ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 13 : PALI ROMAN Sam.A. (sarattha.3)

                        2. Rathopamasuttavannana
     [239] Dutiye sukhasomanassabahuloti kayikasukhanceva cetasikasomanassanca
bahulam assati sukhasomanassabahulo. Yoni cassa araddha hotiti karanam cassa
paripunnam hoti. Asavanam khayayati idha asavakkhayoti arahattamaggo adhippeto,
tadatthayati attho. Odhastapatodoti rathamajjhe tiriyam thapitapatodo. Yenicchakanti
yena disabhagena icchati. Yadicchakanti yam yam gamanam icchati. Sareyyati peseyya.
Paccasareyyati pativinivatteyya. Arakkhayati rakkhanatthaya. Sannamayati
veganiggahanatthaya. Damayati nibbisevanatthaya. Upasamayati kilesupasamatthaya.
        Evameva khoti ettha yatha akusalassa sarathino adante sindhave
yojetva visamamaggena ratham pesentassa cakkanipi bhijjanti, akkhopi sindhavanam
ca khura, attanapi anayabyasanam papunati, na ca icchiticchitena gamanena
saretum sakkoti, evam chasu indriyesu aguttadvaro bhikkhu na icchiticchitam
samanaratim anubhavitum sakkoti. Yatha pana cheko 2- sarathi dante sindhave yojetva
same bhumibhage ratham otaretva rasmiyo gahetva sindhavanam khuresu satim
thapetva patodam adaya nibbisevane katva pesento icchiticchitena gamanena
@Footnote: 1 Ma. saddhim nayasahassehi        2 Ma. paramaccheko

--------------------------------------------------------------------------------------------- page80.

Sareti, evameva chasu indriyesu guttadvaro bhikkhu imasmim sasane icchiticchitam samanaratim anubhoti, sace aniccanupassanabhimukham nanam pesetukamo hoti, tadabhimukham nanam gacchati. Dukkhanupassanadisupi eseva nayo. Bhojane mattannuti bhojanamhi pamanannu, tattha dve pamanani patiggahanappamananca paribhogappamananca. Tattha patiggahanappamane dayakassa vaso veditabbo, deyyadhammassa vaso veditabbo, attano thamo veditabbo. 1- Evarupo hi bhikkhu sace deyyadhammo bahuko hoti, dayako appam datukamo, dayakassa vasena appam ganhati. Deyyadhammo appo, dayako bahum datukamo, deyyadhammassa vasena appam ganhati. Deyyadhammopi bahu, dayakopi bahum datukamo, attano thamam natva pamanena ganhati. So taya patiggahanamattannutaya uppannam ca labham uppadeti, uppannanca thavaram karoti dhammikatissamaharajakale sattavassiko samanero viya. Ranno kira pancahi sakatasatehi gulam aharimsu. Raja "manapo pannakaro, ayyehi vina na khadissama"ti addhateyyani sakatasatani mahaviharam pesetva sayampi bhuttapataraso agamasi. Bheriya pahataya dvadasabhikkhusahassani sannipatimsu. Raja ekamante thito aramikam pakkosapetva aha "ranno nama dane pattapurova pamanam, gahitabhajanam puretva vadehi, sace koci mattapatiggahane thito na ganhati, mayham aroceyyasi"ti. Atheko mahathero "mahabodhi mahacetiyani vandissami"ti cetiyapabbata agantva viharam pavisanto mahamandapatthane bhikkhu gulam ganhante disva pacchato agacchantam samaneram aha "natthi te gulena attho"ti. Ama bhante @Footnote: 1 cha.Ma. janitabbo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page81.

Natthiti. Samanera mayam maggakilanta, ekena kapitthaphalapattena pindakena amhakam atthoti. Samanero thalakam niharitva therassa vassaggapatipatiyam atthasi. Aramiko thalakam gahanupagam 1- puretva ukkhipi, samanero angulim calesi. Tata samanera rajakulanam dane bhajanapurameva pamanam, thalakapuram ganhahiti. Ama upasaka rajano nama mahajjhasaya honti, amhakam 2- upajjhayassa ettakeneva atthoti. Raja tassa katham sutva "kim bho samanero bhanati"ti tassa santikam agato. 3- Aramiko aha "samanerassa bhajanam khuddakam, bahum na ganhati"ti. Raja aha "anitabhajanam puretva ganhatha bhante"ti. Maharaja rajano nama mahajjhasaya honti, ukkhittabhajanam puretvava datukama, amhakam pana upajjhayassa ettakeneva atthoti. Raja cintesi "ayam sattavassikadarako, ajjapissa mukhato khiragandho na muccati, gahetva ghate 4- va kutumbhe va puretva svepi punadivasepi khadissamati na vadati, sakka buddhassa pariggahetun"ti purise anapesi "bho pasanno pasannomhi samanerassa, itaranipi addhateyyani sakatasatani anetva samghassa detha"ti. Soyeva pana raja ekadivasam tittiramamsam khaditukamo cintesi "sace aham angarapakkam tittiramamsam khaditukamomhiti annassa kathessami, samanta yojanatthane tittirasamugghatam karissanti"ti uppannampi pasam adhivasento tini samvaccharani vitinamesi. Athassa kannesu pubbo santhasi, so adhivasetum asakkonto "atthi nu kho bho amhakam koci upatthakupasako 5- silarakkhako"ti @Footnote: 1 cha.Ma. gahanamanam 2 cha.Ma. amhakam pana 3 cha.Ma. gato @4 cha.Ma. kute 5 ka. upatthakadarako

--------------------------------------------------------------------------------------------- page82.

Pucchi. Ama deva atthi, tisso nama so akhandasilam rakkhatiti. Atha nam vimamsitukamo pakkosapesi. So agantva rajanam vanditva atthasi. Tato nam aha "tvam tata tisso nama"ti. Ama devati. Tenahi gacchati. Tasmim gate ekam kukkutam aharapetva ekam purisam anapesi "gaccha tissam vadahi, imam tihi pakehi pacitva amhakam upatthapehi"ti. So gantva tatha avoca. So aha "sace bho ayam matako assa, yatha janami, tatha pacitva upatthaheyyam, panatipatam panaham karomi"ti. So agantva ranno arocesi. Raja puna "ekavaram gaccha"ti pesesi. So gantva "rajupatthanam nama bhariyam, ma evam kari, punapi silam sakka samadatum, cetanti 1- aha. Atha nam tisso avoca "bho ekasmim nama attabhave dhuvam ekam maranam, naham panatipatam karissami"ti. So punapi ranno arocesi. Raja tatiyampi pesetva asampaticchantam pakkosapetva attana pucchi. Rannopi tatheva pativacanam adasi. Atha raja purise anapesi "ayam ranno anam kopeti, gacchatessa aghatanagandikayam thapetva sisam chindatha"ti. Raho ca na nesam sannamadasi "imam santajjayamana 2- netva sisamassa aghatanagandikayam thapetva agantva mayham arocetha"ti. Te tam aghatanagandikayam nipajjapetva tamassa kukkutam hatthesu thapayimsu. So tam hadaye thapetva "aham tata mama jivitam tuyham demi, tava jivitam aham ganhami, tvam nibbhayo gaccha"ti vissajjesi. Kukkuto pakkhe papphotetva akasena gantva vattarukkhe niliyi. Tassa kukkutassa abhayadinnatthanam kukkutagiri nama jatam. @Footnote: 1 cha.Ma. pacetanti 2 Si. santajjiyamana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page83.

Raja tam pavattim sutva amaccaputtam pakkosapetva sabbabharanehi alankaritva aha "tata maya tvam etadatthameva vimamsito, mayham tittiramamsam khaditukamassa tini samvaccharani atikkantani, sakkhissasi me tikotiparisuddham katva upatthapetun"ti. "etam nama deva mayham kamman"ti nikkhamitva dvarantare thito ekam purisam patova tayo tittire gahetva pavisantam disva dve kahapane datva tittire adaya parisodhetva jirakadihi vasetva angaresu supakke pacitva ranno upatthapesi. Raja mahatale siripallanke nisinnova ekam gahetva thokam chinditva mukhe pakkhipi, tavadevassa sattarasaharanisahassani pharitva atthasi. Tasmim samaye bhikkhusamgham saritva "madiso nama pathavissaro raja tittiramamsam khaditukamo tini samvaccharani na labhi, paccamano bhikkhusamgho kuto labhissati"ti mukhe pakkhittakhandam bhumiyam chaddesi. Amaccaputto jannukehi patitva mukhena ganhi. Raja "apehi tata, janamaham tava niddosabhavam, imina nama karanena maya etam chadditan"ti kathetva "sesakam tatheva sangopetva thapehi"ti aha. Punadivase rajakulupako thero pindaya pavisi. Amaccaputto tam disva pattam gahetva rajageham pavesesi. Annataro vuddhapabbajitopi therassa pacchasamano viya hutva anubandhanto pavisi. Thero "ranna pakkosapitabhikkhu bhavissati"ti pamajji. Amaccaputtopi "therassa upatthako bhavissati"ti pamadam apajji. Tesam nisidapetva yagum adamsu. Yaguya pitaya raja tittire upanesi. Theropi ekam ganhi, itaropi ekam ganhi. Raja "anubhago atthi, anapucchitva khaditum na yuttan"ti mahatheram apucachi. Thero hattham pidahi, mahallakatthero sampaticchi. Raja anattamano hutva katabhattakiccam theram pattam adaya anugacchanto aha "bhante

--------------------------------------------------------------------------------------------- page84.

Kulageham agacchantehi uggahitavattam bhikkhum gahetva agantum vattati"ti. Thero tasmim khane annasi "na esa ranna pakkosapito"ti. Punadivase upatthakasamaneram gahetva pavisi. Raja tadapi yaguya pitaya tittire upanamesi. Thero ekam aggahesi, samanero angulim caletva majjhe chindapetva ekakotthasameva aggahesi. Raja tam kotthasam mahatherassa upanamesi. Mahathero hattham pidahi, samaneropi pidahi. Raja avidure nisiditva khandakhandam chinditva khadanto "uggahitavatte nissaya diyaddhatittire khaditum labhimha"ti aha. Tassa mamse khaditamatteyeva kannehi pubbo nikkhami. Tato mukham vikkhaletva samaneram upasankamitva "pasannosmi tata, attha te dhuvabhattani demi"ti aha. Aham maharaja upajjhayassa dammiti. Aparanipi attha demiti. Tani amhakam acariyassa dammiti. Aparanipi attha demiti. Tani samanupajjhayanam dammiti. Aparanipi attha demiti. Tani bhikkhusamghassa demiti. Aparanipi attha demiti. Samanero adhivasesi. Evam tam patiggahanamattam jananto anuppannanceva labham uppadeti, uppannanca thavaram karoti. Idam patiggahanapamanam nama. Tattha paribhogapamanam paccavekkhanapayojanam, "idamatthi yam bhojanam bhunjissami"ti pana paccavekkhitaparibhogasseva payojanatta paribhogappamanamyeva nama, tam idha adhippetam. Teneva patisankha yonisotiadimaha. Itarampi pana vattatiyeva. Sihaseyyanti ettha kamabhogiseyya petaseyya sihaseyya tathagataseyyati catasso seyya. Tattha "yebhuyyena bhikkhave kamabhogi vamena passena senti"ti 1- ayam kamabhogiseyya. Tesam hi yebhuyyena dakkhinapassena sayano nama natthi. @Footnote: 1 an.catukka. 21/246/272

--------------------------------------------------------------------------------------------- page85.

"yebhuyyena bhikkhave peta uttana senti"ti 1- ayam petaseyya. Peta hi appamamsalohitatta atthisanghatajatita ekena passena sayitum na sakkonti, uttanava sayanti. "yebhuyyena bhikkhave siho migaraja nanguttham antarasatthimhi anupakkhipitva dakkhinena passena sayati"ti 1- ayampi sihaseyya. Tejussadatta hi siho migaraja dvepi purimapade ekasmim, pacchimapade ekasmim thane thapetva nanguttham antarasatthimhi pakkhipitva purimapadapacchimapadanangutthanam thitokasam sallakkhetva dvinnam purimapadanam matthakam sisam thapetva sayati, divasampi sayitva pabujjhamano na utrasanto pabujjhati, sisam pana ukkhipitva purimapadadinam thitokasam sallakkheti. Sace kinci thanam vijahitva thitam hoti, "nayidam tuyham jatiya surabhavassa ca anurupan"ti anattamano hutva puna tattheva 2- sayati na gocaraya pakkamati. Avijahitva thite pana "tuyham jatiya ca surabhavassa ca anurupamidan"ti hatthatuttho utthaya sihavijambhitam vijambhitva kesarabharam vidhunitva tikkhattum sihanadam naditva gocaraya pakkamati. Catutthajjhanaseyya pana tathagataseyyati vuccati. Tasu idha sihaseyya agata. Ayam hi tejussadairiyapathatta uttamaseyya nama. Pade padanti dakkhinapade vamapadam. Accadhayati atiadhaya, isakam atikkamma thapetva. Gopphakena hi gopphake jannuna va janumhi sanghattiyamane abhinham vedana uppajjati, cittam ekaggam na hoti, seyya aphasuka hoti. Yatha pana na sanghatteti, evam atikkamma thapite vedana nuppajjati, cittam ekaggam hoti, seyya phasuka hoti. Tasma evam seyyam kappeti. @Footnote: 1 an. catukka. 21/246/272 2 Si. tatheva, cha.Ma. hutva tattheva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page86.

Sato sampajanoti katham niddayanto sato sampajano hotiti? satisampajannassa appahanena. Ayam hi divasanceva sakalayamanca avaraniyehi dhammehi cittam parisodhetva pathamayamavasane cankama oruyha pade dhovantopi mulakammatthanam avijahantova dhovati, tam avijahantova dvaram vivarati, mance nisidati, avijahantova niddam okkamati. Pabujjhanto pana mulakammatthanam gahetvava pabujjhati. Evam niddam okkamantopi sato sampajano hoti. Etam pana nanadhatukanti na rocayimsu. Vuttanayena panesa cittam parisodhetva pathamayamavasane "upadinnakam sariram niddaya samassaseyyami"ti 1- cankama oruyha mulakammatthanam avijahantova pade dhovati, dvaram vivarati, mance pana nisiditva mulakammatthanam pahaya "khandhava khandhesu, dhatuyova dhatusu patihannanti"ti senasanam paccavekkhanto kamena niddam okkamati, pabujjhanto pana mulakammatthanam gahetvava pabujjhati. Evam niddam okkamantopi sato sampajano nama hotiti veditabbo. Iti imasmim sutte tivangika pubbabhagavipassanava kathita. Ettakeneva pana vosanam anapajjitva taneva indriyabalabojjhangani samodhanetva vipassanam vaddhetva bhikkhu arahattam papunatiti. Evam yava arahatta desana kathetabba.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 13 page 79-86. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=1712&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=13&A=1712&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=18&i=317              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=18&A=4834              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=18&A=4453              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=18&A=4453              Contents of The Tipitaka Volume 18 http://84000.org/tipitaka/read/?index_18

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]