น ลภามีติ น โสจติ
น   กิลมติ  น  ปริเทวติ  น  อุรตฺตาฬึ  กนฺทติ  น  สมฺโมหํ  อาปชฺชตีติ
เอวมฺปิ อสตา จ น โสจติ ฯ
@เชิงอรรถ:  ยุ. ทนฺทุยา ฯ  โป. ม. ภคนฺทเลน ฯ  โป. ม. ปิตฺตสมุฏฺฐาเนน อาพาเธน ฯ
@อิโต ปรํ เอวํ ญาตพฺพํ ฯ
     [๔๔๐]   ธมฺเมสุ  จ  น  คจฺฉตีติ  น  ฉนฺทาคตึ คจฺฉติ น โทสาคตึ
คจฺฉติ  น  โมหาคตึ  คจฺฉติ  น  ภยาคตึ  คจฺฉติ  น  ราควเสน  คจฺฉติ
น  โทสวเสน  คจฺฉติ  น  โมหวเสน  คจฺฉติ  น  มานวเสน  คจฺฉติ  น
ทิฏฺฐิวเสน   คจฺฉติ  น  อุทฺธจฺจวเสน  คจฺฉติ  น  วิจิกิจฺฉาวเสน  คจฺฉติ
น  อนุสยวเสน  คจฺฉติ  น  [๑]-  วคฺเคหิ  ธมฺเมหิ ยายติ นิยฺยติ วุยฺหติ
สํหริยตีติ ธมฺเมสุ จ น คจฺฉติ ฯ
     [๔๔๑]   ส  เว  สนฺโตติ  วุจฺจตีติ  โส  สนฺโต อุปสนฺโต วูปสนฺโต
นิพฺพุโต   ปฏิปฺปสฺสทฺโธติ   วุจฺจติ   กถิยติ   ภณิยติ   ทีปิยติ  โวหริยตีติ
ส เว สนฺโตติ วุจฺจติ ฯ เตนาห ภควา
         ยสฺส โลเก สกํ นตฺถิ      อสตา จ น โสจติ
         ธมฺเมสุ จ น คจฺฉติ        ส เว สนฺโตติ วุจฺจตีติ ฯ
                                 ทสโม ปุราเภทสุตฺตนิทฺเทโส นิฏฺฐิโต ฯ
                                              ------------
@เชิงอรรถ:  โป. ม. จ ฯ


             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้าที่ ๒๕๑-๓๐๔. https://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=29&A=5001&w=&modeTY=2              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :- https://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=29&A=5001&modeTY=2              อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=29&item=374&items=68              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ :- https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=29&siri=10              ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=29&i=374              อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=45&A=7251              The Pali Atthakatha in Roman :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=45&A=7251              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๙ https://84000.org/tipitaka/read/?index_29 https://84000.org/tipitaka/english/?index_29

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๖ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]