ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 11 : PALI ROMAN Sam.A. (sarattha.1)

                           3. Kosalasamyutta
                            1. Pathamavagga
                         1. Daharasuttavannana
     [112] Kosalasamyuttassa pathame bhagavata sadadhim sammoditi yatha khamaniyadini
pucchanto bhagava tena, evam sopi bhagavata saddhim sampavattamodo 1- ahosi.
Sitodakam viya unhodakena sammoditam ekibhavam agamasi. Yaya ca "kacci bho
gotama khamaniyam, kacci yapaniyam, kacci bhoto gotamassa gotamasavakananca 2-
appabadham appatankam lahutthanam balam phasuviharo"tiadikaya kathaya sammodi,
tam pitipamojjasankhatasammodajananato sammoditum yuttabhavato ca sammodaniyam,
atthabyanjanamadhurataya sucirampi kalam saretum nirantaram pavattetum araharupato
saritabbabhavato ca saraniyam. 3- Suyyamanasukhato ca sammodaniyam, anussariyamanasukhato
saraniyam. Tatha byanjanaparisuddhataya sammodaniyam, atthaparisuddhataya saraniyanti
evam anekehi pariyayehi sammodaniyam katham saraniyam vitisaretva pariyosapetva
nitthapetva ito pubbe tathagatassa aditthatta gunagunavasena gambhirabhavam va 4-
ajananto ekamantam nisidi, ekamantam nisinno 5- yam ovattikasaram katva agato
lokanissaranabhavokkantipanham tam pucchitum 6- bhavampi notiadimaha.
     Tattha bhavampiti pikaro sampindanatthe nipato. Tena ca cha satthare
sampindeti. Yatha puranadayo "sammasambuddhamha"ti patijananti, evam bhavampi nu
patijanatiti attho. Idampana raja na attano laddhiya, loke mahajanena
gahitapatinnavasena pucchati. Atha bhagava buddhasihanadam nadanto yam hi tam
maharajatiadimaha. Tattha aham hi maharajati anuttaram sabbasettham
sabbannutananasankhatam sammasambodhim aham abhisambuddhoti attho. Samanabrahmanati
@Footnote: 1 cha.Ma., i. samappavattamodo    2 cha.Ma. savakananca   3 cha.Ma. saraniyam evamuparipi
@4 cha.Ma., i. gambhirabhavam va uttanabhavam va   5 cha.Ma., i. nisinno kho
@6 cha.Ma. lokanissaranabhavokkantipanham satthu sammasambuddhatam pucchitum
Pabbajjupagamanena samana, jativasena brahmana. Samghinotiadisu pabbajitasamuhasankhato
samgho etesam atthiti samghino. Sveva gano etesam atthiti ganino.
Acarasikkhapanavasena tassa ganassa acariyati ganacariya. Natati pannata
pakata. "appiccha santuttha appicchataya vatthampi na nivasenti"ti evam
samuggato yaso etesam atthiti yasassino. Titthakarati laddhikaRa. Sadhusammatati
"santo sappurisa"ti evam sammata. Bahujanassati asutavato andhabalaputhujjanassa.
Puranotiadini tesam namagottani. Puranoti hi namameva. Tatha makkhaliti. So
pana gosalayam 1- jatatta gosaloti vutto. Nataputtoti natassa putto.
Velatthaputtoti velatthassa putto. Kaccayanoti pakuddhassa gottam. Kesakambalassa
dharanato ajito kesakambaloti vutto.
      Tepi mayati kappakolahalam buddhakolahalam cakkavattikolahalanti tini
kolahalani. Tattha "vassasatasahassamatthake kapputthanam bhavissati"ti kappakolahalam
nama hoti, "ito vassasatasahassamatthake loko vinassissati, mettam marisa
bhavetha, karunam muditam upekkhan"ti manussapathe devata ghosentiyo vicaranti.
"vassasahassamatthake pana buddho uppajjissati"ti buddhakolahalam nama hoti, "ito
vassasahassamatthake buddho uppajjitva dhammanudhammapatipadam patipannena samgharatanena
parivarito dhammam desento vicarissati"ti devata ugghosenti. "vassasatamatthake
pana cakkavatti uppajjissati"ti cakkavattikolahalam nama hoti, "ito
vassasatamatthake sattaratanasampanno catuddipissaro parosahassaputtaparivaro 2-
vehasangamo cakkavattiraja uppajjissati"ti devata ugghosenti.
      Imesu tisu kolahalesu ime cha sattharo buddhakolahalam sutva acariye
payirupasitva cintamanivijjadini ugganhitva "mayam buddhamha"ti patinnam
katva mahajanaparivuta janapadam vicaranta anupubbena savatthiyam sampatta. Tesam
upatthaka rajanam upasankamitva "maharaja puranakassapo .pe. Ajito kesakambalo buddho
kira sabbannu"ti 3- arocesum. Raja "tumheva ne nimantetva anetha"ti aha.
@Footnote: 1 cha.Ma., i. gosalaya  2 cha.Ma., i. sahassaputtaparivaro
@3 cha.Ma. buddho kira sabbannu kira"ti
Te gantva tehi "raja vo nimanteti, ranno gehe bhikkham ganhatha"ti vutta
gantum na ussahanti, 1- punappunam vuccamana upatthakanam cittanurakkhanatthaya
adhivasetva sabbe ekatova agamamsu. Raja asanani pannapetva "nisidantu"ti
aha. Niganthanam 2- attabhave rajusama 3- nama pharati, te maharahesu asanesu
nisiditum asakkonta phalakesu ceva bhumiyanca nisidimsu.
       Raja "ettakeneva natthi tesam anto sukko dhammo"ti vatva  aharam
adatvava talato patitam muggarena pothento viya "tumhe buddha, na buddha"ti
panham pucchi. Te cintayimsu  "sace `buddhamha'ti vakkhama, raja buddhavisaye
panham pucchitva kathetum asakkonta 4- `tumhe mayam buddhati mahajanam vancetva
ahindatha'ti jivham 5- chindapeyya, annampi anattham kareyya"ti sakapatinnaya
eva  "na mayam buddha"ti vadimsu. Atha ne raja gehato nikaddhapesi. Te
rajagharato nikkhante upatthaka  pucchimsu "kim acariya raja tumhe panham
pucchitva sakkarasammanam akasi"ti. Raja "tumhe buddha na buddhati 6- pucchi,
tato mayam "sace ayam raja buddhavisaye panham kathiyamanam ajananto amhesu
manam dosessati, 7- bahum apunnam pasavissati"ti ranno anukampaya "na mayam
buddha"ti vadimha, mayampana buddha eva, amhakam buddhabhavo udakena dhovitva 8-
haritum na sakka 9-  iti bahiddha "buddhamha"ti ahamsu, ranno santike "na
mayam buddha"ti vadimsu, 10- idam gahetva raja evamaha. Tattha kim pana bhavam
gotamo daharo ceva jatiya, navo ca pabbajjayati idam attano patinnam
gahetva vadati. Tattha kinti patikkhepavacanam. Ete jatiya mahallaka 11- ca
cirapabbajita ca "buddhamha"ti na patijananti, bhavam gotamo jatiya ca daharo
pabbajjaya ca navo kim patijanati, ma patijanahiti attho.
@Footnote: 1 Ma. na ussahanta   2 cha.Ma., i. niggunanam    3 rajusmati rajatejoti tika
@4 cha.Ma., i. asakkonte   5 cha.Ma., i. jivhampi
@6 cha.Ma., i. "buddha tumhe"ti pucchi  7 cha.Ma., i. padosessati
@8 cha.Ma., i. dhovitvapi   9 cha.Ma., i. na sakkati
@10 cha.Ma., i. vadimsuti   11 cha.Ma., i. jatimahallaka
      Na unnatabbati na avajanitabba. Na paribhotabbati na paribhavitabba.
Katame cattaroti kathetukamyatapuccha. Khattiyoti rajakumaro. Uragoti asiviso.
Aggiti aggiyeva. Bhikkhuti imasmim pana pade desanakusalataya attanam abbhantaram
katva silavantam pabbajitam dasseti. Ettha ca daharam rajakumaram disva ukkamitva
maggam adento parupanam anapanento nisinnasanato anutthahanto hatthipitthadihi
anotaranto hettha katva avamannavasena 1- annampi evarupam anacaram karonto
khattiyam avajanati nama. "bhaddako vatayam rajakumaro mahagando 2- mahodaro 3- yamkinci
corupaddavam vupasametum yattha katthaci thane rajjam anusasitum sakkhissati"tiadini
vadanto paribhoti nama. Anjanisalakamattampi asivisapotakam kannadisu pilandhanto
angulimpi jivhampi damsapento uragam avajanati nama. "bhaddako vatayam
asiviso udakadeddubho viya kancideva 4- damsitum kassacideva kaye visam pharitum
sakkhissati"tiadini vadanto paribhoti nama. Khajjupanakamattampi 5- aggim gahetva
hatthena kilanto bhandukkhalikaya khipanto culaya va sayanapitthasatakapasibbakadisu
va khipanto 6- aggim avajanati nama. "bhaddako vatayam aggi kataram nukho
yagubhattam pacissati, kataram macchamamsam, kassa sitam vinodessati"tiadini vadanto
paribhoti nama. Daharasamanere 7- pana disva ukkamitva maggam adentoti
rajakumare vuttam anacaram karonto bhikkhum avajanati nama. "bhaddako vatayam
samanero mahagando 2- mahodaro 3- yamkinci buddhavacanam uggahetum yamkinci arannam
ajjhogahetva 8- vasitum sakkhissati, samghattherakale manapo bhavissati"tiadini vadanto
paribhoti nama. Tam sabbampi na katabbanti dassento na unnatabbo na
paribhotabboti aha.
      Etadavocati etam gathabandham avoca. Gatha ca nameta tadatthadipanapi
honti visesatthadipanapi, tatrima tadatthampi visesatthampi dipentiyeva. Tattha
@Footnote: 1 cha.Ma., i. mannanavasena   2 cha.Ma. mahakantho, i. mahakanho, Si. mahakanno
@3 cha.Ma. mahodaro kim nama   4 cha.Ma. kim nama kincideva  5 cha.Ma., i. jajjopanakamattamapi
@6 cha.Ma., i. thapento      7 cha.Ma., i. daharasamanerampi
@8 cha.Ma. ajjhogahetva, i. ajjhogetva
Khattiyanti khettanam adhipatim. Vuttam hetam "khettanam adhipatiti kho vasettha `khattiyo
khattiyo'tveva dutiyam akkharam upanibbattan"ti. 1- Jatisampannanti
vasetthakhattiyajatiya 2- jatisampannam. Abhijatanti tini kulani atikkamitva jatam.
       Thanam hiti karanam vijjati. Manussindoti 3- manussajetthako. Rajadandenati
ranna 4- uddhatadandena, so appako nama na hoti, dasasahassavisatisahassappamano
hotiyeva. Tasmim pakkamate bhusanti tasmim puggale balavam upakkamati. Rakkham
jivitamattanoti attano jivitam rakkhamano tam khattiyam parivajjeyya na ghateyya. 5-
       Uccavacehiti nanavidhehi. Vannehiti santhanehi. Yena kenaci 6- hi
vannena caranto gocaram labhati, yadi sappavannena, yadi deddubhavannena, yadi
dhammanivannena, antamaso kalandakavannenapi caratiyeva. Asajjati patva.
Balanti yena balena ghatito, tam balam naram va narim va damseyya.
       Pahutabhakkhanti bahubhakkham. Aggissa hi abhakkham nama natthi. Jalinanti
jalavantam. Pavakanti 7- aggim. Pavagantipi patho. Kanhavattaninti vattaniti maggo,
8- aggina gatamaggo 8- kanho hoti kalako, tasma "kanhavattani"ti vuccati.
      Maha hutvanati mahanto hutva. Aggi hi ekada yava brahmalokappamanopi
hoti. Jayanti tattha parohati tattha aggina daddhe vane
paroha jayanti. Parohati tinarukkhadayo vuccanti. Te hi aggina
daddhatthane mulamattepi avasitthe padato rohanti jayanti  vaddhanti, tasma
"paroha"ti vuccanti. Puna rohanatthena va paroha. Ahorattanam accayeti
rattidivanam 9- atikkame. Nidaghepi deve vutthamatte jayanti.
       Bhikkhu dahati tejasati ettha akkosantam paccakkosanto bhandantam
patibhandanto paharantam patippaharanto bhikkhu nama kanci 10- bhikkhum tejasa 11-
dahitum na sakkoti. Yo pana akkosantam na paccakkosati, bhandantam na
@Footnote: 1 di. pati. 11/131/80 mahasammataraja    2 cha.Ma., i. tayeva khattiyajatiya
@3 cha.Ma. manujindo      4 cha.Ma. ranno       5 cha.Ma., i. ghatteyya
@6 cha.Ma., i. yena yena    7 i. pavakanti      8-8 Ma. so
@9 cha.Ma., i. rattindivanam   10 cha.Ma., i. kinci  11 cha.Ma. bhikkhutejasa
Patibhandati, paharantam na patippaharati, tasmim vippatipanno tassa silatejena dayhati.
Tenetam 1- vuttam. Na tassa putta pasavoti tassa puttadhitaropi gomahisakukkutasukaradayo
ca 2- sabbepi 3- na bhavanti, vinassantiti attho. Dayada vindare
dhananti tassa dayadapi dhanam na vindanti. Talavatthu 4- bhavanti teti te bhikkhu
tejasa 5- daddha vatthumattavasittha 6- matthaka chinnatalo viya bhavanti,
puttadhitadivasena na vaddhantiti attho.
      Tasmati yasma samanatejena daddha matthakacchinnatalo viya avirulhadhamma
bhavanti, tasma. Sammadeva samacareti samma samacareyya. Samma samacaram tena
kim katabbam. 7- Khattiyam tava nissaya laddhagamanigamayanabahanadianisamsam, 8- uragam
nissaya tassa kilapanena laddhabbam vatthahirannasuvannadianisamsam, aggim nissaya
tassanubhavena pattabbam yagubhattapacanasitavinodanadianisamsam, bhikkhum  nissaya tassa
vasena pattabbam asutasavanasutapariyodapanasamaggadhigamadianisamsam 9- sampassamanena
"ete nissaya pubbe vuttappakaro adinavo atthi, kim imehi"ti na sabbasova
pahatabbo. 10- Issariyatthikena ca 11- vuttappakaram avajanananca paribhavananca
akatva pubbutthayipacchanipatadihi upayehi khattiyakumaro tosetabbo, evam
tato issariyam adhigamissati. Ahitundikena urage vissasam akatva nagavijjam
parivattetva ajapadena dandena givaya gahetva visaharena mulena dadham 12-
dhovitva pelayam pakkhipitva kilapentena caritabbam. Evam tam nissaya
ghasacchadanadini labhissati. Yagupacanadini kattukamena aggim vissasena
bhandukkhalikadisu apakkhipitva hatthehi anamasantena gomayacunnadihi jalitva 13-
yagupacanadini kattabbani, evam tam nissaya anisamsam labhissati. Asutasavanadini
patthayantenapi bhikkhum ativissasena vejjakammadutakammanavakammadisu 14- ayojetva
catuhi paccayehi
@Footnote: 1 cha.Ma. tenevetam    2 cha.Ma., i. ca saddo na dissati  3 cha.Ma., i. pasavopi
@4 cha.Ma., i. talavatthu   5 cha.Ma., i. bhikkhutejasa   6 cha.Ma., i. vasittho
@7 cha.Ma., i. samacarantena pana kim katabbanti   8 cha.Ma., i. laddhabbam gamanigaMa...
@9 cha.Ma., i......saggamaggadhi.....  10 cha.Ma. sabbaso pahatabba, i. pahatabba
@11 cha.Ma., i. pana   12  cha.Ma., i. datha    13 cha.Ma., i. jaletva
@14 cha.Ma. vejjakammanavakammadisu, Si., i. vejjakammadutakammadisu
Sakkaccam upatthatabbo, evam tam nissaya asutapubbam buddhavacanam asutapubbam
panhavinicchayam ditthadhammikasamparayikam attham tisso kulasampattiyo 1- cha kamasaggani
nava ca brahmaloke patva amatamahanibbanadassanampi labhissatiti imamattham sandhaya
sammadeva samacareti aha.
      Etadavocati dhammadesanam sutva pasanno pasadam avikaronto etam
"abhikkantan"tiadivacanam avoca. Tattha abhikkantanti atikantam 2- atiittham
atimanapam, atisundaranti attho. Ettha ekena abhikkantasaddena desanam thometi
"abhikkantam bhante yadidam bhagavato dhammadesana"ti. Ekena attano pasadam
"abhikkantam bhante yadidam bhagavato dhammadesanam agamma mama pasado"ti.
      Tato param catuhi upamahi desanamyeva thometi. Tattha nikkujjitanti adhomukhathapitam,
hetthamukhajatam va. Ukkujjeyyati upari mukham kareyya. Paticchannanta
tinadichaditam. 3- Vivareyyati ugghateyya. Mulhassati disamulhassa. Maggam
acikkheyyati hatthe gahetva "esa maggo"ti vadeyya. Andhakareti
kalapakkhacatuddasiaddharattaghanavanasandameghapatalehi caturange tame. 4- Idam vuttam hoti:-
yatha koci nikkujjitam ukkujjeyya, evam saddhammavimukham asaddhamme patitam mam
saddhamma vutthapentena, yatha paticchannam vivareyya, evam kassapassa bhagavato
sasanantaradhana pabhuti micchaditthigahanapaticchannam sasanam vivarantena, yatha mulhassa
maggam acikkheyya, evam kummaggamicchamaggapatipannassa me saggamokkhamaggam
avikarontena, yatha andhakare telapajotam dhareyya, evam mohandhakare nimuggassa 5-
me buddhadiratanarupani apassato tappaticchadakamohandhakaraviddhamsakadesanapajotam
dharentena 6- mayham bhagavata etehi pariyayehi pakasitatta anekapariyayena
dhammo pakasito. 7-
      Evam desanam thometva imaya desanaya ratanattayapasannacitto pasannakaram
karonto esahantiadimaha. Tattha esahanti eso aham. Bhagavantam saranam
@Footnote: 1 Si. kusala........   2 cha.Ma., i. abhikantam  3 cha.Ma., i. tinapannadichaditam
@4 Ma. caturangatamasi    5 Si., ka. mohandhakanimuggassa    6 ka.....pajotadharanena
@7 cha.Ma. pakasitoti
Gacchami dhammanca bhikkhusamghancati bhagavantanca dhammanca samghancati 1- imam ratanattayam
saranam gacchami. Upasakam mam bhante bhagava dharetuti mam bhagava "upasako
ayan"ti evam dharetu, janatuti attho. Ajjataggeti ajjatam adim katva.
Ajjadaggeti va patho, dakaro padasandhikaro, ajja aggam katvati attho.
Panupetanti panehi upetam. Yava me jivitam pavattati, tava upetam anannasatthukam
tihi saranagamanehi saranagatam upasakam kappiyakarakam mam bhagava dharetuti ayamettha
sankhepo, vittharo pana sumangalavilasiniya dighanikayatthakathaya samannaphalasutte
sabbakarena vuttoti. Pathamam.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 11 page 123-130. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=3203&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=3203&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=322              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=2153              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=1867              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=1867              Contents of The Tipitaka Volume 15 http://84000.org/tipitaka/read/?index_15

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]