ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 10 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.4)

                           2. Anupadavagga
                         1. Anupadasuttavannana
      [92] Evamme sutanti anupadasuttam. Tattha etadavocati etam 1-
"pandito"tiadina nayena dhammasenapatisariputtattherassa gunakatham avoca. Kasma?
avasesattheresu hi mahamoggallanattherassa iddhimati guno pakato, mahakassapassa
dhutavadoti, anuruddhattherassa dibbacakkhukoti, upalittherassa vinayadharoti,
revatattherassa jhayi jhanabhiratoti, anandattherassa bahussutoti. Evam tesam tesam
theranam te te guna pakata, sariputtattherassa pana apakata. Kasma?
pannavato hi guna na sakka akathita janitum. Iti bhagava "sariputtassa
gune kathessami"ti sabhagaparisaya sannipatam agamesi. Visabhagapuggalanam hi
santike vannam kathetum na vattati, te vanne kathiyamane avannameva kathenti.
Imasmim pana divase therassa sabhagaparisa sannipati, tassa sannipatitabhavam disva
sattha vannam kathento imam desanam arabhi.
     Tattha panditoti dhatukusalata ayatanakusalata paticcasamuppadakusalata
thanatthanakusalatati imehi catuhi karanehi pandito. Mahapannotiadisu
mahapannadihi samannagatoti attho.
      Tatridam mahapannadinam nanattam 2- :- tattha katama mahapanna, mahante
silakkhandhe parigganhatiti mahapanna, mahante samadhikkhandhe, pannakkhandhe,
vimuttikkhandhe, vimuttinanadassanakkhandhe parigganhatiti mahapanna, mahantani
thanatthanani, mahanta viharasamapattiyo, mahantani ariyasaccani, mahante
satipatthane, sammappadhane, iddhipade, mahantani indriyani, balani,
bojjhangani, mahante ariyamagge, mahantani samannaphalani, mahanta abhinnayo,
mahantam paramattham nibbanam parigganhatiti mahapanna.
@Footnote: 1 Ma. evam            2 khu. pati. 31/665/570
      Kata puthupanna, puthu nanakkhandhesu nanam pavattatiti puthupanna, puthu
nanadhatusu, puthu nanaayatanesu, puthu nanaatthesu, puthu nanapaticcasamuppadesu,
puthu nanasunnatamanupalabbhesu, puthu nanaatthesu, dhammesu, niruttisu,
patibhanesu, puthu nanasilakkhandhesu, puthu nanasamadhipannavimuttivimuttinana-
dassanakkhandhesu, puthu nanathanathanesu, puthu nanaviharasamapattisu, puthu
nanaariyasaccesu, puthu nanasatipatthanesu, sammapadhanesu, iddhipadesu,
indriyesu, balesu, bojjhangesu, puthu nanaariyamaggesu, samannaphalesu,
abhinnasu, puthu nanajanasadharanadhamme samatikkamma paramatthe nibbane nanam
pavattatiti puthupanna.
      Katama hasapanna. 1- Idhekacco hasabahulo vedabahulo tutthibahulo
pamojjabahulo sisam paripureti, indriyasamvaram paripureti, bhojane mattannutam,
jagariyanuyogam silakkhandham, samadhikkhandham, pannakkhandham, vimuttikkhandham,
vimuttinanadassanakkhandham paripuretiti hasapanna. Hasabahulo pamojjabahulo thanatthanam
pativijjhati, hasabahulo viharasamapattiyo paripuretiti hasapanna, hasabahulo
ariyasaccani pativijjhati. Satipatthane, sammappadhane, iddhipade, indriyani,
balani, bojjhangani, ariyamagge 2- bhavetiti hasapanna, hasabahulo samannaphalani
sacchikaroti, abhinnayo pativijjhatiti hasapanna, hasabahulo vedatutthipamojjabahulo
paramattham nibbanam sacchikarotiti hasapanna.
      Katama javanapanna, yankinci rupam atitanagatapaccuppannam .pe. Yam
dure santike va, sabbam rupam aniccato khippam javatiti javanapanna. Dukkhato
khippam, anattato khippam javatiti javanapanna. Ya kaci vedana .pe. Yankinci
vinnanam atitanagatapaccuppannam .pe. Sabbam vinnanam aniccato dukkhato
anattato khippam javatiti javanapanna. Cakkhu .pe. Jaramaranam atitanagatapaccuppannam
aniccato dukkhato anattato khippam javatiti javanapanna. Rupam atitanagata-
paccuppannam aniccam khayatthena, dukkham bhayatthena, anatta asarakatthenati
tulayitva tirayitva vibhavayitva vibhutam katva rupanirodhe nibbane khippam javatiti
@Footnote: 1 Si.  hasupanna                  2 cha.Ma. ariyamaggam
Javanapanna. Vedana, sanna, sankhara, vinnanam, cakkhu .pe. Jaramaranam
atitanagatapaccuppannam aniccam khayatthena .pe. Vibhutam katva jaramarananirodhe
nibbane khippam javatiti javanapanna. Rupam atitanagatapaccuppannam .pe. Vinnanam
cakkhum .pe. Jaramaranam atitanagatapaccuppannam aniccam sankhatam paticcasamuppannam
khayadhammam vayadhammam viragadhammam nirodhadhammanti tulayitva tirayitva vibhavayitva
vibhutam katva jaramarananirodhe nibbane khippam javatiti javanapanna.
      Katama tikkhapanna, khippam kilese chindatiti tikkhapanna. Uppannam
kamavitakkam nadhivaseti, uppannam byapadavitakkam, uppannam vihimsavitakkam,
uppannuppanne papake akusale dhamme, uppannam ragam, dosam, moham, kodham,
upanaham, makkham, palasam, issam, macchariyam, mayam, satheyyam, thambham, sarambham, manam,
atimanam, madam, pamadam, sabbe kilese, sabbe duccarite, sabbe abhisankhare,
sabbe bhavagamike kamme nadhivaseti pajahati vinodeti byantikaroti anabhavam
gametiti tikkhapanna, ekasmim asane cattaro ariyamagga, cattari samannaphalani,
catasso patisambhidayo, cha ca abhinnayo adhigata honti sacchikata passita 1-
pannayati tikkhapanna.
      Katama nibbedhikapanna, idhekacco sabbasankharesu ubbegabahulo hoti
utrasabahulo ukkanthanabahulo aratibahulo anabhiratibahulo bahimukho na ramati
sabbasankharesu, anibbiddhapubbam appadalitapubbam lobhakkhandham nibbijjhati
padaletiti nibbedhikapanna, anibbiddhapubbam appadalitapubbam dosakkhandham,
mohakkhandham, kodham, upanaham .pe. Sabbe bhavagamike kamme nibbijjhati padaletiti
nibbedhikapanna.
      Anupadadhammavipassananti samapattivasena va jhanangavasena va anupatipatiya
dhammavipassanam vipassati, evam vipassanto addhamasena arahattam patto.
Mahamoggallanatthero pana sattahi divasehi. Evam santepi sariputtatthero
mahapannavantataro. Mahamoggallanatthero hi savakanam sammasanacaram yatthikotiya
@Footnote: 1 ka. phusita
Uppilento viya ekadesameva sammasanto sattadivase vayamitva arahattam patto.
Sariputtatthero thapetva buddhanam paccekabuddhananca sammasanacaram savakanam
sammasanacaram nippadesam sammasi. Evam sammasanto addhamasam vayami. Arahattanca
kira patva annasi "thapetva buddhe ca paccekabuddhe ca anno savako nama
pannaya maya pattabbam pattum samattho nama na bhavissati"ti. Yatha hi puriso
veluyatthim ganhissamiti mahajatam 1- velum disva jatam chindantassa papanco
bhavissatiti antarena hattham pavesetva sampattameva yatthim mule ca agge ca chinditva
adaya pakkameyya, so kincapi pathamataram gacchati, yatthim pana saram va ujum va
na labhati. Aparo ca tatharupameva velum disva "sace sampattam yatthim ganhissami,
saram va ujum va na labhissami"ti kaccham bandhitva mahantena satthena velujatam
chinditva sara ceva uju ca yatthiyo uccinitva adaya pakkameyya. Ayam
kincapi paccha gacchati, yatthiyo pana sara ceva uju ca labhati. Evam sampadamidam
veditabbam. Imesam dvinnam theranam padhanam. 2-
      Evam pana addhamasam vayamitva dhammasenapatisariputtatthero sukarakhatalenadvare
bhagineyyassa dighanakhaparibbajakassa vedanapariggahasuttante desiyamane dasabalam
vijayamano thito desananusarena nanam pesetva pabbajitadivasato patthaya 3-
pannarasame divase savakaparaminanassa matthakam patva sattasatthinanani pativijjhitva
solasavidhapannam anuppatto.
      Tatridam bhikkhave sariputtassa anupadadhammavipassanayati ya anupadadhammavipassanam
vipassatiti anupadadhammavipassana vutta, tatra anupadadhammavipassanaya
sariputtassa idam hoti. Idani vattabbam tantam vipassanakotthasam sandhayetam
vuttam.
      [94] Pathame jhaneti ye pathame jhane antosamapattiyam dhamma.
Tyassati te assa. Anupadavavatthita hontiti anupatipatiya vavatthita
paricchinna nata vidita honti. Katham? thero hi ke dhamme olokento
abhiniropanalakkhano vitakko vattatiti janati. Tatha anumajjanalakkhano vicaro,
@Footnote: 1 cha.Ma. jatam           2 ka. sammasanacaranam         3 cha.Ma. ayam saddo na dissati
Pharanalakkhana piti, satalakkhanam sukham, avikkhepalakkhana cittekaggata, phusanalakkhano
phasso, vedayitalakkhana vedana, sanjananalakkhana sanna, cetayitalakkhana
cetana, vijananalakkhanam vinnanam, kattukamyatalakkhano chando, adhimokkhalakkhano
adhimokkho, paggahalakkhanam viriyam, upatthanalakkhana sati, majjhattalakkhana upekkha,
anunayamanasikaralakkhano manasikaro vattatiti janati. Evam jhanam abhiniropanatthena
vitakkam sabhavato vavatthapeti .pe. Anunayamanasikaratthena manasikaram sabhavabhavato
vavatthapeti. Tena vuttam "tyassa dhamma anupadavavatthita honti"ti.
     Vidita uppajjantiti uppajjamana vidita pakatava hutva uppajjanti.
Vidita upatthahantiti titthamanapi vidita pakatava hutva titthanti. Vidita
abbhattham gacchantiti nirujjhamanapi vidita pakatava hutva nirujjhanti. Ettha
pana tamnanata ceva nanabahuta 1- ca mocetabba. Yatha hi teneva angulaggena
tam angulaggam na sakka phusitum, evameva teneva cittena tassa cittassa uppado
va thiti va bhango va na sakka janitunti. Evam tava tamnanata mocetabba.
Yadi pana dve cittani ekato uppajjeyyum, ekena cittena ekassa uppado
va thiti va bhango va sakka bhaveyya janitum. Dve pana phassa va vedana va
sanna va cetana va cittani va ekato uppajjanakani nama natthi,
ekekameva uppajjati. Evam bahucittata 2- mocetabba. Evam sante katham mahatherassa
sanna antosamapattiyam solasadhamma vidita pakata hontiti. Vattharammananam
pariggahitataya. Therena hi vatthunceva arammananca pariggahitam, tenassa tesam
dhammanam uppadam avajjantassa uppado pakato hoti, thanam avajjantassa
thanam pakatam hoti, bhedam avajjantassa bhedo pakato hoti. Tena vuttam
"vidita uppajjanti vidita upatthahanti vidita abbhattham gacchanti"ti. Ahutva
sambhontiti imina udayam passati. Hutva pativentiti imina vayam passati.
      Anupayoti ragavasena anupagamano hutva. Anapayoti patighavasena
anapagato. Anissitoti tanhaditthinissayehi anissito. Appatibaddhoti chandaragena
@Footnote: 1 Si., Ma. nanabahucittata, i. nanabahulata         2 cha.Ma. nanabahuta
Abaddho. Vippamuttoti kamaragato vippamutto. Visamyuttoti catuhi yogehi
sabbakilesehi va visamyutto. Vimariyadikatenati nimmariyadikatena. Cetasati
evamvidhena cittena viharati.
      Tattha dve mariyada kilesamariyada ca arammanamariyada ca. Sace hissa
antosamapattiyam pavatte soladhamme arabbha ragadayo uppajjeyyum, kilesamariyada
kata 1- bhaveyya, tesu panassa ekopi na uppannoti kilesamariyada natthi. 2-
Arammanamariyada natthi 2- sace panassa antosamapattiyam pavatte solasadhamme
avajjentassa ekacce apatham nagaccheyyum. 3- Evamassa arammanamariyada
bhaveyyum. Te panassa terasadhamme avajjentassa apatham anagatadhamma 4- nama
natthiti arammanamariyadapi natthi.
      Aparapi dve mariyada vikkhambhanamariyada ca samucchedamariyada ca. Tasu
samucchedamariyada upari agamissati, imasmim pana thane vikkhambhanamariyada
adhippeta. Tassa vikkhambhitapaccanikatta natthiti vimariyadikatena cetasa viharati.
      Uttarinissarananti ito uttarinissaranam. Annesu ca suttesu
"uttarinissaranan"ti nibbanam vuttam, idha pana anuttaro viseso adhippetoti
veditabbo. Tabbahulikarati tassa pajananassa bahulikaranena. Atthitvevassa hotiti
tassa therassa atthitiyeva dalhataram hoti. Imina nayena sesavaresupi attho
veditabbo.
      Dutiyavare pana sampasadanatthena sampasado. Sabhavato vavatthapeti.
      Catutthavare upekkhati sukhatthane vedanupekkhava. Passaddhatta cetaso
anabhogoti yo so "yadeva tattha sukhan"ti cetaso abhogo, etenetam
olarikamakkhayatiti evam passaddhatta cetaso anabhogo vutto, tassa abhavati
attho. Satiparisuddhiti parisuddhasatiyeva. Upekkhapi parisuddhiupekkha.
      [95] Sato vutathahatiti satiya samannagato nanena sampajano hutva
vutthati. Te dhamme samanussaratiti yasama nevasannanasannayatane buddhanamyeva
@Footnote: 1 ka. kilesamariyadena etam   2-2 cha.Ma. ime patha na dissanti
@3 ka.,Ma. agaccheyyum       4 cha.Ma. anagatadhammo
Anupadadhammavipassana hoti, na savakanam, tasma ettha kalapavipassanam dassento
evamaha.
      Pannaya cassa disva asava parikkhina hontiti maggapannaya cattari
saccani disva cattaro asava khina honti. Sariputtattherassa samathavipassanam
yuganaddham aharitva arahattappattavaropi atthi, nirodhasamapattisamapannavaropi.
Arahattappattavaro idha gahito, nirodham pana cittavasitaya aparaparam samapajjissatiti
vadanti.
      Tatthassa yasmim kale nirodhasamapatti sisam hoti, nirodhassa varo
agacchati, phalasamapatti gulha hoti. Yasmim kale phalasamapatti sisam hoti,
phalasamapattiya varo agacchati, nirodhasamapatti gulha hoti. Jambudipavasino
thera vadanti "sariputtatthero samathavipassanam yuganaddham aharitva anagamiphalam
sacchikatva nirodham samapajji, nirodha vutthaya arahattam patto"ti. Te dhammeti
antosamapattiyam pavatte tisamutthanikarupadhamme, hettha nevasannanasannayatana-
samapattiyam pavattadhamme va. Tepi hi imasmim vare vipassitabba dhammava 1-
tasma te va vipassatiti dassetum idam vuttanti veditabbam.
      [97] Vasippattoti cinnavasitam patto. Paramippattoti nipphattim patto
orasotiadisu thero bhagavato ure nibbattasaddam sutva jatoti oraso, mukhena
pabhavitam saddam sutva jatoti mukhato jato, dhammena pana jatatta nimmitatta
ca 2- dhammajo dhammanimmito, dhammadayassa adiyanato dhammadayado, amisadayassa
anadiyanato no amisadayadoti veditabbo. Sesam sabbattha uttanamevati.
                    Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya
                       anupadasuttavannana nitthita
                          -------------
@Footnote: 1 ka. vipassitabba dhamma ca          2 cha.Ma. ayam saddo na dissati



             The Pali Atthakatha in Roman Book 10 page 56-62. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=1417&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=1417&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=153              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=2324              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=2297              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=2297              Contents of The Tipitaka Volume 14 http://84000.org/tipitaka/read/?index_14

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]