บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
บทว่า ปชฺชุนฺนสฺส ธีตา แปลว่า ธิดาของท้าวปัชชุนนะ. อธิบายว่า ธิดาของท้าวจาตุมหาราชิกาผู้เป็นเทวราชของวัสสวลาหก ชื่อว่าท้าวปัชชุนนะ. บทว่า อภิวนฺเท แปลว่า ย่อมไหว้. อธิบายว่า ข้าแต่พระผู้มีพระภาคเจ้า หม่อมฉันย่อมไหว้พระยุคลบาทของพระองค์. บทว่า จกฺขุมตา แปลว่า ผู้มีจักษุ. อธิบายว่า เทพธิดากล่าวว่า สุนทรพจน์ว่า ธรรมอันพระตถาคตผู้มีจักษุด้วยจักษุ (จักษุ ๕ คือ มังสจักษุ, ทิพยจักษุ, ปัญญาจักษุ, พุทธจักษุและสมันตจักษุ) ๕ ตามตรัสรู้แล้ว หม่อมฉันได้ยินแล้วในสำนักแห่งชนเหล่าอื่นอย่างเดียวเท่านั้น. บทว่า สาหํทานิ ตัดบทเป็น สา อหํ อิทานิ แปลว่า หม่อมฉันนั้น... ในกาลบัดนี้. บทว่า สกฺขิ ชานามิ แปลว่า ย่อมรู้ประจักษ์ คือว่า ย่อมรู้ประจักษ์ ด้วยสามารถแห่งการแทงตลอด. บทว่า วิครหนฺตา แปลว่า ติเตียน คือได้แก่ ติเตียนอย่างนี้ว่า ธรรมนี้มีบทแห่งอักขระและพยัญชนะอันเลว หรือว่าธรรมนี้ไม่เป็นนิยยานิกะ. บทว่า โรรุวํ แปลว่า โรรุวนรก. อธิบายว่า โรรุวนรกมี ๒ คือ ธูมโรรุวนรก ในนรก ๒ นั้น ธูมโรรุวนรกมีอยู่ส่วนหนึ่ง. ก็คำว่า ชาลโรรุวนรกนั้นเป็นชื่อของอเวจีมหานรก. เพราะว่า ในโรรุวนรกนั้น เมื่อไฟโพลงอยู่ๆ สัตว์ทั้งหลายย่อมร้องบ่อยๆ เพราะฉะนั้น นรกนั้น ท่านจึงเรียกว่า โรรุวะ ดังนี้. บทว่า โฆรํ แปลว่า ร้ายกาจ ได้แก่ทารุณ. บทว่า ขนฺติยา อุปสเมน อุเปตา แปลว่า ผู้ประกอบด้วยความอดทนและความสงบ. อธิบายว่า ครั้นชอบใจแล้ว ครั้นอดทนแล้ว จึงชื่อว่าประกอบแล้วด้วยขันติเป็นเครื่องยึดเหนี่ยวและความสงบจากกิเลสมีราคะเป็นต้น ดังนี้แล. จบอรรถกถาปฐมปัชชุนนธีตุสูตรที่ ๙ ----------------------------------------------------- .. อรรถกถา สังยุตตนิกาย สคาถวรรค เทวตาสังยุต สตุลลปกายิกวรรคที่ ๔ ปฐมปัชชุนนธีตุสูตรที่ ๙ จบ. |