ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 12 : PALI ROMAN Sam.A. (sarattha.2)

                         2. Vibhangasuttavannana
    [2] Dutiyepi vuttanayeneva suttanikkhepo veditabbo. Ayam pana viseso:-
pathamam ugghatitannupuggalanam vasena sankhepato desitam, 1- idam vipacitannunam
vasena vittharatoti. Imasminca pana sutte catasso valliharakapurisupama vattabba,
ta visuddhimagge vutta eva. Yatha hi valliharako puriso valliya aggam disva
tadanusarena mulam pariyesanto tam disva vallim mule chetva adaya kamme
upaneyya, evam bhagava vittharadesanam desento paticcasamuppadassa aggabhuta
jaramarana 2- patthaya yava mulabhutam avijjapadam, tava desanam aharitva puna
vattavivattam desento nitthapesi.
    Tatrayam jaramaranadinam vittharadesanaya atthavinicchayo:- jaramarananiddese
tava tesam tesanti 3- ayam sankhepato anekesam sattanam sadharananiddesoti
@Footnote: 1 cha.Ma., i. dassitam
@2 Si.,i. aggabhutajaramaranato    3 Si.,i. ya tesam tesanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page13.

Vinnatabbo. Ya devadattassa jara, ya somadattassati evam hi divasampi kathentassa neva satta pariyadanam gacchanti, imehi pana dvihi padehi na koci satto apariyadinno hoti. Tasma vuttam "ayam sankhepato anekesam sattanam sadharananiddeso"ti. Tamhi tamhiti ayam gatijativasena anekesam sattanikayanam sadharananiddeso. Sattanikayeti sadharananiddese nidditthassa sarupanidassanam. Jara jiranatatiadisu pana jarati sabhavaniddeso. Jiranatati akaraniddeso. Khandiccantiadayo tayo kalatikkame kiccaniddesa, pacchima dve pakatiniddesa. Ayam hi jarati imina padena sabhavatopi 1- dipita, tenassayam sabhavaniddeso. Jiranatati imina akarato, tenassayam akaraniddeso. Khandiccanti imina kalatikkame dantanakhanam khanditabhavakaranakiccato. Paliccanti imina kesalomanam palitabhavakaranakiccato. Valittacatati imina mamsam milapetva tace valibhavakaranakiccato dipita. Tenassa ime khandiccantiadayo tayo kalatikkame kiccaniddesa. Tehi imesam vikaranam dassanavasena pakatibhuta pakatajara dassita. Yatheva hi udakassa va vatassa va aggino va tinarukkhadinam sambhaggapalibhaggataya 2- va jhamataya va gatamaggo pakato hoti, na ca so gatamaggo taneva udakadini, evameva jaraya dantadisu khandiccadivasena gatamaggo pakato, cakkhum ummiletvapi gayhati, na ca khandiccadineva jaRa. Na hi jara cakkhuvinneyya hoti. Ayuno samhani indriyanam paripakoti imehi pana padehi kalatikkameyeva abhibyattaya ayukkhayacakkhadiindriyaparipakasannitaya pakatiya dipita. Tenassime pacchima dve pakatiniddesati veditabba. Tattha yasma jaram pattassa ayu @Footnote: 1 cha.Ma. pi-saddo na dissati @2 Si.,i. sambhaggavibhaggataya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page14.

Hayati, tasma jara "ayuno samhani"ti phalupacarena vutta. Yasama ca daharakale supasannani sukhumampi attano visayam sukheneva ganhanasamatthani cakkhadini indriyani jaram pattassa paripakkani alulitani avisiddhani, 1- olarikampi attano visayam gahetum asamatthani honti, tasma "indriyanam paripako"ti phalupacareneva vutta. Sa panayam evam niddittha sabbapi jara pakata paticchannati duvidha hoti. Tattha dantadisu khandabhavadidassanato 2- rupadhammesu jara pakatajara nama, arupadhammesu pana jara tadisassa vikarassa adassanato paticchannajara nama. Tattha yvayam khandadibhavo dissati, so tadisanam dantadinam suvinneyyatta vannoyeva, tam cakkhuna disva manodvarena cintetva "ime danta jaraya pahata"ti jaram janati udakatthane baddhani gosisadini oloketva hettha udakassa atthibhavam jananam viya. Puna avici saviciti evampi duvidha hoti. Tattha manikanakarajatapavalacandimasuriyadinam viya mandadasakadisu paninam viya ca pupphaphalapallavadisu ca apaninam viya antarantara vannavisesadinam duvinneyyatta jara avicijara nama, nirantarajarati attho. Tato annesu pana yathavuttesu antarantara vannavisesadinam suvinneyyatta jara savicijara namati veditabba. Ito param tesam tesantiadi vuttanayeneva veditabbam. Cuti cavanatatiadisu pana cutiti cavanakavasena vuccati, ekacatupancakhandhayatanasamannavacanametam. 3- Cavanatati bhavavacanena lakkhananidassanam. Bhedoti cutikkhandhanam bhanguppattiparidipanam. Antaradhananti ghatasseva bhinnassa bhinnanam cutikkhandhanam yena kenaci pariyayena @Footnote: 1 cha.Ma., i. avisadani 2 cha.Ma., i. khandadibhavadassanato @3 cha.Ma. ekacatupancakkhandhasamannavacanametam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page15.

Bhavaparidipanam. Maccu marananti maccusankhatam maranam, tena samucchedamaranadini nisedheti. Kaloti 1- antako, tassa kiriya kalakiriya. Evam tena lokasammatiya maranam dipeti. Idani paramatthena dipetum khandhanam bhedotiadimaha. Paramatthena hi khandhayeva bhijjanti, na satto nama koci marati. Khandhesu pana bhijjamanesu satto marati, bhinnesu matoti voharo hoti. Ettha ca catupancavokaravasena khandhanam bhedo, ekavokaravasena kalevarassa nikkhePo. Catuvokaravasena ca khandhanam bhedo, sesadvayavasena kalevarassa nikkhepo veditabbo. Kasma? bhavadvayepi rupakayasankhatassa kalevarassa sabbhavato. 2- Athava yasma catummaharajikadisu khandha bhijjanteva, na kinci nikkhipati, tasma tesam vasena khandhanam bhedo, manussadisu kalevarassa nikkhePo. Ettha ca kalevarassa nikkhepakaranato 3- maranam "kalevarassa nikkhepo"ti vuttanti evamattho datthabbo. Iti ayanca jara idanca maranam, idam vuccati bhikkhaveti idam ubhayampi ekato katva jaramarananti kathiyati. Jatiniddese jati sanjatitiadisu jayanatthena jati, sa aparipunnayatanavasena yutta. 4- Sanjayanatthena sanjati, sa paripunnayatanavasena yutta. Okkamanatthena okkanti, sa andjajalambujavasena yutta. Te hi andakosanca vatthikosanca okkamanti, okkamanta 5- pavisanta viya patisandhim ganhanti. Abhinibbattanatthena abhinibbatti, sa samsedajaopapatikavasena yutta. Te hi pakatayeva hutva nibbattanti. Ayam tava voharadesana. Idani paramatthadesana hoti. Khandhayeva hi paramatthato patubhavanti, na satto. Tattha ca khandhananti ekavokarabhave ekassa, catuvokarabhave catunnam, @Footnote: 1 cha.,Ma. i. kalo nama 2 Si. sambhavato 3 cha.Ma. nikkhepakaranato @4 Si. vutta 5 vatthikosanca okkamanta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page16.

Pancavokarabhave pancannampi gahanam veditabbam. Patubhavoti uppatti. Ayatanananti ettha tatra tatra uppajjamanayatanavasena sangaho veditabbo. Patilabhoti santatiya 1- patubhavoyeva. Patubhavantaneva hi tani patiladdhani nama honti. Ayam vuccati bhikkhave jatiti imina padena voharato paramatthato ca desitaya jatiya nigamanam karotiti. Bhavaniddese kamabhavoti kammabhavo ca upapattibhavo ca. Tattha kammabhavo nama kamabhavupagatakammameva. 2- Tam hi tattha upapattibhavassa karanatta "sukho buddhanam uppado, 3- dukkho papassa uccayo"tiadini 4- viya phalavoharena bhavoti vuttam. Upapattibhavo nama tena kammena nibbattam upadinnakkhandhapancakam. Tanhi tattha bhavatiti katva bhavoti vuttam. Sabbatthapi idam kammanca upapattinca ubhayampetamidha "kamabhavo"ti vuttam. Esa nayo ruparupabhavesuti. Upadananiddese kamupadanantiadisu vatthukamam upadiyanti etena, sayam va tam upadiyatiti kamupadanam, kamo ca so upadanancati kamupadanam. Upadananti dalhaggahanam vuccati. Dalhattho hi ettha upasaddo upayasaupakatthadisu viya. Pancakamagunikaragassetam adhivacanam. Ayamettha sankhepo, vittharato panetam "tattha katamam kamupadanam, yo kamesu kamacchando"ti 5- vuttanayeneva veditabbam. Tatha ditthi ca sa upadanancati ditthupadanam. Athava ditthi 6- upadiyati, upadiyanti va etena ditthinti ditthupadanam. Upadiyati hi purimaditthim uttaraditthi, upadiyanti ca etaya ditthim. 7- yathaha "sassato atta ca loko idameva @Footnote: 1 cha.Ma. santatiyam 2 cha.Ma. kamabhavupagakammameva @3 khu. dha. 25/194/51 4 khu. dha. 25/117/37 @5 abhi. san. 34/1220/279, abhi.vi. 35/938/457 @6 cha.Ma. ditthim 7 Ma. ditthiya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page17.

Saccam moghamannan"tiadi. 1- Silabbatupadanam attavadupadanam vajjassa sabbaditthigatassetam adhivacanam. Ayamettha sankhepo, vittharato panetam "tattha katamam ditthupadanam, natthi dinnan"ti 2- vuttanayeneva veditabbam. Tatha silabbatam upadiyanti etena, sayam va tam upadiyati, silabbatanca tam upadanancati va silabbatupadanam. Gosilagovattadini hi "evam suddhi"ti abhinivesato sayameva upadananiti. Ayamettha sankhepo, vittharato panetam "tattha katamam silabbatupadanam, ito bahiddha samanabrahmananam silena suddhi"ti vuttanayeneva veditabbam. Idani vadanti etenati vado, upadiyanti upadanam, kim vadanti upadiyanti va? attanam. Attano vadupadanam attavadupadanam. Attavadamattameva va attati upadiyanti etenati attavadupadanam. Visativatthukaya sakkayaditthiya etam adhivacanam. Ayamettha sankhepo, vittharato panetam "tattha katamam attavadupadanam, idha assutava puthujjano ariyanam adassavi"ti vuttanayeneva veditabbam. Tanhaniddese rupatanha .pe. Dhammatanhati etam cakkhudvaradisu 3- javanavithiya pavattaya tanhaya "setthiputto brahmanaputto"ti evamadisu pitito namam viya pitisadisarammanato namam. Ettha ca ruparammana tanha, rupe tanhati rupatanha. Sa kamaragabhavena rupam assadenti pavattamana kamatanha, sassataditthisahagataragabhavena "rupam niccam dhuvam sassatan"ti evam assadenti pavattamana bhavatanha, ucchedaditthisahagataragabhavena "rupam ucchijjati vinassati @Footnote: 1 Ma. u. 14/27/22 2 abhi. san. 34/1221/279 @3 ito param katthaci javanavithisuti dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page18.

Pecca na bhavati"ti evam assadenti pavattamana vibhavatanhati rupatanha evam tividha hoti. Yatha ca rupatanha, tatha saddatanhadayopiti evantani attharasa tanhavicaritani honti. Tani ajjhattarupadisu attharasa, bahiddharupadisu attharasati chattimsa. Iti atitani chattimsa, anagatani chattimsa, paccuppannani chattimsati evam atthasatatanhavicaritani 1- honti. "ajjhattikassupadaya asmiti sati, 2- itthasmiti hoti"ti 3- va evamadini ajjhattikarupadinissitani attharasa, "bahirupadaya imina asmiti sati, 2- imina ca itthasmiti hoti"ti 4- va evamadini bahirarupadinissitani attharasati chattimsa, iti atitani chattimsa, anagatani chattimsa, paccuppannani chattimsati evampi atthasatatanhavicaritani honti. Puna sangahe kayiramane rupadisu arammanesu chaleva tanhakaya tissoyeva kamatanhadayo hontiti. Evam:- niddesatthena niddesa- vitthara vittharassa ca 5- puna sangahato tanha vinnatabba vibhavinati. Vedananiddese vedanakayati vedanasamuha. Cakkhusamphassajavedana .pe. Manosamphassajavedanati etam "cakkhusamphassaja vedana atthi kusala, atthi akusala, atthi abyakata"ti evam vibhange 6- agatatta cakkhudvaradisu pavattanam kusalakusalabyakatavedananam "sariputto mantaniputto"ti evamadisu matito namam viya matisadisato vatthuto namam. Vacanattho panettha:- cakkhusamphassahetu jata vedana cakkhusamphassajavedanati. Esa nayo sabbattha. Ayam tavettha @Footnote: 1 cha.Ma. atthasatam tanhavicaritani 2 cha. hoti 3 pathi.... asmiti hoti, @evasmiti hoti, abhi.vi. 35/973/478 tanhavicaritaniddesa @4 pali.....hoti, imina ca itthasmiti hoti, abhi.vi. 35/975/432 @5 Ma. evam niddesavitthara, vittharassa ca sambhava 6 abhi.vi. 35/34/17

--------------------------------------------------------------------------------------------- page19.

Sabbasangahikakatha. 1- Vipakavasena pana cakkhudvare dve cakkhuvinnanani, dve manodhatuyo, tisso manovinnanadhatuyoti etahi sampayuttavasena vedana veditabba. Eseva nayo sotadvaradisu. Manodrare manovinnanadhatusampayuttava. Phassaniddese cakkhusamphassoti cakkhumhi samphasso. Esa nayo sabbattha. Cakkhusamphasso .pe. Kayasamphassoti ettavata ca kusalakusalavipaka pancavatthuka dasa phassa vutta honti. Manosamphassoti imina sesabavisatilokiyavipakamanasampayutta phassa. Salayatananiddese cakkhvayatanantiadisu yam vattabbam, tam sabbam 2- visuddhimagge khandhaniddese ceva ayatananiddese ca vuttameva. Namarupaniddese namanalakkhanam namam. Ruppanalakkhanam rupam. Vibhajane panassa vedanati vedanakkhandho, sannati sannakkhandho, cetana phasso manasikaroti sankharakkhandho veditabbo. Kamanca annepi sankharakkhandhasangahita dhamma santi, ime pana tayo sabbadubbalesupi cittesu santi, tasma etesamyeva vasenettha sankharakkhandho dassito. Cattaro ca mahabhutati ettha cattaroti gananaparicchedo. Mahabhutati pathaviapatejavayanametam adhivacanam. Yena pana karanena tani mahabhutaniti vuccanti, yo cettha anno vinicchayanayo, so sabbo visuddhimagge rupakkhandhaniddese vutto. Catunnanca mahabhutanam upadayati ettha pana catunnanti upayogatthe samivacanam, cattari mahabhutaniti vuttam hoti. Upadayati upadiyitva, gahetvati attho. Nissayatipi eke. "pavattamanan"ti ayam cettha pathaseso. Samuhatthe va etam samivacanam, catunnam mahabhutanam samuham upadaya pavattamanam rupanti ayamattho 3- veditabbo. Evam sabbathapi yani @Footnote: 1 cha.Ma., i. sabbasangahika katha 2 cha.Ma. ayam patho na dissati 3 cha.Ma. ettha attho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page20.

Ca cattari pathaviadini mahabhutani, yanca catunnam mahabhutanam upadaya pavattamanam cakkhayatanadibhedena abhidhamme paliyameva vuttam tevisatividham rupam, tam sabbampi rupanti veditabbam. Vinnananiddese cakkhuvinnananti cakkhumhi vinnanam cakkhuto va jatam vinnananti cakkhuvinnanam. Evam sotaghanajivhakayavinnanani. Itaram pana manoyeva vinnananti manovinnanam. Dvipancavinnanavajjassa tebhumikavipakacittassetam adhivacanam. Sankharaniddese abhisankharanalakkhano sankharo. Vibhajane panassa kayasankharoti kayato pavatto sankharo. Kayadvare copanavasena pavattanam kamavacarakusalato atthannam, akusalato dvadasannanti visatiya kayasancetananametam adhivacanam. Vacisankharoti vacanato pavattasankharo, vacidvare vacanabhedavasena pavattanam visatiyaeva vacisancetananametam adhivacanam. Cittasankharoti cittato pavatto sankharo, kayavacidvare copanam akatva raho nisiditva cintentassa pavattanam lokiyakusalakusalavasena ekunatimsamanosancetananametam adhivacanam. Avijjaniddese dukkhe annananti dukkhasacce annanam, mohassetam adhivacanam. Esa nayo dukkhasamudaye annanantiadisu. Tattha catuhi karanehi dukkhe annanam veditabbam antogadhabhavato 1- vatthuto arammanato paticchadanato ca. Tatha hi tam dukkhasaccapariyapannatta dukkhe antogadham, dukkhasaccancassa nissayapaccayabhavena vatthu, arammanapaccayabhavena arammanam, dukkhasaccam etam paticchadeti tassa yathavalakkhanapativedhanivaranena nanappavattiya cettha appadanena. @Footnote: 1 cha.Ma. antogadhato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page21.

Dukkhasamudaye annanam tihi karanehi veditabbam vatthuto arammanato paticchadanato ca. Nirodhe patipadaya ca annanam ekeneva karanena veditabbam paticchadanato. Nirodhapatipadanam hi paticchadakameva annanam tesam yathava lakkhanapativedhanivaranena tesu ca nanappavattiya appadanena ca, na pana tam tattha antogadham tasmim saccadvaye apariyapannatta, na tassa tam saccadvayam vatthu asahajatatta, narammanam tadarabbha appavattanato. Nirodhapatipadanam hi 1- gambhiratta duddasam, na tattha andhabhutam annanam pavattati. Purimam pana vacaniyatthena 2- sabhavalakkhanassa duddassanatta 3- gambhiram, tattha vipallasagahavasena na samvattati. 4- Apica "dukkhe"ti ettavata sangahato vatthuto arammanato kiccato ca avijja dipita. "dukkhasamudaye"ti ettavata vatthuto arammanato kiccato ca. "dukkhanirodhe dukkhanirodhagaminiya patipadaya"ti ettavata kiccato. Avisesato pana "annanan"ti etena sabhavato nidditthati natabba. Iti kho bhikkhaveti evam kho bhikkhave. Nirodho hotiti anuppado hoti. Apicettha sabbeheva tehi nirodhapadehi nibbanam desitam. Nibbanam hi agamma te te dhamma nirujjhanti, tasma tam tesam tesam nirodhoti vuccati. Iti bhagava imasmim sutte dvadasahi padehi vattavivattam desento arahattanikuteneva desanam nitthapesi. Desanapariyosane vuttanayeneva pancasata bhikkhu arahatte patitthahimsuti. 5- Vibhangasuttam dutiyam. ------------ @Footnote: 1 cha.Ma., i. pacchimam hi saccadvayam @2 cha.Ma., i. vacaniyattena 3 cha.Ma. duddasatta @4 cha.Ma., i. pavattati 5 ito param puranapotthakesu vibhangasuttam dutiyanti likhitam


             The Pali Atthakatha in Roman Book 12 page 12-21. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=262&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=262&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=16&i=4              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=16&A=33              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=16&A=32              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=16&A=32              Contents of The Tipitaka Volume 16 http://84000.org/tipitaka/read/?index_16

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]