PaliRoman Vol.13

page310.

Mahāsakuludāyisuttaṃ [314] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe . tena kho pana samayena sambahulā abhiññātā abhiññātā paribbājakā moranivāpe paribbājakārāme paṭivasanti seyyathīdaṃ annabhāro ^1- varataro ^2- sakuludāyi ca paribbājako aññe ca abhiññātā abhiññātā paribbājakā . Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya rājagahaṃ piṇḍāya pāvisi . atha kho bhagavato etadahosi atippago kho tāva rājagahe piṇḍāya carituṃ yannūnāhaṃ yena moranivāpo paribbājakārāmo yena sakuludāyi ca ^3- paribbājako tenupasaṅkameyyanti . atha kho bhagavā yena moranivāpo paribbājakārāmo tenupasaṅkami. [315] Tena kho pana samayena sakuludāyi paribbājako mahatiyā paribbājakaparisāya saddhiṃ nisinno hoti unnādiniyā uccāsaddamahāsaddāya ^4- anekavihitaṃ tiracchānakathaṃ kathentiyā seyyathīdaṃ rājakathaṃ corakathaṃ mahāmattakathaṃ senākathaṃ bhayakathaṃ yuddhakathaṃ annakathaṃ pānakathaṃ vatthakathaṃ sayanakathaṃ mālākathaṃ gandhakathaṃ ñātikathaṃ yānakathaṃ gāmakathaṃ nigamakathaṃ nagarakathaṃ janapadakathaṃ itthīkathaṃ sūrakathaṃ visikhākathaṃ kumbhaṭṭhānakathaṃ kumbhadāsikathaṃ ^5- pubbapetakathaṃ nānattakathaṃ lokakkhāyikaṃ samuddakkhāyikaṃ @Footnote: ¹ Yu. anugāro . ² Yu. varadharo Sī. varacaro . ³ Yu. ayaṃ saddo natthi. @⁴ Yu. uccasaddāya . ⁵ Yu. ayaṃ pāṭho natthi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page311.

Itibhavābhavakathaṃ iti vā . addasā kho sakuludāyi paribbājako bhagavantaṃ dūrato ^[1]- āgacchantaṃ disvāna sakaṃ parisaṃ saṇṭhapesi ^2- appasaddā bhonto hontu mā bhonto saddamakattha ayaṃ samaṇo gotamo āgacchati appasaddakāmo kho pana so āyasmā appasaddavaṇṇavādī ^3- appevanāma appasaddaṃ parisaṃ viditvā upasaṅkamitabbaṃ maññeyyāti . atha kho te paribbājakā tuṇhī ahesuṃ . atha kho bhagavā yena sakuludāyi paribbājako tenupasaṅkami. Atha kho sakuludāyi paribbājako bhagavantaṃ etadavoca etu kho bhante bhagavā svāgataṃ ^4- bhante bhagavato cirassaṃ kho bhante bhagavā imaṃ pariyāyamakāsi yadidaṃ idhāgamanāya nisīdatu bhante bhagavā idamāsanaṃ paññattanti . nisīdi bhagavā paññatte āsane . sakuludāyipi kho paribbājako aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamantaṃ nisīdi . Ekamantaṃ nisinnaṃ kho sakuludāyi paribbājakaṃ bhagavā etadavoca kāya nuttha udāyi etarahi kathāya sannisinnā kā ca pana vo antarākathā vippakatāti. [316] Tiṭṭhatesā bhante kathā yāya mayaṃ etarahi kathāya sannisinnā nesā bhante kathā bhagavato dullabhā bhavissati pacchāpi savanāya purimāni bhante divasāni purimatarāni nānātitthiyānaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ kutūhalasālāyaṃ ^5- sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ ayamantarākathā @Footnote: ¹ Yu. va . ² Yu. saṇṭhāpesi . ³ Yu. appasaddassa . ⁴ Yu. sāgataṃ. @⁵ kotuhalasālāyantipi pāṭho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page312.

Udapādi lābhā vata bho aṅgamagadhānaṃ suladdhaṃ vata bho aṅgamagadhānaṃ yatrime ^1- samaṇabrāhmaṇā saṅghino gaṇino gaṇācariyā ñātā yasassino titthakarā sādhusammatā bahujanassa rājagahaṃ vassāvāsaṃ upagatā ^2- . ayampi kho pūraṇo kassapo saṅghī ceva gaṇī ca gaṇācariyo ^[3]- ñāto yasassī titthakaro sādhusammato bahujanassa sopi rājagahaṃ vassāvāsaṃ upagato . ayampi kho makkhali gosālo ... ajito kesakambalo ... Pakuddho kaccāyano ... Sañjayo velaṭṭhaputto ^4- ... nigantho ^5- nāṭaputto saṅghī ceva gaṇī ca gaṇācariyo ^[6]- ñāto yasassī titthakaro sādhusammato bahujanassa sopi rājagahaṃ vassāvāsaṃ upagato . ayampi kho samaṇo gotamo saṅghī ceva gaṇī ca gaṇācariyo ^[7]- ñāto yasassī titthakaro sādhusammato bahujanassa sopi rājagahaṃ vassāvāsaṃ upagato . ko nu kho imesaṃ bhavataṃ ^8- samaṇabrāhmaṇānaṃ saṅghīnaṃ gaṇīnaṃ gaṇācariyānaṃ ñātānaṃ yasassīnaṃ titthakarānaṃ sādhusammatānaṃ bahujanassa sāvakānaṃ sakkato garukato mānito pūjito kathañca pana sāvakā sakkatvā garukatvā upanissāya viharantīti. [317] Tatrekacce evamāhaṃsu ayaṃ kho pūraṇo kassapo saṅghī ceva gaṇī ca gaṇācariyo ^[10]- ñāto yasassī titthakaro sādhusammato bahujanassa so kho sāvakānaṃ na sakkato na garukato na mānito @Footnote: ¹ Yu. yatthime . ² Sī. Ma. Yu. osaṭā . 3-6-7-10 Yu. etthantare casaddo atthi. @⁴ Yu. belaṭṭhiputto. ito paraṃ īdisameva. ⁵ Yu. nigaṇṭho. ⁸ Yu. bhagavataṃ. @⁹ Yu. kathaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page313.

Na pūjito na ca pana pūraṇaṃ kassapaṃ sāvakā sakkatvā garukatvā upanissāya viharanti . bhūtapubbaṃ pūraṇo kassapo anekasatāya parisāya dhammaṃ desesi . tatra aññataro pūraṇassa kassapassa sāvako saddamakāsi mā bhonto pūraṇaṃ kassapaṃ etamatthaṃ pucchittha neso etaṃ jānāti mayametaṃ jānāma amhe etamatthaṃ pucchatha mayametaṃ bhavataṃ byākarissāmāti . bhūtapubbaṃ pūraṇo kassapo bāhā paggayha kandanto na labhati appasaddā bhonto hontu mā bhonto saddamakattha nete bhavante pucchanti amhe ete pucchanti mayametesaṃ byākarissāmīti. {317.1} Bahū kho pana pūraṇassa kassapassa sāvakā vādaṃ āropetvā apakkantā na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsi ahaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāmi kiṃ tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānissasi micchāpaṭipanno tvamasi ahamasmi sammāpaṭipanno sahitamme asahitante pure vacanīyaṃ pacchā avaca pacchā vacanīyaṃ pure avaca adhiciṇṇante ^1- viparāvattaṃ āropito te vādo niggahitosi cara vādappamokkhāya nibbedhehi vā sace pahosīti . iti pūraṇo kassapo sāvakānaṃ na sakkato na garukato na mānito na pūjito na ca pana pūraṇaṃ kassapaṃ sāvakā sakkatvā garukatvā upanissāya viharanti akuṭṭho ca pana pūraṇo kassapo dhammakkosenāti. {317.2} Ekacce evamāhaṃsu ayampi kho makkhali gosālo ... ajito kesakambalo ^2- ... pakuddho kaccāyano ... @Footnote: ¹ Yu. aviciṇṇante . ² Yu. sabbattha kesakambalīti dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page314.

Sañjayo velaṭṭhaputto ... nigantho nāṭaputto saṅghī ceva gaṇī ca gaṇācariyo ñāto yasassī titthakaro sādhusammato bahujanassa sopi sāvakānaṃ na sakkato na garukato na mānito na pūjito na ca pana niganthaṃ nāṭaputtaṃ sāvakā sakkatvā garukatvā upanissāya viharanti . bhūtapubbaṃ nigantho nāṭaputto anekasatāya parisāya dhammaṃ desesi . tatra aññataro niganthassa nāṭaputtassa sāvako saddamakāsi mā bhonto niganthaṃ nāṭaputtaṃ etamatthaṃ pucchittha neso etaṃ jānāti mayametaṃ jānāma amhe etamatthaṃ pucchatha mayametaṃ bhavataṃ byākarissāmāti. {317.3} Bhūtapubbaṃ nigantho nāṭaputto bāhā paggayha kandanto na labhati appasaddā bhonto hontu mā bhonto saddamakattha nete bhavante pucchanti amhe ete pucchanti mayametesaṃ ^1- byākarissāmāti . bahū kho pana niganthassa nāṭaputtassa sāvakā vādaṃ āropetvā apakkantā na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsi ahaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāmi kiṃ tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānissasi micchāpaṭipanno tvamasi ahamasmi sammāpaṭipanno sahitamme asahitante pure vacanīyaṃ pacchā avaca pacchā vacanīyaṃ pure avaca adhiciṇṇante viparāvattaṃ āropito te vādo niggahitosi cara vādappamokkhāya nibbedhehi vā sace pahosīti . iti nigantho nāṭaputto sāvakānaṃ na sakkato na garukato na mānito na pūjito na ca pana niganthaṃ @Footnote: ¹ Yu. mayametaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page315.

Nāṭaputtaṃ sāvakā sakkatvā garukatvā upanissāya viharanti akuṭṭho ca pana nigantho nāṭaputto dhammakkosenāti. [318] Ekacce evamāhaṃsu ayampi ^1- kho samaṇo gotamo saṅghī ceva gaṇī ca gaṇācariyo ñāto yasassī titthakaro sādhusammato bahujanassa so ca kho sāvakānaṃ sakkato garukato mānito pūjito samaṇañca pana gotamaṃ sāvakā sakkatvā garukatvā upanissāya viharanti . bhūtapubbaṃ samaṇo gotamo anekasatāya parisāya dhammaṃ desesi . tatra aññataro samaṇassa gotamassa sāvako ukkāsi . tamenamaññataro sabrahmacārī jannukena ghaṭṭesi appasaddo āyasmā hotu mā āyasmā saddamakāsi satthā no bhagavā dhammaṃ desetīti . yasmiṃ samaye samaṇo gotamo anekasatāya parisāya dhammaṃ desesi neva tasmiṃ samaye samaṇassa gotamassa sāvakānaṃ khipitasaddo vā hoti ukkāsitasaddo vā tamenaṃ mahājanakāyo ^2- paccāsiṃsamānarūpo paccupaṭṭhito hoti yanno bhagavā dhammaṃ bhāsissati tanno sossāmāti. {318.1} Seyyathāpi nāma puriso cātummahāpathe khuddaṃ madhuṃ anelakaṃ pīḷeyya tamenaṃ mahājanakāyo paccāsiṃsamānarūpo paccupaṭṭhito assa evameva yasmiṃ samaye samaṇo gotamo anekasatāya parisāya dhammaṃ deseti neva tasmiṃ samaye samaṇassa gotamassa sāvakānaṃ khipitasaddo vā hoti ukkāsitasaddo vā tamenaṃ mahājanakāyo paccāsiṃsamānarūpo paccupaṭṭhito @Footnote: ¹ Yu. ayaṃ . ² Yu. janakāyo.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page316.

Hoti yanno bhagavā dhammaṃ bhāsissati tanno sossāmāti . Yepi samaṇassa gotamassa sāvakā sabrahmacārīhi sampayojetvā sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattanti tepi satthuno ceva vaṇṇavādino honti dhammassa ca vaṇṇavādino honti saṅghassa ca vaṇṇavādino honti attagarahinoyeva honti anaññagarahino mayamevamhā alakkhikā mayaṃ appapuññā ye mayaṃ evaṃ svākkhāte dhammavinaye pabbajitvā na sakkhimhā yāvajīvaṃ paripuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ caritunti . te ārāmikabhūtā vā upāsakabhūtā vā pañcasu sikkhāpadesu samādāya vattanti . iti samaṇo gotamo sāvakānaṃ sakkato garukato mānito pūjito samaṇañca pana gotamaṃ sāvakā sakkatvā garukatvā upanissāya viharantīti . katī pana tvaṃ udāyi mayi dhamme samanupassasi yehi mama sāvakā sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti sakkatvā garukatvā upanissāya viharantīti. [319] Pañca kho ahaṃ bhante bhagavati dhamme samanupassāmi yehi bhagavantaṃ sāvakā sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti sakkatvā garukatvā upanissāya viharanti katame pañca bhagavā hi bhante appāhāro appāhāratāya ca vaṇṇavādī yampi bhante bhagavā appāhāro appāhāratāya ca vaṇṇavādī imaṃ kho ahaṃ bhante bhagavati paṭhamaṃ dhammaṃ samanupassāmi yena bhagavantaṃ sāvakā sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti sakkatvā garukatvā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page317.

Upanissāya viharanti. [320] Puna caparaṃ bhante bhagavā santuṭṭho itarītarena cīvarena itarītaracīvarasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī yampi bhante bhagavā santuṭṭho itarītarena cīvarena itarītaracīvarasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī imaṃ kho ahaṃ bhante bhagavati dutiyaṃ dhammaṃ samanupassāmi yena bhagavantaṃ sāvakā sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti sakkatvā garukatvā upanissāya viharanti. [321] Puna caparaṃ bhante bhagavā santuṭṭho itarītarena piṇḍapātena itarītarapiṇḍapātasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī yampi bhante bhagavā santuṭṭho itarītarena piṇḍapātena itarītarapiṇḍapātasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī imaṃ kho ahaṃ bhante bhagavati tatiyaṃ dhammaṃ samanupassāmi yena bhagavantaṃ sāvakā sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti sakkatvā garukatvā upanissāya viharanti. [322] Puna caparaṃ bhante bhagavā santuṭṭho itarītarena senāsanena itarītarasenāsanasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī yampi bhante bhagavā santuṭṭho itarītarena senāsanena itarītarasenāsanasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī imaṃ kho ahaṃ bhante bhagavati catutthaṃ dhammaṃ samanupassāmi yena bhagavantaṃ sāvakā sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti sakkatvā garukatvā upanissāya viharanti. [323] Puna caparaṃ bhante bhagavā pavivitto pavivekassa ca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page318.

Vaṇṇavādī yampi bhante bhagavā pavivitto pavivekassa ca vaṇṇavādī imaṃ kho ahaṃ bhante bhagavati pañcamaṃ dhammaṃ samanupassāmi yena bhagavantaṃ sāvakā sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti sakkatvā garukatvā upanissāya viharanti . ime kho ahaṃ bhante bhagavati pañca dhamme samanupassāmi yehi bhagavantaṃ sāvakā sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti sakkatvā garukatvā upanissāya viharantīti. [324] Appāhāro samaṇo gotamo appāhāratāya ca vaṇṇavādīti iti ce maṃ udāyi sāvakā sakkareyyuṃ garukareyyuṃ māneyyuṃ pūjeyyuṃ sakkatvā garukatvā upanissāya vihareyyuṃ santi kho pana me udāyi sāvakā kosakāhārāpi addhakosakāhārāpi ^1- veluvāhārāpi addhaveluvāhārāpi ^2- ahaṃ kho panudāyi appekadā iminā pattena samatittikampi bhuñjāmi bhiyyopi bhuñjāmi . Appāhāro samaṇo gotamo appāhāratāya ca vaṇṇavādīti iti ce maṃ udāyi sāvakā sakkareyyuṃ garukareyyuṃ māneyyuṃ pūjeyyuṃ sakkatvā garukatvā upanissāya vihareyyuṃ ye te udāyi mama sāvakā kosakāhārāpi addhakosakāhārāpi veluvāhārāpi addhaveluvāhārāpi na mante iminā dhammena sakkareyyuṃ garukareyyuṃ māneyyuṃ pūjeyyuṃ sakkatvā garukatvā upanissāya vihareyyuṃ. [325] Santuṭṭho samaṇo gotamo itarītarena cīvarena itarītaracīvarasantuṭṭhiyā @Footnote: ^1-2 Yu. aḍḍha....

--------------------------------------------------------------------------------------------- page319.

Ca vaṇṇavādīti iti ce maṃ udāyi sāvakā sakkareyyuṃ garukareyyuṃ māneyyuṃ pūjeyyuṃ sakkatvā garukatvā upanissāya vihareyyuṃ santi kho pana me udāyi sāvakā paṃsukūlikā lūkhacīvaradharā te susānā vā saṅkārakuṭā vā pāpaṇikā vā nantakāni uccinitvā saṅghāṭiṃ karitvā dhārenti ahaṃ kho panudāyi appekadā gahapatāni cīvarāni dhāremi daḷhāni suttalūkhāni ^1- alāvulomasāni santuṭṭho samaṇo gotamo itarītarena cīvarena itarītaracīvarasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādīti iti ce maṃ udāyi sāvakā sakkareyyuṃ garukareyyuṃ māneyyuṃ pūjeyyuṃ sakkatvā garukatvā upanissāya vihareyyuṃ ye te udāyi mama sāvakā paṃsukūlikā lūkhacīvaradharā te susānā vā saṅkārakuṭā vā pāpaṇikā vā nantakāni uccinitvā saṅghāṭiṃ karitvā dhārenti na mante iminā dhammena sakkareyyuṃ garukareyyuṃ māneyyuṃ pūjeyyuṃ sakkatvā garukatvā upanissāya vihareyyuṃ. [326] Santuṭṭho samaṇo gotamo itarītarena piṇḍapātena itarītarapiṇḍapātasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādīti iti ce maṃ udāyi sāvakā sakkareyyuṃ garukareyyuṃ māneyyuṃ pūjeyyuṃ sakkatvā garukatvā upanissāya vihareyyuṃ santi kho pana me udāyi sāvakā piṇḍapātikā sapadānacārino uccāpake ^2- vatte ratā te antaragharaṃ paviṭṭhā samānā āsanenapi nimantiyamānā na sādiyanti ahaṃ kho panudāyi appekadā nimantanepi bhuñjāmi sālīnaṃ odanaṃ @Footnote: ¹ Yu. yattha lūkhāni . ² Yu. uccepake vate. ito paraṃ īdisameva.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page320.

Vicitakāḷakaṃ anekasūpaṃ anekabyañjanaṃ santuṭṭho samaṇo gotamo itarītarena piṇḍapātena itarītarapiṇḍapātasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādīti iti ce maṃ udāyi sāvakā sakkareyyuṃ garukareyyuṃ māneyyuṃ pūjeyyuṃ sakkatvā garukatvā upanissāya vihareyyuṃ ye te udāyi mama sāvakā piṇḍapātikā sapadānacārino uccāpake vatte ratā te antaragharaṃ paviṭṭhā samānā āsanenapi nimantiyamānā na sādiyanti na mante iminā dhammena sakkareyyuṃ garukareyyuṃ māneyyuṃ pūjeyyuṃ sakkatvā garukatvā upanissāya vihareyyuṃ. [327] Santuṭṭho samaṇo gotamo itarītarena senāsanena itarītarasenāsanasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādīti iti ce maṃ udāyi sāvakā sakkareyyuṃ garukareyyuṃ māneyyuṃ pūjeyyuṃ sakkatvā garukatvā upanissāya vihareyyuṃ santi kho pana me udāyi sāvakā rukkhamūlikā abbhokāsikā te aṭṭha māse channaṃ na upenti ahaṃ kho panudāyi appekadā kūṭāgāresupi viharāmi ullittāvalittesu nivātesu phusitaggaḷesu pihitavātapānesu santuṭṭho samaṇo gotamo itarītarena senāsanena itarītarasenāsanasantuṭṭhiyā ca vaṇṇavādīti iti ce maṃ udāyi sāvakā sakkareyyuṃ garukareyyuṃ māneyyuṃ pūjeyyuṃ sakkatvā garukatvā upanissāya vihareyyuṃ ye te udāyi mama sāvakā rukkhamūlikā abbhokāsikā te ^1- aṭṭha māse channaṃ na upenti na mante iminā dhammena sakkareyyuṃ garukareyyuṃ māneyyuṃ pūjeyyuṃ @Footnote: ¹ Yu. ayaṃ pāṭho natthi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page321.

Sakkatvā garukatvā upanissāya vihareyyuṃ. [328] Pavivitto samaṇo gotamo pavivekassa ca vaṇṇavādīti iti ce maṃ udāyi sāvakā sakkareyyuṃ garukareyyuṃ māneyyuṃ pūjeyyuṃ sakkatvā garukatvā upanissāya vihareyyuṃ santi kho pana me udāyi sāvakā āraññakā pantāni senāsanāni ^1- araññavanapatthāni ^[2]- ajjhogahetvā viharanti te anvaḍḍhamāsaṃ saṅghamajjhe osaranti pātimokkhuddesāya ahaṃ kho panudāyi appekadā ākiṇṇo viharāmi bhikkhūhi bhikkhunīhi upāsakehi upāsikāhi raññā ^3- rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi pavivitto samaṇo gotamo pavivekassa ca vaṇṇavādīti iti ce maṃ udāyi sāvakā sakkareyyuṃ garukareyyuṃ māneyyuṃ pūjeyyuṃ sakkatvā garukatvā upanissāya vihareyyuṃ ye te udāyi mama sāvakā āraññakā pantāni senāsanāni araññavanapatthāni ^[4]- ajjhogahetvā viharanti te anvaḍḍhamāsaṃ saṅghamajjhe osaranti pātimokkhuddesāya na mante iminā dhammena sakkareyyuṃ garukareyyuṃ māneyyuṃ pūjeyyuṃ sakkatvā garukatvā upanissāya vihareyyuṃ. {328.1} Iti kho udāyi na maṃ ^5- sāvakā imehi pañcahi dhammehi sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti sakkatvā garukatvā upanissāya viharanti. [329] Atthi kho udāyi aññe ca pañca dhammā yehi pañcahi dhammehi mama sāvakā sakkaronti garukaronti mānenti @Footnote: ¹ Yu. pantasenāsanā . 2-4 Yu. etthantare pantāni senāsanānīti dissati. @³ Yu. rañño . ⁵ Yu. mamaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page322.

Pūjenti sakkatvā garukatvā upanissāya viharanti katame pañca idhudāyi mama sāvakā adhisīle sambhāventi sīlavā samaṇo gotamo paramena sīlakkhandhena samannāgatoti . yamudāyi ^1- mama sāvakā adhisīle sambhāventi sīlavā samaṇo gotamo paramena sīlakkhandhena samannāgatoti . ayaṃ kho udāyi paṭhamo dhammo yena mama sāvakā sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti sakkatvā garukatvā upanissāya viharanti. [330] Puna caparaṃ udāyi mama sāvakā abhikkante ñāṇadassane sambhāventi jānaṃyevāha samaṇo gotamo jānāmīti passaṃyevāha samaṇo gotamo passāmīti abhiññāya samaṇo gotamo dhammaṃ deseti no anabhiññāya sanidānaṃ samaṇo gotamo dhammaṃ deseti no anidānaṃ sappāṭihāriyaṃ samaṇo gotamo dhammaṃ deseti no appāṭihāriyanti . yamudāyi ^2- mama sāvakā abhikkante ñāṇadassane sambhāventi jānaṃyevāha samaṇo gotamo jānāmīti passaṃyevāha samaṇo gotamo passāmīti abhiññāya samaṇo gotamo dhammaṃ deseti no anabhiññāya sanidānaṃ samaṇo gotamo dhammaṃ deseti no anidānaṃ sappāṭihāriyaṃ samaṇo gotamo dhammaṃ deseti no appāṭihāriyanti . ayaṃ kho udāyi dutiyo dhammo yena mama sāvakā sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti sakkatvā garukatvā upanissāya viharanti. @Footnote: ^1-2 Yu. yaṃ panudāyi. sabbattha īdisameva.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page323.

[331] Puna caparaṃ udāyi mama sāvakā adhipaññāya sambhāventi paññavā samaṇo gotamo paramena paññākkhandhena samannāgato taṃ vata anāgataṃ vā vādapathaṃ na dakkhati uppannaṃ vā parappavādaṃ na sahadhammena suniggahitaṃ niggahissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati . taṃ kiṃ maññasi udāyi api nu me sāvakā evaṃ jānantā evaṃ passantā antarantarā kathaṃ opāteyyunti. {331.1} No hetaṃ bhante . na kho panāhaṃ udāyi sāvakesu anusāsaniṃ paccāsiṃsāmi aññadatthuṃ mamaṃyeva sāvakā anusāsaniṃ paccāsiṃsanti . yamudāyi mama sāvakā adhipaññāya sambhāventi paññavā samaṇo gotamo paramena paññākkhandhena samannāgato taṃ vata ^1- anāgataṃ vā vādapathaṃ na dakkhati uppannaṃ vā parappavādaṃ na sahadhammena suniggahitaṃ niggahissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati . ayaṃ kho udāyi tatiyo dhammo yena mama sāvakā sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti sakkatvā garukatvā upanissāya viharanti. [332] Puna caparaṃ udāyi mama sāvakā yena dukkhena dukkhotiṇṇā dukkhaparetā te maṃ upasaṅkamitvā dukkhaṃ ariyasaccaṃ pucchanti tesāhaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ puṭṭho byākaromi tesāhaṃ cittaṃ ārādhemi pañhassa veyyākaraṇena te maṃ upasaṅkamitvā dukkhasamudayaṃ ... dukkhanirodhaṃ ... dukkhanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ ariyasaccaṃ pucchanti tesāhaṃ dukkhanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ ariyasaccaṃ puṭṭho @Footnote: ¹ Yu. vatasaddo natthi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page324.

Byākaromi tesāhaṃ cittaṃ ārādhemi pañhassa veyyākaraṇena . Yamudāyi mama sāvakā yena dukkhena dukkhotiṇṇā dukkhaparetā te maṃ upasaṅkamitvā dukkhaṃ ariyasaccaṃ pucchanti tesāhaṃ dukkhaṃ ariyasaccaṃ puṭṭho byākaromi tesāhaṃ cittaṃ ārādhemi pañhassa veyyākaraṇena te maṃ upasaṅkamitvā dukkhasamudayaṃ ... dukkhanirodhaṃ ... Dukkhanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ ariyasaccaṃ pucchanti tesāhaṃ dukkhanirodhagāminiṃ paṭipadaṃ ariyasaccaṃ puṭṭho byākaromi tesāhaṃ cittaṃ ārādhemi pañhassa veyyākaraṇena . ayaṃ kho udāyi catuttho dhammo yena mama sāvakā sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti sakkatvā garukatvā upanissāya viharanti. [333] Puna caparaṃ udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā cattāro satipaṭṭhāne bhāventi . Idhudāyi bhikkhu kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ vedanāsu vedanānupassī viharati ... citte cittānupassī viharati ... dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ . Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti. [334] Puna caparaṃ udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā cattāro sammappadhāne bhāventi .

--------------------------------------------------------------------------------------------- page325.

Idhudāyi bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati uppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya chandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati anuppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ uppādāya chandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ ṭhitiyā asammosāya bhiyyobhāvāya vepullāya bhāvanāya pāripūriyā chandaṃ janeti vāyamati viriyaṃ ārabhati cittaṃ paggaṇhāti padahati . tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti. [335] Puna caparaṃ udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā cattāro iddhipāde bhāventi . Idhudāyi bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti viriyasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti cittasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti vīmaṃsāsamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāveti . tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti. [336] Puna caparaṃ udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā pañcindriyāni bhāventi . idhudāyi bhikkhu saddhindriyaṃ bhāveti upasamagāmiṃ sambodhagāmiṃ viriyindriyaṃ bhāveti ... satindriyaṃ bhāveti ... Samādhindriyaṃ bhāveti ... Paññindriyaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page326.

Bhāveti upasamagāmiṃ sambodhagāmiṃ . tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti. [337] Puna caparaṃ udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā pañca balāni bhāventi . idhudāyi bhikkhu saddhābalaṃ bhāveti upasamagāmiṃ sambodhagāmiṃ viriyabalaṃ bhāveti ... Satibalaṃ bhāveti ... samādhibalaṃ bhāveti ... Paññābalaṃ bhāveti upasamagāmiṃ sambodhagāmiṃ . tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti. [338] Puna caparaṃ udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā satta bojjhaṅge bhāventi . idhudāyi bhikkhu satisambojjhaṅgaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ dhammavicayasambojjhaṅgaṃ bhāveti ... viriyasambojjhaṅgaṃ bhāveti ... pītisambojjhaṅgaṃ bhāveti ... passaddhisambojjhaṅgaṃ bhāveti ... samādhisambojjhaṅgaṃ bhāveti ... upekkhāsambojjhaṅgaṃ bhāveti vivekanissitaṃ virāganissitaṃ nirodhanissitaṃ vossaggapariṇāmiṃ . tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti. [339] Puna caparaṃ udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāventi . Idhudāyi bhikkhu sammādiṭṭhiṃ bhāveti sammāsaṅkappaṃ bhāveti sammāvācaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page327.

Bhāveti sammākammantaṃ bhāveti sammāājīvaṃ bhāveti sammāvāyāmaṃ bhāveti sammāsatiṃ bhāveti sammāsamādhiṃ bhāveti . tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti. [340] Puna caparaṃ udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā aṭṭha vimokkhe bhāventi . rūpī rūpāni passati ayaṃ paṭhamo vimokkho . ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati ayaṃ dutiyo vimokkho . subhanteva adhimutto hoti ayaṃ tatiyo vimokkho . sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ aṭṭhaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ananto ākāsoti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati ayaṃ catuttho vimokkho . sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma anantaṃ viññāṇanti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati ayaṃ pañcamo vimokkho . sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati ayaṃ chaṭṭho vimokkho . Sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati ayaṃ sattamo vimokkho . sabbaso nevasaññā- nāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati ayaṃ aṭṭhamo vimokkho . tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti. [341] Puna caparaṃ udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page328.

Yathāpaṭipannā me sāvakā aṭṭha abhibhāyatanāni bhāventi. {341.1} Ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti evaṃsaññī hoti idaṃ paṭhamaṃ abhibhāyatanaṃ. {341.2} Ajjhattaṃ rūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni suvaṇṇadubbaṇṇāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti evaṃsaññī hoti idaṃ dutiyaṃ abhibhāyatanaṃ. {341.3} Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati parittāni suvaṇṇadubbaṇṇāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti evaṃsaññī hoti idaṃ tatiyaṃ abhibhāyatanaṃ. {341.4} Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati appamāṇāni ^[1]- tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti evaṃsaññī hoti idaṃ catutthaṃ abhibhāyatanaṃ. {341.5} Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati nīlāni nīlavaṇṇāni nīlanidassanāni nīlanibhāsāni . seyyathāpi nāma ummārapupphaṃ ^[2]- nīlavaṇṇaṃ nīlanidassanaṃ nīlanibhāsaṃ seyyathāpi vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimatthaṃ ^3- nīlaṃ nīlavaṇṇaṃ nīlanidassanaṃ nīlanibhāsaṃ evameva ^4- ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati nīlāni nīlavaṇṇāni nīlanidassanāni nīlanibhāsāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti evaṃsaññī hoti idaṃ pañcamaṃ abhibhāyatanaṃ. {341.6} Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati pītāni pītavaṇṇāni pītanidassanāni pītanibhāsāni . seyyathāpi nāma kaṇṇikārapupphaṃ ^1- @Footnote: ¹ Yu. etthantare suvaṇṇadubbaṇṇānīti dissati. ² Yu. etthantare nīlanti @dissati. ³ Yu. ubhato-vimaṭṭhaṃ. ⁴ Yu. evamevaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page329.

Pītavaṇṇaṃ pītanidassanaṃ pītanibhāsaṃ seyyathāpi vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāgavimatthaṃ pītaṃ pītavaṇṇaṃ pītanidassanaṃ pītanibhāsaṃ evameva ^2- ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati pītāni pītavaṇṇāni pītanidassanāni pītanibhāsāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti evaṃsaññī hoti idaṃ chaṭṭhaṃ abhibhāyatanaṃ. {341.7} Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati lohitakāni lohitakavaṇṇāni lohitakanidassanāni lohitakanibhāsāni . Seyyathāpi nāma bandhujīvakapupphaṃ lohitakaṃ lohitakavaṇṇaṃ lohitakanidassanaṃ lohitakanibhāsaṃ seyyathāpi vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāga- vimatthaṃ lohitakaṃ lohitakavaṇṇaṃ lohitakanidassanaṃ lohitakanibhāsaṃ evameva ^3- ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati lohitakāni lohitakavaṇṇāni lohitakanidassanāni lohitakanibhāsāni tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti evaṃsaññī hoti idaṃ sattamaṃ abhibhāyatanaṃ. {341.8} Ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati odātāni odātavaṇṇāni odātanidassanāni odātanibhāsāni . Seyyathāpi nāma osadhitārakā odātā odātavaṇṇā odātanidassanā odātanibhāsā seyyathāpi vā pana taṃ vatthaṃ bārāṇaseyyakaṃ ubhatobhāga- vimatthaṃ odātaṃ odātavaṇṇaṃ odātanidassanaṃ odātanibhāsaṃ evameva ^4- ajjhattaṃ arūpasaññī eko bahiddhā rūpāni passati odātāni odātavaṇṇāni odātanidassanāni odātanibhāsāni @Footnote: ¹ Yu. etthantare pītanti dissati. 2-3-4 Yu. evamevaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page330.

Tāni abhibhuyya jānāmi passāmīti evaṃsaññī hoti idaṃ aṭṭhamaṃ abhibhāyatanaṃ . tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosāna- pāramippattā viharanti. [342] Puna caparaṃ udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā dasa kasiṇāyatanāni bhāventi . Paṭhavīkasiṇameko sañjānāti uddhamadho tiriyaṃ anvayaṃ appamāṇaṃ āpokasiṇameko sañjānāti ... tejokasiṇameko sañjānāti ... Vāyokasiṇameko sañjānāti ... nīlakasiṇameko sañjānāti ... Pītakasiṇameko sañjānāti ... lohitakasiṇameko sañjānāti ... Odātakasiṇameko sañjānāti ... ākāsakasiṇameko sañjānāti ... viññāṇakasiṇameko sañjānāti uddhamadho tiriyaṃ anvayaṃ appamāṇaṃ. Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti. [343] Puna caparaṃ udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā cattāri jhānāni ^1- bhāventi . Idhudāyi bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati so imameva kāyaṃ vivekajena pītisukhena abhisanneti ^2- parisanneti ^3- paripūreti parippharati nāssa kiñci sabbāvato kāyassa vivekajena pītisukhena apphutaṃ hoti . seyyathāpi udāyi dakkho nhāpako vā nhāpakantevāsī @Footnote: ¹ Yu. cattāro jhāne . ² Sī. Yu. catūsu ṭhānesu abhisandeti . ³ parisandetīti @pāṭho dissati. Yu. catūsu ṭhānesu parisandeti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page331.

Vā kaṃsathāle nhāniyacuṇṇāni ākīritvā udakena paripphosakaṃ ^1- sanneyya sāssa nhāniyapiṇḍi snehānuggatā ^2- snehāparetā santarabāhirā phuṭṭhā snehena na ca paggharinī evameva kho udāyi bhikkhu imameva kāyaṃ vivekajena pītisukhena abhisanneti parisanneti paripūreti parippharati nāssa kiñci sabbāvato kāyassa vivekajena pītisukhena apphutaṃ hoti. [344] Puna caparaṃ udāyi bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā .pe. Dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati so imameva kāyaṃ samādhijena pītisukhena abhisanneti parisanneti paripūreti parippharati nāssa kiñci sabbāvato kāyassa samādhijena pītisukhena apphutaṃ hoti . Seyyathāpi udāyi udakarahado gambhīro ^3- ubbhitodako ^4- tassa nevassa puratthimāya disāya udakassāyamukhaṃ na pacchimāya disāya udakassāyamukhaṃ na uttarāya disāya udakassāyamukhaṃ na dakkhiṇāya disāya udakassāyamukhaṃ devo ca kālena kālaṃ sammādhāraṃ anuppaveccheyya atha kho tamhā ^[5]- udakarahadā sītā vāridhārā ubbhijjitvā tameva udakarahadaṃ sītena vārinā abhisanneyya parisanneyya paripūreyya paripphareyya nāssa kiñci sabbāvato udakarahadassa sītena vārinā apphutaṃ assa evameva kho udāyi bhikkhu imameva kāyaṃ samādhijena pītisukhena abhisanneti parisanneti paripūreti parippharati nāssa kiñci @Footnote: ¹ Yu. ayaṃ pāṭho dve vāre āmeḍito dissati. ² Sī. subhānugatā. @³ Yu. gambhīroti natthi . ⁴ Yu. ubbhidodakoti dissati . ⁵ Yu. ca.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page332.

Sabbāvato kāyassa samādhijena pītisukhena apphutaṃ hoti. [345] Puna caparaṃ udāyi bhikkhu pītiyā ca virāgā .pe. Tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati so imameva kāyaṃ nippītikena sukhena abhisanneti parisanneti paripūreti parippharati nāssa kiñci sabbāvato kāyassa nippītikena sukhena apphutaṃ hoti . seyyathāpi udāyi uppaliniyaṃ vā paduminiyaṃ vā puṇḍarīkiniyaṃ vā appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakānuggatāni antonimmuggapositāni ^1- tāni yāva ca aggā yāva ca mūlā tena ^2- vārinā abhisannāni parisannāni paripūrāni paripphutāni nāssa kiñci sabbāvataṃ uppalānaṃ vā padumānaṃ vā puṇḍarīkānaṃ vā tena ^2- vārinā apphutaṃ assa evameva ^[3]- udāyi bhikkhu imameva kāyaṃ nippītikena sukhena abhisanneti parisanneti paripūreti parippharati nāssa kiñci sabbāvato kāyassa nippītikena sukhena apphutaṃ hoti. [346] Puna caparaṃ udāyi bhikkhu sukhassa ca pahānā .pe. Catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati so imameva kāyaṃ parisuddhena cetasā pariyodātena pharitvā nisinno hoti nāssa kiñci sabbāvato kāyassa parisuddhena cetasā pariyodātena apphutaṃ hoti . Seyyathāpi udāyi puriso odātena vatthena sīsaṃ ^4- pārupitvā nisinno assa nāssa kiñci sabbāvato kāyassa odātena @Footnote: ¹ Yu. antonimuggaposīni tāni . ² Yu. sītenāti dissati . ³ Yu. kho. @⁴ Yu. sasīsaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page333.

Vatthena apphutaṃ assa evameva kho udāyi bhikkhu imameva kāyaṃ parisuddhena cetasā pariyodātena pharitvā nisinno hoti nāssa kiñci sabbāvato kāyassa parisuddhena cetasā pariyodātena apphutaṃ hoti . tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti. [347] Puna caparaṃ udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā evaṃ pajānanti ayaṃ kho me kāyo rūpī cātummahābhūtiko mātāpettikasambhavo odanakummāsūpacayo aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammo idañca pana me viññāṇaṃ ettha sitaṃ ettha paṭibaddhaṃ . seyyathāpi udāyi maṇi veḷuriyo subho jotimā ^1- aṭṭhaṃso suparikammakato accho vippasanno sabbākārasampanno tatrassa suttaṃ āvutaṃ nīlaṃ vā pītaṃ vā lohitaṃ vā odātaṃ vā paṇḍusuttaṃ vā tamenaṃ cakkhumā puriso hatthe karitvā paccavekkheyya ayaṃ kho maṇi veḷuriyo subho jotimā ^2- aṭṭhaṃso suparikammakato accho vippasanno sabbākārasampanno tatridaṃ suttaṃ āvutaṃ nīlaṃ vā pītaṃ vā lohitaṃ vā odātaṃ vā paṇḍusuttaṃ vāti evameva kho udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā evaṃ pajānanti ^3- ayaṃ kho me kāyo rūpī cātummahābhūtiko mātāpettikasambhavo odanakummāsūpacayo aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammo @Footnote: ^1-2 Yu. jātimā . ³ Yu. jānanti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page334.

Idañca pana me ^1- viññāṇaṃ ettha sitaṃ ettha paṭibaddhanti . Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti. [348] Puna caparaṃ udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā imamhā kāyā aññaṃ kāyaṃ abhinimminanti rūpiṃ manomayaṃ sabbaṅgapaccaṅgaṃ ahīnindriyaṃ ^2- . seyyathāpi udāyi puriso muñjamhā īsikaṃ ubbāheyya tassa evamassa ^3- ayaṃ īsikā ayaṃ muñjo ^4- añño muñjo aññā īsikā muñjamhā tveva īsikā ubbāḷhāti ^5- seyyathāpi vā panudāyi puriso asiṃ kosiyā ubbāheyya ^6- tassa evamassa ayaṃ asi ayaṃ kosi añño asi aññā ^7- kosi kosiyā tveva asi ubbāḷhoti seyyathāpi vā ^8- panudāyi puriso ahiṃ karaṇḍā uddhareyya tassa evamassa ayaṃ ahi ayaṃ karaṇḍo añño ahi añño karaṇḍo karaṇḍā tveva ahi ubbhatoti evameva kho udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā imamhā kāyā aññaṃ kāyaṃ abhinimminanti rūpiṃ manomayaṃ sabbaṅgapaccaṅgaṃ ^9- ahīnindriyaṃ ^10-. Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti. [349] Puna caparaṃ udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhonti @Footnote: ¹ Yu. ayaṃ pāṭho natthi . 2-10 Yu. abhinindriyaṃ . ³ Yu. evañcassa . ⁴ Yu. @ayaṃ muñjo. ayaṃ īsikā . ⁵ Yu. pabbāḷhati . ⁶ Yu. pabbāheyya . ⁷ Yu. @añño . ⁸ Yu. vāsaddo natthi . ⁹ Yu. sabbaṅgapaccaṅgiṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page335.

Ekopi hutvā bahudhā honti bahudhāpi hutvā eko honti āvibhāvaṃ tirobhāvaṃ tirokuḍḍaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamānā gacchanti seyyathāpi ākāse . paṭhaviyāpi ummujjanimmujjaṃ karonti seyyathāpi udake . udakepi abhijjamāne gacchanti seyyathāpi paṭhaviyaṃ . ākāsepi pallaṅkena kamanti seyyathāpi pakkhī sakuṇā ^1-. Imepi candimasuriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve pāṇinā parimasanti parimajjanti yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vattenti. {349.1} Seyyathāpi udāyi dakkho kumbhakāro vā kumbhakārantevāsī vā suparikammakatāya mattikāya yaṃyadeva bhājanavikatiṃ ākaṅkheyya tantadeva kareyya abhinipphādeyya seyyathā vā panudāyi dakkho dantakāro vā dantakārantevāsī vā suparikammakatasmiṃ dantasmiṃ yaṃyadeva dantavikatiṃ ākaṅkheyya tantadeva kareyya abhinipphādeyya seyyathā vā panudāyi dakkho suvaṇṇakāro vā suvaṇṇakārantevāsī vā suparikammakatasmiṃ suvaṇṇasmiṃ yaṃyadeva suvaṇṇavikatiṃ ākaṅkheyya tantadeva kareyya abhinipphādeyya evameva kho udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā anekavihitaṃ iddhividhaṃ paccanubhonti ekopi hutvā bahudhā honti bahudhāpi hutvā eko honti āvibhāvaṃ tirobhāvaṃ tirokuḍḍaṃ tiropākāraṃ tiropabbataṃ asajjamānā gacchanti seyyathāpi ākāse . paṭhaviyāpi ummujjanimmujjaṃ karonti seyyathāpi udake . udakepi abhijjamāne @Footnote: ¹ Yu. sakuṇo.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page336.

Gacchanti seyyathāpi paṭhaviyaṃ . ākāse ^1- pallaṅkena kamanti seyyathāpi pakkhī sakuṇā . imepi candimasuriye evaṃmahiddhike evaṃmahānubhāve pāṇinā parimasanti parimajjanti yāva brahmalokāpi kāyena vasaṃ vattenti . tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti. [350] Puna caparaṃ udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusakāya ubho sadde suṇanti dibbe ca mānuse ca ye dūre santike ca . seyyathāpi udāyi balavā saṅkhadhamo appakasirena ^2- ca catuddisā viññāpeyya evameva kho udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusakāya ^3- ubho sadde suṇanti dibbe ca mānuse ca ye dūre santike ca . tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti. [351] Puna caparaṃ udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajānanti sarāgaṃ vā cittaṃ sarāgaṃ cittanti pajānanti vītarāgaṃ vā cittaṃ vītarāgaṃ cittanti pajānanti sadosaṃ vā cittaṃ sadosaṃ cittanti pajānanti vītadosaṃ vā cittaṃ vītadosaṃ cittanti pajānanti samohaṃ vā cittaṃ samohaṃ @Footnote: ¹ Yu. ākāsepi . ² Yu. appakasireneva. casaddo natthi . ³ Yu. ...mānusikāya.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page337.

Cittanti pajānanti vītamohaṃ vā cittaṃ vītamohaṃ cittanti pajānanti saṅkhittaṃ vā cittaṃ saṅkhittaṃ cittanti pajānanti vikkhittaṃ vā cittaṃ vikkhittaṃ cittanti pajānanti mahaggataṃ vā cittaṃ mahaggataṃ cittanti pajānanti amahaggataṃ vā cittaṃ amahaggataṃ cittanti pajānanti sauttaraṃ vā cittaṃ sauttaraṃ cittanti pajānanti anuttaraṃ vā cittaṃ anuttaraṃ cittanti pajānanti samāhitaṃ vā cittaṃ samāhitaṃ cittanti pajānanti asamāhitaṃ vā cittaṃ asamāhitaṃ cittanti pajānanti vimuttaṃ vā cittaṃ vimuttaṃ cittanti pajānanti avimuttaṃ vā cittaṃ avimuttaṃ cittanti pajānanti. {351.1} Seyyathāpi udāyi itthī vā puriso vā daharo yuvā maṇḍanakajātiko ādāse vā parisuddhe pariyodāte acche vā udakapatte sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno sakaṇikaṃ vā sakaṇikanti pajāneyya akaṇikaṃ vā akaṇikanti pajāneyya evameva udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā parasattānaṃ parapuggalānaṃ cetasā ceto paricca pajānanti sarāgaṃ vā cittaṃ sarāgaṃ cittanti pajānanti vītarāgaṃ vā cittaṃ vītarāgaṃ cittanti pajānanti sadosaṃ vā cittaṃ sadosaṃ cittanti pajānanti vītadosaṃ vā cittaṃ vītadosaṃ cittanti pajānanti samohaṃ vā cittaṃ ... vītamohaṃ vā cittaṃ ... saṅkhittaṃ vā cittaṃ ... vikkhittaṃ vā cittaṃ ... Mahaggataṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page338.

Vā cittaṃ ... amahaggataṃ vā cittaṃ ... Sauttaraṃ vā cittaṃ ... Anuttaraṃ vā cittaṃ ... samāhitaṃ vā cittaṃ ... Asamāhitaṃ vā cittaṃ ... Vimuttaṃ vā cittaṃ ... avimuttaṃ vā cittaṃ avimuttaṃ cittanti pajānanti . Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti. [352] Puna caparaṃ udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussaranti seyyathīdaṃ ekampi jātiṃ dvepi jātiyo tissopi jātiyo catassopi jātiyo pañcapi jātiyo dasapi jātiyo vīsampi jātiyo tiṃsampi jātiyo cattāḷīsampi jātiyo paññāsampi jātiyo jātisatampi ^1- jātisahassampi jātisatasahassampi anekepi saṃvaṭṭakappe anekepi vivaṭṭakappe anekepi saṃvaṭṭavivaṭṭakappe amutrāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃ sukhadukkhapaṭisaṃvedī evamāyupariyanto so tato cuto amutra udapādiṃ tatrāpāsiṃ evaṃnāmo evaṃgotto evaṃvaṇṇo evamāhāro evaṃ sukhadukkhapaṭisaṃvedī evamāyupariyanto so tato cuto idhūpapannoti . iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussaranti. {352.1} Seyyathāpi udāyi puriso sakamhā gāmā aññaṃ gāmaṃ gaccheyya tamhāpi gāmā aññaṃ gāmaṃ gaccheyya so tamhā gāmā sakaṃyeva gāmaṃ paccāgaccheyya tassa evamassa ahaṃ kho sakamhā gāmā amuṃ @Footnote: ¹ katthaci satampi jātiyo sahassampi jātiyo satasahassampi jātiyotipi dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page339.

Gāmaṃ āgacchiṃ tatra evaṃ aṭṭhāsiṃ evaṃ nisīdiṃ abhāsiṃ evaṃ tuṇhī ahosiṃ tamhāpi gāmā amuṃ gāmaṃ āgacchiṃ tatrāpi evaṃ aṭṭhāsiṃ evaṃ nisīdiṃ evaṃ abhāsiṃ evaṃ tuṇhī ahosiṃ somhi tamhā gāmā sakaṃyeva gāmaṃ paccāgatoti evameva kho udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussaranti seyyathīdaṃ ekampi jātiṃ dvepi jātiyo .pe. iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussaranti . Tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti. [353] Puna caparaṃ udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā dibbena cakkhunā visuddhena atikkanta- mānusakena satte passanti cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānanti ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page340.

Lokaṃ upapannāti . iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passanti cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānanti . Seyyathāpassu udāyi ^1- dve agārā sadvārā tatra cakkhumā puriso majjhe ṭhito passeyya manusse gehe pavisantepi nikkhamantepi anusaṃcarantepi anuvicarantepi evameva kho udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passanti cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate .pe. yathākammūpage satte pajānanti . tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosāna- pāramippattā viharanti. [354] Puna caparaṃ udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā yathāpaṭipannā me sāvakā āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti . seyyathāpi udāyi pabbatasaṅkhepe udakarahado accho vippasanno anāvilo tatra cakkhumā puriso tīre ṭhito passeyya sippikasambukampi ^2- sakkharakaṭhalampi macchagumbampi carantampi tiṭṭhantampi tassa evamassa ayaṃ kho udakarahado accho vippasanno anāvilo tatrime sippikasambukāpi ^3- sakkharakaṭhalāpi ^4- macchagumbāpi carantipi tiṭṭhantipīti evameva kho udāyi akkhātā mayā sāvakānaṃ paṭipadā @Footnote: ¹ Yu. seyyathāpassudāyi . 2-3 Yu. sippisambukampi . ⁴ Yu. pisaddo natthi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page341.

Yathāpaṭipannā me sāvakā āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti . tatra ca pana me sāvakā bahū abhiññāvosānapāramippattā viharanti. [355] Ayaṃ kho udāyi pañcamo dhammo yena mama sāvakā sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti sakkatvā garukatvā upanissāya viharanti . ime kho udāyi pañca dhammā yehi mama sāvakā sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti sakkatvā garukatvā upanissāya viharantīti. Idamavoca bhagavā attamano sakuludāyi paribbājako bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti. Mahāsakuludāyisuttaṃ niṭṭhitaṃ sattamaṃ. ----------