ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 13 : PALI ROMAN Sam.A. (sarattha.3)

                         19. 4. Asivisavagga
                       1. Asivisopamasuttavannana
     [238] Asivisavaggassa pathame "bhikkhu amantesi"ti ekacarikadvicarikaticarika-
catucarikapancacarike sabhagavuttino karake yuttapayutte sabbepi
dukkhalakkhanakammatthanike parivaretva nisinne yogavacare bhikkhu amantesi. Idam hi
suttam puggalajjhasayena vuttam. Puggalesupi ugghatitannunam 2- disavasikanam
dukkhalakkhanakammatthanikanam upatthanavelayam agantva sattharam parivaretva
nisinnanam vasena vuttam. Evam santepi ugghatitannuadinam catunnampi puggalanam
paccayabhutamevetam. Ugghatitannu puggalo hi imassa suttassa matikanikkhepeneva
arahattam papunissati, vipancitannu matikaya vittharabhajanena, neyyapuggalo
imameva suttam sajjhayanto paripucchanto yonisomanasikaronto kalyanamitte
sevanto bhajanto payirupasanto arahattam papunissati, padaparamassetam suttam
anagate vasana bhavissatiti evam sabbesampi upakarabhavam natva bhagava sinerum
ukkhipanto viya akasam vittharento viya cakkavalapabbatam kampento viya ca
mahantena ussahena seyyathapi bhikkhaveti imam asivisopamasuttam arabhi.
     Tattha cattaro asivisati katthamukho putimukho aggimukho satthamukhoti
ime cattaro. Tesu katthamukhena datthassa sakalasariram sukkhakattham viya
@Footnote: 1 cha.Ma. ajjhasayavasena             2 cha.Ma. vipancitannu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page62.

Thaddham hoti, sandhipabbesu adhimattam ayasulasamappitam viya titthati. Putimukhena datthassa pakkaputipanasam viya vipubbakabhavam apajjitva paggharati, cangavare pakkhittaudakam viya hoti. Aggimukhena datthassa sakalasariram jhayitva bhasmamutthi viya bhassamutthi 1- viya ca vippakiriyati. Satthamukhena datthassa sakalasariram chijjati, asanipatatthanam viya mahanikhadanena khatasandhimukham viya ca hoti. Evam visavasena vibhatta cattaro asivisa. Visavegavikarena panete solasa honti. Katthamukho hi datthaviso ditthaviso phutthaviso vatavisoti catubbidho hoti. Tena hi datthampi phutthampi tassa vatena 2- pahatampi sariram vuttappakarena thaddham hoti. Sesesupi eseva nayoti. Evam visavegavikaravasena solasa honti. Puna puggalapannattivasena catusaghoraviso no agataviso, agatavisotthi honti. Katham? katthamukhesu tava datthaviso ca agataviso no ghoraviso, ceva ghoraviso ca, nevagataviso na ghoravisoti catubbidho hoti. Tattha yassa visam sampajjalitatinnukaya aggi viya sigham abhiruhitva akkhini gahetva khandham gahetva sisam gahetva thitanti vattabbatam apajjati manisappadinam visam viya, mantam pana parivattetva kannavatam datva dandakena pahatamatte otaritva datthatthaneyeva titthati, ayam agataviso no ghoraviso nama. Yassa pana visam sanikam abhiruhati, arulharulhatthane 3- pana ayam sitaudakam viya hoti udakasappadinam visam viya, dvadasavassaccayenapi kannapitthikhandhapitthikadisu gandapilakadivasena pannayati, mantaparivattanadisu ca kayiramanasu sigham na otarati, ayam ghoraviso no agataviso nama. Yassa pana visam sigham abhiruhati, na sigham otarati anelakasappadinam visam viya, ayam agataviso ca @Footnote: 1 cha.Ma. thusamutthi 2 Ma. nasavatena @3 ka. arulhatthane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page63.

Ghoraviso ca. Yassa pana visam mandam hoti, otariyamanampi sukheneva otarati nilasappadhammanisappadinam visam viya, ayam neva agataviso na ghoraviso nama. Imina upayena katthamukhe datthavisadayo putimukhadisu ca datthavisadayo veditabbati. Evam puggalapannattivasena catusatthi. Tesu "andaja naga"tiadina. 1- Yonivasena ekekam catudha vibhajitva chapannasadhikani dve satani honti. Te jalajathalajatidvigunita dvadasadhikani pancasatani honti, te kamarupaakamarupanam vasena dvigunita catuvisadhikasahassasankha honti. Puna gatamaggassa patilomato sankhipamana katthamukhadivasena cattarova hontiti. Te sandhaya bhagava "seyyathapi bhikkhave cattaro asivisa"ti aha. Kulavasena hi ete gahita. Tattha asivisati 2- asittavisatipi asivisa, asitavisatipi asivisa, asisadisavisatipi asivisa. Asittavisati sakalakaye asincitva viya thapitavisa, parassa ca attano sarire asincanavisati attho. Asitavisati yam yam etehi asitam hoti paribhuttam, tam tam visameva sampajjati, tasma asitam visam hoti etesanti asivisa. Asisadisavisati asi viya tikhinam paramammacchedanasamattham visam etesanti asivisati evamettha vacanattho veditabbo. Uggatejati uggatateja balavateja. Ghoravisati dunnimmaddanavisa. 3- Evam vadeyyunti patijaggapanattham evam vadeyyum. Rajano hi asivise gahapetva "tatharupe core va etehi damsapetva maressama, nagaruparodhakale parasenaya va tam khipissama, parabalam nimmaddetum asakkonta subhojanam bhunjitva varasayanam aruyha etehi attanam damsapetva sattunam vasam anagacchanta @Footnote: 1 sam. kha. 17/342/204 2 Ma. asivisati @3 Ma. dunnimmathanavisa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page64.

Attano ruciya marissama"ti asivise jaggapenti. Te yam cora sahasava maretum na icchanti, "evamete digharattam dukkhappatto hutva marissanti"ti icchanta tam purisam evam vadanti ime tehambho purisa cattaro asivisati. Tattha kalena kalanti kale kale. Pavesetabbati 1- nipajjapetabba. Annataro va annataro vati katthamukhadisu yo koci. Yam te ambho purisa karaniyam, tam karohiti idam atthacarakassa vacanam veditabbam. Tassa kira purisassa evam asivise patipadetva "ayam vo upatthako"ti catusu pelasu 2- thapitanam asivisanam arocenti. Atheko nikkhamitva agamma tassa purisassa dakkhinapadanusarena abhiruhitva dakkhinahattham manibandhato patthaya vethetva dakkhinakannasotamule phanam katva susuti karonto nipajji. Aparo vamapadanusarena abhiruhitva tatheva vamahattham vethetva vamakannasotamule phanam katva susuti karonto nipajji, tatiyo nikkhamitva abhimukham abhiruhitva kucchim vethetva galavatakamule phanam katva susuti karonto nipajji, catuttho pitthibhagena abhiruhitva givam vethetva uparimuddhani phanam thapetva susuti karonto nipajji. Evam catusu asivisesu sariratthakesuyeva jatesu eko tassa purisassa atthacarakapuriso tam disva "kinte bho purisa laddhan"ti pucchi, tato tena "ime me bho hatthesu hatthakatakam viya bahasu keyuram viya kucchimhi kucchivethanasatako viya kannesu kannaculika viya gale muttavaliyo viya sise sisapasadhanam viya keci alankaravisesa ranna "dinna"ti vutte so aha "bho andhabala, ma evam mannittha' ranna me tutthenetam pasadhanam dinnan'ti. Tvam ranno agucari coro, ime ca cattaro asivisa durupatthaha duppatijaggiya, @Footnote: 1 cha. samvesetabbati 2 Ma. thanesu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page65.

Ekasmim utthatukame eko nahayitukamo hoti, ekasmim nahayitukame eko bhunjitukamo, ekasmim bhunjitukame eko nipajjitukamo. Tesu yasseva iccha na purati, so tattheva damsetva mareti"ti. Atthi pana bho evam sante koci sotthimaggoti. Ama, rajapurisanam vikkhittabhavam natva palayanam sotthibhavoti vatva "yam te karaniyam, tam karohi"ti vadeyya. Tam sutva itaro catunnam asivisanam pamadakkhanam rajapurisehi ca pavivittam disva vamahatthena dakkhinahattham vethetva dakkhinakannaculikaya phanam thapetva sayitasivisassa sariram parimajjanto viya sanikam tam apanetva etenevupayena sesepi apanetva tesam bhito palayeyya. Atha nam te asivisa "ayam amhakam ranna upatthako dinno"ti anubandhamana agaccheyyum. Idam sandhaya athakho so bhikkhave puriso bhito catunnam asivisanam .pe. Palayethati vuttam. Tasmim pana purise evam agatamaggam oloketva oloketva palayante raja "palato so puriso"ti sutva "ko nu kho tam anubandhitva ghatetum sakkhissati"ti vicinanto tasseva paccatthike panca jane labhitva "gacchatha nam anubandhitva ghatetha"ti peseyya. Athassa atthacara purisa tam pavattim natva aroceyyum. So bhiyyoso mattaya bhito palayetha. Imamattham sandhaya tamenam evam vadeyyuntiadi vuttam. Chattho antaracaro vadhakoti "pathamam asivisehi anubaddho ito cito ca te vancento palayi, idani pancahi paccatthikehi anubaddho sutthutaram palayati, na sakka so evam gahetum, upalalanaya pana sakka, tasma daharakalato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page66.

Patthaya ekato khayitva ca pivitva ca sambandham 1- antaracaram vadhakamassa pesetha"ti amaccehi vutte na ranna pariyesitva pesito antaracaro vadhako. So passeyya sunnam gamanti nivattitva olokento padam ghayitva ghayitva vegenagacchante cattaro asivise panca vadhake paccatthike chatthanca antaracaram vadhakam "nivatta bho, ma palayi, puttadarena saddhim kame paribhunjanto sukham vasissasi"ti vatva agacchantam disva bhiyyoso mattaya yena va tena va palayanto paccantaratthe abhimukhagatam ekam cha kutikam sunnam gamam passeyya. Rittakamyeva paviseyyati dhanadhannamancapithadihi virahitatta rittakanneva paviseyya. Tucchakam sunnakanti etasseva vevacanam. Parimaseyyati "sace paniyam bhavissati, pivissami, sace bhattam bhavissati, bhunjissami"ti bhajanam vivaritva 2- hattham anto pavesetva parimaseyya. Tamenam evam vadeyyunti channam gharanam ekagharepi kinci alabhitva gamamajjhe eko sandacchayo 3- rukkho atthi, tattha vankaphalakam atthatam disva "idha tava nisidissami"ti gantava tattha nisinnam mandamandena vatena vijiyamanam tattakamattampi sukham santato assadayamanam 4- tamenam purisam kecideva atthacaraka bahi pavattim natva agata evam vadeyyum. Idanimbho purisati idani ambho purisa. Cora gamaghatakati "yadevettha labhissama, tam ganhissama va ghatessama va"ti agata cha gamaghatakacoRa. Udakannavanti gambhiram puthulam udakam. Gambhirampi hi aputhulam puthulam va agambhiram, na annavoti vuccati, yampana gambhiranca puthulanca, tassevetam namam. Sasankam sappatibhayanti catunnam asivisanam pancannam vadhakanam chatthassa antaracarassa @Footnote: 1 cha.Ma. santhavam 2 Si.,Ma.,ka. asaya vicaritva @3 Ma.,ka. santacchayo 4 Si.,ka. anussarayamanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page67.

Channanca gamaghatakacoranam vasena sasankam sappatibhayam. Khemam appatibhayanti tesamyeva asivisadinam abhavena khemanca nibbhayanca vicitrauyyanavaram bahvannapanam devanagarasadisam. Natthassa 1- nava santaraniti "imaya navaya orimatirato paratiram gamissanti"ti evam thapita ca santarani nava na bhaveyya. Uttarasetu vati rukkhasetujanghasetusakatasetunam annataro uttarasetu va na bhaveyya. Titthati brahmanoti na kho esa brahmano. Kasma nam brahmanoti aha? ettakanam paccatthikanam bahitatta, desanam va vinivattento ekam khinasavabrahmanam dassetumpi evamaha. Tasmim pana evam uttinne cattaro asivisa "na laddhovatasi amhehi, ajja te murumuraya 2- jivitam khaditva chaddeyyama. "panca paccatthika "na laddhovatasi amhehi, ajja te parivaretva angamangani chinditva ranno santikam gata satam va sahassam va labheyyama. "../../bdpicture/chattho antaracaro "na laddhovatasi maya, ajja te phalikavannena asina sisam chinditva senapatitthanam labhitva sampattim anubhaveyyam. "../../bdpicture/cha cora "na laddhovatasi amhehi, ajja te vividhani kammakaranani karetva bahudhanam aharapessama"ti cintetva udakannavam otaritum asakkonta ranno anaya kopitatta parato gantumpi avisahanta tattheva susitva mareyyum. Upama kho myayanti ettha evam adito patthaya opammasamsandanam veditabbam:- raja viya hi kammam datthabbam, rajaparadhikapuriso viya vattanissito puthujjano, cattaro asivisa viya cattari mahabhutani, ranno tassa cattaro asivise paticchapitakalo viya kammuna puthujjanassa patisandhikkhaneyeva catunnam @Footnote: 1 cha.Ma. na cassa 2 Ma. muramuraya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page68.

Mahabhutanam dinnakalo, "imesam asivisanam pamadakkhane rajapurisananca vivittakkhane nikkhamitva yam te ambho purisa karaniyam, tam karohi"ti vacanena "palayassu"ti vuttakalo viya satthara imassa bhikkhuno mahabhutakammatthanam kathetva "imesu catusu mahabhutesu nibbinda virajja, 1- evam vattato parimuncissasi"ti kathitakalo, tassa purisassa atthacarakavacanam sutva catunnam asivisanam pamadakkhane rajapurisananca vivittakkhane nikkhamitva yena va tena va palayanam viya imassa bhikkhuno satthu santike kammatthanam labhitva mahabhutasivisehi parimuccanatthaya nanapalayanena palayanam. Idani catunnetam mahabhutanam adhivacanam pathavidhatuya apodhatuyatiadisu catumahabhutakatha ca pancuppadanakkhandhakatha ca ayatanakatha ca visuddhimagge vittharitanayeneva veditabba. Ettha ca katthamukhaasiviso viya pathavidhatu datthabba, putimukhaaggimukhasatthamukha viya sesadhatuyo. Yatheva hi katthamukhena datthassa sakalakayo thaddho hoti, evam pathavidhatupakopenapi. Yatha ca putimukhadihi datthassa paggharati ceva jhayati ca chijjati ca, evam apodhatutejodhatuvayodhatupakopenapiti. Tenahu atthakathacariya:- "patthaddho bhavati kayo dattho katthamukhena va pathavidhatupakopena hoti katthamukheva so. Putiko bhavati kayo dattho putimukhena va apodhatupakopena hoti putimukheva so. Santatto bhavati kayo dattho aggimukhena va tejodhatupakopena hoti aggimukheva so. @Footnote: 1 Si.,ka. nibbindam virajjam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page69.

Sanchinno bhavati kayo dattho satthamukhena va vayodhatupakopena hoti satthamukhe so"ti. Evam tavettha visesato sadisabhavo 1- veditabbo. Avisesato pana asayato visavegavikarato anatthagahanato durupatthanato durasadato akatannutato avisesakarito anantadosupaddavatoti imehi karanehi etesam asivisasadisata veditabba. Tattha asayatoti asivisanam hi vammiko asayo, tattheva te vasanti. Mahabhutanampi kayavammiko asayo. Asivisananca rukkhasusiratinapannagahanasankaratthananipi asayo. Etesupi hi te vasanti. Mahabhutanampi kayasusiram kayagahanam kayasankaratthanam asayoti. Evam tava asayato sadisata veditabba. Visavegavikaratoti asivisa hi kulavasena katthamukhadibhedato cattaro. Tattha ekeko visavikarato vibhajjamano datthavisadivasena catubbidho hoti. Mahabhutanipi paccattalakkhanavasena pathaviadibhedato cattari. Ettha ekekam kammasamutthanadivasena catubbidham hoti. Evam visavegavikarato sadisata veditabba. Anatthaggahanatoti asivise ganhanta panca anatthe ganhanti:- duggandham ganhanti, asucim ganhanti, byadhim ganhanti, visam ganhanti, maranam ganhanti. Mahabhutanipi ganhanta panca anatthe ganhanti:- duggandham ganhanti, asucim ganhanti, byadhim ganhanti, jaram ganhanti, maranam ganhanti. Tenahu porana:- "ye keci sappam ganhanti milhalittam mahavisam panca ganhantyanatthani loke sappabhinandino. @Footnote: 1 Si.,ka. sarirasambhavo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page70.

Duggandham asucim byadhim visam maranapancamam anattha honti pancete milhalitte bhujangame. Evamevam akusala andhabalaputhujjana panca ganhantyanatthani bhave jatabhinandino. Duggandham asucim byadhim jaram maranapancamam anattha honti pancete milhalitteva pannage"ti. 1- Evam anatthagahanato sadisata veditabba. Durupatthanatoti te asivisa durupatthana, ekasmim upatthatukame eko nahayitukamo hoti, tasmim nahayitukame aparo bhunjitukamo, tasmim bhunjitukame anno nipajjitukamo hoti. Tesu yassa kayasseva ajjhasayo na purati, so tattheva damsitva mareti. Imehi asivisehi pana bhutaneva durupatthanatarani. Pathavidhatuya hi bhesajje kayiramane apodhatu kuppati, tassa 2- bhesajjam karontassa tejodhatuti evam ekissa bhesajje kayiramane apara kuppantiti evam durupatthanato sadisata veditabba. Durasadatoti durasada hi asivisa, gehassa purimabhage asivisam disva pacchimabhagena palayanti, pacchimabhage disva purimabhagena, gehamajjhe disva gabbham pavisanti, gabbhe disva mancapitham abhiruhanti. Mahabhutani tatopi durasadatarani. Tatharupena hi kuttharogena phutthassa kannanasadini chinditva patanti, sariram samphutati, 3- nilamakkhika parivarenti, sariragandho duratova ubbahati, 4- tam purisam akkosamanampi paridevamanampi neva rosavasena 5- na karunnena upasankamitum sakkonti, nasikam pidahitva khelam patenta duratova @Footnote: 1 Si. milhalitte bhavantareti 2 cha.Ma. tasseva 3 Ma.,ka. samphunati @4 Ma. ubbhahati 5 Ma. rogavasena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page71.

Nam vivajjenti. Evam annesampi bhagandarakucchirogavatarogadinam bibhacchajegucchabhavakarananca roganam vasena ayamevattho vibhavetabboti. Evam durasadato sadisata veditabba. Akatannutatoti asivisa hi akatannuno honti, nhapiyamanapi bhojiyamanapi gandhamaladihi pujiyamanapi pelayam pakkhipitva parihariyamanapi otarameva gavesanti. Yattha otaram labhanti, tattheva nam damsitva marenti. Asivisehi mahabhutaneva akatannutarani. Etesam hi katam nama 1- natthi, sitena va unhena va nimmalena jalena nhapiyamananipi gandhamaladihi sakkariyamananipi muduvatthamudusayanamuduasanadihi parihariyamananipi varabhojanam bhojiyamananipi varapanam payapiyamananipi otarameva gavesanti. Yattha otaram labhanti, tattheva kuppitva anayabyasanam papentiti. Evam akatannutato sadisata veditabba. Avisesakaritoti asivisa hi "ayam khattiyo va brahmano va vesso va suddo va gahattho va pabbajito va"ti visesam na karonti, sampattasampattameva damsitva marenti. Mahabhutanipi "ayam khattiyo va brahmano va vesso va suddo va gahattho va pabbajito va devo va manusso va maro va brahma va nigguno va saguno va"ti visesam na karonti. Yadi hi nesam "ayam gunava"ti lajja uppajjeyya, sadevake loke aggapuggale tathagate lajjam uppadeyyum. Athapi nesam "ayam mahapanno ayam mahiddhiko ayam dhutavado ca"tiadina nayena lajja uppajjeyya, dhammasenapatisariputtattheradisu lajjam uppadeyyum. Athapi nesam "ayam nigguno daruno thaddho"ti bhayam uppajjeyya, sadevake loke niggunadarunathaddhanam 2- aggassa devadattassa channam @Footnote: 1 Ma. manapam 2 cha.Ma. niggunathaddhadarunanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page72.

Va sattharanam bhayeyyum, na ca lajjanti na ca bhayanti, kuppitva yankinci anayabyasanam apadentiyeva. Evam avisesakarito sadisata veditabba. Anantadosupaddavatoti asivise nissaya uppajjanakanam hi dosupaddavanam pamanam natthi. Tathahete damsitva kanampi karonti khujjampi pithasappimpi ekapakkhalampiti evam aparimanam vippakaram dassenti bhutanipi kuppitani kanadibhavesu na kinci vippakaram na karonti, appamano etesam dosupaddavoti. Evam anantadosupaddavato sadisata veditabba. Idanettha catumahabhutavasena yava arahatta kammatthanam kathetabbam siya, tam visuddhimagge catudhatuvavatthananiddese kathitameva. Panca vadhaka paccatthikati kho bhikkhave pancannetam upadanakkhandhanam adhivacananti ettha dvihi akarehi khandhanam vadhakapaccatthikasadisata veditabba. Khandha hi annamannanca vadhenti, tesu ca santesu vadho nama pannayati. Katham? rupam tava rupampi vadheti arupampi, tatha arupam arupampi vadheti rupampi. Katham? ayam hi pathavidhatu bhijjamana itara tisso dhatuyo gahetvava Bhijjati, apodhatuadisupi eseva nayo, evam tava rupam rupameva vadheti. Rupakkhandho pana bhijjamano cattaro arupakkhandhe gahetvava bhijjati, evam rupam arupampi vadheti. Vedanakkhandhopi bhijjamano sannasankharavinnanakkhandhe gahetvava bhijjati. Sannakkhandhadisupi eseva nayo. Evam arupam arupameva vadheti. Cutikkhane pana cattaro arupakkhandha bhijjamana vatthurupampi gahetvava bhijjanti, evam arupam rupampi vadheti. Evam tava annamannam vadhentiti vadhaka. Yattha pana khandha atthi, tattheva 1- chedanabhedanavadhabandhanadayo honti, na annatthati. Evam khandhesu sati 2- vadho pannayatitipi vadhaka. @Footnote: 1 cha.Ma. tattha 2 cha.Ma. evam khandhesu santesu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page73.

Idani pancakkhandhe ruparupavasena dve kotthase katva rupavasena va namavasena va rupapariggaham adim katva yava arahattam 1- kammatthanam kathetabbam siya, tampi visuddhimagge kathitameva. Chattho antaracaro vadhako ukkhittasikoti kho bhikkhave nandiragassetam adhivacananti ettha dvihakarehi nandiragassa ukkhittasikavadhakasadisata veditabba pannasirapatanato ca yonisampatipadanato ca. Katham? cakkhudvarasmim hi ittharammane apathagate tam arammanam nissaya lobho uppajjati, ettavata pannasisam patitam nama hoti, sotadvaradisupi eseva nayo. Evam tava pannasirapatanato sadisata veditabba. Nandirago panesa andajadibheda catasso yoniyo upaneti. Tassa yoniupagamanamulakani pancavisati mahabhayani dvattimsa kammakaranani ca agataneva hontiti evam yonisampatipadanatopissa ukkhittasikavadhakasadisata veditabba. Iti nandiragavasenapi ekassa bhikkhuno kammatthanam kathitameva hoti. Katham? ayam hi nandirago sankharakkhandho, tam sankharakkhandhoti vavatthapetva Tamsampayutta vedana vedanakkhandho, sanna sannakkhandho, cittam vinnanakkhandho, tesam vattharammanam rupakkhandhoti evam pancakkhandhe vavatthapeti. Idani te pancakkhandhe namarupavasena vavatthapetva tesam paccayapariyesanato patthaya vipassanam vaddhetva anupubbena eko arahattam papunatiti evam nandiragavasena kammatthanam kathitam hoti. Channam ajjhattikayatananam sunnagamena sadisata paliyamyeva agata. Ayam panettha kammatthananayo:- yatha ca te cha cora chakutikam sunnagamam pavisitva @Footnote: 1 cha.Ma. arahatta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page74.

Aparaparam vicaranta kinci alabhitva gamena anatthika honti, evameva 1- bhikkhu chasu ajjhattikayatanesu abhinivisitva vicinanto "ahan"ti va "maman"ti va gahetabbam kinci adisva tehi anatthiko hoti. So "vipassanam patthapessami"ti upadarupakammatthanavasena cakkhupasadadayo pariggahetva "ayam rupakkhandho"ti vavatthapeti, manayatanam "arupakkhandho"ti. Iti sabbani cetani 2- namanceva rupancati namarupavasena vavatthapetva tesam paccayam pariyesitva vipassanam vaddhetva sankhare sammasanto anupubbena arahatte patitthati. Idam ekassa bhikkhuno yava arahatta kammatthanam kathitam hoti. Idani bahiranam gamaghatakacorehi sadisatam dassento cora gamaghatakati khotiadimaha. Tattha manapamanapesuti karanatthe bhummam, manapamanapehiti attho. Tattha coresu gamam hanantesu panca kiccani vattanti:- cora tava gamam parivaretva thita aggim datva katakatasaddam 3- utthapenti, tato manussa hatthasaram gahetva bahi nikkhamanti, tato tehipi 4- saddhim bhandakassa karana hatthaparamasam karonti, keci panettha paharam papunanti, keci paharatthane patanti, avasese pana arogajane bandhitva attano vasanatthanam netva rajjubandhanadihi bandhitva dasaparibhogena paribhunjanti. Tattha gamaghatakacoranam gamam parivaretva aggidanam viya chasu dvaresu arammane apathagate kilesaparilahuppatti veditabba, hatthasaram adaya bahi nikkhamanam viya tamkhane kusaladhammam pahaya akusalasamangino, 5- bhandakassa karana hatthaparamasana pajjanam viya dukkatadubbhasitapacittiyathullaccayanam apajjanakalo, paharaladdhakalo viya samghadisesam apajjanakalo, paharam laddha pana paharatthane @Footnote: 1 cha.Ma. evamevam 2 cha.Ma. sabbanipetani 3 ka. thita kalahasaddam @4 cha.Ma. tehi 5 cha.Ma. akusalasamangita

--------------------------------------------------------------------------------------------- page75.

Patitakalo viya parajikam apajjitva assamanakalo, avasesajanassa bandhitva vasanatthanam netva dasaparibhogena paribhunjanakalo viya tameva arammanam nissaya sabbesam passantanamyeva culasilamajjhimasilamahasilani bhinditva sikkham paccakkhaya gihibhavam apajjanakalo. Tatrassa puttadaram posentassa sanditthiko dukkhakkhandho veditabbo, kalam katva apaye nibbattassa samparayiko. Imanipi bahirayatanani ekassa bhikkhuno kammatthanavaseneva kathitani. Ettha hi rupadini cattari upadarupani, photthabbayatanam, tisso dhatuyo, dhammayatane apodhatuya saddhim ta catassoti imani cattari bhutani, tesam paricchedavasena akasadhatu, lahutadivasena lahutadayoti evamidam sabbampi bhutupadayarupam rupakkhandho, tadarammana vedanadayo cattaro arupakkhandha. Tattha "rupakkhandho rupam, cattaro arupino khandha naman"ti namarupam vavatthapetva purimanayeneva patipajjantassa yava arahatta kammatthanam kathitam hoti. Oghananti ettha duruttaranattho oghattho. Ete hi "silasamvaram puretva arahattam papunissami"ti ajjhasayam samutthapetva kalyanamitte nissaya samma vayamantena taritabba, yena va tena va duruttaRa. 1- Imina duruttaranatthena oghati vuccanti. Tepi ekassa bhikkhuno kammatthanavasena kathita. Cattaropi hi eko eko sankharakkhandho vati. Tesam nandirage vuttanayeneva yojetva vittharetabbam. Sakkayassetam adhivacananti sakkayopi hi asivisadihi udakannavassa orimatiram viya catumahabhutadihi sasankasappatibhayo, sopi ekassa bhikkhuno kammatthanavaseneva kathito. Sakkayo hi tebhumika pancakkhandha, te ca samasato @Footnote: 1 Ma. yanena va rathena va atara duruttara

--------------------------------------------------------------------------------------------- page76.

Namarupamevati evamettha namarupavavatthanam adim katva yava arahatta kammatthanam vittharetabbanti. Nibbanassetam adhivacananti nibbanam hi udakannavassa parimatiram viya catumahabhutadihi khemam appatibhayam. Viriyarambhassetam adhivacananti ettha cittakiriyadassanattham hettha vuttam vayamameva viriyanti ganhitva dasseti. Tinno parangatoti taritva param gato. Tattha yatha sasankaorimatire thite na udakannavantaritukamena katipaham vasitva sanikam navam sajjetva udakakilam kilantena viya na navam abhiruhitabba. Evam karonto hi anarulhova byasanam papunati. Evameva kilesannavam turitukamena "taruno tavamhi, mahallakakale atthangikamaggakullam bandhissami"ti papanco na katabbo. Evam karonto hi mahallakakalam appatvapi vinasam papunati, patvapi katum na sakkoti. Bhaddekarattadini pana anussaritva vegeneva ayam ariyamaggakullo bandhitabbo. Yatha ca kullam bandhantassa hatthapadaparipuri icchitabba. Kunthapado hi khanjapado va patitthatum na sakkoti, phanahatthakadayo tinapannadini gahetum na sakkonti. Evamimampi ariyamaggakullam bandhantassa silapadanam ceva saddhahatthassa ca paripuri icchitabba. Na hi dussilo assaddho sasane apatitthito patipattim assaddahanto ariyamaggakullam bandhitum sakkoti. Yatha ca paripunnahatthapadopi dubbalo byadhipilito kullam bandhitum na sakkoti, thamasampannova sakkoti, evam silava saddhopi alaso kusito imam maggakullam bandhitum na sakkoti, araddhaviriyova sakkotiti imam bandhitukamena araddhaviriyena bhavitabbam. Yatha so puriso kullam bandhitva tire thatva yojanavittharam udakannavam "ayam maya paccattapurisakaram nissaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page77.

Nittharitabbo"ti manasam bandhati, evam yoginapi cankamam 1- oruyha "ajja maya catumaggavajjham kilesannavam taritva arahatte patitthatabban"ti manasam bandhitabbam. Yatha ca so puriso kullam nissaya udakannavam taranto gavutamattam gantva nivattitva olokento "ekakotthasam atikkantomhi, anne tayo sesa"ti janati, aparampi gavutamattam gantva nivattitva olokento "dve atikkantomhi, dve sesa"ti janati, aparampi gavutamattam gantva tato nivattitva olokento "tayo atikkantomhi, eko seso"ti janati, tampi atikkamma nivattitva olokento "cattaropime kotthasa atikkanta"ti janati, tanca kullam padena atikkamitva 2- sotabhimukham khipitva uttaritva tire titthati. Evam ayampi bhikkhu ariyamaggakullam nissaya kilesannavantaranto sotapattimaggena pathamamaggavajjhe kilese taritva magganantare phale thito paccavekkhanananena nivattitva olokento "catumaggavajjhanam me kilesanam eko kotthaso pahino, itare tayo sesa"ti janati, puna tatheva indriyabalabojjhangani samodhanetva sankhare sammasanto sakadagamimaggena dutiyamaggavajjhe kilese taritva magganantare phale thito paccavekkhanananena nivattitva olokento "catumaggavajjhanam me kilesanam dve kotthasa pahina, itare dve sesa"ti janati. Puna tatheva indriyabalabojjhangani samodhanetva sankhare sammasanto anagamimaggena tatiyamaggavajjhe kilese taritva magganantare phale thito paccavekkhanananena nivattitva olokento "catumaggavajjhanam me kilesanam tayo kotthasa pahina, eko seso"ti janati, puna tatheva @Footnote: 1 cha.Ma. cankama 2 cha.Ma. akkamitva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page78.

Indriyabalabojjhangani samodhanetva sankhare sammasanto arahattamaggena catutthamaggavajjhe kilese taritva magganantare phale thito paccavekkhanananena nivattitva olokento "sabbakilesa me pahina"ti janati. Yatha so puriso tam kullam sote pavahetva uttaritva thale thito nagaram pavisitva uparipasadavaragato "ettakena vatamhi anatthena mutto"ti ekaggacitto tutthamanaso nisidati, evam tasmimyeva va asane annesu va rattitthanadivatthanadisu yattha katthaci nisinno "ettakena vatamhi anatthena mutto"ti nibbanarammanam phalasamapattim appetva ekaggacitto tutthamanaso nisidati. Idam va sandhaya vuttam tinno parangato thale titthati brahmanoti kho bhikkhave arahato etam adhivacananti. Evam tavettha nanakammatthanani kathitani, samodhanetva pana sabbanipi ekameva katva dassetabbani. Ekam katva dassentenapi pancakkhandhavaseneva vinivattetabbani. Katham? ettha hi cattari mahabhutani ajjhattikani pancayatanani Bahirani pancayatanani dhammayatane pannarasasukhumarupani sakkayassa ekadesoti ayam rupakkhandho, manayatanam vinnanakkhandho dhammayatanekadeso cattaro ogha sakkayekadesoti ime cattaro arupino khandha. Tattha rupakkhandho rupam, cattaro arupino khandha namanti idam namarupam, tassa nandirago kamogho bhavogho dhammayatanekadeso sakkayekadesoti ime paccaya. Iti sappaccayam namarupam vavatthapeti nama. Sappaccayam namarupam vavatthapetva tilakkhanam aropetva vipassanam vaddhetva sankhare sammasanto arahattam papunatiti idamekassa bhikkhuno niyyanamukham. Tattha cattaro mahabhuta pancuppadanakkhandha ajjhattikabahirani ekadasayatanani dhammayatanekadeso ditthogho avijjogho sakkayekadesoti idam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page79.

Dukkhasaccam, nandirago dhammayatanekadeso kamogho bhavogho sakkayekadesoti idam samudayasaccam, parimatirasankhatam nibbanam nirodhasaccam, ariyamaggo maggasaccam. Tattha dve saccani vattam, dve vivattam, dve lokiyani, dve lokuttaraniti cattari saccani solasahakarehi satthinayasahassehi 1- vibhajitva dassetabbaniti. Desanapariyosane vipancitannu pancasata bhikkhu arahatte patitthahimsu. Suttam pana dukkhalakkhanavasena kathitam.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 13 page 61-79. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=1308&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=13&A=1308&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=18&i=309              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=18&A=4774              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=18&A=4368              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=18&A=4368              Contents of The Tipitaka Volume 18 http://84000.org/tipitaka/read/?index_18

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]