ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 13 : PALI ROMAN Sam.A. (sarattha.3)

                        8. Kimsukopamasuttavannana
    [245] Atthame dassananti pathamamaggassetam adhivacanam. Pathamamaggo hi
kilesappahanakiccam sadhento pathamam nibbanam passati, tasma dassananti
vuccati. Gotrabhunanam pana kincapi maggato pathamataram passati, passitva
pana kattabbakiccassa kilesappahanassa abhavena na dassananti vuccati.
Apica cattaropi magga dassanameva. Kasma? sotapattimaggakhane dassanam
Visujjhati, phalakkhane visuddham. Sakadagamianagamiarahattamaggakkhane visujjhati,
phalakkhane visuddhanti evam kathentanam bhikkhunam sutva so bhikkhu "ahampi dassanam
visodhetva arahattaphale patitthito dassanavisuddhikam nibbanam sacchikatva
viharissami"ti tam bhikkhum upasankamitva evam pucchi. So phassayatanakammatthaniko
channam phassayatananam vasena ruparupadhamme pariggahetva arahattam patto. Ettha hi
purimani pancaayatanani rupam manayatanam arupam. Iti so attana adhigatamaggameva kathesi.
     Asantutthoti padesasankharesu thatva kathitatta asantuttho. Evam kirassa
ahosi "ayam padesasankharesu thatva kathesi, sakka nu kho padesasankharesu
thatva dassanavisuddhikam nibbanam papunitun"ti. Tato nam pucchi "avuso tvamyeva
nu kho idam dassanavisuddhikam nibbanam janasi, udahu annepi jananta
atthi"ti. Athavuso asukavihare asukatthero namati. So tampi upasankamitva
pucchi, etenupayena annampi annampiti.
    Ettha ca dutiyo pancakkhandhakammatthaniko rupakkhandhavasena   rupam,
sesakkhandhavasena 1- namanti namarupam vavatthapetva anukkamena arahattam patto,
tasma sopi attana adhigatamaggameva kathesi. Ayam pana "imesam annamannam na sameti,
@Footnote: 1 Ma. arupakkhanadhavasena
Pathamena sappadesasankharesu thatvava kathitam, imina nippadesesu"ti asantuttho
hutva tatheva tam pucchitva pakkami.
    Tatiyo mahabhutakammatthaniko cattari mahabhutani sankhepato ca vittharato
ca pariggahetva arahattam patto, tasma ayampi attana adhigatam maggameva
kathesi. Ayam pana "imesam annamannam na sameti, pathamena sappadesasankharesu
thatva kathitam, dutiyena nippadesesu, tatiyena atisappadesesu"ti asantuttho
hutva tatheva tam pucchitva pakkami.
    Catuttho tebhumakakammatthaniko. Tassa kira samappavatta dhatuyo ahesum,
kallasariram 1- balappattam, kammatthananipissa sabbaneva sappayani, atita va
sankhara hontu anagata va paccuppanna va kamavacara va rupavacara va
arupavacara va, sabbepi sappayava. Asappayakammatthanam nama natthi. Kalesupi
purebhattam va hotu pacchabhattam va pathamayamadayo va, asappayo kalo nama natthi.
Yatha nama caribhumim otinno mahahatthi hatthena gahetabbam hattheneva luncitva
ganhati, padehi paharitva gahetabbam padehi paharitva ganhati, evameva
sakalatebhumakadhamme kalapaggahena gahetva sammasanto arahattam patto, tasma
esopi attana adhigatamaggameva kathesi. Ayam pana "imesam annamannam na sameti,
pathamena sappadesasankharesu thatva kathitam, dutiyena nippadesesu, puna tatiyena
sappadesesu, catutthena nippadesesuyeva"ti asantuttho hutva tam pucchi "kim nu
kho avuso idam dassanavisuddhikam nibbanam tumhehi attano va dhammataya natam,
udahu kenaci vo akkhatan"ti avuso mayam kim janama, atthi pana sadevake
loke sammasambuddho, tam nissayetam amhehi natanti. So cintesi "ime
@Footnote: 1 Si., ka. kantam sariram
Bhikkhu mayham ajjhasayam gahetva kathetum na sakkonti, aham sabbannubuddhameva
pucchitva nikkankho bhavissami"ti yena bhagava tenupasankami.
    Bhagava tassa vacanam sutva "yehi te panho kathito, te cattaropi
khinasava, sukathitam tehi, tvam pana attano andhabalataya tam na sallakkhesi"ti
na evam vihesesi. Karakabhavam panassa natva "atthagavesako esa, dhammadesanaya
eva nam bujjhapessami"ti kimsukopamam ahari. Tattha bhutam vatthum katva evamattho
vibhavetabbo:- ekasmim kira mahanagare eko sabbaganthadharo brahmanavejjo
pandito pativasati. Atheko nagarassa pacinadvaragamavasi pandurogapuriso tassa
santikam agantva tam vanditva atthasi. Vejjapandito tena saddhim sammoditva
"kenatthena agatosi bhadramukha"ti pucchi. Rogenamhi ayya upadduto, bhesajjam
me kathehiti. Tenahi bho gaccha, kimsukarukkham chinditva sosetva jhapetva tassa
kharodakam gahetva imina cimina ca bhesajjena yojetva arittham katva piva,
tena te phasukam bhavissatiti. So tatha katva nirogo balava pasadiko jato.
    Athanno dakkhinadvaragamavasi puriso teneva rogena aturo "asuko
kira bhesajjam katva arogo jato"ti sutva tam upasankamitva pucchi "kena te
samma phasukam jatan"ti. Kimsukaritthena nama, gaccha tvampi karohiti. Sopi tatha
katva tadisova jato.
    Athanno pacchimadvaragamavasi .pe. Uttaradvaragamavasi puriso teneva
rogena aturo "asuko kira bhesajjam katva arogo jato"ti tam upasankamitva
pucchi "kena te samma phasukam jatan"ti. Kimsukaritthena nama, gaccha tvampi
karohiti. Sopi tatha katva tadiso va jato.
    Athanno paccantavasi aditthapubbakimsuko eko puriso teneva rogena
aturo ciram tani tani bhesajjani katva roge avupasamasamane "asuko kira
Nagarassa pacinadvaragamavasi puriso bhesajjam katva arogo jato"ti sutva
"gacchamahampi tena katabhesajjam karissami"ti dandamolubbha anupubbena tassa
santikam gantva "kena te samma phasukam jatan"ti pucchi. Kimsukaritthena sammati
kidiso pana so kimsukoti. Jhapitagame thitajjhamathuno viyati. Iti so puriso
attana ditthakareneva kimsukam acikkhi. Tena hi ditthakale kimsuko patitapatto
khanukakale ditthatta tadiso va ahosi.
    So pana puriso sutamangalikatta "ayam' jhapitagame jhamathuno viya'ti
aha, amangalametam. Ekasmim hi me bhesajje katepi rogo na vupasamissati"ti
tassa veyyakaranena asantuttho tam pucchi "kim nu kho bho tvanneva kimsukam
janasi, udahu annopi atthi"ti. Atthi bho dakkhinadvaragame asuko namati.
So tam upasankamitva pucchi, svassa 1- pupphitakale ditthatta attano
dassananurupena "lohitako kimsuko"ti aha. So "ayam purimena viruddham aha,
kalako lohitakato suviduradure"ti 2- tassapi veyyakaranena asantuttho "atthi
pana bho annopi koci kimsukadassavi, yena kimsuko ditthapubbo"ti pucchitva
"atthi pacchimadvaragame asuko nama"ti vutte tampi upasankamitva pucchi.
Svassa 3- phalitakale ditthatta attano dassananurupena "ocirakajato
adinnasipatiko"ti aha. Phalitakalasmim hi kimsuko olambamanacirako viya adhomukham katva
gahitaasikoso viya ca sirisarukkho viya ca lambamanaphalo hoti. So "ayam purimehi
viruddham aha, na sakka imassa vacanam gahetun"ti tassapi veyyakaranena
asantuttho "atthi pana bho annopi koci kimsukadassavi, yena kimsuko
ditthapubbo"ti pucchitva "atthi uttaradvaragame asuko nama"ti vutte tampi
@Footnote: 1 Ma. svayam   2 Ma. suviduraviduroti     3 Ma. svayam
Upasankamitva pucchi. So assa sanchannapattakale ditthatta attano
dassananurupena "bahalapattapalaso sandacchayo"ti aha. Sandacchayo nama
samsanditva thitacchayova. 1-
    So "ayampi purimehi viruddham aha, na sakka imassa vacanam gahetun"ti
tassapi veyyakaranena asantuttho tam aha "kim nu kho bho tumhe attano
va dhammataya kimsukam janatha, udahu kenaci vo akkhato"ti. Kim bho mayam
janama, atthi pana mahanagarassa majjhe amhakam acariyo vejjapandito,
tam nissaya amhehi natan"ti. "tenahi ahampi acariyameva upasankamitva
nikkankho bhavissami"ti tassa santikam upasankamitva tam vanditva atthasi.
Vejjapandito tena saddhim sammoditva "kenatthena agatosi bhadramukha"ti
pucchi. Rogenamhi ayya upadduto bhesajjam me kathethati. Tenahi bho gaccha,
kimsukarukkham chinditva sosetva jhapetva tassa kharodakam gahetva imina cimina
ca bhesajjena yojetva arittham katva piva, etena te phasukam bhavissatiti.
So tatha katva nirogo balava pasadiko jato.
    Tattha mahanagaram viya nibbananagaram datthabbam. Vejjapandito viya
sammasambuddho. Vuttampi ce tam "bhisakko sallakattoti kho sunakkhatta
tathagatassetam adhivacanam arahato sammasambuddhassa"ti. 2- Catusu dvaragamesu 3-
cattaro vejjantevasika viya cattaro dassanavisuddhippatta khinasava.
Paccantavasi pathamapuriso viya panhapucchako bhikkhu. Paccantavasino catunnam
vejjantevasikanam kathaya asantutthassa acariyameva upasankamitva pucchanakalo
viya imassa bhikkhuno catunnam dassanavisuddhippattanam khinasavanam kathaya
asantutthassa sattharam upasankamitva pucchanakalo.
@Footnote: 1 si. ditthacchayo      2 Ma. u. 14/65/48      3 Ma. dvaresu
    Yatha yatha adhimuttananti yena yenakarena adhimuttanam. Dassanam
suvisuddhanti nibbanadassanam sutthu visuddham. Tatha tatha kho tehi sappurisehi
byakatanti tena tenevakarena tuyham tehi sappurisehi kathitam. Yatha hi
"kalako kimsuko"ti kathento na annam kathesi, attana ditthanayena kimsukameva
kathesi, evameva chaphassayatananam vasena dassanavisuddhippattakhinasavopi imam
panham kathento na annam kathesi, attana adhigatamaggena dassanavisuddhikam
nibbanameva kathesi.
    Yatha ca "lohitako ocirakajato bahalapattapalaso kimsuko"ti kathentopi na
annam kathesi, attana ditthanayena kimsukameva kathesi, evameva pancupadanakkhandhavasena
catummahabhutavasena tebhumakadhammavasena dassanavisuddhippattakhinasavopi
imam panham kathento na annam kathesi, attana adhigatamaggena dassanavisuddhikam
nibbanameva kathesi.
    Tattha yatha kalakakale kimsukadassavinopi tam dassanam bhutam taccham, na
tena annam dittham, kimsukova dittho, evameva chaphassayatanavasena dassanavisuddhip-
pattassapi khinasavassa dassanam bhutam taccham, na tena annam kathitam, attana
adhigatamaggena dassanavisuddhikam nibbanameva kathitam. Yatha ca lohitakale
ocirakajatakale bahalapattapalasakale kimsukadassavinopi tam dassanam bhutam taccham,
na tena annam dittham kimsukova ditthova, evameva pancuppadanakkhandhavasena
catummahabhutavasena tebhumakadhammavasena dassanavisuddhippattassapi khinasavassa
dassanam bhutam taccham, na tena annam kathitam, attana adhigatamaggena dassanavisuddhikam
nibbanameva kathitam.
    Seyyathapi bhikkhu ranno paccantimam nagaranti idam kasma araddham?
Sace tena bhikkhuna tam sallakkhitam, atthassa dhammadesanattham araddham. Sace na
Sallakkhitam, athassa imina nagaropamena tassevatthassa dipanatthaya avibhavanatathaya
araddham. Tattha yasma majjhimappadese nagarassa pakaradini thirani va hontu
dubbalani va, sabbaso va ma hontu, corasanka na honti, tasma tam aggahetva
"paccantimam nagaran"ti aha. Dalhuddhapanti thirapakaram. Dalhapakaratorananti
thirapakaranceva thiratorananca. Toranani nama hi purisubbedhani nagarassa
alankarattham kariyanti, coranivaranatthanipi hontiyeva. Athava torananti
pitthasanghatassetam namam, thirapitthasanghatantipi attho. Chadvaranti nagaradvaram nama
ekampi hoti dvepi satampi sahassampi, idha pana sattha chadvarikanagaram dassento
evamaha. Panditoti pandiccena samannagato. Byattoti veyyattiyena
samannagato visadannano. Medhaviti thanuppattikapannasankhataya medhaya
samannagato.
    Puratthimaya disayati adimhi bhutamattham katva evamattho veditabbo:-
samiddhe kira mahanagare sattaratanasampanno raja cakkavattirajjam anusasati, tassetam
paccantanagaram rajayuttavirahitam, atha purisa agantva "amhakam devanagare
ayuttako natthi, dehi no kinci ayuttakan"ti ahamsu. Raja ekam puttam
datva "gacchatha, etam adaya tattha abhisincitva vinicchayatthanadini katva
vasatha"ti. Te tatha akamsu. Rajaputto papamittasamsaggena katipaheyeva surasondo
hutva sabbani vinicchayatthanadini haretva nagaramajjhe dhuttehi parivarito
suram pivanto naccagitadiratiya vitinameti. Atha ranno agantva arocayimsu.
    Raja ekam panditam amaccam anapesi "gaccha kumaram ovaditva
vinicchayatthanadini karetva puna abhisekam katva ehi"ti. Na sakka deva
kumaram ovaditum cando kumaro ghateyyapi manti. Athekam balasampannam yodham
anapesi "tvam imina saddhim gantva sace so ovade na titthati, sisamassa
Chindahi"ti. Iti so amacco yodho cati idam sigham dutayugam tattha gantva
dovarikam pucchi "kaham bho nagarassa sami kumaro"ti. Esa majjhe singhatake
suram pivanto dhuttaparivarito gitadiratim anubhonto nisinnoti. Atha tam dutayugam
gantva amacco tavettha "sami vinicchayatthanadini kira karetva sadhukam
rajjamanusasahi"ti aha. Kumaro asunanto viya nisidi. Atha nam yodho sise
gahetva "sace ranno anam karosi, kara, no ce, ettheva vegena sisam
patessami"ti khaggam abbhahi. Paricarika dhutta tavadeva disasu palayimsu.
Kumaro bhito sasanam sampaticchi. Athassa tattheva abhisekam katva setacchattam
ussapetva "samma rajjam anusasahi"ti ranna vuttam yathabhutavacanam niyyatetva
yathagatamaggameva patipajjimsu. Imamattham avikaronto bhagava "puratthimaya disaya"ti
aha.
    Tatridam opammasamsandanam:- samiddhamahanagaram viya hi nibbananagaram datthabbam,
sattaratanasamannagato raja cakkavatti viya sattabojjhangaratanasamannagato dhammaraja
sammasambuddho, paccantimanagaram viya sakkayanagaram, tasmim nagare kutarajaputto
viya imassa bhikkhuno kutacittuppado, kutarajaputtassa dhuttehi parivaritakalo
viya imassa bhikkhuno pancahi nivaranehi samangikalo, dve sighaduta viya
samathakammatthananca vipassanakammatthananca, mahayodhena sise gahitakalo viya
uppannena pathamajjhanasamadhina niccalam katva cittaggahitakalo, yodhena sise
gahitamatte dhuttanam disasu palayitva duribhavo viya pathamajjhanamhi uppannamatte
nivarananam duribhavo, "karissami ranno sasanan"ti sampaticchitamatte vissatthakalo
viya jhanato vutthitakalo, amaccena ranno sasanam arocitakalo viya samadhina
cittam kammaniyam katva vipassanakammatthanassa vaddhitakalo, tatthevassa tehi
dvihi dutehi katabhisekassa setacchattaussapanam viya samathavipassanakammatthanam
nissaya arahattappattassa vimuttisetacchattussapanam veditabbam.
    Nagaranti kho bhikkhu imassetam catumahabhutikassa kayassa adhivacanantiadisu
pana catumahabhutikassatiadinam padanam attho hettha vittharitova.
Kevalam pana vinnanarajaputtassa nivasatthanatta ettha kayo "nagaran"ti
vutto, tasseva dvarabhutatta cha ayatanani "dvarani"ti, tesu dvaresu niccam
supatitthitatta sati "dovariko"ti, kammatthanam acikkhantena dhammarajena
pesitatta samathavipassana "sigham dutayugan"ti. Ettha mahayodho viya samatho,
pandiccamacco viya vipassana veditabba.
    Majjhe singhatakoti nagarassa majjhe singhatako. Mahabhutananti hadayavatthussa
nissayabhutanam mahabhutanam. Vatthurupassa hi paccayadassanatmevetam catumahabhutagahanam
katam. Nagaramajjhe pana so rajakumaro viya sariramajjhe hadayarupasinghatake
nisinno samathavipassanadutehi arahattabhisekena abhisincitabbo vipassana-
vinnanarajaputto datthabbo. Nibbanam pana yathabhutasabhavam akuppam adhikariti katva
yathabhutam vacananti vuttam. Ariyamaggo pana yadisova pubbabhagavipassanamaggo,
ayampi atthangasamannagatatta tadisoyevati katva yathagatamaggoti vutto. Idam
tavettha dhammadesanattham abhataya upamaya samsandanam.
    Tassevatthassa pakatikaranattham abhatapakkhe pana idam samsandanam:- ettha
hi chadvarupama chaphassayatanavasena dassanavisuddhippattam khinasavam dassetum
abhata, nagarasamiupama pancakkhandhavasena, singhatakupama catumahabhutavasena,
nagarupama tebhumakadhammavasena dassanavisuddhippattam khinasavam dassetum abhata.
Sankhepato panimasmim sutte catusaccameva kathitam. Sakalenapi hi nagarasambharena
dukkhasaccameva kathitam, yathabhutavacanena nirodhasaccam, yathagatamaggena maggasaccam,
dukkhassa pana pabhavika 1- tanha samudayasaccam. Desanapariyosane panhapucchako
bhikkhu sotapattiphale patitthitoti.
@Footnote: 1 ka. sadhita



             The Pali Atthakatha in Roman Book 13 page 115-123. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=2508&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=13&A=2508&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=18&i=339              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=18&A=5189              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=18&A=4839              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=18&A=4839              Contents of The Tipitaka Volume 18 http://84000.org/tipitaka/read/?index_18

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]