บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
ThaiVersion PaliThai PaliRoman |
Indriyasaṃyuttaṃ ------ suddhakavaggo paṭhamo [843] Sāvatthīnidānaṃ . tatra kho bhagavā etadavoca pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ . imāni kho bhikkhave pañcindriyānīti. [844] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ . Yato kho bhikkhave ariyasāvako imesaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ (samudayañca atthaṅgamañca) 1- assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānāti . ayaṃ vuccati bhikkhave ariyasāvako sotāpanno avinipātadhammo niyato sambodhiparāyanoti. [845] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ . Yato kho bhikkhave ariyasāvako imesaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānāti . ayaṃ vuccati bhikkhave ariyasāvako sotāpanno @Footnote: 1 Ma. idaṃ pāṭhadvayaṃ na dissati. Avinipātadhammo niyato sambodhiparāyanoti. [846] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ . Yato kho bhikkhave bhikkhu 1- imesaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca 2- ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ viditvā anupādā vimutto hoti . ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaññojano sammadaññāvimuttoti. [847] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ . Yato kho bhikkhave bhikkhu imesaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ viditvā anupādā vimutto hoti . ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaññojano sammadaññāvimuttoti. [848] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ . Ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā imesaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānanti . name te bhikkhave samaṇā @Footnote: 1 Ma. Yu. ariyasāvako. 2 ime pāṭhā na dissanti. Vā brāhmaṇā vā samaṇesu vā samaṇasammatā brāhmaṇesu vā brāhmaṇasammatā na ca panete āyasmanto sāmaññatthaṃ vā brāhmaññatthaṃ 1- vā diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti. [849] Ye ca kho te 2- bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā imesaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānanti . te khome bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu ceva samaṇasammatā brāhmaṇesu ca brāhmaṇasammatā te ca panāyasmanto sāmaññatthañca brāhmaññatthañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharantīti. [850] Ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā saddhindriyaṃ nappajānanti saddhindriyasamudayaṃ nappajānanti saddhindriyanirodhaṃ nappajānanti saddhindriyanirodhagāminīpaṭipadaṃ nappajānanti viriyindriyaṃ nappajānanti .pe. satindriyaṃ nappajānanti . samādhindriyaṃ nappajānanti . paññindriyaṃ nappajānanti paññindriyasamudayaṃ nappajānanti paññindriyanirodhaṃ nappajānanti paññindriya- nirodhagāminīpaṭipadaṃ nappajānanti . name te bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu vā samaṇasammatā brāhmaṇesu vā brāhmaṇasammatā na ca panete āyasmanto sāmaññatthaṃ vā @Footnote: 1 Ma. Yu. brahmaññatthaṃ. evamupari. 2 Ma. Yu. keci. Brāhmaññatthaṃ vā diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti. [851] Ye hi 1- keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā saddhindriyaṃ pajānanti saddhindriyasamudayaṃ pajānanti saddhindriyanirodhaṃ pajānanti saddhindriyanirodhagāminīpaṭipadaṃ pajānanti viriyindriyaṃ pajānanti viriyindriyasamudayaṃ pajānanti viriyindriyanirodhaṃ pajānanti viriyindriyanirodhagāminīpaṭipadaṃ pajānanti satindriyaṃ pajānanti . Samādhindriyaṃ pajānanti . paññindriyaṃ pajānanti paññindriyasamudayaṃ pajānanti paññindriyanirodhaṃ pajānanti paññindriyanirodhagāminīpaṭipadaṃ pajānanti . te khome bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu ceva samaṇasammatā brāhmaṇesu ca brāhmaṇasammatā te ca panāyasmanto sāmaññatthaṃ ca brāhmaññatthaṃ ca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharantīti. [852] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ .pe. Paññindriyaṃ. [853] Kattha ca bhikkhave saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ . catūsu sotāpattiyaṅgesu ettha saddhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. [854] Kattha ca bhakkhave viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ . catūsu sammappadhānesu ettha viriyindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. @Footnote: 1 Ma. ca kho. [855] Kattha ca bhikkhave satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ . catūsu satipaṭṭhānesu ettha satindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. [856] Kattha ca bhikkhave samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ . catūsu jhānesu ettha samādhindriyaṃ daṭṭhabbaṃ. [857] Kattha ca bhikkhave paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ . catūsu ariyasaccesu ettha paññindriyaṃ daṭṭhabbaṃ . imāni kho bhikkhave pañcindriyānīti. [858] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ .pe. Paññindriyaṃ. [859] Katamañca bhikkhave saddhindriyaṃ . idha bhikkhave ariyasāvako saddho hoti saddahati tathāgatassa bodhiṃ itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti . idaṃ vuccati bhikkhave saddhindriyaṃ. [860] Katamañca bhikkhave viriyindriyaṃ . idha bhikkhave ariyasāvako āraddhaviriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. Idaṃ vuccati bhikkhave viriyindriyaṃ. [861] Katamañca bhikkhave satindriyaṃ . idha bhikkhave ariyasāvako satimā hoti paramena satinepakkena samannāgato cirakataṃpi cirabhāsitaṃpi Saritā anussaritā. Idaṃ vuccati bhikkhave satindriyaṃ. [862] Katamañca bhikkhave samādhindriyaṃ . Idha bhikkhave ariyasāvako vossaggārammaṇaṃ karitvā labhati samādhiṃ labhati cittassa ekaggataṃ . Idaṃ vuccati bhikkhave samādhindriyaṃ. [863] Katamañca bhikkhave paññindriyaṃ . idha bhikkhave ariyasāvako paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammādukkhakkhayagāminiyā . idaṃ vuccati bhikkhave paññindriyaṃ. Imāni kho bhikkhave pañcindriyānīti. [864] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ .pe. Paññindriyaṃ. [865] Katamañca bhikkhave saddhindriyaṃ . idha bhikkhave ariyasāvako saddho hoti saddahati tathāgatassa bodhiṃ itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti . idaṃ vuccati bhikkhave saddhindriyaṃ. [866] Katamañca bhikkhave viriyindriyaṃ . idha bhikkhave ariyasāvako āraddhaviriyo viharati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu . So anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati . Uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati . anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati . uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati . Idaṃ vuccati bhikkhave viriyindriyaṃ. [867] Katamañca bhikkhave satindriyaṃ . idha bhikkhave ariyasāvako satimā hoti paramena satinepakkena samannāgato cirakataṃpi cirabhāsitaṃpi saritā anussaritā . so kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ . vedanāsu citte dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhā domanassaṃ. Idaṃ vuccati bhikkhave satindriyaṃ. [868] Katamañca bhikkhave samādhindriyaṃ . Idha bhikkhave ariyasāvako vossaggārammaṇaṃ karitvā labhati samādhiṃ labhati cittassa ekaggataṃ . So vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti Yantaṃ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihārīti tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Idaṃ vuccati bhikkhave samādhindriyaṃ. [869] Katamañca bhikkhave paññindriyaṃ . idha bhikkhave ariyasāvako paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato ariyāya nibbedhikāya sammādukkhakkhayagāminiyā . so idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ dukkhasamudayoti yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ dukkhanirodhoti yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti . idaṃ vuccati bhikkhave paññindriyaṃ . imāni kho bhikkhave pañcindriyānīti. Suddhikavaggo paṭhamo. Tassuddānaṃ suddhikañceva dve sotā arahantā apare dve samaṇabrāhmaṇā daṭṭhabbaṃ vibhaṅge apare duveti. ------- Mudutaravaggo dutiyo [870] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ .pe. Paññindriyaṃ. [871] Katamañca bhikkhave saddhindriyaṃ . idha bhikkhave ariyasāvako saddho hoti saddahati tathāgatassa bodhiṃ itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavāti . idaṃ vuccati bhikkhave saddhindriyaṃ. [872] Katamañca bhikkhave viriyindriyaṃ . yaṃ kho bhikkhave cattāro sammappadhāne ārabbha viriyaṃ paṭilabhati . idaṃ vuccati bhikkhave viriyindriyaṃ. [873] Katamañca bhikkhave satindriyaṃ . yaṃ kho bhikkhave cattāro satipaṭṭhāne ārabbha satiṃ paṭilabhati. Idaṃ vuccati bhikkhave satindriyaṃ. [874] Katamañca bhikkhave samādhindriyaṃ . Idha bhikkhave ariyasāvako vossaggārammaṇaṃ karitvā labhati samādhiṃ labhati cittassa ekaggataṃ . Idaṃ vuccati bhikkhave samādhindriyaṃ. [875] Katamañca bhikkhave paññindriyaṃ . idha bhikkhave ariyasāvako paññavā hoti udayatthagāminiyā paññāya samannāgato Ariyāya nibbedhikāya sammādukkhakkhayagāminiyā . idaṃ vuccati bhikkhave paññindriyaṃ. Imāni kho bhikkhave pañcindriyānīti. [876] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ .pe. paññindriyaṃ . imāni kho bhikkhave pañcindriyāni. [877] Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ indriyānaṃ samattā paripūrattā arahaṃ hoti tato mudutarehi anāgāmī hoti tato mudutarehi sakadāgāmī hoti tato mudutarehi sotāpanno hoti tato mudutarehi dhammānusārī hoti tato mudutarehi saddhānusārī hotīti. [878] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ .pe. Paññindriyaṃ. Imāni kho bhikkhave pañcindriyāni. [879] Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ indriyānaṃ samattā paripūrattā arahaṃ hoti tato mudutarehi anāgāmī hoti tato mudutarehi sakadāgāmī hoti tato mudutarehi sotāpanno hoti tato mudutarehi dhammānusārī hoti tato mudutarehi saddhānusārī hoti . iti kho bhikkhave indriyavemattatā phalavemattatā hoti phalavemattatā puggalavemattatāti. [880] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ .pe. Paññindriyaṃ. Imāni kho bhikkhave pañcindriyāni. [881] Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ indriyānaṃ samattā paripūrattā arahaṃ hoti tato mudutarehi anāgāmī hoti tato mudutarehi Sakadāgāmī hoti tato mudutarehi sotāpanno hoti tato mudutarehi dhammānusārī hoti tato mudutarehi saddhānusārī hoti . Iti kho bhikkhave paripūraṃ paripūrakārī ārādheti padesaṃ padesakārī ārādheti. Avañjhānitvevāhaṃ bhikkhave pañcindriyāni 1- vadāmīti. [882] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ .pe. Paññindriyaṃ. Imāni kho bhikkhave pañcindriyāni. [883] Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ indriyānaṃ samattā paripūrattā arahaṃ hoti tato mudutarehi antarāparinibbāyī hoti tato mudutarehi upahaccaparinibbāyī hoti tato mudutarehi asaṅkhāraparinibbāyī hoti tato mudutarehi sasaṅkhāraparinibbāyī hoti tato mudutarehi uddhaṃsoto hoti akaniṭṭhagāmī tato mudutarehi sakadāgāmī hoti tato mudutarehi sotāpanno hoti tato mudutarehi dhammānusārī hoti tato mudutarehi saddhānusārī hotīti. [884] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ .pe. Paññindriyaṃ. Imāni kho bhikkhave pañcindriyāni. [885] Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ indriyānaṃ samattā paripūrattā arahaṃ hoti tato mudutarehi antarāparinibbāyī hoti tato mudutarehi upahaccaparinibbāyī hoti tato mudutarehi asaṅkhāraparinibbāyī hoti tato mudutarehi sasaṅkhāraparinibbāyī hoti tato mudutarehi uddhaṃsoto hoti akaniṭṭhagāmī tato mudutarehi sakadāgāmī @Footnote: 1 Ma. pañcindriyānīti. evamupari. Hoti tato mudutarehi sotāpanno hoti tato mudutarehi dhammānusārī hoti tato mudutarehi saddhānusārī hoti . iti kho bhikkhave indriyavemattatā phalavemattatā hoti phalavemattatā puggalavemattatāti 1-. [886] Pañcimāni bhikkhave indriyāni. Katamāni pañca. Saddhindriyaṃ .pe. Paññindriyaṃ. Imāni kho bhikkhave pañcindriyāni. [887] Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ indriyānaṃ samattā paripūrattā arahaṃ hoti tato mudutarehi antarāparinibbāyī hoti tato mudutarehi upahaccaparinibbāyī hoti tato mudutarehi asaṅkhāraparinibbāyī hoti tato mudutarehi sasaṅkhāraparinibbāyī hoti tato mudutarehi uddhaṃsoto hoti akaniṭṭhagāmī tato mudutarehi sakadāgāmī hoti tato mudutarehi sotāpanno hoti tato mudutarehi dhammānusārī hoti tato mudutarehi saddhānusārī hoti . iti kho bhikkhave paripūraṃ paripūrakārī ārādheti padesaṃ padesakārī ārādheti . Avañjhānitvevāhaṃ bhikkhave pañcindriyāni vadāmīti. [888] Pañcimāni bhikkhave indriyāni. Katamāni pañca. Saddhindriyaṃ .pe. Paññindriyaṃ. Imāni kho bhikkhave pañcindriyāni. [889] Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ indriyānaṃ samattā paripūrattā arahaṃ hoti tato mudutarehi arahattaphalasacchikiriyāya paṭipanno hoti tato mudutarehi anāgāmī hoti tato mudutarehi @Footnote: 1 Ma. puggalavemattatā hotīti. Yu. ... hoti. Anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno hoti tato mudutarehi sakadāgāmī hoti tato mudutarehi sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno hoti tato mudutarehi sotāpanno hoti tato mudutarehi sotāpattiphala- sacchikiriyāya paṭipanno hoti . yassa kho bhikkhave imāni pañcindriyāni sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ natthi tamahaṃ bāhiro puthujjanapakkheṭṭhitoti vadāmīti. [890] Atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca indriyasampanno indriyasampannoti bhante vuccati kittāvatā nu kho bhante indriyasampanno hotīti. [891] Idha bhikkhu bhikkhu saddhindriyaṃ bhāveti upasamagāmiṃ sambodhagāmiṃ viriyindriyaṃ bhāveti upasamagāmiṃ sambodhagāmiṃ satindriyaṃ bhāveti upasamagāmiṃ sambodhagāmiṃ samādhindriyaṃ bhāveti upasamagāmiṃ sambodhagāmiṃ paññindriyaṃ bhāveti upasamagāmiṃ sambodhagāmiṃ . Ettāvatā kho bhikkhu bhikkhu indriyasampanno hotīti. [892] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ .pe. Paññindriyaṃ. Imāni kho bhikkhave pañcindriyāni. [893] Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ indriyānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā bhikkhu āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ Diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharatīti. Mudutaravaggo dutiyo. Tassuddānaṃ paṭilābho ca 1- tayo saṅkhittā 2- vitthārā 3- apare tayo paṭipanno cupasamo 4- āsavānaṃ khayo cimeti. ----------- @Footnote: 1 Ma. casaddo natthi. 2 Po. sabbasaṅkhittā. 3 Po. vitthārena .... @4 Ma. ... ca sampanno dasamaṃ āsavakkhayanti. Chaḷindriyavaggo tatiyo [894] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ .pe. Paññindriyaṃ. [895] Yāvakīvañcāhaṃ bhikkhave imesaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ na abbhaññāsiṃ . neva tāvāhaṃ bhikkhave sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho 1- paccaññāsiṃ. [896] Yato ca khvāhaṃ bhikkhave imesaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ . athāhaṃ bhikkhave sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho paccaññāsiṃ . ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi akuppā me vimutti 2- ayamantimā jāti natthi dāni punabbhavoti. [897] Tīṇīmāni bhikkhave indriyāni . katamāni tīṇi . Itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ . imāni kho bhikkhave tīṇi indriyānīti. [898] Tīṇīmāni bhikkhave indriyāni . katamāni tīṇi . @Footnote: 1 Ma. Yu. abhisambuddhoti. evamupari. 2 Yu. cetovimutti. evamupari. Anaññātaññassāmītindriyaṃ aññindriyaṃ aññātāvindriyaṃ . imāni kho bhikkhave tīṇi indriyānīti. [899] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ .pe. Paññindriyaṃ. Imāni kho bhikkhave pañcindriyāni. [900] Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ indriyānaṃ samattā paripūrattā arahaṃ hoti tato mudutarehi antarāparinibbāyī hoti tato mudutarehi upahaccaparinibbāyī hoti tato mudutarehi asaṅkhāraparinibbāyī hoti tato mudutarehi sasaṅkhāraparinibbāyī hoti tato mudutarehi uddhaṃsoto hoti akaniṭṭhagāmī tato mudutarehi sakadāgāmī hoti tato mudutarehi ekabījī hoti tato mudutarehi kolaṅkolo hoti tato mudutarehi sattakkhattuṃparamo hoti tato mudutarehi dhammānusārī hoti tato mudutarehi saddhānusārī hotīti. [901] Chayimāni bhikkhave indriyāni . katamāni cha. Cakkhundriyaṃ sotindriyaṃ ghānindriyaṃ jivahindriyaṃ kāyindriyaṃ manindriyaṃ . imāni kho bhikkhave cha indriyānīti. [902] Chayimāni bhikkhave indriyāni . katamāni cha. Cakkhundriyaṃ sotindriyaṃ ghānindriyaṃ jivhindriyaṃ kāyindriyaṃ manindriyaṃ. [903] Yato kho bhikkhave ariyasāvako imesaṃ channaṃ indriyānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca Yathābhūtaṃ pajānāti . ayaṃ vuccati bhikkhave ariyasāvako sotāpanno avinipātadhammo niyato sambodhiparāyanoti. [904] Chayimāni bhikkhave indriyāni . katamāni cha. Cakkhundriyaṃ sotindriyaṃ ghānindriyaṃ jivhindriyaṃ kāyindriyaṃ manindriyaṃ. [905] Yato kho bhikkhave bhikkhu imesaṃ channaṃ indriyānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ viditvā anupādā vimutto hoti . ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaññojano sammadaññāvimuttoti. [906] Chayimāni bhikkhave indriyāni . katamāni cha. Cakkhundriyaṃ sotindriyaṃ ghānindriyaṃ jivhindriyaṃ kāyindriyaṃ manindriyaṃ. [907] Yāvakīvañcāhaṃ bhikkhave imesaṃ channaṃ indriyānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ na abbhaññāsiṃ . neva tāvāhaṃ bhikkhave sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho paccaññāsiṃ. [908] Yato ca khvāhaṃ bhikkhave imesaṃ channaṃ indriyānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ . athāhaṃ bhikkhave sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya anuttaraṃ sammāsambodhiṃ Abhisambuddho paccaññāsiṃ . ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi akuppā me vimutti ayamantimā jāti natthidāni punabbhavoti. [909] Chayimāni bhikkhave indriyāni . katamāni cha . Cakkhundriyaṃ sotindriyaṃ ghānindriyaṃ jivhindriyaṃ kāyindriyaṃ manindriyaṃ. [910] Ye hi 1- keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānanti . name te bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu vā samaṇasammatā brāhmaṇesu vā brāhmaṇasammatā na ca panete āyasmanto sāmaññatthaṃ vā brāhmaññatthaṃ vā diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti. [911] Ye hi 2- keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā imesaṃ channaṃ indriyānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānanti . te khome bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu ceva samaṇasammatā brāhmaṇesu ca brāhmaṇasammatā te ca panāyasmanto sāmaññatthañca brāhmaññatthañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharantīti. [912] Ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā cakkhundriyaṃ nappajānanti cakkhundriyasamudayaṃ nappajānanti cakkhundriyanirodhaṃ @Footnote: 1 Po. hisaddo natthi. 2 Po. Ma. ye ca kho. Nappajānanti cakkhundriyanirodhagāminīpaṭipadaṃ nappajānanti sotindriyaṃ ghānindriyaṃ jivhindriyaṃ kāyindriyaṃ manindriyaṃ nappajānanti manindriyasamudayaṃ nappajānanti manindriyanirodhaṃ nappajānanti manindriyanirodhagāminīpaṭipadaṃ nappajānanti . name te bhikkhave .pe. Sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti. [913] Ye ca kho keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā cakkhundriyaṃ pajānanti cakkhundriyasamudayaṃ pajānanti cakkhundriyanirodhaṃ pajānanti cakkhundriyanirodhagāminīpaṭipadaṃ pajānanti sotindriyaṃ ghānindriyaṃ jivhindriyaṃ kāyindriyaṃ manindriyaṃ pajānanti manindriyasamudayaṃ pajānanti manindriyanirodhaṃ pajānanti manindriya- nirodhagāminīpaṭipadaṃ pajānanti . te khome bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu ceva 1- samaṇasammatā brāhmaṇesu ca 2- brāhmaṇasammatā te ca panāyasmanto sāmaññatthañca brāhmaññatthañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharantīti. Chaḷindriyavaggo tatiyo. Tassuddānaṃ nabbhavo 3- jīvitaññāya ekābhiññañca suddhakaṃ soto dve arahā 4- dve samaṇabrāhmaṇena cāti. ------------ @Footnote: 1-2 Po. vā. 3 Po. na hatajīvitaññāya ekābhiññañceva suddhakaṃ. Ma. punabbhavo @... ekabijīca ... soto arahasambuddho dve ca samaṇabrāhmaṇāti. 4 Yu. ... @arahatā .... Sukhindriyavaggo catuttho [914] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Sukhindriyaṃ dukkhindriyaṃ somanassindriyaṃ domanassindriyaṃ upekkhindriyaṃ. Imāni kho bhikkhave pañcindriyānīti. [915] Pañcimāni bhikkhave indriyāni. Katamāni pañca. Sukhindriyaṃ dukkhindriyaṃ somanassindriyaṃ domanassindriyaṃ upekkhindriyaṃ. [916] Yato kho bhikkhave ariyasāvako imesaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānāti . ayaṃ vuccati bhikkhave ariyasāvako sotāpanno avinipātadhammo niyato sambodhiparāyanoti. [917] Pañcimāni bhikkhave indriyāni. Katamāni pañca. Sukhindriyaṃ dukkhindriyaṃ somanassindriyaṃ domanassindriyaṃ upekkhindriyaṃ. [918] Yato kho bhikkhave bhikkhu imesaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ viditvā anupādā vimutto hoti . ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaññojano sammadaññāvimuttoti. [919] Pañcimāni bhikkhave indriyāni. Katamāni pañca. Sukhindriyaṃ dukkhindriyaṃ somanassindriyaṃ domanassindriyaṃ upekkhindriyaṃ. [920] Ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā imesaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānanti . name te bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu vā samaṇasammatā brāhmaṇesu vā brāhmaṇasammatā na ca panete āyasmanto sāmaññatthaṃ vā brāhmaññatthaṃ vā diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti. [921] Ye 1- hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā imesaṃ pañcannaṃ indriyānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānanti . te khome bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu ceva samaṇasammatā brāhmaṇesu ca brāhmaṇasammatā te ca panāyasmanto sāmaññatthañca brāhmaññatthañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharantīti. [922] Pañcimāni bhikkhave indriyāni. Katamāni pañca. Sukhindriyaṃ dukkhindriyaṃ somanassindriyaṃ domanassindriyaṃ upekkhindriyaṃ. [923] Ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā sukhindriyaṃ nappajānanti sukhindriyasamudayaṃ nappajānanti sukhindriyanirodhaṃ nappajānanti sukhindriyanirodhagāminīpaṭipadaṃ nappajānanti dukkhindriyaṃ nappajānanti . somanassindriyaṃ nappajānanti . domanassindriyaṃ @Footnote: 1 Ma. ye ca kho. Nappajānanti . upekkhindriyaṃ nappajānanti upekkhindriyasamudayaṃ nappajānanti upekkhindriyanirodhaṃ nappajānanti upekkhindriya- nirodhagāminīpaṭipadaṃ nappajānanti . name te bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu vā samaṇasammatā brāhmaṇesu vā brāhmaṇasammatā na ca panete āyasmanto sāmaññatthaṃ vā brāhmaññatthaṃ vā diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti. [924] Ye ca kho keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā sukhindriyaṃ pajānanti sukhindriyasamudayaṃ pajānanti sukhindriyanirodhaṃ pajānanti sukhindriyanirodhagāminīpaṭipadaṃ pajānanti dukkhindriyaṃ pajānanti . somanassindriyaṃ pajānanti . domanassindriyaṃ pajānanti . Upekkhindriyaṃ pajānanti upekkhindriyasamudayaṃ pajānanti upekkhindriyanirodhaṃ pajānanti upekkhindriyanirodhagāminīpaṭipadaṃ pajānanti . te ca khome bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu ceva samaṇasammatā brāhmaṇesu ca brāhmaṇasammatā te ca panāyasmanto sāmaññatthañca brāhmaññatthañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharantīti. [925] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Sukhindriyaṃ dukkhindriyaṃ somanassindriyaṃ domanassindriyaṃ upekkhindriyaṃ. [926] Katamañca bhikkhave sukhindriyaṃ . yaṃ kho bhikkhave kāyikaṃ Sukhaṃ kāyikaṃ sātaṃ kāyasamphassajaṃ sukhaṃ sātaṃ vedayitaṃ . idaṃ vuccati bhikkhave sukhindriyaṃ. [927] Katamañca bhikkhave dukkhindriyaṃ . yaṃ kho bhikkhave kāyikaṃ dukkhaṃ kāyikaṃ asātaṃ kāyasamphassajaṃ dukkhaṃ asātaṃ vedayitaṃ . idaṃ vuccati bhikkhave dukkhindriyaṃ. [928] Katamañca bhikkhave somanassindriyaṃ . yaṃ kho bhikkhave cetasikaṃ sukhaṃ cetasikaṃ sātaṃ manosamphassajaṃ sukhaṃ sātaṃ vedayitaṃ . Idaṃ vuccati bhikkhave somanassindriyaṃ. [929] Katamañca bhikkhave domanassindriyaṃ . yaṃ kho bhikkhave cetasikaṃ dukkhaṃ cetasikaṃ asātaṃ manosamphassajaṃ dukkhaṃ asātaṃ vedayitaṃ . Idaṃ vuccati bhikkhave domanassindriyaṃ. [930] Katamañca bhikkhave upekkhindriyaṃ . yaṃ kho bhikkhave kāyikaṃ vā cetasikaṃ vā nevasātaṃnāsātaṃ vedayitaṃ . idaṃ vuccati bhikkhave upekkhindriyaṃ. Imāni kho bhikkhave pañcindriyānīti. [931] Pañcimāni bhikkhave indriyāni. Katamāni pañca. Sukhindriyaṃ dukkhindriyaṃ somanassindriyaṃ domanassindriyaṃ upekkhindriyaṃ. [932] Katamañca bhikkhave sukhindriyaṃ . yaṃ kho bhikkhave kāyikaṃ sukhaṃ kāyikaṃ sātaṃ kāyasamphassajaṃ sukhaṃ sātaṃ vedayitaṃ . idaṃ vuccati bhikkhave sukhindriyaṃ. [933] Katamañca bhikkhave dukkhindriyaṃ . yaṃ kho bhikkhave kāyikaṃ Dukkhaṃ kāyikaṃ asātaṃ kāyasamphassajaṃ dukkhaṃ asātaṃ vedayitaṃ . idaṃ vuccati bhikkhave dukkhindriyaṃ. [934] Katamañca bhikkhave somanassindriyaṃ . yaṃ kho bhikkhave cetasikaṃ sukhaṃ cetasikaṃ sātaṃ manosamphassajaṃ sukhaṃ sātaṃ vedayitaṃ . Idaṃ vuccati bhikkhave somanassindriyaṃ. [935] Katamañca bhikkhave domanassindriyaṃ . yaṃ kho bhikkhave cetasikaṃ dukkhaṃ cetasikaṃ asātaṃ manosamphassajaṃ dukkhaṃ asātaṃ vedayitaṃ . Idaṃ vuccati bhikkhave domanassindriyaṃ. [936] Katamañca bhikkhave upekkhindriyaṃ . yaṃ kho bhikkhave kāyikaṃ vā cetasikaṃ vā nevasātaṃnāsātaṃ vedayitaṃ . idaṃ vuccati bhikkhave upekkhindriyaṃ. [937] Tatra bhikkhave yañca sukhindriyaṃ yañca somanassindriyaṃ sukhā sā vedanā daṭṭhabbā. [938] Tatra bhikkhave yañca dukkhindriyaṃ yañca domanassindriyaṃ dukkhā sā vedanā daṭṭhabbā. [939] Tatra bhikkhave yadidaṃ upekkhindriyaṃ adukkhamasukhā sā vedanā daṭṭhabbā. Imāni kho bhikkhave pañcindriyānīti. [940] Pañcimāni bhikkhave indriyāni. Katamāni pañca. Sukhindriyaṃ dukkhindriyaṃ somanassindriyaṃ domanassindriyaṃ upekkhindriyaṃ. [941] Katamañca bhikkhave sukhindriyaṃ . yaṃ kho bhikkhave kāyikaṃ Sukhaṃ kāyikaṃ sātaṃ kāyasamphassajaṃ sukhaṃ sātaṃ vedayitaṃ . idaṃ vuccati bhikkhave sukhindriyaṃ. [942] Katamañca bhikkhave dukkhindriyaṃ . yaṃ kho bhikkhave kāyikaṃ dukkhaṃ kāyikaṃ asātaṃ kāyasamphassajaṃ dukkhaṃ asātaṃ vedayitaṃ . idaṃ vuccati bhikkhave dukkhindriyaṃ. [943] Katamañca bhikkhave somanassindriyaṃ . yaṃ kho bhikkhave cetasikaṃ sukhaṃ cetasikaṃ sātaṃ manosamphassajaṃ sukhaṃ sātaṃ vedayitaṃ . Idaṃ vuccati bhikkhave somanassindriyaṃ. [944] Katamañca bhikkhave domanassindriyaṃ . yaṃ kho bhikkhave cetasikaṃ dukkhaṃ cetasikaṃ asātaṃ manosamphassajaṃ dukkhaṃ asātaṃ vedayitaṃ . Idaṃ vuccati bhikkhave domanassindriyaṃ. [945] Katamañca bhikkhave upekkhindriyaṃ . yaṃ kho bhikkhave kāyikaṃ vā cetasikaṃ vā nevasātaṃnāsātaṃ vedayitaṃ . idaṃ vuccati bhikkhave upekkhindriyaṃ. [946] Tatra bhikkhave yañca sukhindriyaṃ yañca somanassindriyaṃ sukhā sā vedanā daṭṭhabbā. [947] Tatra bhikkhave yañca dukkhindriyaṃ yañca domanassindriyaṃ dukkhā sā vedanā daṭṭhabbā. [948] Tatra bhikkhave yadidaṃ upekkhindriyaṃ adukkhamasukhā sā vedanā daṭṭhabbā . iti kho bhikkhave imāni pañcindriyāni pañca Hutvā tīṇi honti tīṇi hutvā pañca honti pariyāyenāti. [949] Pañcimāni bhikkhave indriyāni. Katamāni pañca. Sukhindriyaṃ dukkhindriyaṃ somanassindriyaṃ domanassindriyaṃ upekkhindriyaṃ. [950] Sukhavedaniyaṃ bhikkhave phassaṃ paṭicca uppajjati sukhindriyaṃ. So sukhitova samāno sukhitosmīti pajānāti tasseva sukhavedaniyassa phassassa nirodhā yantajjaṃ vedayitaṃ sukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannaṃ sukhindriyaṃ taṃ nirujjhati taṃ vūpasamatīti 1- pajānāti. [951] Dukkhavedaniyaṃ bhikkhave phassaṃ paṭicca uppajjati dukkhindriyaṃ. So dukkhitova samāno dukkhitosmīti pajānāti tasseva dukkhavedaniyassa phassassa nirodhā yantajjaṃ vedayitaṃ [2]- dukkhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannaṃ dukkhindriyaṃ taṃ nirujjhati taṃ vūpasamatīti pajānāti. [952] Somanassavedaniyaṃ bhikkhave phassaṃ paṭicca uppajjati somanassindriyaṃ . so sumanova samāno sumanosmīti pajānāti tasseva somanassavedaniyassa phassassa nirodhā yantajjaṃ vedayitaṃ somanassavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannaṃ somanassindriyaṃ taṃ nirujjhati taṃ vūpasamatīti pajānāti. [953] Domanassavedaniyaṃ bhikkhave phassaṃ paṭicca uppajjati domanassindriyaṃ . so dummanova samāno dummanosmīti pajānāti tasseva domanassavedaniyassa phassassa nirodhā yantajjaṃ vedayitaṃ domanassavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannaṃ domanassindriyaṃ taṃ nirujjhati @Footnote: 1 Ma. Yu. vūpasammatīti. 2 Yu. taṃ. Taṃ vūpasamatīti pajānāti. [954] Upekkhāvedaniyaṃ bhikkhave phassaṃ paṭicca uppajjati upekkhindriyaṃ . so upekkhakova samāno upekkhakosmīti pajānāti tasseva upekkhāvedaniyassa phassassa nirodhā yantajjaṃ vedayitaṃ upekkhāvedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannaṃ upekkhindriyaṃ taṃ nirujjhati taṃ vūpasamatīti pajānāti. [955] Seyyathāpi bhikkhave dvinnaṃ kaṭṭhānaṃ saṅghaṭanasamodhānā 1- usmā jāyati tejo abhinibbattati tesaṃyeva kaṭṭhānaṃ nānābhāvanikkhepā 2- yā tajjā usmā sā nirujjhati sā vūpasamati . Evameva kho bhikkhave sukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppajjati sukhindriyaṃ so sukhitova samāno sukhitosmīti pajānāti tasseva sukhavedaniyassa phassassa nirodhā yantajjaṃ vedayitaṃ sukhavedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannaṃ sukhindriyaṃ taṃ nirujjhati taṃ vūpasamatīti pajānāti . dukkhavedaniyaṃ bhikkhave phassaṃ paṭicca .pe. somanassavedaniyaṃ bhikkhave phassaṃ paṭicca. Domanassavedaniyaṃ bhikkhave phassaṃ paṭicca . upekkhāvedaniyaṃ bhikkhave phassaṃ paṭicca uppajjati upekkhindriyaṃ so upekkhakova samāno upekkhakosmīti pajānāti tasseva upekkhāvedaniyassa phassassa nirodhā yantajjaṃ vedayitaṃ upekkhāvedaniyaṃ phassaṃ paṭicca uppannaṃ 3- upekkhindriyaṃ taṃ nirujjhati taṃ vūpasamatīti pajānātīti. [956] Pañcimāni bhikkhave indriyāni. Katamāni pañca. Dukkhindriyaṃ @Footnote: 1 Ma. saṅghaṭṭanasamodhānā. Yu. saṅghaṭṭanāsamodhānā. 2 Ma. nānābhāvāvinikkhepā. @Yu. nānābhāvānikkhepā. 3 Ma. uppajjati. Domanassindriyaṃ sukhindriyaṃ somanassindriyaṃ upekkhindriyaṃ. [957] Idha bhikkhave bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati dukkhindriyaṃ . so evaṃ pajānāti uppannaṃ kho me idaṃ dukkhindriyaṃ tañca kho sanimittaṃ sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ tañca animittaṃ anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ dukkhindriyaṃ uppajjissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti . so dukkhindriyañca pajānāti dukkhindriyasamudayañca pajānāti dukkhindriyanirodhañca pajānāti yattha cuppannaṃ dukkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca pajānāti . kattha cuppannaṃ dukkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati . Idha bhikkhave bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamajjhānaṃ upasampajja viharati . Ettha cuppannaṃ dukkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati . ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu aññāsi dukkhindriyassa nirodhaṃ tathattāya cittaṃ upasaṃharati 1-. [958] Idha pana bhikkhave bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati domanassindriyaṃ . so evaṃ pajānāti uppannaṃ kho me idaṃ domanassindriyaṃ tañca kho sanimittaṃ sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ tañca 2- animittaṃ anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ domanassindriyaṃ uppajjatīti netaṃ ṭhānaṃ @Footnote: 1 Sī. sabbavāresu upasaṃhāsīti pāṭho dissati. 2 Yu. taṃ vata. Vijjatīti 1- . so domanassindriyañca pajānāti domanassindriyasamudayañca pajānāti domanassindriyanirodhañca pajānāti yattha cuppannaṃ domanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca pajānāti. {958.1} Kattha cuppannaṃ domanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati . Idha bhikkhave bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyajjhānaṃ upasampajja viharati . ettha cuppannaṃ domanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati . ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu aññāsi domanassindriyassa nirodhaṃ tathattāya cittaṃ upasaṃharati. [959] Idha pana bhikkhave bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati sukhindriyaṃ . so evaṃ pajānāti uppannaṃ kho me idaṃ sukhindriyaṃ tañca kho sanimittaṃ sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ tañca animittaṃ anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ sukhindriyaṃ uppajjissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti . so sukhindriyañca pajānāti sukhindriyasamudayañca pajānāti sukhindriyanirodhañca pajānāti yattha cuppannaṃ sukhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca pajānāti . kattha cuppannaṃ sukhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati . idha bhikkhave bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako ca viharati sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti yantaṃ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihārīti tatiyajjhānaṃ upasampajja viharati . @Footnote: 1 Ma. itisaddo na dissati. evamuparipi. Ettha cuppannaṃ sukhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati . ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu aññāsi sukhindriyassa nirodhaṃ tathattāya cittaṃ upasaṃharati. [960] Idha pana bhikkhave bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati somanassindriyaṃ . so evaṃ pajānāti uppannaṃ kho me idaṃ somanassindriyaṃ tañca kho sanimittaṃ sanidānaṃ sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ tañca animittaṃ anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ somanassindriyaṃ uppajjissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti . so somanassindriyañca pajānāti somanassindriyasamudayañca pajānāti somanassindriyanirodhañca pajānāti yattha cuppannaṃ somanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca pajānāti . kattha cuppannaṃ somanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati . idha bhikkhave bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthajjhānaṃ upasampajja viharati . ettha cuppannaṃ somanassindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati . ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu aññāsi somanassindriyassa nirodhaṃ tathattāya cittaṃ upasaṃharati. [961] Idha pana bhikkhave bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato uppajjati upekkhindriyaṃ . so evaṃ pajānāti uppannaṃ kho me idaṃ upekkhindriyaṃ tañca kho sanimittaṃ sanidānaṃ Sasaṅkhāraṃ sappaccayaṃ tañca kho 1- animittaṃ anidānaṃ asaṅkhāraṃ appaccayaṃ upekkhindriyaṃ uppajjissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti . So upekkhindriyañca pajānāti upekkhindriyasamudayañca pajānāti upekkhindriyanirodhañca pajānāti yattha cuppannaṃ upekkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati tañca pajānāti . kattha cuppannaṃ upekkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati . idha bhikkhave bhikkhu sabbaso nevasaññā- nāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati . ettha cuppannaṃ upekkhindriyaṃ aparisesaṃ nirujjhati . ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu aññāsi upekkhindriyassa nirodhaṃ tathattāya cittaṃ upasaṃharatīti. Sukhindriyavaggo catuttho. Tassuddānaṃ suddhakañca soto 2- arahā dve samaṇabrāhmaṇena ca vibhaṅgena tayo vuttā arahato 3- uppaṭikena cāti. ----------- @Footnote: 1 Ma. khosaddo natthi. 2 Po. ... dve va soto dve arahā ... uparivārikena @cāti. Ma. suddhikañca soto arahā duve samaṇabrāhmaṇā @ ...... ...... ...... ...... kaṭṭho uppaṭikātikanti. @3 Yu. araṇi .... Jarāvaggo pañcamo [962] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati pubbārāme migāramātupāsāde . tena kho pana samayena bhagavā sāyaṇhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito pacchātapake 1- nisinno hoti piṭṭhiṃ otāpayamāno . atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā bhagavato gattāni pāṇinā anomajjanto bhagavantaṃ etadavoca [963] Acchariyaṃ bhante abbhūtaṃ bhante na cevadāni bhante bhagavato tāva parisuddho chavivaṇṇo pariyodāto sithilāni ca gattāni santhāni 2- valijātāni purato pabbhāro ca kāyo dissati ca indriyānaṃ aññathattaṃ cakkhundriyassa sotindriyassa ghānindriyassa jivhindriyassa kāyindriyassāti. [964] Evañhetaṃ ānanda hoti jarādhammo yobbaññe byādhidhammo ārogye maraṇadhammo jīvite . na ceva tāva parisuddho hoti chavivaṇṇo pariyodāto sithilāni ca honti gattāni santhāni valijātāni purato pabbhāro ca hoti kāyo dissati ca indriyānaṃ aññathattaṃ cakkhundriyassa sotindriyassa ghānindriyassa jivhindriyassa kāyindriyassāti . idamavoca bhagavā idaṃ vatvā [3]- @Footnote: 1 Ma. Yu. pacchātape. 2 Ma. Yu. sabbāni baliyajātāni. evamuparipi. 3 Ma. ca. Sugato athāparaṃ etadavoca satthā [965] Dhi taṃ jammījare atthu dubbaṇṇakaraṇījare tāva manoramaṃ bimbaṃ jarāya abhimadditaṃ. Yopi vassasataṃ jīve sabbe maccuparāyanā 1- na kiñci parivajjeti sabbamevābhimaddatīti. [966] Sāvatthīnidānaṃ . atha kho uṇṇābho brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho uṇṇābho brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca [967] Pañcimāni bho gotama indriyāni nānāvisayāni nānāgocarāni na aññamaññassa gocaravisayaṃ paccanubhonti . Katamāni pañca . cakkhundriyaṃ sotindriyaṃ ghānindriyaṃ jivhindriyaṃ kāyindriyaṃ . imesaṃ nu kho bho gotama pañcannaṃ indriyānaṃ nānāvisayānaṃ nānāgocarānaṃ na aññamaññassa gocaravisayaṃ paccanubhontānaṃ kiṃ paṭisaraṇaṃ ko ca nesaṃ gocaravisayaṃ paccanubhotīti. [968] Pañcimāni brāhmaṇa indriyāni nānāvisayāni nānāgocarāni na aññamaññassa gocaravisayaṃ paccanubhonti . katamāni pañca . cakkhundriyaṃ sotindriyaṃ ghānindriyaṃ jivhindriyaṃ kāyindriyaṃ. Imesaṃ kho brāhmaṇa pañcannaṃ indriyānaṃ nānāvisayānaṃ nānāgocarānaṃ @Footnote: 1 Sī. sopi maccuparāyano. Na aññamaññassa gocaravisayaṃ paccanubhontānaṃ mano paṭisaraṇaṃ mano ca 1- nesaṃ gocaravisayaṃ paccanubhotīti. [969] Manassa pana bho gotama kiṃ paṭisaraṇanti . manassa kho brāhmaṇa sati paṭisaraṇanti. [970] Satiyā pana bho gotama kiṃ paṭisaraṇanti. Satiyā pana 2- kho brāhmaṇa vimutti paṭisaraṇanti. [971] Vimuttiyā pana bho gotama kiṃ paṭisaraṇanti . vimuttiyā kho brāhmaṇa nibbānaṃ paṭisaraṇanti . nibbānassa pana bho gotama kiṃ paṭisaraṇanti . accasarā brāhmaṇa pañhaṃ nāsakkhi pañhassa pariyantaṃ gahetuṃ . nibbānogadhaṃ hi brāhmaṇa brahmacariyaṃ vussati nibbānaparāyanaṃ nibbānapariyosānanti. [972] Atha kho uṇṇābho brāhmaṇo bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. [973] Atha kho bhagavā acirapakkante uṇṇābhe brāhmaṇe bhikkhū āmantesi [974] Seyyathāpi bhikkhave kūṭāgāraṃ 3- vā kūṭāgārasālā vā uttarāya 4- vā pācīnāya 5- vā vātapānā suriye uggacchante vātapānena rasmiyo pavisitvā kāya patiṭṭhitāti . pacchimāyaṃ bhante bhittiyanti . evameva kho bhikkhave uṇṇābhassa brāhmaṇassa tathāgate @Footnote: 1 Po. Ma. va . 2 Po. panasaddo natthi. @3 Ma. Yu. kūṭāgāre vā kūṭāgārasālāyaṃ vā. @4 Ma. Yu. ayaṃ pāṭho natthi . 5 Ma. Yu. pācīnavātapānā. Saddhā niviṭṭhā mūlajātā patiṭṭhitā daḷhā asaṃhāriyā samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ . imamhi ce bhikkhave samaye uṇṇābho brāhmaṇo kālaṃ kareyya natthi taṃ 1- saññojanaṃ yena saññojanena saññutto uṇṇābho brāhmaṇo puna imaṃ lokaṃ āgaccheyyāti. [975] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sākete viharati añjanavane migadāye . tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi atthi nu kho bhikkhave pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma yāni pañcindriyāni tāni pañca balāni honti yāni pañca balāni tāni pañcindriyāni hontīti . bhagavaṃmūlakā no bhante dhammā bhagavaṃnettikā bhagavaṃpaṭisaraṇā sādhu vata bhante bhagavantaṃyeva paṭibhātu etassa bhāsitassa attho bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantīti .pe. [976] Atthi bhikkhave pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma yāni pañcindriyāni tāni pañca balāni honti yāni pañca balāni tāni pañcindriyāni honti . katamo ca bhikkhave pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma yāni pañcindriyāni tāni pañca balāni honti yāni pañca balāni tāni pañcindriyāni honti. [977] Yaṃ bhikkhave saddhindriyaṃ taṃ saddhābalaṃ yaṃ saddhābalaṃ taṃ saddhindriyaṃ yaṃ viriyindriyaṃ taṃ viriyabalaṃ yaṃ viriyabalaṃ taṃ viriyindriyaṃ yaṃ satindriyaṃ taṃ satabalaṃ yaṃ satibalaṃ taṃ satindriyaṃ yaṃ samādhindriyaṃ @Footnote: 1 Po. Ma. ayaṃ pāṭho natthi. Taṃ samādhibalaṃ yaṃ samādhibalaṃ taṃ samādhindriyaṃ yaṃ paññindriyaṃ taṃ paññābalaṃ yaṃ paññābalaṃ taṃ paññindriyaṃ. [978] Seyyathāpi bhikkhave nadī pācīnaninnā pācīnapoṇā pācīnapabbhārā tassā majjhe dīpo . atthi bhikkhave pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma tassā nadiyā eko sototveva saṅkhaṃ 1- gacchati. Atthi pana bhikkhave pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma tassā nadiyā dve sotānitveva saṅkhaṃ gacchati. [979] Katamo ca bhikkhave pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma tassā nadiyā eko sototveva saṅkhaṃ gacchati . yañca bhikkhave tassa dīpassa puratthimante 2- udakaṃ yañca pacchimante udakaṃ . ayaṃ kho bhikkhave pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma tassā nadiyā eko sototveva saṅkhaṃ gacchati. [980] Katamo ca bhikkhave pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma tassā nadiyā dve sotānitveva saṅkhaṃ gacchanti . yañca bhikkhave tassa dīpassa uttarante udakaṃ yañca dakkhiṇante udakaṃ . ayaṃ kho bhikkhave pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma tassā nadiyā dve sotānitveva saṅkhaṃ gacchanti. [981] Evameva kho bhikkhave yaṃ saddhindriyaṃ taṃ saddhābalaṃ yaṃ saddhābalaṃ taṃ saddhindriyaṃ yaṃ viriyindriyaṃ taṃ viriyabalaṃ yaṃ viriyabalaṃ taṃ viriyindriyaṃ yaṃ satindriyaṃ taṃ satibalaṃ yaṃ satibalaṃ taṃ satindriyaṃ @Footnote: 1 Ma. Yu. sabbattha saṅkhayaṃ . 2 Ma. purimante. Yaṃ samādhindriyaṃ taṃ samādhibalaṃ yaṃ samādhibalaṃ taṃ samādhindriyaṃ yaṃ paññindriyaṃ taṃ paññābalaṃ yaṃ paññābalaṃ taṃ paññindriyaṃ. [982] Pañcannaṃ bhikkhave indriyānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā bhikkhu āsavānaṃ khayā anāsavañcetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharatīti. [983] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati pubbakoṭṭhake. Tatra kho bhagavā āyasmantaṃ sārīputtaṃ āmantesi [984] Saddahasi tvaṃ sārīputta saddhindriyaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ amatogadhaṃ hoti amataparāyanaṃ amatapariyosānaṃ .pe. paññindriyaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ amatogadhaṃ hoti amataparāyanaṃ amatapariyosānanti. [985] Na khvāhaṃ bhante ettha bhagavato saddhāya gacchāmi saddhindriyaṃ .pe. paññindriyaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ amatogadhaṃ hoti amataparāyanaṃ amatapariyosānaṃ . yesañhi 1- taṃ bhante aññātaṃ [2]- adiṭṭhaṃ aviditaṃ asacchikataṃ apassitaṃ 3- paññāya te tattha paresaṃ saddhāya gaccheyyuṃ saddhindriyaṃ .pe. paññindriyaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ amatogadhaṃ hoti amataparāyanaṃ amatapariyosānaṃ . yesañca kho etaṃ bhante ñātaṃ diṭṭhaṃ viditaṃ sacchikataṃ passitaṃ paññāya nikkaṅkhā te tattha nibbicikicchā saddhindriyaṃ .pe. paññindriyaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ amatogadhaṃ hoti amataparāyanaṃ amatapariyosānaṃ . mayhañca kho etaṃ bhante ñātaṃ diṭṭhaṃ viditaṃ sacchikataṃ passitaṃ paññāya @Footnote: 1 Ma. yesaṃ hetaṃ . 2 Ma. Yu. assa . 3 Po. Yu. aphussitaṃ . Ma. aphassitaṃ. @evamupari. Nikkaṅkhvāhaṃ 1- tattha nibbicikiccho saddhindriyaṃ .pe. paññindriyaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ amatogadhaṃ hoti amataparāyanaṃ amatapariyosānanti. [986] Sādhu sādhu sārīputta yesañhi taṃ sārīputta aññātaṃ adiṭṭhaṃ aviditaṃ asacchikataṃ apassitaṃ paññāya te tattha paresaṃ saddhāya gaccheyyuṃ saddhindriyaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ amatogadhaṃ hoti amataparāyanaṃ amatapariyosānaṃ .pe. paññindriyaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ amatogadhaṃ hoti amataparāyanaṃ amatapariyosānaṃ . yesañca kho etaṃ sārīputta ñātaṃ diṭṭhaṃ viditaṃ sacchikataṃ passitaṃ paññāya nikkaṅkhā te tattha nibbicikicchā saddhindriyaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ amatogadhaṃ hoti amataparāyanaṃ amatapariyosānaṃ .pe. paññindriyaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ amatogadhaṃ hoti amataparāyanaṃ amatapariyosānanti. [987] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati pubbārāme rāme migāramātupāsāde . tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi katinaṃ nu kho bhikkhave indriyānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā khīṇāsavo bhikkhu aññaṃ byākaroti khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti. Bhagavaṃmūlakā no bhante dhammā .pe. [988] Ekassa kho bhikkhave indriyassa bhāvitattā bahulīkatattā khīṇāsavo bhikkhu aññaṃ byākaroti khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti. Katamassa ekassa. Paññindriyassa 2-. @Footnote: 1 Yu. nikkaṅkhāhaṃ . 2 Yu. indriyassa. [989] Paññavato bhikkhave ariyasāvakassa tadanvayā saddhā saṇṭhāti tadanvayaṃ viriyaṃ saṇṭhāti tadanvayā sati saṇṭhāti tadanvayo samādhi saṇṭhāti. [990] Imassa kho bhikkhave ekassa indriyassa bhāvitattā bahulīkatattā khīṇāsavo bhikkhu aññaṃ byākaroti khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti. [991] Taṃyeva nidānaṃ . katinaṃ nu kho bhikkhave indriyānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā khīṇāsavo bhikkhu aññaṃ byākaroti khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti. Bhagavaṃmūlakā no bhante dhammā .pe. [992] Dvinnaṃ kho bhikkhave indriyānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā khīṇāsavo bhikkhu aññaṃ byākaroti khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti. [993] Katamesaṃ dvinnaṃ . ariyāya ca paññāya ariyāya ca vimuttiyā . yā hissa bhikkhave ariyā paññā tadassa paññindriyaṃ . Yā hissa bhikkhave ariyā vimutti tadassa samādhindriyaṃ. [994] Imesaṃ kho bhikkhave dvinnaṃ indriyaranaṃ bhāvitattā bahulīkatattā khīṇāsavo bhikkhu aññaṃ byākaroti khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti. [995] Taṃyeva nidānaṃ . katinaṃ nu kho bhikkhave indriyānaṃ Bhāvitattā bahulīkatattā khīṇāsavo bhikkhu aññaṃ byākaroti khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti. Bhagavaṃmūlakā no bhante dhammā .pe. [996] Catunnaṃ kho bhikkhave indriyānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā khīṇāsavo bhikkhu aññaṃ byākaroti khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti. [997] Katamesaṃ catunnaṃ . viriyindriyassa satindriyassa samādhindriyassa paññindriyassa. [998] Imesaṃ kho bhikkhave catunnaṃ indriyānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā khīṇāsavo bhikkhu aññaṃ byākaroti khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti. [999] Taṃyeva nidānaṃ . katinaṃ nu kho bhikkhave indriyānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā khīṇāsavo bhikkhu aññaṃ byākaroti khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti. Bhagavaṃmūlakā no bhante dhammā .pe. [1000] Pañcannaṃ kho bhikkhave indriyānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā khīṇāsavo bhikkhu aññaṃ byākaroti khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti. [1001] Katamesaṃ pañcannaṃ . saddhindriyassa viriyindriyassa satindriyassa samādhindriyassa paññindriyassa. [1002] Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ indriyānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā khīṇāsavo bhikkhu aññaṃ byākaroti khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti. [1003] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā kosambiyaṃ viharati ghositārāme . tena kho pana samayena āyasmatā piṇḍolabhāradvājena aññā byākatā hoti khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti. [1004] Atha kho sambahulā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu . ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ āyasmatā bhante piṇḍolabhāradvājena aññā byākatā khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti. [1005] Kiṃ nu kho bhante atthavasaṃ sampassamānena āyasmatā piṇḍolabhāradvājena aññā byākatā khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti. [1006] Tiṇṇaṃ kho [1]- bhikkhave indriyānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā piṇḍolabhāradvājena bhikkhunā aññā byākatā khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti. [1007] Katamesaṃ tiṇṇaṃ . satindriyassa samādhindriyassa paññindriyassa. @Footnote: 1 Ma. Yu. pana. [1008] Imesaṃ kho bhikkhave tiṇṇaṃ indriyānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā piṇḍolabhāradvājena bhikkhunā aññā byākatā khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti. [1009] Imāni ca bhikkhave tīṇi indriyāni kimantāni . Khayantāni . kissa khayantāni . jātijarāmaraṇassa. Jātijarāmaraṇakkhayanti kho bhikkhave sampassamānena piṇḍolabhāradvājena bhikkhunā aññā byākatā khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāmīti. [1010] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā aṅgesu viharati āpaṇannāma aṅgānaṃ nigamo . tatra kho bhagavā āyasmantaṃ sārīputtaṃ āmantesi yo so sārīputta ariyasāvako tathāgate ekantagato abhippasanno na 1- so tathāgate vā tathāgatasāsane vā kaṅkheyya vā vicikiccheyya vāti. [1011] Yo so bhante ariyasāvako tathāgate ekantagato abhippasanno na so tathāgate vā tathāgatasāsane vā kaṅkheyya vā vicikiccheyya vā . saddhassa hi bhante ariyasāvakassa etaṃ pāṭikaṅkhaṃ yaṃ āraddhaviriyo viharissati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. [1012] Yañhissa bhante viriyaṃ tadassa viriyindriyaṃ . saddhassa @Footnote: 1 Yu. apinu so. Hi bhante ariyasāvakassa āraddhaviriyassa etaṃ pāṭikaṅkhaṃ yaṃ satimā bhavissati paramena satinepakkena samannāgato cirakatampi cirabhāsitampi saritā anussaritā. [1013] Yā hissa bhante sati tadassa satindriyaṃ . saddhassa hi bhante ariyasāvakassa āraddhaviriyassa upaṭṭhitassatino etaṃ pāṭikaṅkhaṃ yaṃ vossaggārammaṇaṃ karitvā labhissati samādhiṃ labhissati cittassa ekaggataṃ. [1014] Yo hissa bhante samādhi tadassa samādhindriyaṃ . Saddhassa hi bhante ariyasāvakassa āraddhaviriyassa upaṭṭhitassatino sammāsamāhitacittassa 1- etaṃ pāṭikaṅkhaṃ yaṃ evaṃ pajānissati anamataggo kho saṃsāro pubbā koṭi nappaññāyati avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaññojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ avijjāya tveva tamokāyassa asesavirāganirodho santametaṃ padaṃ paṇītametaṃ padaṃ yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo 2- virāgo nirodho nibbānaṃ. [1015] Yā hissa bhante paññā tadassa paññindriyaṃ. Sakho 3- so bhante ariyasāvako evaṃ padahitvā padahitvā evaṃ saritvā saritvā evaṃ samādahitvā samādahitvā evaṃ pajānitvā pajānitvā evaṃ abhisaddahati ime kho te dhammā ye me pubbe sutāva 4- ahesuṃ @Footnote: 1 Ma. Yu. samāhitacittassa. evamupari. 2 Ma. taṇhākkhayo. 3 Ma. Yu. saddho. @evamupari. 4 Po. Ma. Yu. sutavā. evamupari. Tenāhaṃ etarahi kāyena ca phusitvā viharāmi paññāya ca ativijjha 1- passāmīti. [1016] Yā hissa bhante saddhā tadassa saddhindriyanti. [1017] Sādhu sādhu sārīputta yo so sārīputta ariyasāvako tathāgate ekantagato abhippasanno na so tathāgate vā tathāgatasāsane vā kaṅkheyya vā vicikiccheyya vā. Saddhassa hi sārīputta ariyasāvakassa etaṃ pāṭikaṅkhaṃ yaṃ āraddhaviriyo viharissati akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya thāmavā daḷhaparakkamo anikkhittadhuro kusalesu dhammesu. [1018] Yaṃ hissa sārīputta viriyaṃ tadassa viriyindriyaṃ. Saddhassa hi sārīputta ariyasāvakassa āraddhaviriyassa etaṃ pāṭikaṅkhaṃ yaṃ satimā bhavissati paramena satinepakkena samannāgato cirakatampi cirabhāsitampi saritā anussaritā. [1019] Yā hissa sārīputta sati tadassa satindriyaṃ . Saddhassa hi sārīputta ariyasāvakassa āraddhaviriyassa upaṭṭhitassatino etaṃ pāṭikaṅkhaṃ yaṃ vossaggārammaṇaṃ karitvā labhissati samādhiṃ labhissati cittassa ekaggataṃ. [1020] Yo hissa sārīputta samādhi tadassa samādhindriyaṃ . Saddhassa hi sārīputta ariyasāvakassa āraddhaviriyassa upaṭṭhitassatino @Footnote: 1 Ma. paṭivijjha. Sammāsamāhitacittassa etaṃ pāṭikaṅkhaṃ yaṃ evaṃ pajānissati anamataggo kho saṃsāro pubbā koṭi nappaññāyati avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaññojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ avijjāya tveva tamokāyassa asesavirāganirodho santametaṃ padaṃ paṇītametaṃ padaṃ yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. [1021] Yā hissa sārīputta paññā tadassa paññindriyaṃ . Sakho so sārīputta ariyasāvako evaṃ padahitvā padahitvā evaṃ saritvā saritvā evaṃ samādahitvā samādahitvā evaṃ pajānitvā pajānitvā evaṃ abhisaddahati ime kho te dhammā ye me pubbe sutāva ahesuṃ tenāhaṃ etarahi kāyena ca phusitvā viharāmi paññāya ca ativijjha passāmīti. [1022] Yā hissa sārīputta saddhā tadassa saddhindriyanti. Jarāvaggo pañcamo. Tassuddānaṃ jarā uṇṇābho brāhmaṇo sāketo pubbakoṭṭhako pubbārāme ca cattāri piṇḍolo saddhena 1- te dasāti. ----------- @Footnote: 1 Ma. ...āpaṇena cāti. Sūkarakhātavaggo chaṭṭho [1023] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā kosalesu viharati kosalāyaṃ 1- brāhmaṇagāme. Tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi [1024] Seyyathāpi bhikkhave ye keci tiracchānagatā pāṇā sīho migarājā tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ thāmena javena sūriyena 2-. Evameva kho bhikkhave ye keci bodhipakkhiyā dhammā paññindriyaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ bodhāya. [1025] Katame ca bhikkhave bodhipakkhiyā dhammā . saddhindriyaṃ bhikkhave bodhipakkhiyo dhammo taṃ bodhāya saṃvattati . viriyindriyaṃ bodhipakkhiyo dhammo taṃ bodhāya saṃvattati . satindriyaṃ bodhipakkhiyo dhammo taṃ bodhāya saṃvattati . samādhindriyaṃ bodhipakkhiyo dhammo taṃ bodhāya saṃvattati . paññindriyaṃ bodhipakkhiyo dhammo taṃ bodhāya saṃvattati. [1026] Seyyathāpi bhikkhave ye keci tiracchānagatā pāṇā sīho migarājā tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ thāmena javena sūriyena . Evameva kho bhikkhave ye keci bodhipakkhiyā dhammā paññindriyaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ bodhāyāti. [1027] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā mallakesu 3- viharati @Footnote: 1 Ma. sālāya. Yu. sālāyaṃ. 2 Ma. Yu. sūrena. evamupari. 3 Ma. Yu. mallikesu. Uruvelakappaṃ nāma mallakānaṃ 1- nigamo . tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi [1028] Yāvakīvañca bhikkhave ariyasāvakassa ariyañāṇaṃ na uppannaṃ hoti neva tāva catunnaṃ indriyānaṃ saṇṭhiti hoti neva tāva catunnaṃ indriyānaṃ avaṭṭhiti hoti . yato ca kho bhikkhave ariyasāvakassa ariyañāṇaṃ uppannaṃ hoti atha catunnaṃ indriyānaṃ saṇṭhiti hoti atha catunnaṃ indriyānaṃ avaṭṭhiti hoti. [1029] Seyyathāpi bhikkhave yāvakīvañca kūṭāgārassa kūṭaṃ na ussitaṃ hoti neva tāva gopānasīnaṃ saṇṭhiti hoti neva tāva gopānasīnaṃ avaṭṭhiti hoti . yato ca kho bhikkhave kūṭāgārassa kūṭaṃ ussitaṃ hoti atha kho 2- gopānasīnaṃ saṇṭhiti hoti atha kho gopānasīnaṃ avaṭṭhiti hoti . evameva kho bhikkhave yāvakīvañca ariyasāvakassa ariyañāṇaṃ na uppannaṃ hoti neva tāva catunnaṃ indriyānaṃ saṇṭhiti hoti neva tāva catunnaṃ indriyānaṃ avaṭṭhiti hoti . yato ca kho bhikkhave ariyasāvakassa ariyañāṇaṃ uppannaṃ hoti atha catunnaṃ indriyānaṃ .pe. avaṭṭhiti hoti . katamesaṃ catunnaṃ . Saddhindriyassa viriyindriyassa satindriyassa samādhindriyassa. [1030] Paññavato bhikkhave ariyasāvakassa tadanvayā saddhā saṇṭhāti tadanvayaṃ viriyaṃ saṇṭhāti tadanvayā sati saṇṭhāti tadanvayo samādhi saṇṭhātīti. @Footnote: 1 Ma. Yu. mallikānaṃ. 2 Ma. khosaddo natthi. evamupari. [1031] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā kosambiyaṃ viharati ghositārāme . tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi atthi nu kho bhikkhave pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma sekkho bhikkhu sekkhabhūmiyaṃ saṇṭhito 1- sekkhosmīti pajāneyya asekkho bhikkhu asekkhabhūmiyaṃ saṇṭhito asekkhosmīti pajāneyyāti . bhagavaṃmūlakā no bhante dhammā .pe. [1032] Atthi bhikkhave pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma sekkho bhikkhu sekkhabhūmiyaṃ saṇṭhito sekkhosmīti pajāneyya asekkho bhikkhu asekkhabhūmiyaṃ saṇṭhito asekkhosmīti pajāneyya. [1033] Katamo ca bhikkhave pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma sekkho bhikkhu sekkhabhūmiyaṃ saṇṭhito sekkhosmīti pajānāti . idha bhikkhave sekkho bhikkhu idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ dukkhasamudayoti yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ dukkhanirodhoti yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti . Ayaṃpi kho bhikkhave pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma sekkho bhikkhu sekkhabhūmiyaṃ saṇṭhito sekkhosmīti pajānāti. [1034] Puna caparaṃ bhikkhave sekkho bhikkhu iti paṭisañcikkhati atthi nu kho ito bahiddhā añño samaṇo vā brāhmaṇo vā yo evaṃ bhūtaṃ tacchaṃ tathaṃ dhammaṃ deseti yathā bhagavāti . So evaṃ pajānāti natthi nu kho ito bahiddhā añño samaṇo @Footnote: 1 Ma. Yu. ṭhito. evamupari. Vā brāhmaṇo vā yo evaṃ bhūtaṃ tacchaṃ tathaṃ dhammaṃ deseti yathā bhagavāti . ayaṃpi kho bhikkhave pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma sekkho bhikkhu sekkhabhūmiyaṃ saṇṭhito sekkhosmīti pajānāti. [1035] Puna caparaṃ bhikkhave sekkho bhikkhu pañcindriyāni pajānāti saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ . yaṃgatikāni yaṃparamāni yaṃphalāni yaṃpariyosānāni na heva kho kāyena phusitvā viharati paññāya ca ativijjha passati. Ayaṃpi kho bhikkhave pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma sekkho bhikkhu sekkhabhūmiyaṃ saṇṭhito sekkhosmīti pajānāti. [1036] Katamo ca bhikkhave pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma asekkho bhikkhu asekkhabhūmiyaṃ saṇṭhito asekkhosmīti pajānāti . Idha bhikkhave asekkho bhikkhu pañcindriyāni pajānāti . saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ . Yaṃgatikāni yaṃparamāni yaṃphalāni yaṃpariyosānāni kāyena ca phusitvā viharati paññāya ca ativijjha passati . ayaṃpi kho bhikkhave pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma asekkho bhikkhu asekkhabhūmiyaṃ saṇṭhito asekkhosmīti pajānāti. [1037] Puna caparaṃ bhikkhave asekkho bhikkhu cha indriyāni pajānāti cakkhundriyaṃ sotindriyaṃ ghānindriyaṃ jivhindriyaṃ kāyindriyaṃ manindriyaṃ . imāni kho cha indriyāni sabbena sabbaṃ sabbathā Sabbaṃ aparisesā nirujjhissanti aññāni ca cha indriyāni na kuhiñci kismiñci uppajjissantīti pajānāti . ayaṃpi kho bhikkhave pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma asekkho bhikkhu asekkhabhūmiyaṃ saṇṭhito asekkhosmīti pajānātīti. [1038] Seyyathāpi bhikkhave yāni kānici jaṅgalānaṃ pāṇānaṃ padajātāni sabbāni tāni hatthipade samodhānaṃ gacchanti hatthipadaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ mahantattena . evameva kho bhikkhave yāni kānici padāni bodhāya saṃvattanti paññindriyaṃ padaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ bodhāya. [1039] Katamāni ca bhikkhave padāni bodhāya saṃvattanti . Saddhindriyaṃ bhikkhave padaṃ taṃ bodhāya saṃvattati . viriyindriyaṃ padaṃ taṃ bodhāya saṃvattati . satindriyaṃ padaṃ taṃ bodhāya saṃvattati. Samādhindriyaṃ padaṃ taṃ bodhāya saṃvattati. Paññindriyaṃ padaṃ taṃ bodhāya saṃvattati. [1040] Seyyathāpi bhikkhave yāni kānici jaṅgalānaṃ pāṇānaṃ padajātāni sabbāni tāni hatthipade samodhānaṃ gacchanti hatthipadaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ mahantattena . evameva kho bhikkhave yāni kānici padāni bodhāya saṃvattanti paññindriyaṃ padaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ bodhāyāti. [1041] Seyyathāpi bhikkhave ye keci sāragandhā lohitacandanaṃ tesaṃ aggamakkhāyati . evameva kho bhikkhave ye keci bodhipakkhiyā Dhammā paññindriyaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ bodhāya. [1042] Katame ca bhikkhave bodhipakkhiyā dhammā . saddhindriyaṃ bhikkhave bodhipakkhiyo dhammo taṃ bodhāya saṃvattati . viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ bodhipakkhiyo dhammo taṃ bodhāya saṃvattati. [1043] Seyyathāpi bhikkhave ye keci sāragandhā lohitacandanaṃ tesaṃ aggamakkhāyati . evameva kho bhikkhave ye keci bodhipakkhiyā dhammā paññindriyaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ bodhāyāti. [1044] Ekadhamme patiṭṭhitassa bhikkhave bhikkhuno pañcindriyāni bhāvitāni honti subhāvitāni. Katamasmiṃ ekadhamme. Appamāde. [1045] Katamo ca bhikkhave appamādo . idha bhikkhave bhikkhu cittaṃ rakkhati āsavesu ca sāsavesu ca dhammesu . tassa cittaṃ rakkhato āsavesu ca sāsavesu ca dhammesu saddhindriyaṃpi bhāvanāpāripūriṃ gacchati viriyindriyaṃpi bhāvanāpāripūriṃ gacchati satindriyaṃpi bhāvanāpāripūriṃ gacchati samādhindriyaṃpi bhāvanāpāripūriṃ gacchati paññindriyaṃpi bhāvanāpāripūriṃ gacchati. [1046] Evaṃpi kho bhikkhave ekadhamme patiṭṭhitassa bhikkhuno pañcindriyāni bhāvitāni honti subhāvitānīti. [1047] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā uruvelāyaṃ viharati najjā nerañjarāya tīre ajapālanigrodhe paṭhamābhisambuddho . atha Kho bhagavato rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi pañcindriyāni bhāvitāni bahulīkatāni amatogadhāni honti amataparāyanāni amatapariyosānāni . katamāni pañca . saddhindriyaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ amatogadhaṃ hoti amataparāyanaṃ amatapariyosānaṃ . Viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ amatogadhaṃ hoti amataparāyanaṃ amatapariyosānaṃ . imāni pañcindriyāni bhāvitāni bahulīkatāni amatogadhāni honti amataparāyanāni amatapariyosānānīti. [1048] Atha kho brahmā sahampati bhagavato cetasā ceto- parivitakkamaññāya seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ sammiñjeyya evameva brahmaloke antarahito bhagavato purato pāturahosi. [1049] Atha kho brahmā sahampati ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena bhagavā tenañjalimpaṇāmetvā bhagavantaṃ etadavoca evametaṃ bhagavā evametaṃ sugata pañcindriyāni bhāvitāni bahulīkatāni amatogadhāni honti amataparāyanāni amatapariyosānāni . katamāni pañca . saddhindriyaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ amatogadhaṃ hoti amataparāyanaṃ amatapariyosānaṃ .pe. paññindriyaṃ bhāvitaṃ bahulīkataṃ amatogadhaṃ hoti amataparāyanaṃ amatapariyosānaṃ . imāni pañcindriyāni bhāvitāni bahulīkatāni amatogadhāni honti amataparāyanāni amatapariyosānāni. [1050] Bhūtapubbāhaṃ bhante kassape sammāsambuddhe brahmacariyaṃ acariṃ tatrapi maṃ evaṃ jānanti sahako bhikkhu sahako bhikkhūti . So khvāhaṃ bhante imesaṃyeva pañcannaṃ indriyānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā kāmesu kāmacchandaṃ virājetvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ brahmalokaṃ upapanno tatrapi maṃ evaṃ jānanti brahmā sahampati brahmā sahampatīti. [1051] Evametaṃ bhagavā evametaṃ sugata ahametaṃ jānāmi ahametaṃ passāmi yathā imāni pañcindriyāni bhāvitāni bahulīkatāni amatogadhāni honti amataparāyanāni amatapariyosānānīti. [1052] Ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati gijjhakūṭe pabbate sūkarakhātāyaṃ . tatra kho bhagavā āyasmantaṃ sārīputtaṃ āmantesi kiṃ nu kho sārīputta atthavasaṃ sampassamāno khīṇāsavo bhikkhu tathāgate vā tathāgatasāsane vā paramanipaccakāraṃ pavattamāno pavattatīti 1-. [1053] Anuttaraṃ hi bhante yogakkhemaṃ sampassamāno khīṇāsavo bhikkhu tathāgate vā tathāgatasāsane vā paramanipaccakāraṃ pavattamāno pavattatīti. [1054] Sādhu sādhu sārīputta anuttarañhi sārīputta yogakkhemaṃ sampassamāno khīṇāsavo bhikkhu tathāgate vā tathāgatasāsane vā paramanipaccakāraṃ pavattamāno pavattati. [1055] Katamo ca sārīputta anuttaro yogakkhemo yaṃ @Footnote: 1 Po. Yu. pavattetīti. evamupari. Sampassamāno khīṇāsavo bhikkhu tathāgate vā tathāgatasāsane vā paramanipaccakāraṃ pavattamāno pavattatīti. [1056] Idha bhante khīṇāsavo bhikkhu saddhindriyaṃ bhāveti upasamagāmiṃ sambodhagāmiṃ viriyindriyaṃ bhāveti . satindriyaṃ bhāveti . Samādhindriyaṃ bhāveti . paññindriyaṃ bhāveti upasamagāmiṃ sambodhagāmiṃ . ayaṃ kho bhante anuttaro yogakkhemo yaṃ sampassamāno khīṇāsavo bhikkhu tathāgate vā tathāgatasāsane vā paramanipaccakāraṃ pavattamāno pavattatīti. [1057] Sādhu sādhu sārīputta eso hi sārīputta anuttaro yogakkhemo yaṃ sampassamāno khīṇāsavo bhikkhu tathāgate vā tathāgatasāsane vā paramanipaccakāraṃ pavattamāno pavattati. [1058] Katamo ca sārīputta paramanipaccakāro yaṃ khīṇāsavo bhikkhu tathāgate vā tathāgatasāsane vā paramanipaccakāraṃ pavattamāno pavattatīti. [1059] Idha bhante khīṇāsavo bhikkhu satthari sagāravo viharati sappaṭisso dhamme sagāravo viharati sappaṭisso saṅghe sagāravo viharati sappaṭisso sikkhāya sagāravo viharati sappaṭisso samādhismiṃ sagāravo viharati sappaṭisso . ayaṃ kho bhante paramanipaccakāro yaṃ khīṇāsavo bhikkhu tathāgate vā tathāgatasāsane vā paramanipaccakāraṃ pavattamāno pavattatīti. [1060] Sādhu sādhu sārīputta eso hi sārīputta paramanipaccakāro yaṃ khīṇāsavo bhikkhu tathāgate vā tathāgatasāsane vā paramanipaccakāraṃ pavattamāno pavattatīti. [1061] Sāvatthīnidānaṃ . pañcimāni bhikkhave indriyāni bhāvitāni bahulīkatāni anuppannāni uppajjanti nāññatra tathāgatassa pātubhāvā arahato sammāsambuddhassa . katamāni pañca . saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ . imāni kho bhikkhave pañcindriyāni bhāvitāni bahulīkatāni anuppannāni uppajjanti nāññatra tathāgatassa pātubhāvā arahato sammāsambuddhassāti. [1062] Pañcimāni bhikkhave indriyāni bhāvitāni bahulīkatāni anuppannāni uppajjanti nāññatra sugatavinayā . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ . Imāni kho bhikkhave pañcindriyāni bhāvitāni bahulīkatāni anuppannāni uppajjanti nāññatra sugatavinayāti. Vaggo chaṭṭho. Tassuddānaṃ sālaṃ mallakaṃ sekkho ca pade sāre patiṭṭhito brahmasūkarakhātāyo uppāde apare duveti. --------- Bodhipakkhiyavaggo sattamo [1063] Sāvatthīnidānaṃ . pañcimāni bhikkhave indriyāni bhāvitāni bahulīkatāni saññojanānaṃ pahānāya 1- saṃvattanti . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ .pe. paññindriyaṃ . imāni kho bhikkhave pañcindriyāni bhāvitāni bahulīkatāni saññojanānaṃ pahānāya saṃvattantīti. [1064] Pañcimāni bhikkhave indriyāni bhāvitāni bahulīkatāni anusayasamugghātāya saṃvattanti . katamāni pañca . saddhindriyaṃ .pe. paññindriyaṃ . imāni kho bhikkhave pañcindriyāni bhāvitāni bahulīkatāni anusayasamugghātāya saṃvattantīti. [1065] Pañcimāni bhikkhave indriyāni bhāvitāni bahulīkatāni addhānapariññāya saṃvattanti . katamāni pañca . saddhindriyaṃ .pe. paññindriyaṃ . imāni kho bhikkhave pañcindriyāni bhāvitāni bahulīkatāni addhānapariññāya saṃvattantīti. [1066] Pañcimāni bhikkhave indriyāni bhāvitāni bahulīkatāni āsavānaṃ khayāya saṃvattanti . katamāni pañca . saddhindriyaṃ .pe. paññindriyaṃ . imāni kho bhikkhave pañcindriyāni bhāvitāni bahulīkatāni āsavānaṃ khayāya saṃvattantīti. [1067] Pañcimāni bhikkhave indriyāni bhāvitāni bahulīkatāni saññojanānaṃ pahānāya saṃvattanti anusayasamugghātāya saṃvattanti @Footnote: 1 Ma. saṃñojanappahānāya. evamupari. Addhānapariññāya saṃvattanti āsavānaṃ khayāya saṃvattanti . Katamāni pañca . saddhindriyaṃ .pe. paññindriyaṃ . imāni kho bhikkhave pañcindriyāni bhāvitāni bahulīkatāni saññojanānaṃ pahānāya saṃvattanti anusayasamugghātāya saṃvattanti addhānapariññāya saṃvattanti āsavānaṃ khayāya saṃvattantīti. [1068] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ .pe. paññindriyaṃ . imāni kho bhikkhave pañcindriyāni. Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ indriyānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ diṭṭheva dhamme aññā sati vā upādisese anāgāmitāti. [1069] Pañcimāni bhikkhave indriyāni . katamāni pañca . Saddhindriyaṃ .pe. paññindriyaṃ . imāni kho bhikkhave pañcindriyāni . imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ indriyānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā satta phalā sattānisaṃsā pāṭikaṅkhā . Katame satta phalā sattānisaṃsā . diṭṭheva dhamme paṭikacca aññaṃ ārādheti no ce diṭṭheva dhamme paṭikacca aññaṃ ārādheti atha maraṇakāle aññaṃ ārādheti no ce diṭṭheva dhamme paṭikacca aññaṃ ārādheti no ce maraṇakāle aññaṃ ārādheti . atha pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saññojanānaṃ parikkhayāya antarāparinibbāyī hoti upahaccaparinibbāyī hoti asaṅkhāraparinibbāyī hoti sasaṅkhāraparinibbāyī Hoti uddhaṃsoto hoti akaniṭṭhagāmī . imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ indriyānaṃ bhāvitattā bahulīkatattā ime satta phalā sattānisaṃsā pāṭikaṅkhāti. [1070] Seyyathāpi bhikkhave ye keci jambudīpakā rukkhā jambū tesaṃ aggamakkhāyati . evameva kho bhikkhave ye keci bodhipakkhiyā dhammā paññindriyaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ bodhāya. [1071] Katame ca bhikkhave bodhipakkhiyā dhammā . saddhindriyaṃ bhikkhave bodhipakkhiyo dhammo taṃ bodhāya saṃvattati . viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ bodhipakkhiyo dhammo taṃ bodhāya saṃvattati. [1072] Seyyathāpi bhikkhave ye keci jambudīpakā rukkhā jambū tesaṃ aggamakkhāyati . evameva kho bhikkhave ye keci bodhipakkhiyā dhammā paññindriyaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ bodhāyāti. [1073] Seyyathāpi bhikkhave ye keci devānaṃ tāvatiṃsānaṃ rukkhā pāricchattako tesaṃ aggamakkhāyati . evameva kho bhikkhave ye keci bodhipakkhiyā dhammā paññindriyaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ bodhāya. [1074] Katame ca bhikkhave bodhipakkhiyā dhammā . saddhindriyaṃ bhikkhave bodhipakkhiyo dhammo taṃ bodhāya saṃvattati . viriyindriyaṃ bodhipakkhiyo dhammo taṃ bodhāya saṃvattati . satindriyaṃ bodhipakkhiyo Dhammo . samādhindriyaṃ bodhipakkhiyo dhammo . paññindriyaṃ bodhipakkhiyo dhammo taṃ bodhāya saṃvattati. [1075] Seyyathāpi bhikkhave ye keci devānaṃ tāvatiṃsānaṃ rukkhā pāricchattako tesaṃ aggamakkhāyati . evameva kho bhikkhave ye keci bodhipakkhiyā dhammā paññindriyaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ bodhāyāti. [1076] Seyyathāpi bhikkhave ye keci asurānaṃ rukkhā cittapāṭalī tesaṃ aggamakkhāyati . evameva kho bhikkhave ye keci bodhipakkhiyā dhammā paññindriyaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ bodhāya. [1077] Katame ca bhikkhave bodhipakkhiyā dhammā . saddhindriyaṃ bhikkhave bodhipakkhiyo dhammo taṃ bodhāya saṃvattati .pe. paññindriyaṃ bodhipakkhiyo dhammo taṃ bodhāya saṃvattati. [1078] Seyyathāpi bhikkhave ye keci asurānaṃ rukkhā cittapāṭalī tesaṃ aggamakkhāyati . evameva kho bhikkhave ye keci bodhipakkhiyā dhammā paññindriyaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ bodhāyāti. [1079] Seyyathāpi bhikkhave ye keci supaṇṇānaṃ rukkhā koṭasimbalī 1- tesaṃ aggamakkhāyati . evameva kho bhikkhave ye keci bodhipakkhiyā dhammā paññindriyaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ bodhāya. [1080] Katame ca bhikkhave bodhipakkhiyā dhammā . saddhindriyaṃ bhikkhave bodhipakkhiyo dhammo taṃ bodhāya saṃvattati .pe. paññindriyaṃ @Footnote: 1 Ma. Yu. kūṭasimbalī. evamupari. Bodhipakkhiyo dhammo taṃ bodhāya saṃvattati. [1081] Seyyathāpi bhikkhave ye keci supaṇṇānaṃ rukkhā koṭasimbalī tesaṃ aggamakkhāyati . evameva kho bhikkhave ye keci bodhipakkhiyā dhammā paññindriyaṃ tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ bodhāyāti. Bodhipakkhiyavaggo sattamo. Tassuddānaṃ saññojanā anusayā pariññā āsavakkhayā dve phalā caturo rukkhā vaggo tena pavuccatīti. ------------- Indriyasaṃyuttassa gaṅgādipeyyālo aṭṭhamo [1082] Seyyathāpi bhikkhave gaṅgā nadī pācīnaninnā pācīnapoṇā pācīnapabbhārā . evameva kho bhikkhave bhikkhu pañcindriyāni bhāvento pañcindriyāni bahulīkaronto nibbānaninno hoti nibbānapoṇo nibbānapabbhāro. [1083] Kathañca bhikkhave bhikkhu pañcindriyāni bhāvento pañcindriyāni bahulīkaronto nibbānaninno hoti nibbānapoṇo nibbānapabbhāro . idha bhikkhave bhikkhu saddhindriyaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ . evaṃ kho bhikkhave bhikkhu pañcindriyāni bhāvento pañcindriyāni bahulīkaronto nibbānaninno hoti nibbānapoṇo nibbānapabbhāroti. [1084] Pañcimāni bhikkhave uddhambhāgiyāni saññojanāni . Katamāni pañca . rūparāgo arūpāgo māno uddhaccaṃ avijjā . Imāni kho bhikkhave pañcuddhambhāgiyāni saññojanāni. [1085] Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ uddhambhāgiyānaṃ saññojanānaṃ abhiññāya pariññāya parikkhayāya pahānāya pañcindriyāni bhāvetabbāni . katamāni pañca . idha bhikkhave bhikkhu saddhindriyaṃ Bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ .pe. paññindriyaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ . imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ uddhambhāgiyānaṃ saññojanānaṃ abhiññāya pariññāya parikkhayāya pahānāya imāni pañcindriyāni bhāvetabbānīti . (yathā maggasaṃyuttaṃ vitthāritaṃ tathā vitthāretabbaṃ vivekanissitaṃ). [1086] Seyyathāpi bhikkhave gaṅgā nadī pācīnaninnā pācīnapoṇā pācīnapabbhārā . evameva kho bhikkhave bhikkhu pañcindriyāni bhāvento pañcindriyāni bahulīkaronto nibbānaninno hoti nibbānapoṇo nibbānapabbhāro. [1087] Kathañca bhikkhave bhikkhu pañcindriyāni bhāvento pañcindriyāni bahulīkaronto nibbānaninno hoti nibbānapoṇo nibbānapabbhāro . idha bhikkhave bhikkhu saddhindriyaṃ bhāveti rāgavinayapariyosānaṃ dosavinayapariyosānaṃ mohavinayapariyosānaṃ .pe. Paññindriyaṃ bhāveti rāgavinayapariyosānaṃ dosavinayapariyosānaṃ mohavinayapariyosānaṃ . evaṃ kho bhikkhave bhikkhu pañcindriyāni bhāvento pañcindriyāni bahulīkaronto nibbānaninno hoti nibbānapoṇo nibbānapabbhāroti. [1088] Pañcimāni bhikkhave uddhambhāgiyāni saññojanāni . Katamāni pañca . rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjā . Imāni kho bhikkhave pañca uddhambhāgiyāni saññojanāni. [1089] Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ uddhambhāgiyānaṃ saññojanānaṃ abhiññāya pariññāya parikkhayāya pahānāya pañcindriyāni bhāvetabbāni . katamāni pañca . idha bhikkhave bhikkhu saddhindriyaṃ bhāveti rāgavinayapariyosāna dosavinayapariyosānaṃ mohavinayapariyosānaṃ viriyindriyaṃ satindriyaṃ samādhindriyaṃ paññindriyaṃ bhāveti rāgavinayapariyosānaṃ dosavinayapariyosānaṃ mohavinayapariyosānaṃ . Imesaṃ kho bhikkhave pañcannaṃ uddhambhāgiyānaṃ saññojanānaṃ abhiññāya pariññāya parikkhāya pahānāya imāni pañcindriyāni bhāvetabbānīti. (yathā maggasaṃyutte evaṃ bhavati indriyasaṃyuttaṃ). Tassuddānaṃ saññojanā anusayā addhānaṃ āsavakkhayā dve phalā sattānisaṃsā caturukkhā vaggo tena pavuccatīti. Indriyasaṃyuttaṃ niṭṭhitaṃ. ------The Pali Tipitaka in Roman Character Volume 19 page 256-318. https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=19&item=843&items=247 Classified by [Item Number] :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=19&item=843&items=247&mode=bracket Compare with The Pali Tipitaka in Thai Character :- https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=19&item=843&items=247 Compare with The Royal Version of Thai Tipitaka :- https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=19&item=843&items=247 Study Atthakatha :- https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=19&i=843 Contents of The Tipitaka Volume 19 https://84000.org/tipitaka/read/?index_19 https://84000.org/tipitaka/english/?index_19
|
บันทึก ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๐. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]