paliTIPITAKA Volume 30 - Sutta Pitaka 22

[492] Na me byākāsi cakkhumāti na me byākāsīti me ^1- na ācikkhi na desesi na paññapesi na paṭṭhapesi na vivari na vibhaji na uttānīmakāsi ^2- na pakāsesi . cakkhumāti bhagavā pañcahi cakkhūhi cakkhumā maṃsacakkhunāpi cakkhumā dibbacakkhunāpi cakkhumā paññācakkhunāpi cakkhumā buddhacakkhunāpi cakkhumā samantacakkhunāpi cakkhumā. {492.1} Kathaṃ bhagavā maṃsacakkhunāpi cakkhumā . maṃsacakkhumhi bhagavato pañca vaṇṇā saṃvijjanti nīlo ca vaṇṇo pītako ca vaṇṇo lohitako ca vaṇṇo kaṇho ca vaṇṇo odāto ca vaṇṇo. Yattha ca akkhilomāni patiṭṭhitāni taṃ nīlaṃ hoti sunīlaṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ ummārapupphasamānaṃ ^3- . tassa parato pītakaṃ hoti supītakaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ kaṇṇikārapupphasamānaṃ ^4- . ubhayato ca akkhikūpāni ^5- bhagavato lohitakāni honti sulohitakāni pāsādikāni dassaneyyāni indagopakasamānāni . majjhe kaṇhaṃ hoti sukaṇhaṃ alūkhaṃ siniddhaṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ aḷāriṭṭhakasamānaṃ ^6- . Tassa parato odātaṃ hoti suodātaṃ setaṃ paṇḍaraṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ osadhitārakasamānaṃ. Tena bhagavā pakatimaṃsacakkhunā ^7- attabhāvapariyāpannena purimasucaritakammābhinibbattena samantā yojanaṃ passati divā ceva @Footnote: ¹ Ma. na me byākāsi. ² Ma. uttānīakāsi. evamīdisesu padesu. @³ Ma. umāpupphasamānaṃ. ⁴ Ma. kaṇikārapupphasamānaṃ. ⁵ Ma. akkhikūṭāni. @⁶ Ma. addāriṭṭhakasamānaṃ. ⁷ Ma. pākatikena maṃsacakkhunā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page237.

Rattiñca . yadāpi ^1- caturaṅgasamannāgato andhakāro hoti suriyo ca atthaṅgamito ^2- hoti kāḷapakkho ca uposatho hoti tibbo ca vanasaṇḍo hoti mahā ca akālamegho ^3- abbhuṭṭhito hoti evarūpe caturaṅgasamannāgate andhakāre samantā yojanaṃ passati . natthi so kūṭo vā kavāṭaṃ ^4- vā pākāro vā pabbato vā gaccho vā latā vā āvaraṇaṃ rūpānaṃ dassanāya . ekañce tilaphalaṃ nimittaṃ katvā tilavāhe pakkhipeyya taññeva tilaphalaṃ uddhareyya . evaṃ parisuddhaṃ bhagavato pakatimaṃsacakkhu. Evaṃ bhagavā maṃsacakkhunāpi cakkhumā. {492.2} Kathaṃ bhagavā dibbacakkhunāpi cakkhumā . bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena .pe. yathākammūpage satte pajānāti . ākaṅkhamāno ca bhagavā ekampi lokadhātuṃ passeyya dvepi lokadhātuyo passeyya tissopi lokadhātuyo passeyya catassopi lokadhātuyo passeyya pañcapi lokadhātuyo passeyya dasapi lokadhātuyo passeyya vīsampi lokadhātuyo passeyya tiṃsampi lokadhātuyo passeyya cattāḷīsampi lokadhātuyo passeyya paññāsampi lokadhātuyo passeyya satampi lokadhātuyo passeyya sahassimpi cūḷanikaṃ lokadhātuṃ passeyya dvisahassimpi majjhimikaṃ lokadhātuṃ passeyya tisahassimpi lokadhātuṃ passeyya mahāsahassimpi lokadhātuṃ passeyya . Yāvatakaṃ vā pana ākaṅkheyya tāvatakaṃ passeyya . evaṃ visuddhaṃ bhagavato dibbacakkhu. Evaṃ bhagavā dibbacakkhunāpi cakkhumā. @Footnote: ¹ Ma. yadā hi. ² Ma. atthaṅgato. ³ Ma. kāḷamegho. ⁴ Ma. kuṭṭo vā kavāṭo vā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page238.

{492.3} Kathaṃ bhagavā paññācakkhunāpi cakkhumā . bhagavā mahāpañño puthupañño hāsapañño javanapañño tikkhapañño nibbedhikapañño paññappabhedakusalo pabhinnañāṇo adhigata- paṭisambhido ^1- catuvesārajjappatto dasabaladhārī purisāsabho purisasīho purisanāgo purisājañño purisadhorayho anantañāṇo anantatejo anantayaso addho mahaddhano dhanavā netā vinetā anunetā saññāpetā ^2- nijjhāpetā pekkhatā ^3- pasādetā . So hi bhagavā anuppannassa maggassa uppādetā asañjātassa maggassa sañjāpetā ^4- anakkhātassa maggassa akkhātā maggaññū maggavidū maggakovido . maggānugā ca pana etarahi sāvakā viharanti pacchā samannāgatā . so hi bhagavā jānaṃ jānāti passaṃ passati cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammasāmi ^5- tathāgato. {492.4} Natthi tassa bhagavato añātaṃ adiṭṭhaṃ aviditaṃ asacchikataṃ aphusitaṃ ^6- paññāya . atītānāgatapaccuppannaṃ upādāya sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthamāgacchanti . Yaṅkiñci neyyaṃ nāma atthi jānitabbaṃ attattho vā parattho vā ubhayattho vā diṭṭhadhammiko vā attho samparāyiko vā attho uttāno vā attho gambhīro vā attho gūḷho vā attho paṭicchanno vā attho neyyo vā attho nīto vā attho anavajjo vā attho nikkileso vā attho vodāno vā attho @Footnote: ¹ Ma. adhigatapaṭisambhidappatto. ² Ma. paññāpetā. ³ Ma. pekkhetā. @⁴ Ma. sañjanetā. ⁵ Ma. dhammasāmī. ⁶ Ma. aphassitaṃ. evamuparipi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page239.

Paramattho vā sabbantaṃ antobuddhañāṇe parivattati . sabbaṃ kāyakammaṃ buddhassa bhagavato ñāṇānuparivattati sabbaṃ vacīkammaṃ ñāṇānuparivattati sabbaṃ manokammaṃ ñāṇānuparivattati . atīte buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñāṇaṃ anāgate buddhassa ^1- bhagavato ^1- appaṭihataṃ ñāṇaṃ paccuppanne buddhassa ^1- bhagavato ^1- appaṭihataṃ ñāṇaṃ . yāvatakaṃ neyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ neyyaṃ neyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ ñāṇapariyantikaṃ neyyaṃ neyyaṃ atikkamitvā ñāṇaṃ nappavattati ñāṇaṃ atikkamitvā neyyapatho natthi aññamaññaṃ pariyantaṭṭhāyino ^2- te dhammā. {492.5} Yathā dvinnaṃ samuggapaṭalānaṃ phusitānaṃ ^3- heṭṭhimaṃ samuggapaṭalaṃ uparimaṃ nātivattati uparimaṃ samuggapaṭalaṃ heṭṭhimaṃ nātivattati aññamaññaṃ pariyantaṭṭhāyino evameva buddhassa bhagavato neyyañca ñāṇañca aññamaññaṃ pariyantaṭṭhāyino yāvatakaṃ neyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ neyyaṃ neyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ ñāṇapariyantikaṃ neyyaṃ neyyaṃ atikkamitvā ñāṇaṃ nappavattati ñāṇaṃ atikkamitvā neyyapatho natthi aññamaññaṃ pariyantaṭṭhāyino te dhammā . sabbadhammesu buddhassa bhagavato ñāṇaṃ pavattati . sabbe dhammā buddhassa bhagavato āvajjanapaṭibaddhā ākaṅkhapaṭibaddhā manasikārapaṭibaddhā cittuppādapaṭibaddhā. {492.6} Sabbasattesu buddhassa bhagavato ñāṇaṃ pavattati . Sabbesaṃ sattānaṃ bhagavā āsayaṃ jānāti @Footnote: ¹ Ma. ime pāṭhā natthi. ² Ma. aññamaññapariyantaṭṭhāyino. evamuparipi. @³ Ma. sammāphusitānaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page240.

Anusayaṃ jānāti caritaṃ jānāti adhimuttiṃ jānāti apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye bhabbābhabbe satte pajānāti . sadevako loko samārako ^[1]- sabrahmako ^[2]- sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussā antobuddhañāṇe parivattati . yathā yekeci macchakacchapā antamaso timitimiṅgalaṃ upādāya antomahāsamudde parivattanti evameva sadevako loko samārako sabrahmako sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussā antobuddhañāṇe parivattati. {492.7} Yathā yekeci pakkhī antamaso garuḷaṃ venateyyaṃ upādāya ākāsassa padese parivattanti evameva yepi te sārīputtasamā paññāya ^[3]- tepi buddhañāṇassa padese parivattanti . buddhañāṇaṃ devamanussānaṃ paññaṃ pharitvā abhibhavitvā tiṭṭhati. {492.8} Yepi te khattiyapaṇḍitā brāhmaṇapaṇḍitā gahapatipaṇḍitā samaṇapaṇḍitā nipuṇā kataparappavādā vālavedhirūpā te bhindantā ^4- maññe caranti paññāgatena diṭṭhigatāni . Te pañhaṃ ^5- abhisaṅkharitvā abhisaṅkharitvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā pucchanti ^[6]- . kathitā visajjitā ca te pañhā bhagavatā honti. Niddiṭṭhakāraṇā upakkhittakā ca te bhagavato sampajjanti . Athakho bhagavā tattha ativirocati yadidaṃ paññāyāti evaṃ bhagavā paññācakkhunāpi cakkhumā. {492.9} Kathaṃ bhagavā buddhacakkhunāpi cakkhumā. Bhagavā buddhacakkhunā @Footnote: ^1-2 Ma. loko. evamuparipi. ³ Ma. samannāgatā. ⁴ Ma. vobhindantā. @⁵ Ma. pañhe. ⁶ Ma. gūḷhāni ca paṭicchannāni.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page241.

Lokaṃ volokento addasa satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvino viharante . seyyathāpi nāma uppaliniyaṃ vā paduminiyaṃ vā puṇḍarīkiniyaṃ vā appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakānugatāni antonimuggapositāni ^1- appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni samodakaṇṭhitāni appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakā accuggamma tiṭṭhanti anupalittāni udakena evameva bhagavā buddhacakkhunā lokaṃ volokento addasa satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvino viharante. {492.10} Jānāti bhagavā ayaṃ puggalo rāgacarito ayaṃ dosacarito ayaṃ mohacarito ayaṃ vitakkacarito ayaṃ saddhācarito ayaṃ ñāṇacaritoti. Rāgacaritassa bhagavā puggalassa asubhakathaṃ katheti . dosacaritassa bhagavā puggalassa mettābhāvanaṃ ācikkhati . mohacaritaṃ bhagavā puggalaṃ uddesaparipucchāya ^2- kālena dhammassavane kālena dhammasākacchāya garusaṃvāse niveseti . vitakkacaritassa bhagavā puggalassa ānāpānassatiṃ ācikkhati . saddhācaritassa bhagavā puggalassa pasādanīyaṃ @Footnote: ¹ Ma. antonimuggaposīni. ² Ma. mohacaritassa bhagavā puggalassa @uddese paripucchāya.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page242.

Nimittaṃ ācikkhati buddhasubodhiṃ dhammasudhammataṃ saṅghasupaṭipattiṃ sīlāni ca attano . ñāṇacaritassa bhagavā puggalassa vipassanānimittaṃ ācikkhati aniccākāraṃ dukkhākāraṃ anattākāraṃ. Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhito yathāpi passe janataṃ samantato tathūpamaṃ dhammamayaṃ sumedha pāsādamāruyha samantacakkhu sokāvakiṇṇaṃ ^1- janatamapetasoko avekkhassu jātijarābhibhūtanti. Evaṃ bhagavā buddhacakkhunāpi cakkhumā. {492.11} Kathaṃ bhagavā samantacakkhunāpi cakkhumā . samantacakkhu vuccati sabbaññutañāṇaṃ . bhagavā sabbaññutañāṇena upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato. Na tassa adiṭṭhamidhatthi kiñci atho aviññātamajānitabbaṃ sabbaṃ abhiññāsi yadatthi neyyaṃ tathāgato tena samantacakkhūti. Evaṃ bhagavā samantacakkhunāpi cakkhumāti na me byākāsi cakkhumā.