ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 12 : PALI ROMAN Sam.A. (sarattha.2)

                  Saratthappakasini nama samyuttanikayatthakatha
                         khandhavaravaggavannana
                          ------------
                namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa.
                           1. Khandhasamyutta
                            mulapannasaka
                           1. Nakulapituvagga
                        1. Nakulapitusuttavannana
    [1] Nakulapituvaggassa 1- pathame. Bhaggesuti evamnamake janapade. Sumsumaragireti
sumsumaragiranagare. Tasmim kira mapiyamane sumsumaro saddamakasi, tenassa
"sumsumaragiran"tveva namam akamsu. Bhesakalavaneti bhesakalaya nama yakkhiniya
adhivutthatta evamladdhaname vane. Tadeva migaganassa 2- abhayatthaya dinnatta
migadayoti vuccati. Bhagava tasmim janapade tam nagaram nissaya tasmim vanasande
viharati. Nakulapitati nakulassa nama darakassa pita.
    Jinnoti jarajinno. Vuddhoti vayovuddho. Mahallakoti jatimahallako.
Addhagatoti tiyaddhagato. Vayoanuppattoti tesu tisu addhesu pacchimavayam anuppatto.
Aturakayoti gilanakayo. Idanhi sariram suvannavannampi niccapaggharanatthena
aturamyeva nama. Visesena panassa jaraturata byadhaturata maranaturatati
tisso aturata honti. Tasu kincapi eso mahallakattajaraturova, abhinharogataya
@Footnote: 1 Si. khandhakavaggassa, cha.Ma. khandhiyavaggassa, i. khandhavaggassa   2 Si. miganam
Panassa byadhaturata idha adhippeta. Abhikkhanatangoti abhinharogo nirantararogo.
Aniccadassaviti taya aturataya  icchiticchitakkhane agantum asakkonto kadacideva
datthum labhami, na sabbakalanti attho. Manobhavaniyananti manavaddhakanam. Yesu hi
ditthesu 1- kusalavasena cittam vaddhati, te sariputtamoggallanadayo mahathera
manobhavaniya nama. Anusasatuti punappunam sasatu. Purimam hi vacanam ovado nama,
aparaparam anusasani nama. Otinne va vatthusmim vacanam ovado nama, anotinne
tantivasena va pavenivaseneva va vuttam anusasani nama. Apica ovadoti va
anusasaniti va atthato ekameva, byanjanamattameva nanam.
    Aturo hayanti aturo hi ayam, suvannavanno piyangusamopi samano
niccapaggharanatthena aturoyeva. Andabhutoti andam viya bhuto dubbalo.
Yatha kukkutandam va mayurandam va gendukam viya gahetva khipantena va
paharantena va na sakka kilitum, tavadeva bhijjati, evamayampi kayo kantakepi
khanukepi pakkhalitassa bhijjati, 2- andam viya bhutoti andabhuto. Pariyonaddhoti
sukhumena chavimattena pariyonaddho. Andam hi saratacena pariyonaddham, tenettha 3-
damsamakasadayo niliyitvapi chavim chinditva yusam paggharapetum na sakkonti.
Imasmim pana chavim chinditva yam icchanti, tam karonti. Evam sukhumaya chaviya
pariyonaddho. Kimannatra balyati balabhavato annam kim atthi, baloyeva
ayanti attho. Tasmati yasma ayam kayo evarupo, tasma.
    Tenupasankamiti ranno cakkavattissa upatthanam gantva anantaram parinayakaratanassa
upatthanam gacchanto rajapuriso viya saddhammacakkavattissa bhagavato
@Footnote: 1 si ditthesu ditthesu, Ma. ditthesu kusalesu   2 cha.Ma. bhijjatiti
@3 Ma. tena thaddham, cha. tena
Upatthanam gantva anantaram dhammasenapatissa apacitim kattukamo yenayasma
sariputto, tenupasankami. Vippasannaniti sutthu pasannani. Indriyaniti
manacchatthani indriyani. Parisuddhoti niddoso. Pariyodatoti tasseva vevacanam.
Nirupaklesatayeva hi esa pariyodatoti vutto, na setabhavena. Etassa ca
pariyodatatam disvava indriyanam vippasannatam annasi. Nayaggahapanna kiresa
therassa.
    Katham hi no siyati kena karanena na laddha bhavissati, laddhayevati
attho. Imina kim dipeti? satthu vissasikabhavam. Ayam kira satthu ditthakalato
patthaya pitipemam, upasika cassa matipemam patilabhati. Ubhopi "mama putto"ti
sattharam vadanti. Bhavantaragato hi nesam sineho. Sa kira upasika panca
jatisatani tathagatassa matava, so ca gahapati pitava ahosi. Puna panca
jatisatani upasika  mahamata, upasako mahapita, tatha culamata culapitati.
Evam sattha diyaddhaattabhavasahassam tesamyeva hatthe vaddhito. Teneva te
yam neva puttassa, na pitu santike kathetum sakka, tam satthu santike
nisinna kathenti. Iminayeva ca karanena bhagava "etadaggam bhikkhave mama
savakanam upasakanam vissasikanam yadidam nakulapita gahapati, 1- etadaggam bhikkhave
mama savikanam upasikanam vissasikanam 1- yadidam nakulamata gahapatani"ti 2- te
etadagge thapesi. Iti so imam vissasikabhavam pakasento katham hi no siyati
aha. Amatena abhisittoti nayidha 3- annam kinci jhanam va vipassana va
maggo va phalam va "amatabhiseko"ti datthabbam, 4- madhuradhammadesanayeva pana
"amatabhiseko"ti veditabba. 5- Duratopiti tiroratthapi tirojanapadapi.
@Footnote: 1-1 cha.Ma.,i etadaggam bhikkhave mama .pe. vissasikananti patha na dissanti
@2 an. ekaka. 20/257,266/27      3 cha.Ma. nassidha
@4 cha.Ma. datthabbo                  5 cha.Ma. veditabbo
    Assutava puthujjanoti idam vuttatthameva. Ariyanam adassavitiadisu
ariyati arakatta kilesehi, anaye na iriyanato, aye iriyanato, sadevakena
ca lokena araniyato buddha ca paccekabuddha ca buddhasavaka ca vuccanti.
Buddha eva va idha ariya. Yathaha:- "sadevake bhikkhave loke .pe. Tathagato
ariyoti vuccati"ti. 1- Sappurisananti ettha pana paccekabuddha tathagatasavaka
ca sappurisati veditabba. Te hi lokuttaragunayogena sobhana purisati
sappurisa. Sabbeva va ete dvedhapi vutta. Buddhapi hi ariya ca sappurisa
ca, paccekabuddha buddhasavaka ca. 2- Yathaha:-
                   "yo ve katannu katavedi dhiro
                    kalyanamitto dalhabhitti ca hoti
                    dukkhitassa sakkaccam 3- karoti kiccam
                    tathavidham sappurisam vadanti"ti. 4-
    "kalyanamitto dalhabhatti ca hoti"ti ettavata hi buddhasavako vutto,
katannutadihi paccekabuddhabuddhati. Idani yo tesam ariyanam adassanasilo, na ca
dassane sadhukari, so "ariyanam adassavi"ti veditabbo. So ca cakkhuna
adassavi, nanena adassaviti duvidho. Tesu nanena adassavi idha adhippeto.
Mamsacakkhuna hi dibbacakkhuna va ariya ditthapi aditthava honti tesam cakkhunam
vannamattaggahanato na ariyabhavagocarato sonasingaladayopi cakkhuna ariye
passanti, na ca te 5- ariyanam dassavino.
@Footnote: 1 sam. maha. 19/1098/380        2 cha.Ma. buddhasavakapi
@3 cha.Ma.,i. sakkacca   4 khu.ja. 27/2466/541 (sya)  5 cha.Ma. na cete
    Tatridam vatthu:- cittalapabbatavasino kira khinasavattherassa upatthako
vuddhapabbajito ekadivasam therena saddhim pindaya caritva therassa pattacivaram
gahetva pitthito agacchanto theram pucchi "ariya nama bhante kidisa"ti.
Thero aha "idhekacco mahallako ariyanam pattacivaram gahetva vattapativattam 1-
katva sahacarantopi neva ariye janati, evam dujjanavuso ariya"ti. Evam
vuttepi so neva annasi. Tasma na cakkhuna dassanam, nanena dassanameva
dassanam. Yathaha:- "kim te vakkali imina putikayena ditthena, yo kho vakkali
dhammam passati, so mam passati. Yo mam passati, so dhammam passati"ti. 2- Tasma
cakkhuna passantopi nanena ariyehi dittham aniccadilakkhanam apassanto,
ariyadhigatanca dhammam anadhigacchanto ariyakaradhammanam ariyabhavassa ca aditthatta
"ariyanam adassavi"ti veditabbo.
    Ariyadhammassa akovidoti satipatthanadibhede ariyadhamme akusalo. Ariyadhamme
avinitoti ettha pana:-
           duvidho vinayo nama        ekamekettha pancadha
           abhavato tassa ayam        avinitoti vuccati.
    Ayam hi samvaravinayo pahanavinayoti duvidho vinayo. Ettha ca duvidhepi
vinaye ekameko vinayo pancadha bhijjati. Samvaravinayopi hi silasamvaro satisamvaro
nanasamvaro khantisamvaro viriyasamvaroti pancavidho. Pahanavinayopi tadangappahanam
vikkhambhanappahanam samucchedappahanam patippassaddhippahanam nissaranappahananti
pancavidho.
@Footnote: 1 Ma. vattapatipattim           2 sam.kha. 17/87/96
    Tattha "imina patimokkhasamvarena upeto hoti samupeto"ti 1- ayam silasamvaro.
"rakkhati cakkhundriyam, cakkhundriye samvaram apajjati"ti 2- ayam satisamvaro.
           "yani sotani lokasmim    sati tesam nivaranam
            sotanam samvaram brumi      pannayete pithiyyare"ti 3-
ayam nanasamvaro. "khamo hoti sitassa unhassa"ti 4- ayam khantisamvaro. "uppannam
kamavitakkam nadhivaseti"ti 5- ayam viriyasamvaro. Sabbopicayam samvaro yathasakam
samvaritabbanam vinetabbananca kayaduccaritadinam samvaranato "samvaro "vinayanato
"vinayo"ti vuccati. Evam tava samvaravinayo pancadha bhijjatiti veditabbo.
    Tatha yam namarupaparicchedadisu vipassanananesu patipakkhabhavato dipalokeneva
tamassa, tena tena vipassanananena tassa tassa anatthassa 6- pahanam. Seyyathidam?
namarupavavatthanena sakkayaditthiya, paccayapariggahena ahetuvisamahetuditthinam,
tasseva aparabhagena kankhavitaranena kathamkathibhavassa, kalapasammasanena "aham
mama"ti gahassa, maggamaggavavatthanena amagge maggasannaya, ubhayadassanena
ucchedaditthiya, vayadassanena sassataditthiya, bhayadassanena sabhaye abhayasannaya,
adinavadassanena assadasannaya, nibbidanupassanaya 7- abhiratisannaya,
muccitukamyatananena amuccitukamataya. Upekkhananena anupekkhaya, anulomena
dhammatthitiyam nibbane ca patilomabhavassa, gotrabhuna sankharanimittaggahassa
pahanam, etam tadangappahanam nama.
@Footnote: 1 abhi.vi. 35/511/296, an.tika. 20/16/108
@2 di.Si. 9/213/70, Ma.mu. 12/295/258, sam.sala. 18/317/220 (sya)
@3 cha.Ma. pidhiyare, khu.su. 25/1042/532, khu.cula. 30/75/16 (sya)
@4 Ma.mu. 12/24/13, an.catukka. 21/114/134, an.chakka. 22/329/437 (sya)
@5 Ma.mu. 12/26/15, an.catukka. 21/118/133, an.dasaka. 24/60/88
@6 Si. angassa         7 Ma.,ka. nibbidanupassanena
    Yam pana upacarappanabhedena samadhina pavattibhavanivaranato ghatappahareneva
udakapitthe sevalassa, tesam tesam nivaranadidhammanam pahanam, etam vikkhambhanappahanam
nama. Yam catunnam ariyamagganam bhavitatta tamtammaggatova attano santane
"ditthigatanam pahanaya"tiadina 1- nayena vuttassa samudayapakkhikassa kilesaganassa
accantaappavattibhavena 2- pahanam, idam samucchedappahanam nama. Yam pana phalakkhane
patippassaddhattam kilesanam, etam patippassaddhippahanam nama.
    Yam sabbasankhatanissatatta pahinasabbasankhatam nibbanam, etam nissaranappahanam
nama. Sabbampi cetam pahanam yasma cagatthena pahanam, vinayanatthena vinayo,
tasma "pahanavinayo"ti vuccati. Tamtampahanavato 3- va tassa tassa vinayassa
sambhavatopetam "pahanavinayo"ti vuccati. Evam pahanavinayopi pancadha bhijjatiti
veditabbo.
    Evamayam sankhepato duvidho, bhedato ca dasavidho vinayo bhinnasamvaratta
pahatabbassa ca appahinatta yasma etassa assutavato puthujjanassa natthi,
tasma abhavato tassa ayam "avinito"ti vuccatiti. Esa nayo sappurisanam
adassavi sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinitoti etthapi.
Ninnanakaranam hi etam atthato. Yathaha:-
               "yeva te ariya, teva te sappurisa. Yeva te sappurisa,
           teva te ariya. Yo eva so ariyanam dhammo, so eva so
           sappurisanam dhammo. Yo eva so sappurisanam dhammo, so eva
           so ariyanam dhammo. Yeva te ariyavinaya, teva te sappurisavinaya.
@Footnote: 1 abhi. san. 34/277/84, abhi. vi. 35/628/322
@2 Si. accantam appavattabhavena        3 Si. tamtampahanam gato
           Yeva te sappurisavinaya, teva te ariyavinaya. Ariyeti va
           sappuriseti va, ariyadhammeti va sappurisadhammeti va, ariyavinayeti
           va sappurisaviyanayeti va esese eke ekatthe same samabhage
           tajjate tanneva"ti.
    Rupam attato samanupassatiti idhekacco rupam attato samanupassati, "yam
rupam, so aham, yo aham, tam rupan"ti rupanca attanca advayam samanupassati.
Seyyathapi nama telappadipassa jhayato ya acci, so vanno. Yo vanno,
sa acciti accinca vannanca advayam samanupassati, evameva idhekacco rupam
attato samanupassati .pe. Advayam samanupassatiti evam rupam "atta"ti
ditthipassanaya passati. Rupavantam va  attananti arupam "atta"ti gahetva
chayavantam rukkham viya tam rupavantam samanupassati. Attani va rupanti arupameva
"atta"ti gahetva pupphasmim gandham viya attani rupam samanupassati. Rupasmim va
attananti arupameva "atta"ti gahetva karandake 1- manim viya tam attanam rupasmim
samanupassati. Pariyutthatthayiti pariyutthatthanakarena 2- abhibhavanakarena thito,
"aham rupam, mama rupan"ti evam tanhaditthihi gilitva parinitthapetva ganhanako
nama hotiti attho. Tassa tam rupanti tassa tam evam gahitam rupam. Vedanadisupi
eseva nayo.
    Tattha "rupam attato samanupassati"ti suddharupameva attati kathitam. "rupavantam
va attanam, attani va rupam, rupasmim va attanam, vedanam attato .pe.
Sannam, sankhare, vinnanam attato samanupassati"ti imesu sattasu thanesu
arupam attati kathitam. Vedanavantam va attanam, attani va vedanam, vedanaya
@Footnote: 1 Ma., ka. karandaya      2 Si. pariyutthatthena, ka. pariyutthanena
Va attanan"ti evam catusu khandhesu tinnam tinnam vasena dvadasasu thanesu
ruparupamissako atta kathito. Tattha "rupam attato samanupassati, vedanam, sannam,
sankhare, vinnanam attato samanupassati"ti imesu pancasu thanesu ucchedaditthi
kathita, avasesesu sassataditthiti evamettha pannarasa bhavaditthiyo panca vibhavaditthiyo
honti, ta sabbapi maggavarana, na saggavarana, pathamamaggavajjhati veditabba.
    Evam kho gahapati aturakayo ceva hoti aturacitto cati kayo nama
buddhanampi aturoyeva. Cittam pana ragadosamohanugatam aturam nama. Tam idha
dassitam. No ca aturacittoti idha nikkilesataya cittassa anaturabhavo dassito.
Iti imasmim sutte lokiyamahajano aturakayo ceva aturacitto cati dassito,
khinasava aturakaya anaturacitta, satta sekkha neva aturacitta, na
anaturacittati veditabba. Bhajamana pana anaturacittatamyeva 1- bhajantiti. Pathamam.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 12 page 273-281. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=6017&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=6017&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=16&i=1              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=16&A=1              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=16&A=1              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=16&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 16 http://84000.org/tipitaka/read/?index_16

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]