ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 11 : PALI ROMAN Sam.A. (sarattha.1)

                           6. Brahmasamyutta
                            1. Pathamavagga
                      1. Brahmayacanasuttavannana
     [172] Brahmasamyuttassa pathame parivitakko udapaditi sabbabuddhanam
acinno  samacinno ayam cetaso parivitakko 1- udapadi. Kada udapaditi?
buddhabhutassa atthame sattahe rajayatanamule sakkena devanamindena abhatam
dantakatthanca osathaharitakanca khaditva mukham dhovitva catuhi lokapalehi
upanite paccagghe selamaye patte tapussabhallikanam pindapatam paribhunjitva puna
paccagantva ajapalanigrodhe nisinnamattassa.
     Adhigatoti patividdho. Dhammoti catusaccadhammo. Gambhiroti uttanapatikkhepa-
vacanametam. Duddasoti gambhirattava duddaso dukkhena datthabbo, na sakka
sukhena datthum. Duddasattava duranubodho dukkhena avabujjhitabbo, na sakka
sukhena avabujjhitum. Santoti nibbuto. Panitoti atapako. 2- Idam dvayam
lokuttarameva sandhaya vuttam. Atakkavacaroti takkena avacaritabbo ogahitabbo
na hoti, naneneva avacaritabbo. Nipunoti sanho. Panditavedaniyoti
sammapatipadam patipannehi panditehi veditabbo. Alayaramati satta pancakamagunesu
alliyanti, tasma te alayati vuccanti. Atthasatatanhaviparitani 3- alliyanti,
tasmapi alayati vuccanti. Tehi alayehi ramantiti 4- alayarama. Alayesu
ratati alayarata. Alayesu sumuditati 5- alayasumudita. Yatheva hi susajjitam
pupphaphalabharitarukkhadisampannam uyyanam pavittho raja taya taya sampattiya ramati,
sumudito amoditapamodito 6- hoti, na ukkanthati. Sayampi nikkhamitum na icchati,
evamimehi 7- kamalayatanhalayehi satta ramanti, samsaravatte sumudita anukkanthita
@Footnote: 1 cha.Ma. vitakko     2 cha.Ma. atappako i. anappako    3 cha.Ma....... vicaritani
@4 i. ramatiti     5 cha.Ma. sutthu muditati i. sammudita   6 Ma. amoditasammodito
@7 cha.Ma. evamimehipi
Vasanti. Tena tesam bhagava dubbidhampi 1- alayam uyyanabhumim viya dassento
"alayarama"tiadimaha.
        Tattha yadidanti nipato, tassa thanam sandhaya "yam idan"ti,
paticcasamuppadam sandhaya "yo ayan"ti evamattho datthabbo. Idappaccayata-
paticcasamuppadoti imesam paccaya idappaccaya, idappaccaya eva idappaccayata,
idappaccayata ca sa paticcasamuppado cati idappaccayatapaticcasamuppado.
Sankharadipaccayanam etam adhivacanam. Sabbasankharasamathotiadi sabbam nibbanameva.
Yasma hi tam agamma sabbasankharavipphanditani samanti vupasammanti, tasma
sabbasankharasamathoti vuccati. Yasma ca tam agamma sabbe upadhayo patinissattha
honti, sabbatanha khiyanti, sabbe kilesaraga virajjanti, sabbadukkham nirujjhati,
tasma sabbupadhipatinissaggo tanhakkhayo virago nirodhoti vuccati. Ya panesa
tanha bhavena bhavam, phalena va saddhim kammam vinati 2- samsibbatiti katva vananti
vuccati, tato nikkhantam vanatoti nibbanam. So mamassa kilamathoti yapi
ajanantanam desana nama, so mama kilamatho assa, sa mama vihesa assati
attho. Kayakilamatho ceva kayavihesa ca assati vuttam hoti. Citte pana
ubhayam cetam 3- buddhanam natthi. Apissudanti 4- anubruhanatthe nipato, so "na
kevalam ayam parivitakko udapadi, imapi gatha patibhamsu"ti dipeti. Anacchariyati
anu acchariya. Patibhamsuti patibhanasankhatassa nanassa gocara ahesum, parivitakkayitbbatam
papunimsu.
        Kicchenati dukkhaya patipadaya. 5- Buddhananhi cattaropi magga sukha
patipadava honti. Paramipuranakale pana saragasadosasamohasseva sato agatanam 6-
yacakanam alankatapatiyattam sisam kantitva galalohitam niharitva suanjitani akkhini
ugghatetva 7- kulavamsapadipam puttam manapacarinim bhariyanti evamadini dentassa
annani ca khantivadisadisesu attabhavesu chejjadini 8- papunantassa agamaniyapatipadam
@Footnote: 1 cha.Ma., i. duvidham    2 i. vinati   3 cha.Ma. ubhayampetam   4 cha.Ma. apissuti
@5 cha.Ma. dukkhena, na dukkhaya patipadaya   6 cha.Ma. agatagatanam   7 cha.Ma. uppatetva
@8 cha.Ma. chejjabhejjadini
Sandhayetam vuttam. Halanti ettha hakaro nipatamatto, alanti attho.
Pakasitunti desitum, evam kicchena adhigatassa alam desitum, pariyantam desitum,
ko attho desitenati vuttam hoti. Ragadosaparetehiti ragadosaphutthehi
ragadosanugatehi va.
         Patisotagaminti niccadinam patisotam "aniccam dukkhamanatta asubhan"ti evam
gatam catusaccadhammam. Ragarattati kamaragena bhavaragena ditthiragena ca ratta. Na
dakkhantiti aniccam dukkhamanatta asubhanti imina sabhavena na passissanti, te
apassante ko sakkhissati evam gahapetum. Tamokkhandhena avutati avijjarasina
ajjhotthata.
         Appossukkatayati nirussukkabhavena, adesetukamyatayati attho. Kasma
panassa evam cittam nami, nanu esa "mutto mocessami, tinno taressami,
              kimme annatavesena        dhammam sacchikatenidha
              sabbannutam papunitva         tarayissam sadevake"ti 2-
patthanam katva paramiyo puretva sabbannutam pattoti? saccametam, tadeva
paccavekkhananubhavena panassa evam cittam nami. Tassa hi sabbannutam patva
sattanam kilesagahanatam dhammassa ca gambhiratam paccavekkhantassa sattanam kilesagahanata
ca dhammagambhirata ca sabbakarena pakata jata, athassa "ime satta
kanjikapunna lavu 3- viya, takkabharitacati 4- viya, vasatelapitapilotika viya,
anjanamakkhitahattho viya ca kilesabharita atisankilittha ragaratta dosaduttha
mohamulha, te kinnama pativijjhissanti"ti cintayato
kilesagahanapaccavekkhananubhavenapi 5- evam cittam nami.
         "ayanca dhammo 6- pathavisandharakaudakakkhandho viya gambhiro, pabbatena
paticchadetva thapito sasapo viya duddaso, sattadha bhinnassa balassa kotiya
koti viya, 7- nanu maya hi imam dhammam pativijjhitum vayamantena adinnam danam
@Footnote: 1 cha.Ma., i. passissanti    2 khu. buddha 33/2(55)/421 kokam visadisam (sya)
@3 cha.Ma., i. labu  4 i. takkabhuracati  5 i. kilesagahananapaccavekkhananubhanenapi
@Si. gahanata  6 i. mama dhammo ayanca dhammo  7 cha.Ma. kotipatipadanam viya duranubodho
Nama natthi, arakkhitam silam nama natthi, apurita 1- kaci parami nama natthi,
tassa me nirussaham viya marabalam vidhamantassapi pathavi na kampittha, pathamayame
pubbenivasam anussarantassapi na kampittha, majjhimayame dibbacakkhum sodhentassapi
na kampittha, pacchimayame pana paticcasamuppadam pativijjhantasseva me dasasahassilokadhatu
kampittha, iti madisenapi tikkhananena kicchenevayam dhammo patividdho,
tam lokiyamahajana katham pativijjhissanti"ti dhammagambhirapaccavekkhananubhavenati evam
cittam namiti veditabbam.
         Apica brahmuna yacite desetukamatayapissa evam cittam nami. Janati
hi bhagava "mama appossukkataya citte namamane mam mahabrahma dhammadesanam
yacissati, ime ca satta brahmagaruka, te `sattha kira dhammam na desetukamo
ahosi, atha nam mahabrahma yacitva desapeti, santo vata bho dhammo,
panito vata bho dhammo'ti mannamana sussusissanti"ti idampi karanam paticca
appossukkataya cittam nami, no dhammadesanayati veditabbam.
         Sahampatissati so kira kassapabhagavato sasane sahako nama thero
pathamajjhanam nibbattetva pathamajjhanabhumiyam kappayubrahma hutva nibbatto,
tatra nam "sahampatibrahma"ti sanjananti, 2- tam sandhayaha "brahmuno
sahampatissa"ti. Nassati vata bhoti so kira imam saddam tatha niccharesi, yatha
dasasahassilokadhatubrahmano sutva sabbe sannipatimsu. Yatra hi namati yasmim
nama loke. Purato paturahositi tehi dasahi brahmasahassehi saddhim paturahosi.
Apparajakkhajatikati pannamaye akkhimhi appam parittam ragadosamoharajam etesam evam
sabhavati apparajakkhajatika. Assavanatati assavanataya. Bhavissantiti purimabuddhesu
dasapunnakiriyavasena katadhikara paripakagata padumani viya suriyarasmisamphassam,
dhammadesanamyeva akankhamana catuppadikagathavasane ariyabhumim okkamanaraha na
eko, na dve, anekasatasahassa dhammassa annataro bhavissantiti dasseti.
           Paturahositi patubhavi. Samalehi cintitoti samalehi chahi sattharehi
cintito. Tehi puretaram uppajjitva sakalajambudipe kantake pattharamana viya,
@Footnote: 1 cha.Ma. aparipurita     2  cha.Ma. patisanjananti
Samsibbamana 1- viya ca samale micchaditthidhamme 2- desayimsu. Apapuretanti vivara
etam. Amatassa dvaranti amatassa nibbanassa dvarabhutam ariyamaggam. Sunantu
dhammam vimalenanubuddhanti ime satta ragadinam malanam abhavato vimalena
sammasambuddhena anubuddham catusaccadhammam sunantu tava bhagavati yacati.
        Sele yatha patbatamuddhanitthitoti silamaye 3- ekaghane pabbatamuddhani
yatha thito ca. 4- Na hi tattha thitassa dassanattham givukkhipanapasaranadikiccam atthi.
Tathupamanti tappatibhagam selapabbatupamam. Ayam panettha sankhepattho:- yatha
selapabbatamuddhani thitova cakkhuma puriso samantato janatam passeyya, tatha tvampi
sumedha sundarapanna sabbannutananena samantacakkhu bhagava dhammamayam pannamayam 5-
pasadamaruyha sayam apetasoko sokavakinnam  6- jatijarabhibhutanca janatam apekkhassu 7-
upadharaya upaparikkha. Ayam panettha adhippayo:- yatha hi pabbatapade samanta
mahantam khettam katva tattha kedarapalisu kutikayo katva rattim aggim jaleyyum,
caturangasamannagatam ca andhakaram assa, atha tassa pabbatassa matthake thatva
cakkhumato purisassa bhumim olokayato neva khettam na kedarapaliyo na kutikayo
na tattha sayitamanussa pannayeyyum. Kutikasu pana aggijalamattameva pannayeyya,
evam dhammapasadam aruyha sattanikayam olokayato tathagatassa ye te akatakalyana
satta, te ekavihare dakkhinajanupasse nisannapi buddhacakkhussa apatham
nagacchanti, rattim khitta sara viya honti. Ye pana katakalyana
veneyyapuggala, te evassa dure thitapi apatham agacchanti so aggi viya
himavantapabbato viya ca. Vuttampi cetam:-
        "dure santo pakasenti       himavantova pabbato
         asantettha na dissanti        rattim khitta yatha sara"ti. 8-
     Ajjhesananti yacanam. Buddhacakkhunati indriyaparopariyattananena asayanusayananena
ca. Imesam hi dvinnam nananam "buddhacakkhu"ti namam, sabbannutananassa
@Footnote: 1 cha.Ma. visam sincamana  2 cha.Ma. samalam micchaditthidhammam  3 cha.Ma. selamaye  4 cha.Ma. va
@5 cha.Ma. ayam patho na dissati  6  cha.Ma. sokavatinnam  7 cha.Ma., i. avekkhassu
@8 khu. dhamMa. 25/304/69 culasubhaddavatthu
"samantacakkhu"ti, tinnam magganananam "dhammacakkhu"ti. Apparajakkhetiadisu yesam
vuttanayena ca 1- pannacakkhumhi ragadirajam appam, te apparajakkha. Yesam mahantam
te maharajakkha. Yesam saddhadini indriyani tikkhani, te tikkhindriya. Yesam
tani muduni, te mudindriya, yesante eva saddhadayo akara sundara,
te svakaRa. Ye kathitakaranam sallakkhenti, sukhena sakka honti vinnapetum,
te suvinnapaya. Ye paralokam ceva vajjam ca bhayto passanti, te
paralokavajjabhayadassavino nama.
        Ayam panettha pali:- saddho puggalo apparajakkho, assaddho puggalo
maharajakkho. Araddhaviriyo, kusito. Upatthitassati mutthassati. Samahito, asamahito
pannava, duppanno  puggalo maharajakkho. Tatha saddho puggalo tikkhindriyo .pe.
Pannava puggalo paralokavajjabhayadassavi, duppanno puggalo na paralokavajjabhayadassavi.
Lokoti khandhaloko, ayatanaloko, dhatuloko, sampattibhavaloko,
sampattisambhavaloko, vipattibhavaloko, vipattisambhavaloko, eko loko sabbe
satta aharatthitika. Dve loka namanca rupanca. Tayo loka tisso vedana.
Cattaro loka cattaro ahaRa. Panca loka pancupadanakkhandha. Cha loka
cha ajjhattikani ayatanani. Satta loka satta vinnanatthitiyo. Attha loka
attha lokadhamma. Nava loka nava sattavasa. Dasa loka dasayatanani. Dvadasa
loka dvadasayatanani. Attharasa loka attharasa dhatuyo. Vajjanti sabbe
kilesa vajja, sabbe duccarita vajja, sabbe abhisankhara vajja, sabbe
bhavagamikamma vajja, iti imasmim ca loke imasmim ca vajje tibba 2- bhayasanna
paccupatthita hoti, seyyathapi ukkhittasike vadhake. Imehi pannasaya akarehi
imani pancindriyani janati passati annasi pativijjhi. Idam tathagatassa
indriyaparopariyatte nanan"ti. 3-
        Uppaliniyanti uppalavane. Itaresupi eseva nayo. Antonimuggaposiniti
yani anto nimugganeva posiyanti. Udakam accuggamma thitaniti udakam
@Footnote: 1 cha.Ma., i. vuttanayeneva      2 ka. vajjeti sabba
@3 khu. pati. 31/270-76/177-79 nanakatha (sya)
Atikkamitva thitani tattha yani accuggamma thitani, tani suriyarasmisamphassam
agamayamanani thitani ajja pupphanakani. Yani pana samodakam thitani, tani
sve pupphanakani. Yani udaka anuggatani antonimuggaposini, tani tatiyadivase
pupphanakani. Udaka pana anuggatani annanipi sarouppaladini 1- nama atthi,
yani neva pupphissanti, macchakacchapabhakkhaneva bhavissanti, tani palim narulhani.
Aharitva pana dipetabbaniti dipitani. Yatheva hi tani catubbidhani pupphani,
evamevam ugghatitannu vipacitannu neyyo padaparamoti cattaro puggala.
        Tattha "yassa puggalassa saha udahatavelaya dhammabhisamayo hoti, ayam
vuccati puggalo ugghatitannu. Yassa puggalassa sankhittena bhasitassa vittharena
atthe vibhajiyamane dhammabhisamayo hoti, ayam vuccati puggalo vipacitannu. Yassa
puggalassa uddesato paripucchato yoniso manasikaroto kalyanamitte sevato
bhajato payirupasato anupubbena dhammabhisamayo hoti, ayam vuccati puggalo
neyyo yassa puggalassa bahumpi sunato bahumpi bhanato bahumpi dharayato
bahumpi vacayato na taya jatiya dhammabhisamayo hoti, ayam vuccati puggalo
padaparamo"ti. 2- Tattha bhagava uppalavanadisadisam dasasahassilokadhatum 3- olokento
"ajja pupphanakapupphani viya ugghatitannu, sve pupphanakani viya vipacitannu,
tatiyadivase pupphanakani viya neyyo, macchakacchapabhakkhapupphani viya padaparamo"ti
addasa. Passanto ca "ettaka apparajakkha, ettaka maharajakkha, tatrapi
ettaka ugghatitannu"ti evam sabbakaratova addasa.
        Tattha tinnam puggalanam imasmimyeva attabhave bhagavato dhammadesana attham
sadheti. Padaparamanam anagatatthaya vasana 4- hoti. Atha bhagava imesam catunnam
puggalanam atthavaham dhammadesanam viditva desetukamyatam uppadetva puna sabbepi
tisu bhavesu satte bhabbabhabbavasena dve kotthase akasi. Ye sandhaya vuttam
"katame satta abhabba, ye te satta kammavaranena samannagata kilesavaranena
@Footnote: 1 cha.Ma., i. sarogauppaladini
@2 abhi. puggala. 36/148-51/152 catukkapuggalapannatti  3 cha.Ma. dasasahassi....,
@4 anagate vasanatthaya, di. maha. A. 2/69/66 mahapadanasutta. (mahacula).
@tika pana passitabba
Samannagata vipakavaranena samannagata assaddha acchandika duppanna
abhabba niyamam okkamitum kusalesu dhammesu sammattam, ime te satta abhabba.
Katame te satta bhabba, ye te satta na kammavaranena .pe. Ime te
satta bhabba"ti. 1- Tattha sabbepi abhabbapuggale pahaya bhabbapuggaleyeva nanena
pariggahetva "ettaka ettha ragacarita ettaka dosamohavitakkasaddhabuddhicarita"ti
cha kotthase akasi. Evam katva dhammam desessamiti cintesi.
        Paccabhasiti pati abhasi. Aparutati vivata. Amatassa dvarati ariyamaggo.
So hi amatasankhatassa nibbanassa dvaram, so maya 2- vivaritva thapitoti
dasseti. Pamuncantu saddhanti sabbe attano saddham pamuncantu vissajjentu.
Pacchimapadadvaye ayamattho:- aham hi attano pagunam sampavattitampi imam panitam
uttamam dhammam kayavacakilamathasanni hutva na bhasim. Idani pana sabbo jano
saddhabhajanam upanetu, puressami tesam sankappanti.
         Antaradhayiti sattharam gandhamaladihi pujetva antarahito, sakatthanameva
gatoti attho. Gate ca pana tasmim bhagava "kassa nukho aham pathamam dhammam
deseyyan"ti alarudakanam kalakatabhavam, pancavaggiyanam ca bahupakarabhavam natva
tesam dhammam desetukamo baranasiyam isipatanam gantva dhammacakkam pavattesiti. Pathamam.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 11 page 185-192. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=4800&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=4800&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=555              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=4405              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=3876              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=3876              Contents of The Tipitaka Volume 15 http://84000.org/tipitaka/read/?index_15

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]