ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 14 : PALI ROMAN An.A. (manoratha.1)

                           15. Pancamavagga
                       mahapajapatigotamitherivatthu
     [235] Theripaliyam 1- pathame yadidam mahapajapatigotamiti mahapajapati gotami
theri rattannunam aggati dasseti.
     Tassa panhakamme ayamanupubbikatha:- ayam kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam
kulagehe patisandhim ganhitva aparena samayena satthu dhammadesanam sunanti sattharam ekam
bhikkhunim rattannunam aggatthane thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram
patthesi. Sa yavajivam danam datva silam rakkhitva tato cuta devaloke nibbattitva
puna ekasmim buddhantare devalokato cavitva baranasiyam pancannam dasisatanam
jetthakadasi hutva nibbatti. Atha vassupanayikasamaye pancasatapaccekabuddha 2-
nandamulakapabbharato isipatane otaritva nagare pindaya caritva isipatanameva gantva
"vassupanayikakutiya atthaya hatthakammam yacissama"ti cintesum. Kasma? vassakale 3-
upagacchantena hi nalakapatipadam patipannenapi pancachadananam annatarena chadaneneva channe
nibaddhasenasane 4- upagantabbam. Vuttanhetam "na bhikkhave asenasanikena vassam
upagantabbam, yo  upagaccheyya, apatti dukkatassa"ti. 5- Tasma vassakale
upakkatthe sace senasanam labhati, iccetam kusalam. No ce labhati, hatthakammam
pariyesitvapi katabbam. Hatthakammam alabhantena samampi katabbam, na tveva asenasanikena
vassam upagantabbam. Ayamanudhammata. Tasma te paccekabuddha "hatthakammam yacissama"ti
civaram parupitva sayanhasamaye nagaram pavisitva setthissa gharadvare atthamsu.
Jetthakadasi kutam gahetva udakatittham gacchanti paccekabuddhe nagaram pavisante addasa.
Setthi tesam agatakaranam sutva "amhakam okaso natthi, gacchantu"ti aha.
@Footnote: 1 cha.Ma. therapaliya  2 cha.Ma.,i. panca paccekabuddha  3 cha.Ma. vassam
@4 cha.Ma. sadvarabaddhe senasane  5 vi.maha. 4/204/225 vassupanayikakkhandhaka
     Atha te nagara nikkhante jetthakadasi kutam gahetva pavisanti disva kutam
otaretva vanditva onamitva mukham ukkhipitva 1- "ayya nagaram pavitthamattava
nikkhanta, kim nu kho"ti pucchi. Vassupanayikakutiya hatthakammam yacitum agatamhati.
Laddham bhanteti. Na laddham upasiketi. Kim panesa kuti issareheva katabba, udahu
duggatehipi sakka katunti. Yena kenaci sakka katunti. Sadhu bhante mayam karissama,
sve mayham bhikkham ganhathati nimantetva puna 2- kutam gahetva agamanatitthamagge 3-
thatva agata avasesadasiyo "ettheva hotha"ti vatva sabbasam agatakale aha
"amma kim niccameva parassa dasikammam karissatha,  udahu dasibhavato muccitum
icchatha"ti. Ajjeva muccitum icchama ayyeti. Yadi evam, maya pancasatapaccekabuddha
4- hatthakammam alabhanta svatanaya nimantita, tumhakam samikehi ekadivasam hatthakammam
dapethati. Ta "sadhu"ti sampaticchitva sayam atavito agatakale samikanam arocesum.
Te "sadhu"ti jetthakadasiya 5- gehadvare sannipatimsu.
     Atha ne jetthakadasi "sve tata paccekabuddhanam hatthakammam detha"ti anisamsam
acikkhitva yepi na katukama, te galhena ovadena tajjetva sabbepi
sampaticchapesi. Sa punadivase paccekabuddhanam bhattam datva sabbesam dasaputtanam
sannam adasi. Te tavadeva arannam pavisitva dabbasambhare samodhanetva satam
satam hutva ekekam kutim cankamanadiparivenam 6- katva mancapithapaniyaparibhojaniyadini
thapetva paccekabuddhanam temasam tattheva vasanatthaya patinnam karetva varakam
bhikkham upatthapesum. 7- Ya attano varadivase datum 8- na sakkoti, tassa jetthakadasi
sakagehato niharitva deti. Evam temasam patijaggitva jetthakadasi ekam 9- ekekasatakam
sajjapesi, panca thulasatakasatani ahesum. Tani parivattapetva pancannam
@Footnote: 1 Si.,i. pidhaya   2 Si.,i. udakam netva puna   3 Si.,i. agamma titthamagge
@4 cha.Ma.,i. paccekabuddha  5 cha.Ma.,Si.,i. jetthakadasassa
@6 Si.,i.,cha.Ma. cankamanadiparivaram  7 Ma. varena bhikkham upatthapesum,
@cha.,i. varabhikkham patthapesum  8 cha.Ma.,i.ayam patho na dissati   9 cha.Ma. ekekam dasim
Paccekabuddhasatanam 1- ticivarani katva adasi. Paccekabuddha tasam passantinamyeva
akasena gandhamadanapabbatam agamamsu.
     Tapi sabba yavajivam kusalam katva devaloke nibbattimsu. Tasu jetthika
tato cavitva baranasiya avidure pesakaragame pesakarajetthakassa gehe nibbatti.
Athekadivasam padumavatiya putta pancasata paccekabuddha baranasiranna nimantita
rajadvaram agantva kanci olokentampi adisva nivattitva nagaradvarena
nikkhamitva tam pesakaragamam agamamsu. Sa atthi paccekabuddhe disva sampiyayamana
sabbeva vanditva bhikkham adasi. Te bhattakiccam katva gandhamadanameva agamamsu.
     Sapi yavajivam kusalam katva devamanussesu samsaranti amhakam satthu nibbattito
puretarameva devadahanagare mahasuppabuddhassa gehe patisandhim ganhi, gotamitissa
namam akamsu. Mahamayaya kanitthabhagini hoti. Mantajjhayakabrahmana lakkhanani
parigganhanta 2- "imasam dvinnam kucchiyam vasikadaraka cakkavattino bhavissanti"ti
byakarimsu. Suddhodanamaharaja vayappattakale ta dvepi mangalam katva attano
gharam anesi. Aparabhage amhakam bodhisatto tusitapura cavitva mahamayaya deviya
kucchiyam patisandhim ganhi. Mahamaya tassa jatadivasato sattame divase kalam karitva
tusitapure nibbatti. Suddhodanamaharaja mahasattassa matuccham mahapajapatim gotamim
aggamahesitthane thapesi. Tasmim kale nandakumaro jato. Ayam mahapajapati nandakumaram
dhatinam datva sayam bodhisattam samparicarati. 3-
     Aparena samayena bodhisatto mahabhinikkhamanam nikkhamitva sabbannutam patva
lokanuggaham karonto anukkamena kapilavatthupuram patva nagaram pindaya pavisi.
Athassa pita suddhodanamaharaja antaravithiyamyeva dhammakatham sutva sotapanno ahosi,
atha dutiyadivase nando pabbaji, sattame divase rahulo. Sattha aparena samayena
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. pancannam paccekabuddhanam  2 Si. patigganhanta 3 cha.Ma.,i. parihari
Vesalim upanissaya kutagarasalayam viharati. Tasmim samaye suddhodanamaharaja
setacchattassa hettha arahattam sacchikatva parinibbayi. Tada mahapajapati pabbajjaya
cittam uppadesi. Tato rohininaditire kalahavivadasuttapariyosane 1- nikkhamitva
pabbajitanam pancannam kumarasatanam padaparicarika sabbava ekacitta hutva
"mahapajapatiya santikam gantva sabbava satthu santike pabbajissama"ti
mahapajapatim jetthikam katva satthu santikam gantva pabbajitukama ahesum. Ayam
ca mahapajapati pathamameva ekavaram sattharam pabbajjam yacamana nalattha, tasma
kappakam pakkosapetva kese chindapetva kasayani acchadetva sabba ta
sakiyaniyo adaya vesalim gantva anandattherena dasabalam yacapetva 2- atthahi
garudhammehi pabbajjanca upasampadanca alattha. Itara pana sabbapi ekatova
upasampanna ahesum. Ayamettha sankhepo, vittharato panetam vatthu paliyam 3- agatameva.
     Evam upasampanna pana mahapajapati sattharam upasankamitva abhivadetva
ekamantam atthasi, athassa sattha dhammam desesi. Sa satthu santikeva kammatthanam
gahetva arahattam papuni. Sesa pancasata bhikkhuniyo nandakovadasuttapariyosane 4-
arahattam papunimsu. Evametam vatthu samutthitam. Aparabhage sattha jetavane nisinno
bhikkhuniyo thanantaresu thapento mahapajapatim rattannunam aggatthane thapesiti.
                           Khematherivatthu
     [236] Dutiye khemati evamnamika bhikkhuni. Ito patthaya ca panassa
panhakamme ayamanupubbikathati avatva sabbattha abhiniharam adim katva vattabbameva
vakkhama.
@Footnote: 1 khu.su. 25/869/503 kalahavivadasutta  2 Si.,i. yacetva
@3 vi.cu. 7/402/231 bhikkhunikkhandhaka  4 Ma.u. 14/398/344 salayatanavagga
     Atite kira padumuttarabuddhakale hamsavatinagare ayam parapariyapanna hutva
nibbatti. Athekadivasam tassa bhagavato aggasavikam sujatattherim nama pindaya carantim
disva tayo modake datva tamdivasameva attano gehe 1- vissajjetva theriya danam
datva "anagate buddhuppade tumhe viya mahapanna bhaveyyan"ti patthanam katva
yavajivam kusalakammesu 2- appamatta hutva kappasatasahassam devamanussesu samsaranti 3-
kassapabuddhakale kimkissa ranno 4- gehe patisandhim gahetva sattannam bhagininam
abbhantara hutva visati vassasahassani geheyeva komaribrahmacariyam caritva tahi
bhaginihi saddhim dasabalassa vasanaparivenam karetva ekam buddhantaram devamanussesu
samsaranti imasmim buddhuppade maddaratthe sagalanagare rajakule patisandhim ganhi,
khematissa namam akamsu. Tassa sariravanno suvannarasapinjaro viya ahosi. Sa pana
vayappatta bimbisararanno geham agamasi.
     Sa tathagate rajagaham upanissaya veluvane viharante "sattha kira rupe
dosam dasseti"ti rupamadamatta hutva "mayhampi rupe dosam dasseyya"ti bhayena
dasabalassa dassanaya na gacchati. Raja cintesi "aham satthu aggupatthako, madisassa
ca nama ariyasavakassa aggamahesi dasabalam dassanaya na gacchati, na me etam
ruccati"ti. So kavihi veluvanuyyanassa vannam 5- bandhapetva "khemaya deviya
savanupacare gayatha"ti aha. Sa uyyanassa vannam sutva gantukama hutva
rajanam patipucchi. Raja "uyyanam gaccha, sattharam pana adisva agantum na
labhissasi"ti aha. Sa ranno pativacanam adatvava maggam patipajji. Raja taya
saddhim gacchante purise aha "sace devi uyyanato nivattamana dasabalam passati,
iccetam kusalam. Sace na passati, rajanaya nam dassetha"ti. Athakho sa devi
divasabhagam uyyane caritva nivattanti dasabalam adisvava gantum araddha. Atha
nam rajapurisa attano aruciya devim satthu santikam nayimsu.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. kese  2 i. kusalakammena  3 Si.,i. samsaritva
@4 cha.Ma. kikissa kasiranno. evamuparipi  5 Si.,i. vanne
     Sattha tam agacchantim disva iddhiya ekam devaccharam nimminitva talapannam 1-
gahetva vijamanam viya akasi. Khema ca devi tam disva cintesi "ahancamhi 2-
nattha, evarupa nama dibbaccharapatibhaga 3- itthiyo dasabalassa avidure titthanti, aham
etasam paricarikapi nappahomi, aham hi nikkarana 4- papacittassa vasena nattha"ti
tam nimittam gahetva tameva itthim olokayamana atthasi. Atha nam tassa passantiyava
tathagatassa adhitthanabalena sa itthi pathamavayam atikkamma majjhimavaye thita viya
majjhimavayam atikkamma pacchimavaye thita viya valittaca palitakesa khanditapatitadanta 5-
ahosi. Tato tassa passantiya saddhim talapannena parivattetva patati. 6- Tato
khema pubbahetusampannatta tasmim arammane apathagate evam cintesi "evamvidhampi
nama sariram evarupam vipattim papunati, mayhampi sariram evamgatikameva bhavissati"ti.
Athassa evam cintitakkhane sattha imam dhammapade gathamaha:-
               "ye ragarattanupatanti sotam
                sayam katam makkatakova jalam
                etampi chetvana vajanti dhira
                anapekkhino sabbadukkham 7- pahaya"ti. 8-
     Sa gathapariyosane thitapade thitayeva saha patisambhidahi arahattam papuni.
Agaramajjhe vasantena nama 9- arahattam pattena tamdivasameva parinibbayitabbam va
pabbajitabbam va hoti, sa pana attano ayusankharanam pavattanabhavam natva
"attano pabbajjam anujanapessami"ti sattharam vanditva rajanivesanam gantva
rajanam anabhivadetvava atthasi. Raja ingitasannanena 10- annasi "ariyadhammam 11-
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. talavantam  2 Si. manam vatamhi, i. mana vatamhi, cha.Ma. manamhi
@3 cha.Ma. devaccharappatibhaga  4 cha.Ma. manamadam hi nissaya, i. manamhi akarana
@5 Si. khandasithiladanta, cha.Ma. khandaviraladanta  6 cha.Ma. paripati  7 Si.,ka.,Ma. kamasukham
@8 khu.dha. 25/347/77 khematherivatthu  9 Si. agaramajjhavasantena, i. agaramajjhe ca nama
@10 Si.,i.,cha. ingiteneva, Ma. ekadesananena  11 Si.,i. ariyadhammam arahattam
Patta bhavissati"ti. Atha nam aha "devi gata nu kho satthu dassanaya"ti. Maharaja
tumhehi ditthadassanam caritam, 1- aham pana dasabalam sudittham akasim, pabbajjam me
anujanathati. Raja "sadhu devi"ti sampaticchitva suvannasivikaya bhikkhuniupassayam
upanetva pabbajesi, athassa "khematheri nama gihibhave thatva arahattam patta"ti
mahapannabhavo 2- pakato ahositi. 3- Idametthapi vatthum. 4- Atha sattha aparabhage
jetavane nisinno bhikkhuniyo patipatiya thanantaresu thapento khematherim mahapannanam
aggatthane thapesiti.
                         Uppalavannatherivatthu
     [237] Tatiye uppalavannati niluppalagabbhasadisena 5- vannena samannagatatta
evamladdhanama theri. Sa kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe patisandhim
ganhitva aparabhage mahajanena saddhim satthu santikam gantva dhammam sunanti sattharam
ekam bhikkhunim iddhimantanam 6- aggatthane thapentam disva sattaham
buddhappamukhassa bhikkhusamghassa mahadanam datva tam thanantaram patthesi. Sa yavajivam
kusalam katva devamanussesu samsaranti kassapabuddhakale baranasinagare kimkissa ranno
gehe patisandhim ganhitva sattannam bhagininam abbhantara hutva visati vassasahassani
brahmacariyam caritva bhikkhusamghassa parivenam katva devaloke nibbatta.
     Tato cavitva puna manussalokam gacchanti 7- ekasmim gamake 8- sahattha kammam
katva jivanakatthane nibbatta. Sa ekadivasam khettakutim gacchanti antaramagge
ekasmim sare patova pupphitam padumapuppham disva tam saram oruyha tanceva puppham
lajapakkhipanatthaya paduminiya pattanca gahetva kedare salisisani chinditva
kutiyam 9- nisinna laje bhajjitva panca lajasatani ganesi. Tasmim khane
@Footnote: 1 cha.Ma. parittam, i. parittakam  2 cha.Ma. mahapannabhavo  3 cha.Ma. ahosi
@4 cha.Ma. idamettha vatthu  5 cha.Ma. niluppalagabbhasadiseneva  6 cha.Ma. iddhimantinam
@7 cha.Ma.,i. agacchanti  8 cha.Ma.,i. game  9 cha.Ma.,i. kutikaya
Gandhamadanapabbate nirodhasamapattito vutthito eko paccekabuddho agantva tassa
avidure atthasi. Sa pacajacekabuddham disva lajehi saddhim padumapuppham gahetva
kutito oruyha laje paccekabuddhassa patte khipitva 1- padumapupphena pattam pidhaya
adasi. Athassa paccekabuddhe thokam gate etadahosi "pabbajita nama pupphena
anatthika, aham puppham gahetva pilandhissami"ti gantva paccekabuddhassa hatthato
puppham gahetva puna cintesi "sace ayyo pupphena anatthiko abhavissa, 2- tam
pattamatthake thapitum na adasi, 2- addha ayyassa attho bhavissati"ti puna gantva
pattamatthake thapetva paccekabuddham khamapetva "bhante imesam me lajanam nissandena
lajagananaya putta assu, padumapupphanissandena nibbattatthane me pade pade
padumapuppham utthahatu"ti patthanam akasi. Paccekabuddho tassa passantiyava akasena
gandhamadanapabbatam gantva tam padumam nandamulakapabbhare paccekabuddhanam
akkamanasopanasamipe padapunchanam katva thapesi.
     Sapi tassa kammassa nissandena devaloke patisandhim ganhi, nibbattakalato
patthaya cassa pade pade mahapadumapuppham utthasi. Sa tato cavitva pabbatapade
ekasmim padumasare padumagabbhe nibbatti. Tam nissaya eko tapaso vasati, so
patova mukhadhovanatthaya saram gantva tam puppham disva cintesi "idam puppham sesehi
mahantataram,  sesani ca pupphitani, idam makulitameva, bhavitabbamettha karanena"ti udakam
otaritva tam puppham ganhi. Tam tena gahitamattameva pupphitam. Tapaso antopadumagabbhe
nipannadarikam addasa. Ditthakalato patthaya ca dhitusineham labhitva padumeneva saddhim
pannasalam netva mancake nipajjapesi. Athassa punnanubhavena angutthake khiram
nibbatti. So tasmim pupphe milate annam navapuppham aharitva tam nipajjapesi.
Athassa adhavanavidhavanavasena 3- kilitum samatthakalato patthaya pade pade 4- padumapuppham
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. pakkhipitva  2-2 cha.Ma.,i. pattamatthake thapetum na adassa
@3 Ma. adhavanaparidhavanena, cha. adhavanavidhavanena  4 cha.Ma. padavare padavare
Utthasi, kunkumarasissa viyassa sariravanna ahosi. Sa appatta devavannam,
atikkanta manussavannam ahosi. Sa pitari phalaphalatthaya gate pannasalaya
ohiyati.
     Athekadivasam tassa vayappattakale pitari phalaphalatthaya gate eko vanacarako
tam disva cintesi "manussanam nama evamvidham rupam natthi, vimamsissami nan"ti
tapasassa agamanam udikkhanto nisidi. Sa pitari agacchante patipatham gantva
tassa hatthato kajekamandalum 1- aggahesi, sayam agantva nisinnassa tapasassa
attano karanavattam dassesi. Tada so vanacarako manussabhavam natva tapasam
abhivadetva nisidi. Tapaso tam vanacarakam vanamulaphalaphalehi ca paniyena ca nimantetva "bho
purisa imasmimyeva thane vasissasi, udahu gamissasi"ti pucchi. Gamissami bhante,
idha kim karissamiti. Idam taya ditthakaranam ettha 2- gantva akathetum sakkhissasiti.
Sace ayyo na icchati, kimkarana kathessamiti tapasam vanditva puna agamanakale
maggasanjananattham sakhanca padanca rukkhasannanca 3- karonto pakkami.
     So baranasim gantva rajanam addasa, raja "kasma agatosi"ti pucchati. 4-
"aham deva tumhakam vanacarako pabbatapade acchariyam itthiratanam disva agatomhi"ti
sabbam pavuttim kathesi. So tassa vacanam sutva vegena pabbatapadam gantva avidure
thane khandhavaram nivesetva vanacarakena ceva annehi 5- ca purisehi saddhim tapasassa
bhattakiccam katva nisinnavelaya tattha gantva abhivadetva patisantharam katva
ekamantam nisidi. Raja tapasassa pabbajitaparikkharabhandam padamule thapetva "bhante
imasmim thane kim karoma, gacchama"ti aha. Gaccha maharajati. Ama gacchami
bhante, ayyassa pana samipe visabhagaparisa atthiti assumha, papanca esa 6-
pabbajitanam, maya saddhim gacchatu bhanteti. Manussanam nama cittam duttham, ayam 7-
@Footnote: 1 Si.,i. kacakamandalum, cha.Ma. kajakamandalum  2 cha.Ma.,i. etto
@3 cha.Ma.,i. sakhasannanca rukkhasannanca  4 cha.Ma.,i. pucchi  5 Si.,i. appehi
@6 Si.,i. assumha, papanco eso, cha.Ma. assumha, asaruppa esa  7 Ma. nama
@cittam duttham, ayam, cha.,i. duttosayam
Katham bahunnam majjhe vasissatiti. Tumhakam 1- rucitakalato patthaya sesanam
jetthakatthane thapetva patijaggissami 2- bhanteti.
     So ranno katham sutva daharakale gahitanamavaseneva "amma padumavati"ti
dhitaram pakkosi, sa ekavacaneneva pannasalato nikkhamitva pitaram abhivadetva
atthasi. Atha nam pita aha "tvam amma vayappatta, imasmim ca thane ranna
ditthakalato patthaya vasitum aphasuka 3- , ranna saddhim gaccha amma"ti. Sa "sadhu
tata"ti pitu vacanam sampaticchitva abhivadetva rodamana gacchati. 4- Raja "imissa
pitu cittam ganhami"ti tasmimyeva thane kahapanarasimhi thapetva abhisekam akasi.
Atha nam gahetva attano nagaram netva 5- agatakalato patthaya sesaitthiyo
anoloketva taya saddhimyeva ramati. Ta itthiyo issapakata tam ranno antare
paribhinditukama evamahamsu "nayam maharaja manussajatika, kaham nama tumhehi
manussanam vicaranatthane padumani utthahantani ditthapubbani, addha ayam yakkhini,
haratha nam maharaja"ti. Raja tasam katham sutva tunhi ahosi.
     Athassa aparena samayena paccanto kupito. So "garugabbha 6- padumavati"ti tam nagare
thapetva paccantam agamasi.  atha ta itthiyo tassa upatthayikaya lancam 7- datva
"imissa darakam jatamattameva apanetva ekam darughatikam lohitena makkhetva santike
thapehi"ti ahamsu. Padumavatiyapi nacirasseva gabbhavutthanam ahosi. Mahapadumakumaro
ekakova kucchimhi vasi, 8- avasesa ekunapancasata daraka mahapadumakumarassa
matukucchito nikkhamitva nipannakale samsedaja hutva nibbattimsu. Athassa 9-
"na tavayam satim patilabhati"ti natva upatthayika ekam darughatikam lohitena makkhetva
samipe thapetva tasam itthinam sannam adasi. Ta pancasatapi itthiyo ekeka
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. amhakam  2 Si. patijaggitum sakkhissama  3 Si.,i. aphasukam,
@cha.Ma. ayutta  4 Si.,i.,cha. parodamana atthasi  5 Ma. gantva, cha.,i. anetva
@6 Si.,i. garubhara  7 cha.Ma. lanjam  8 cha.Ma. kucchiyam patisandhim ganhi  9 cha.Ma. athassa
Ekekam darakam gahetva cundakarakanam santike 1- pesetva karandake aharapetva
attana attana gahitadarake tattha nipajjapetva bahi lanchanam katva thapayimsu.
     Padumavatipi kho sannam labhitva tam upatthayikam "kim vijatamhi amma"ti
pucchi. Sa tam santajjetva "kuto tvam darakam labhissasi"ti vatva "ayante
kucchito nikkhantadarako"ti lohitamakkhitam darughatikam purato thapesi. Sa tam disva
domanassappatta "sigham nam phaletva apanehi, sace koci passeyya, lajjitabbam
bhaveyya"ti aha. Sa tassa katham sutva atthakama viya darughatikam phaletva
uddhane pakkhipi.
     Rajapi  paccantato agantva nakkhattam patimanento bahinagare khandhavaram
bandhitva 2- nisidi. Atha ta pancasata itthiyo ranno paccuggamanam agantva
ahamsu "tvam maharaja amhakam na saddahasi, amhehi vuttam akaranam viya hoti. Tvam
mahesiya upatthayikam pakkosapetva patipuccha, darughatikam kho 3- devi vijata"ti.
Raja tam karanam na upaparikkhitvava "amanussajatika ca 4- bhavissati"ti tam gehato
nikkaddhi. Tassa rajagehato saha nikkhamaneneva padumapupphani antaradhayimsu, sariranca
vivannam 5- ahosi. Sa ekikava antaravithiya payasi. Atha nam eka vayappatta
mahallika itthi disva dhitusineham uppadetva "kaham gacchasi amma"ti aha.
Agantukamhi, vasanatthanam olokenti vicaramiti. Idhagaccha ammati vasanatthanam
datva bhojanam patiyadesi.
     Tassa imina niyamena tattha vasamanaya ta pancasata itthiyo ekacitta
hutva rajanam ahamsu "maharaja tumhesu khandhavaram 6- gatesu amhehi gangadevataya
`amhakam deve vijitasangame agate balikammam katva udakakilam karissama'ti patthitam
atthi, etamattham deva janapema"ti. Raja tasam vacanena tuttho gangaya udakakilam
@Footnote: 1 Si. cundanam santikam, Ma. cundakarasantikam, cha. santikam  2 Si.,i. mapetva
@3 cha.Ma.,i. te  4 cha.Ma.,i. ayam saddo na dissati  5 cha.Ma.,i. sariracchavipi vivanna
@6 cha.Ma. yuddham
Katum agamasi. Tapi attana attana gahitakarandakam paticchannam katva adaya
nadim gantva tesam karandakanam paticchadanattham  parupitva udake patitva karandake
vissajjesum. Tepi kho karandaka sabbeva samagantva 1- hetthasote pasaritajalamhi
laggimsu. Tato udakakilam kilitva ranno uttinnakale jalam ukkhipanta te
karandake disva 2- ranno santikam anayimsu. Raja karandake disva "kim tata
karandakesu"ti aha. Na janama devati. So te karandake vivarapetva olokento
pathamam mahapadumakumarakarandakam vivarapesi. Tesam pana sabbesampi karandakesu
nipajjapitadivaseyeva punniddhiya angutthakesu 3- khiram nibbatti. Sakko devaraja
tassa ranno nikkankhabhavattham antokarandake akkharani likhapesi "ime kumara
padumavatiya kucchimhi nibbatta baranasiranno putta, atha nepa dumavatiya sapattiyo
pancasata itthiyo karandakesu pakkhipitva udke khipimsu, raja imam karanam
janatu"ti. Karandake vivaritamatte raja akkharani vacetva darake disva
mahapadumakumaram ukkhipitva "vegena rathe yojetha, asse kappetha, aham ajja
antonagaram pavisitva ekaccanam matugamanam piyam karissami"ti pasadam aruyha
hatthigivayam sahassakarandakam 4- thapetva bherim carapesi "yo padumavatim passati, so
imam sahassam ganhatu"ti.
     Tam katham sutva padumavati matu sannam adasi "hatthigivato sahassam ganha
amma"ti. Naham evarupam ganhitum visahamiti. Sa dutiyampi tatiyampi vutte "kim
vatva ganhami amma"ti aha. "mama dhita padumavatim devim passati"ti vatva
ganhahiti. Sa "yam va tam va hotu"ti gantva sahassacankotakam ganhi. Atha
nam manussa pucchimsu "padumavatim devim passasi amma"ti. "aham na passami, dhita
kira me passati"ti aha. Te "kaham pana sa amma"ti  vatva taya saddhim
@Footnote: 1 cha.Ma. sabbesaha gantva, i. sabbepi gantva  2 Si.,i. oloketva
@3 Si.,i. angutthake, cha.Ma. angutthato  4 cha.Ma.,i. sahassabhandikam
Gantva padumavatim sanjanitva padesu nipatimsu. Tasmim kale sa "padumavati devi
ayan"ti vatva "bhariyam vata itthiya kammam katam, ya evamvidhassa ranno mahesi
samana evarupe thane nirarakkha vasi"ti aha. Tepi rajapurisa padumavatiya
nivesanam netva 1- setasanihi parikkhipapetva dvare rakkham 2- thapetva ranno
arocesum. Raja suvannasivikam 3- pesesi. Sa "aham evam na gamissami, mama
vasanatthanato patthaya yava rajageham etthantare varapotthakacittattharane attharapetva
upari sovannatarakavicittacelavitanam bandhapetva pasadhanatthaya sabbalankaresu
pahitesu padasava gamissami, evam me nagara sampattim passissanti"ti aha.
Raja "padumavatiya yatharucim karotha"ti aha. Tato padumavati sabbam pasadhanam
pasadhetva "rajageham gamissami"ti maggam patipajji. Athassa akkantaakkantatthane
varapotthakacittattharanani bhinditva padumapupphani utthahimsu. Sa mahajanassa attano
sampattim dassetva rajanivesanam aruyha sabbepi cittattharane tassa mahallikaya
posavanikamulam katva dapesi.
     Rajapi kho ta pancasata itthiyo pakkosapetva "ima te devi dasiyo
katva demi"ti aha. Sadhu maharaja, etasam mayham dinnabhavam sakalanagare
janapehiti. Raja nagare bherim carapesi "padumavatiya dubbhika 4- pancasata itthiyo
etissaeva dasiyo katva dinna"ti. Sa "tasam sakalanagarena 5- dasibhavo
sallakkhito"ti natva "aham mama dasiyo bhujissa katum labhami deva"ti rajanam
pucchi. Tava iccha deviti. Evam sante tameva bhericarikam  6- pakkosapetva
"padumavatideviya attano dasiyo katva dinna pancasata itthiyo sabbava bhujissa
katati puna bherincarapetha"ti 7- aha. Sa tasam bhujissabhave kate ekunani
panca puttasatani tasamyeva hatthe posanatthaya datva sayam mahapadumakumarameva ganhi.
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati  2 cha.Ma.,i. arakkham  3 i. sovannasivikam
@4 Si.,i. dubhika  5 Ma. sakalanagare  6 Si.,i. bherivadakam  7 cha.Ma.,i. carapethati
     Atha aparabhage tesam kumaranam kilanakale sampatte raja uyyane nanavidham
kilanatthanam karesi. Te attano solasavassuddesikakale sabbeva ekato hutva uyyane
padumasanchannaya mangalapokkharaniya kilanta navapadumani pupphitani puranapadumani ca
vantato patantani disva "imassa tava anupadinnakassa evarupa jara papunati,
kimangam pana amhakam sarirassa. Idampi hi evamgatikameva bhavissati"ti arammanam gahetva
sabbeva paccekabuddhananam nibbattetva utthayutthaya padumakannikasu pallankena
nisidimsu.
     Atha tehi saddhim agatapurisa 1- bahutaram divasam natva "ayyaputta tumhakam
velam janatha"ti ahamsu. Te sabbe 2- tunhi ahesum. Te purisa gantva ranno
arocesum "kumara deva padumakannikasu nisinna, amhesu kathentesupi vacibhedam
na karonti"ti. Yatharuciya tesam nisiditum dethati. Te sabbarattim gahitarakkha
padumakannikasu nisinnaniyameneva arunam utthapesum. Purisa gantva 3- punadivase
upasankamitva "deva vela janatha"ti. Na mayam deva, paccekabuddha nama
mayanti. Ayya tumhe bhariyam katham kathetha, paccekabuddha nama tumhadisa na honti,
dvangulikesamassudhara 4- kaye patimukkaatthaparikkhara hontiti. Te dakkhinahatthena
sisam paramasimsu, tavadeva gihilingam antaradhayi, atthaparikkhara kayapatimukkava
ahesum. Tato passantasseva mahajanassa akaseneva nandamulakapabbharam agamamsu.
     Sapi kho padumavati devi "aham bahuputta hutva viyutta jata"ti hadayasokam 5-
patva teneva rogena 6- kalam katva rajagahanagaradvaragamake sahatthena kammam
katva jivakatthane nibbatti. Aparabhage kulagharam gantva ekadivasam samikassa
khette 7- yagum haramana tesam attano puttanam antare attha paccekabuddhe
bhikkhacaravelaya akasena gacchante disva sigham sigham gantva samikassa arocesi
"passatha 8-
@Footnote: 1 cha.Ma. agata rajapurisa, i. gatapurisa  2 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati
@3 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati  4 cha.Ma.,i. dvangula......  5 Si.,i. hadayasosam
@6 cha.Ma. sokena 7 cha.Ma.,i. khettam  8 cha.Ma.,i. passa
Ayye paccekabuddhe, ete nimantetva bhojanam dassama"ti. So aha "samanasakuna
namete annathapi 1- evam caranti, na ete paccekabuddha"ti. Te tesam katham
kathentanamyeva avidure thane otarimsu. Sa itthi tamdivasam attano bhattakhajjabhojanam 2-
tesam datva "svepi attha jana mayham bhikkham ganhatha"ti aha. Sadhu upasike,
tava sakkaro ca ettakova hotu, asanani ca attheva hontu, annepi bahu
paccekabuddhe disva tava cittam sandhareyyasi"ti. 3- Sa punadivase attha asanani
pannapetva atthannam sakkarasammanam patiyadetva nisidi.
     Nimantitapaccekabuddha sesanam sannam adamsu "marisa ajja annattha agantva
sabbeva tumhakam matu sangaham karotha"ti. Tesam vacanam sutva sabbeva ekato
akasena gantva matu gehadvare paturahesum. Sapi pathamam laddhasannaya 4- bahu
disva na kampittha, sabbepi geham pavesetva asane nisidapesi. Tesu patipatiya
nisidantesu navamo annani attha asanani mapetva sayam dhurasane nisidi.
Yava asanani vaddhanti, tava geham vaddhati. Evam tesu sabbesu nisinnesu
sa itthi atthannam paccekabuddhanam patiyaditasakkaram pancasatanampi yavadattham datva
attha niluppalahatthake aharitva nimantitanam paccekabuddhanamyeva padamule thapetva
aha "mayham bhante nibbattanibbattatthane sariravanno imesam niluppalanam
antogabbhavanno viya hotu"ti patthanam akasi. Paccekabuddha matu anumodanam katva
gandhamadanamyeva agamamsu.
     Sapi yavajivam kusalam katva tato cuta devaloke nibbattitva imasmim
buddhuppade savatthiyam setthikule patisandhim ganhi, niluppalasamanavannataya 5- cassa
uppalavannatveva namam akamsu. Athassa vayappattakale sakalajambudiparajanova
setthissa 6- santikam pahinimsu "dhitaram amhakam detu"ti. Apahinanto nama nahosi.
@Footnote: 1 Si. annadapi, cha.Ma. annathapi  2 Si.,i. attana labhanakam khajjabhojjam
@3 cha.Ma. pasadeyyasiti  4 cha.Ma.,i. laddhasannataya
@5 cha.Ma.,i. niluppalagabbhasamanavannataya  6 cha.Ma.,i. sakalajambudiparajano ca setthino ca
@setthissa
Tato setthi cintesi "aham sabbesam manam gahetum na sakkhissami, upayam panekam
karissami"ti dhitaram pakkosapetva "pabbajitum amma sakkhissasi"ti aha. Tassa
pacchimabhavikatta tam vacanam 1- sise asittasatapakatelam viya ahosi, tasma tam pitaram
"pabbajissami tata"ti aha. So tassa sakkaram katva bhikkhuniupassayam netva
pabbajesi. Tassa acirapabbajitayaeva uposathagare kalavaro 2- papuni. Sa dipam
jaletva uposathagaram sammajjitva dipasikhaya nimittam ganhitva punappunam 3-
olokayamana tejokasinajjhanam 4- nibbattetva tadeva padakam katva arahattam papuni.
Arahattaphalena saddhimyeva ca iddhivikubbane cinnavasi ahosi. Sa aparabhage satthu
yamakapatihariyakaranadivase "aham bhante patihariyam karissami"ti sihanadam nadi.
Sattha idam karanam atthuppattim katva jetavanamahavihare nisinno patipatiya
bhikkhuniyo thanantaresu 5- thapento imam therim iddhimantanam aggatthane thapesiti.
                          Patacaratherivatthu
     [238] Catutthe vinayadharanam yadidam patacarati patacara theri vinayadharanam 6-
aggati dasseti. Sa kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe patisandhim ganhitva
aparabhage satthu dhammadesanam sunanti sattharam ekam bhikkhunim vinayadharanam aggatthane
thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. Sa yavajivam kusalam
katva devamanussesu samsaritva kassapabuddhakale kimkissa ranno gehe patisandhim
ganhitva sattannam bhagininam abbhantara hutva visati vassasahassani brahmacariyam
caritva bhikkhusamghassa parivenam karetva 7- puna devaloke nibbattitva ekam
buddhantaram sampattim anubhavitva imasmim buddhuppade savatthiyam setthigehe
patisandhim ganhi.
@Footnote: 1 cha.Ma. pitu vacanam  2 Si.,i. talavaro  3 Si.,i. ganhitva thatvava punappunam
@4 cha.Ma.,i. tejokasinarammanam jhanam  5 cha.Ma. thanantare  6 Ma. vinayadharinam
@7 cha.Ma. katva
     Sa aparabhage vayappatta attano gehe ekena kammakarena saddhim santhavam
katva aparabhage attano samanajatikam kulam gacchanti tassa santhavapurisassa 1- sannam
adasi "tvam sveva patthaya mam paharasatenapi 2- datthum na labhissasi, sace te kammam
atthi, idani mam ganhitva gacchahi"ti. So "evam hotu"ti anucchavikam hatthasaram
gahetva tam adaya nagarato tini cattari yojanani patikkamitva ekasmim gamake
vasam kappesi.
     Atha aparabhage tassa kucchiyam gabbho patitthasi. Sa gabbhe paripakke
"idam amhakam atthanam 3- kulageham gacchama sami"ti aha. So "ajja gacchama,
sve gacchama"ti gantum asakkonto kalam vitinamesi. Sa tassa karanam natva
"nayam balo mam nessati"ti tasmim bahi gate "ekikava kulageham gamissami"ti
maggam patipajji. So agantva tam gehe apassanto pativissake pucchitva "kulageham
gata"ti sutva "mam nissaya kuladhita anatha jata"ti padanupadikam gantva
sampapuni. Tassa antaramaggeva gabbhavutthanam ahosi. Tato "yassatthaya maggam 4-
gaccheyyama, so attho antaramaggeva nipphanno, idani gantva kim karissama"ti
patinivattimsu. Puna tassa kucchiyam gabbho patitthasiti purimanayeneva vittharetabbam.
     Antaramagge panassa gabbhavutthane jatamatteyeva catusu disasu mahamegho
utthahi. 5- Sa tam purisam aha "sami avelaya catusu disasu mahamegho utthito,
attano vasanatthanam  6-  katum vayamahi"ti. So "evam karissami"ti dandakehi kutikam
katva "../../bdpicture/chadanatthaya tinam  aharissami"ti ekasmim mahavammikapade tinam chindati,
atha nam vammike nipanno kanhasappo pade damsi, so tasmimyeva thane patito.
Sapi "idani agamissati, idani agamissati"ti sabbarattim khepetva "addha
mam so `anatha esa'ti magge chaddetva gato bhavissati"ti aloke sanjate
@Footnote: 1 Si.,i.,cha.Ma.  katasanthavassa purisassa  2 cha.Ma.,i. patiharasatenapi
@3 Si.,i.,cha.Ma. anathatthanam  4 cha.Ma.,i. mayam  5 Si. mahamegha utthahimsu,
@i. mahamegha vutthahimsu  6 Si.,i. anovassakatthanam
Padanusarena olokenti vammikapade patitam disva "mam nissaya nattho puriso"ti
paridevitva daharadarakam passenadaya mahallakam angulim 1- gahapetva maggena gacchanti
antaramagge ekam uttananadim disva "dvepi darake ekappahareneva adaya
gantum na sakkhissami"ti jetthakam orimatire thapetva daharam darakam 2- paratiram netva
pilotikacumbitake 3- nipajjapetva puna nivattitva "imam 4- gahetva
gamissami"ti nadim otari.
     Athassa nadimajjham pattakale eko seno "mamsapindo ayan"ti sannaya
darakam ganhitva 5- agacchati. Sa hattham pasaretva senam palapesi. 6- Tassa tam
hatthavikaram disva mahallakadarako "mam pakkosati"ti sannaya nadim otaritva
sote patito yathasotam agamasi. Sopi seno tassa asampattayaeva tam daharadarakam
ganhitva agamasi. Sa balavasokabhibhuta antaramagge imam vilapam gitakam gayanti
gacchati:-
     "ubho putta kalakata       panthe mayham pati mato"ti.
     Sa evam vilapamana savatthim patva kulasabhagam 7- gantvapi sokavaseneva
attano geham vavatthapetum asakkonti "imasmim thane evamvidham nama kulam atthi, kataram
tam gehan"ti patipucchi. Tvam tam kulam patipucchitva kim karissasi, tesam vasanageham
vatappaharena patitam, tattheva te sabbepi jivitakkhayam patta, atha ne khuddakamahallake
ekacittakasmimyeva jhapenti, passa esa dhumavatti pannayatiti. Sa tam katham sutvava
"kim tumhe vadatha"ti attano nivatthasatakam sandharetum asakkonti jatiniyameneva 8-
baha paggayha kandamana natinam citakatthanam gantva tam vilapagitam paripunnam
katva paridevamana:-
@Footnote: 1 cha.,i. anaguliham  2 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati  3 cha.Ma..... cumbatake,
@i.....cumabate  4 cha.,i. itaram  5 cha.,i. vijjhitum  6 Ma. apasadesi  7 Ma. kulageham
@8 Si.,cha.Ma. jataniyameneva
               "ubho putta kalakata       panthe mayham pati mato
                mata pita ca bhata ca     ekacitakasmim dayhare"ti
aha. Annena janena satakam dinnampi phaletva chaddeti. Atha nam ditthaditthatthane
mahajano parivaretva vicarati. Athassa "ayam patacara 1- patavicaranam 2- vina
vicarati"ti patacaratveva namam akamsu. Yasma panassa naggabhavena 3- alajjiva acaro
4- pakato ahosi, tasma patito 5- acaro assati patacaratveva namam akamsu.
     Sa ekadivasam satthari mahajanassa dhammam desente viharam pavisitva parisapariyante
atthasi. Sattha mettaya 6- pharitva "satim patilabha bhagini satim patilabha bhagini"ti aha.
Tassa satthu vacanam sutva balavahirottappam agatam, sa tattheva bhumiyam nisidi.
Avidure thito puriso uttarisatakam khipitva adasi, sa tam nivasetva dhammam
assosi. Sattha tassa cariyavasena ima dhammapade gatha aha:-
               "na santi putta tanaya na    pita napi bandhava
                antakenadhipannassa         natthi natisu tanata.
                Etamatthavasam natva         pandito silasamvuto
                nibbanagamanam maggam          khippameva visodhaye"ti. 7-
     Sa gathapariyosane yathathitava sotapattiphale patitthaya sattharam
upasankamitva vanditva pabbajjam yaci. Sattha 8- tassa "bhikkhunupassayam gantva
pabbaja"ti pabbajjam sampaticchi. Sa pabbajitva nacirasseva arahattam patva
buddhavacanam ugganhi. 9- Vinayapitake cinnavasi ahosi. Aparabhage sattha jetavane
nisinno bhikkhuniyo patipatiya thanantaresu thapento patacaram vinayadharanam aggatthane
thapesiti.
@Footnote: 1 cha. patacaram  2 cha.Ma. patapariharanam 3 Si. so naggabhavena 4 cha.Ma. alajjiacaro
@5 Si. patu  6 cha.Ma. mettapharanena  7 khu.dha. 25/288-9/66 patacaravatthu
@8 Si.,i. ayam patho na dissati  9 cha.Ma.,i. ganhanti vinayapitake......
                          Dhammadinnatherivatthu
     [239] Pancame dhammakathikananti dhammakathikanam bhikkhuninam dhammadinna aggati
dasseti. Sa kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam parayattatthane nibbattitva
padumuttarassa bhagavato aggasavakassa sujatattherassa adhikarakammam katva tam thanantaram
patthesi. Sa yavajivam kusalam katva sagge nibbatti. Sabbam hettha khematheriya
abhiniharavaseneva veditabbam. Pussabuddhakale panesa satthu vematikanam tinnam
bhatikanam danadhikare thapitakammikassa 1- gehe vasamana "ekam dehi"ti vutta
dve adasi. Evam sabbam aparihapenti datva 2- dvenavutikappe atikkamma
kassapabuddhakale kimkissa ranno gehe patisandhim ganhitva sattannam bhagininam
abbhantara hutva visati vassasahassani brahmacariyam caritva bhikkhusamghassa
vasanaparivenam karetva ekam buddhantaram devamanussesu samsaranti imasmim buddhuppade
kulagehe patisandhim ganhi. Sa aparabhage visakhasetthino bhariya hutva geham gata. 3-
Visakhasetthi nama bimbisarassa sahayako ranna saddhim dasabalassa pathamadassanam gantva
dhammam sutva sotapattiphale patitthito, aparabhage anagamiphalam sacchakasi.
     So tamdivasam gharam gantva sopanamatthake thitaya dhammadinnaya hatthe pasarite
hattham analambitvava pasadam abhiruhi. Bhunjamanopi "imam detha, imam aharatha"ti na
byahari. Dhammadinna katacchum gahetva parivisamana cintesi "ayam me hatthalambakam 4-
dentiyapi 5- hattham nalambi, bhunjamanopi kinci na katheti, ko nu kho mayham
doso"ti. Atha nam bhuttavim "ko nu kho me ayyaputta doso"ti pucchi. Dhammadinne
tuyham doso natthi, aham pana ajjato 6- patthaya santhavavasena tumhakam santike
nisiditum va thatum va aharapetva khaditum va bhunjitum va abhabbo. Tvam
@Footnote: 1 Ma. thapitakutumbikassa  2 Ma. caritva  3 cha.Ma..... ganhitva aparabhage
@visakhasetthino geham gata  4 Si.,i. hattholambakam  5 Ma. karontiyapi
@6 cha.Ma.,i. ajja
Sace icchasi, imasmim gehe vasa. No ce icchasi, yattakena te dhanena attho,
tam ganhitva kulagharam gacchati. Ayyaputta evam sante naham tumhehi 1- chadditam
khelamiva kacavaram sisena 2- ukkhipitva carissami, mayham pabbajjam anujanathati.
Visakho "sadhu dhammadinne"ti ranno arocetva dhammadinnam suvannasivikaya
bhikkhuniupassayam pabbajjatthaya pesesi.
     Sa pabbajitva cintesi "ayam tava setthi gharamajjhe thitova dukkhassa antam
akasi, pabbajjam laddhakalato patthaya pana mayapi dukkhassantam katum vattati"ti
acariyupajjhayanam santikam gantva "ayye mayham acinnatthane cittam namati, 3-
gamakavasam gacchami"ti aha. Theriyo tassa mahakula nikkhamma pabbajitabhavena cittam
kopetum 4- asakkontiyo tam gahetva gamakavasam agamamsu. Sa atite madditasankharataya
5- nacirasseva saha patisambhidahi arahattam papuni. Athassa etadahosi "mayham kiccam
matthakam pattam, idha vasitva kim karissami, rajagahameva gacchami, tattha mam nissaya
bahu natisangho punnani karissati"ti theriyo gahetva nagarameva paccagata.
     Visakho tassa agatabhavam natva "sigham agata ukkanthita nu kho bhavissati"ti
sayanhasamaye tassa santikam gantva abhivadetva ekamantam nisinno
"ukkanthitabhavam pucchitum ayuttan"ti pancakkhandhadivasena panhe pucchi,
dhammadinna khaggena uppalanalam chindanti viya pucchitam pucchitam vissajjesi.
Upasako dhammadinnatheriya nanasurabhavam natva attano adhigatatthane patipatiya tisu
maggesu sabbakarena panhe pucchitva uggahavasena arahattamaggepi pucchi.
Dhammadinna theripi upasakassa yava anagamiphalava visayabhavam natva "idani attano
visayam atikkamitva dhavati"ti
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. aham tumhehi  2 cha.Ma. chadditakhelam vamitavamanam sisena  3 cha.Ma.,i. na ramati
@4 cha.Ma. varetum  5 Si.,i. majjitasankharataya
Tam nivattenti "tvam avuso visakha nasakkhi panhanam pariyantam gahetum,
nibbanogadhanahi avuso visakha brahmacariyam nibbanaparayanam nibbanapariyosanam.
Akankhamano ca 1- tvam avuso visakha bhagavantam upasankamitva etamattham puccheyyasi.
Yatha ca te bhagava byakaroti, tatha nam dhareyyasi"ti 2- aha.
     Visakho satthu santikam gantva sabbam pucchavissajjananayam 3- kathesi. Sattha
tassa vacanam sutva "mama dhitaya atitanagatapaccuppannesu khandhesu tanha  natthi"ti
vatva dhammapade imam gathamaha:-
               "yassa pure ca paccha ca   majjhe ca natthi kincanam
                akincanam anadanam       tamaham brumi brahmanan"ti. 4-
     Tato dhammadinnaya sadhukaram datva visakham upasakam etadavoca "pandita visakha
dhammadinna bhikkhuni, mahapanna visakha dhammadinna bhikkhuni. Sacepi 5- tvam visakha
etamattham puccheyyasi, ahampi etamattham 6- byakareyyami, 7- yatha tam dhammadinnaya
bhikkhuniya byakatam, eso ceva tassa attho, evanca nam dharehi"ti. Evametam
vatthu samutthitam. Aparabhage sattha jetavane viharanto 8- patipatiya bhikkhuniyo
thanantaresu thapento imameva culavedallam atthuppattim katva therim imasmim sasane
dhammakathikanam aggatthane thapesiti.
                           Nandatherivatthu
     [240] Chatthe jhayinam yadidam nandati jhanabhiratanam nanda theri aggati
dasseti. Sa kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe patisandhim gahetva aparabhage
@Footnote: 1 Si.,i. va    2 Ma.mu. 12/466/416 culavedallasutta
@3 Ma. pucchavissajjanam nayantam katham  4 khu.dha. 25/421/90 dhammadinnatherivatthu
@5 cha.Ma. mam cepi, i. mancepi   6 cha.Ma.,i. tam evameva  7 cha.Ma.,i. byakareyyam
@8 cha.Ma.,i. nisinno
Dhammakatham 1- sunanti sattharam ekam bhikkhunim jhanabhiratanam aggatthane thapentam disva
adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. Sa tato kappasatasahassam devamanussesu
samsaritva amhakam satthu uppattito 2- puretarameva mahapajapatiya gotamiya
kucchismim patisandhim ganhi, nandatissa namam akamsu, rupanandatipi vuccati. Sa
aparabhage uttamarupabhavena janapadakalyani nama jata.
     Sa amhakam dasabale sabbannutam patva anupubbena kapilavatthum agantva
nandanca rahulanca pabbajetva pakkante suddhodanamaharajassa parinibbutakale
"mahapajapati gotami rahulamata ca nikkhamitva satthu santike pabbajita"ti
natva "imasam pabbajitakalato patthaya mayham idha kim kamman"ti matu mahapajapatiya
santikam gantva pabbaji. Pabbajitadivasato patthaya "sattha rupam garahi"ti satthu
upatthanam na gacchati, ovadavare sampatte annam pesetva ovadam aharapesi. 3-
Sattha tassa rupamadamattameva 4- natva "attano ovadam attanava agantva
ganhantu, na bhikkhunihi anna pesetabba"ti aha. Tato rupananda annam
maggam apassanti akama ovadam agamasi.
     Sattha tassa caritavasena iddhiya ekam itthirupam nimminitva talapannam 5-
gahetva vijamanam viya akasi. Rupananda tam disva cintesi "aham akaraneneva
pamatta hutva nagacchami, evarupapi itthiyo satthu santike vissattha vicaranti.
Mama rupam etasam rupassa kallam nagghati solasim, ajanitvava ettakam kalam
na agatamhi"ti tameva itthinimittam ganhitva olokenti atthasi. Sattha tassa
pubbahetusampannataya 6- "atthinam nagaram katan"ti 7- dhammapade gatham vatva:-
              "caram va yadi va tittham nisinno uda va sayan"ti 8-
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. satthu dhammam  2 cha.Ma.,i. nibbattito  3 cha.Ma.,i. aharapeti
@4 cha.Ma.,i. rupamadamattabhavam  5 cha.Ma.,i. talavantam  6 Si. pubbahetusampannaya
@7 khu.dha. 25/150/43 janapadakalyanirupanandavatthu  8 khu.su. 25/195/371 vijayasutta
Suttam abhasi. Sa tasmimyeva rupe khayavayam patthapetva arahattam papuni. Imasmim
thane idam vatthu hettha khematheriya vatthusadisamevati na vittharitam. Tato patthaya
rupananda jhanabhiratanam antare dhurappatta ahosi. Sattha aparabhage jetavane nisinno
patipatiya bhikkhuniyo thanantaresu thapento nandatherim jhayinam 1- aggatthane
thapesiti.
                           Sonatherivatthu
     [241] Sattame araddhaviriyanam yadidam sonati paggahitaparipunnaviriyanam
sona aggati dasseti. Ayam kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe patisandhim
gahetva aparabhage dhammam sunanti sattharam ekam bhikkhunim araddhaviriyanam aggatthane
thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. Sa kappasatasahassam
devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade savatthiyam kulagehe patisandhim gahetva
aparabhage gharavase vuttha 2- bahu puttadhitaro labhitva sabbepi visum visum gharavase
patitthapesi. Te tato patthaya "ayam amhakam kim karissati"ti tam attano santikam
agatam "mata"ti sannampi na karimsu. Bahuputtikasona tesam attani agaravam 3- natva
"gharavasena kim karissami"ti nikkhamitva pabbaji. Atha nam bhikkhuniyo "ayam vattam 4-
na janati, ayuttam karoti"ti dandakammam karonti. Puttadhitaro tam dandakammam
aharantim disva "ayam yavajjadivasa sikkhamattampi 5- na janati"ti ditthaditthatthane
upphandenti. 6- Sa tesam vacanam sutva uppannasamvega "attano gativisodhanam katum
vattati"ti nisinnatthanepi thitatthanepi dvattimsakaram sajjhayati. Sa yatheva pubbe
bahuputtikasonattheriti pannayittha, evam paccha araddhaviriyasonattheriti pakata
jata.
@Footnote: 1 Si. jhayininam  2 Si. patitthita, cha.Ma. vuttha  3 cha.Ma.,i. agaravabhavam
@4 Si.,i. mattam  5 Si.,i. sikkhapadamattampi  6 Si.,i. ujjhayanti,
@cha.Ma. uppandesum
     Athekadivasam bhikkhuniyo viharam gacchantiyo "bhikkhunisamghassa udakam tapeyyasi
sone"ti vatva agamamsu. Sapi udakatapanato puretarameva aggisalaya cankamitva
cankamitva dvattimsakaram sajjhayanti vipassanam vaddhesi. Sattha gandhakutiyam
nisinnova imam obhasagatham abhasi:-
               "yo ca vassasatam jive    apassam dhammamuttamam
                ekaham jivitam seyyo   passato dhammamuttaman"ti. 1-
     Gathapariyosane arahattam patva cintesi "aham arahattam patta, agantukajano
anupadharetvava mayi avamannaya 2- kinci vatva bahum papam 3- pasaveyya, tasma 4-
sallakkhanakaranam katum vattati"ti. Sa udakabhajanam aropetva hettha aggim na akasi.
Bhikkhuniyo agantva uddhanam olokentiyo aggim adisva "imam mahallikam `bhikkha-
nisamghassa udakam tapehi'ti avocumha, ajjapi uddhane aggimpi na karoti"ti ahamsu.
Ayye kim tumhakam aggina, unhodakena nhayitukama bhajanato udakam gahetva
nhayathati. Tapi "bhavissati ettha karanan"ti gantva udake hattham otaretva
unhabhavam natva ekam kutam aharitva udakam ganhanti, gahitagahitatthanam purati. 5-
Tada sabbava tassa arahatte thitabhavam natva 6- daharatara tava pancapatitthitena
padesu patitva "ayye ettakam kalam tumhe anupadharetva vihethetva vihethetva
kathayimha, khamatha no"ti khamapesum. Vuddhatarapi theri 7- ukkutikam nisiditva "khamatha
ayye"ti khamapesum. Tato patthaya "mahallakakale pabbajitvapi araddhaviriyabhavena
nacirasseva aggaphale patitthita"ti theriya guno pakato ahosi. Aparabhage sattha
jetavane nisiditva bhikkhuniyo patipatiya thanantaresu 8- thapento sonattherim
araddhaviriyanam aggatthane thapesiti.
@Footnote: 1 khu.dha. 25/115/37 bahuputtikatherivatthu  2 cha.,i. avannaya  3 cha.Ma. apunnampi
@4 Si.,i. tassa  5 cha.Ma.,i. paripurati  6 i. gantva  7 cha.Ma.,i. ayam patho na
@dissati  8 cha.Ma.,i. thanantare. evamuparipi
                           Sakulatherivatthu
     [242] Atthame dibbacakkhukanam yadidam sakulati 1- dibbacakkhukanam sakulattheri
aggati dasseti. Ayam kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe nibbattitva
aparabhage 2- satthu dhammakatham sunanti sattharam ekam bhikkhunim dibbacakkhukanam
aggatthane thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. Sa
kappasatasahassam devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade savatthiyam kulagehe
nibbattitva aparabhage satthu dhammadesanam sutva patiladdhasaddha pabbajitva nacirasseva
arahattam papuni. Sa tato patthaya dibbacakkhumhi cinnavasi ahosi. Aparabhage
sattha jetavane nisinno bhikkhuniyo patipatiya thanantaresu thapento imam therim
dibbacakkhukanam aggatthane thapesiti.
                         Kundalakesatherivatthu
     [243] Navame khippabhinnananti khippabhinnanam bhikkhuninam bhadda kundalakesa
aggati dasseti. Ayam kira 3- padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe nibbatta
satthu dhammakatham sutva sattharam ekam bhikkhunim khippabhinnanam aggatthane thapentam
disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. Sa kappasatasahassam devamanussesu
samsaritva kassapabuddhakale kimkissa ranno gehe sattannam bhagininam abbhantara
hutva visati vassasahassani dasasilani samadaya komarikabrahmacariyam carati 4- samghassa
vasanaparivenam 5- karetva ekam buddhantaram devamanussesu samsaritva imasmim
buddhuppade rajagahanagare setthikule patisandhim ganhi, bhaddatissa namam akamsu.
    Tamdivasamyeva ca tasmim nagare purohitaputto jato. Tassa jatavelaya rajanivesanam
@Footnote: 1 cha.Ma. bakulati  2 cha.Ma. ayam patho na dissati, i. vayappatta
@3 Si.,i.,cha.Ma. ayampi hi  4 cha.Ma.,i. caranti  5 ka. pana parivenam i. vasanakaparivenam
Adim katva sakalanagare avudhani pajjalimsu. Purohito patova rajakulam gantva rajanam
sukhaseyyam pucchi. Raja "kuto me acariya sukhaseyyam, 1- ajja sabbarattim rajanivesane
avudhani pajjalitani disva bhayappatta ahumha"ti aha. Maharaja tappaccaya ma
cintayittha, na tumhakamyeva gehe avudhani pajjalimsu, sakalanagare evam ahositi.
Kimkarana acariyati. Amhakam gehe coranakkhattena darako jato, so sakalanagarassa
sattu hutva uppanno, tassetam pubbanimittam. Tumhakam upaddavo natthi, sace
pana icchatha, haretha 2- amhakam pilaya harakammam 3- natthiti. Purohito "mama putto
attano namam gahetvava agato"ti sattukotveva 4- namam akasi. Setthigehepi
bhadda vaddhati, purohitagehepi sattuko vaddhati. So attano adhavanavidhavanena kilitum
samatthakabhavato patthaya attano vicaranatthane yam yam 5- passati, tam tam sabbam aharitva
matapitunam gehe 6- pureti. Pita nam karanasahassampi 7- vatva varetum nasakkhi.
     Aparabhage panassa vayappattassa sabbakarenapi varetum asakkuneyyabhavam
natva dve nilasatake tassa 8- datva sandhicchedanaupakarananca singhatakayantakanca 9-
hatthe datva "tvam imina ca 10- kammena jivahi"ti tam vissajjesi. So tamdivasato
patthaya singhatakayantam khipitva kulanam pasade aruyha sandhim chinditva parakulesu
nikkhittabhandam attana thapitam viya gahetva gacchati. Sakalanagare tena aviluttageham
nama nahosi. Ekadivasam raja rathena nagare vicaranto sarathim pucchi "kim nu
kho imasmim nagare tasmim tasmim ghare chiddameva pannayati"ti. Deva imasmim nagare
sattuko nama coro bhittim chinditva kulanam santakam haratiti. Raja nagaraguttikam
pakkosapetva "imasmim kira nagare evarupo nama jato coro atthi, kasma
nam na ganhasi"ti aha. Mayam deva tam sahoddham passitum na sakkomati. Sace
@Footnote: 1 cha.Ma. sukhaseyya, i. lukhaseyyo  2 Ma. marema, cha.,i. harema  3 Ma. maritakammam,
@cha.,i. haranakammam  4 cha.Ma.,i. sattukotevassa  5 Si.,i. sayam yam  6 cha.Ma.,i. geham
@7 i. karanam sayampi  8 cha.Ma. ayam patho na dissati, i. nivasapetva
@9 cha.Ma. singhatakayantanca  10 cha.Ma.,i. iminava
Ajja tam coram passasi, ganha. Sace na ganhasi, 1- rajanante 2- karissamiti. Evam
devati nagaraguttiko sakalanagare manusse anapetva 3- tam bhittim chinditva parabhandam
avaharantam sahoddhameva netva 4- ranno dassesi. Raja "imam coram dakkhinadvarena
niharitva ghatetha"ti aha. Nagaraguttiko ranno patisunitva tam coram catukke
catukke paharasahassena talento gahapetva dakkhinadvaram gacchati.
     Tasmim samaye ayam bhadda nama setthidhita mahajanassa kolahalasaddena 5- sihapanjaram
ugghatetva olokenti tam sattukam coram vadhatthaya 6- niyamanam disva ubhohi
hatthehi hadayam sandharenti gantva sirisayane adhomukha nipajji. Sa ca tassa
kulassa ekadhita, tenassa nataka appamattakampi mukhavikaram sahitum na sakkonti.
Atha nam mata tam 7- sayane nipannam disva "kim karosi amma"ti pucchi. 8- Etam
vajjham katva niyamanam coram addasam ammati 9- etam labhamana jivissami, alabhamanaya
me maranameva varanti. 10- Te tam nanappakarenapi 11- sannapetum asakkonta "marana
jivitam seyyo"ti sallakkhesum. Athassa pita nagaraguttikassa santikam gantva
sahassalancam datva "mayham dhita core patibaddhacitta, yena kenaci upayena imam
munca"ti aha. So "sadhu"ti setthissa patissunitva 12- coram gahetva yava
suriyassa atthangama ito cito ca papancapetva suriye attham upagate corabhavam katva
ekam corakam corakato niharapetva 13- sattukam bandhana 14- mocetva sattukam
setthigeham pesetva tena bandhanena itaram bandhitva dakkhinadvarena niharitva
ghatesi. Setthidasapi sattukam gahetva setthino nivesanam agamimsu. Tam disva
setthi "dhitu manam puressami"ti sattukam gandhodakena nhapetva
sabbabharanapatimanditam 15- karetva pasadam pesesi.
@Footnote: 1 cha.Ma. nam coram ganhasi, jivasi. sace na ganhasi  2 Ma. rajadande  3 Ma. codetva,
@cha. caretva  4 cha.Ma.,i. gahetva 5 Si.,i. kalakalasaddena  6 cha.Ma.,i. tatha
@7 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati  8 Si.,i. pucchimsu  9 Si.,i. ama amma
@addasamati, cha.Ma. ama ammati  10 cha.Ma. maranamevati  11 Si.,i. anekapariyayenapi
@12 i. patisutva  13 Si.,i. attham upagacchanta caragato ekam manussam
@niharapetva, cha.Ma. attham gate caragato ekam manussam niharapetva
@14 cha.Ma.,i. sattukassa bandhanam  15 cha.Ma. sabbalankarapatimanditam
Bhaddapi "paripunna me sankappa"ti anekalankarena alankaritva tam paricaramana
vicarati. 1-
     Sattuko katipaham vitinametva cintesi "imissa pasadhanabhandakam mayham
bhavissati, kenaci upayena imam abharanam gahetum vattati"ti samipe sukhena nisinnakale
bhaddamaha "mayham ekam vacanam vattabbam atthi"ti. Setthidhita sahassalabham labhitva
viya tutthamanasa "vissattham vada ayya"ti aha. Tvam cintesi "mam nissaya imina
jivitam laddhan"ti, aham pana gahitamattova corapapatapabbate adhivatthaya devataya
"sacaham jivitam labhissami, balikammam vo 2- dassami"ti ayacim. Tam nissaya maya
jivitam laddham, sigham balikammam sajjapehiti. Bhadda "aham tassa manam puressami"ti
balikammam sajjapetva sabbam pasadhanam pasadhetva ekayane aruyha samikena saddhim
corapapatam 3- gantva "pabbatadevataya balikammam karissami"ti abhiruhitum araddha.
Sattuko cintesi "sabbesu abhiruhantesu mama imissa abharanam gahetva 4- na okaso
bhavissati"ti tameva balibhajanam gahapetva pabbatam abhiruhi.
     So bhaddaya saddhim kathento piyakatham na katheti. 5- Sa teneva corassa 6- adhippayam
annasi. Atha nam so aha "bhadde tava satakam 7- omuncitva kayarulham te
pasadhanam ettha bhandikam karohi"ti. Sami mayham ko aparadhoti. Kim panaham bale
balikammattham agatoti sannam karosi. Ahanhi imissa devataya yakanam ubbattetva
dadeyyam, 8- balikammapadesena pana tava abharanam ganhitukamo hutva agatomhiti.
Kassa pana ayya pasadhanam, kassa ahanti. Mayam evarupam na janama, annam tava santakam,
annam mama santakanti. Sadhu ayya, ekam pana me adhippayam puretha, alankataniyameneva
me purato ca pacchato ca alingitum dethati. So "sadhu"ti sampaticchi. Sa tena
sampaticchitabhavam natva purato alingitva pacchato alinganti viya
@Footnote: 1 cha.Ma. paricarati, i. carati  2 cha.Ma.,i. te 3 cha.Ma.,i. corapapatapabbatam
@4 cha.Ma.,i. gahetum  5 ka. kathento viya katham kathesi  6 cha.Ma.,i. ingiteneva tassa
@7 cha.Ma. uttarisatakam  8 Si. khadeyyam, i. ghadeyyam, Ma. ma dadeyyam
Hutva pabbatapapate patesi. So patanto akaseyeva cunnavicunno ahosi.
Taya katavicunnabhavam disva pabbate adhivattha devata gunakittanavasena ima
gatha aha:-
               "na so 1- sabbesu thanesu    puriso hoti pandito
                itthipi pandita hoti         tattha tattha vicakkhana.
                Na so 1- sabbesu thanesu    puriso hoti pandito
                itthipi pandita hoti         muhuttamapi cintaye"ti. 2-
     Tato bhadda cintesi "na sakka maya imina  niyamena puna geham gantum,
ito gantva ekam pabbajjam pabbajissami"ti nigantharamam gantva niganthe
pabbajjam yaci. Atha nam te ahamsu "kena niyamena pabbajja hotu"ti. Yam
tumhakam pabbajjaya uttamam, tadeva karothati. Te "sadhu"ti tassa talatthina
kese luncitva pabbajesum. Kesa puna vaddhantapi rasivasena kundalavatta
hutva vaddhimsu. Sa teneva karanena kunadalakesa nama jata. Sa attano
pabbajitatthane sabbam sippam ugganhitva 3- "tesam ito uttarim 4- viseso
natthi"ti natva gamanigamarajadhaniyo vicaranti yattha yattha pandita atthi, tattha tattha
gantva tesam jananasippam sabbameva ugganhati. Athassa bahusu thanesu sikkhitabhavena
pativadam datum samattha na honti. Sa attana saddhim kathetum samattham adisva yam gamam
va nigamam va pavisati, tassa dvare valukarasim katva tattheva jambusakham thapesi. 5-
"yo mama vadam aropetum sakkoti, so imam sakham maddatu"ti samipe thitanam darakanam
sannam deti. Tam sattahampi maddanta na honti. Atha nam gahetva pakkamati.
@Footnote: 1 pali. na hi  2 pali. lahum attham vicintita, khu.apa. 33/161/328 (sya)
@3 ka. ugganhi  4 cha.Ma. uttari  5 cha.Ma.,i. thapeti
     Tasmim samaye amhakam bhagava loke nibbattitva savatthim upanissaya jetavane
viharati. Kundalakesapi kho anupubbena savatthim patva antonagare 1- pavisamana
porananiyameneva valukarasimhi sakham thapetva darakanam sannam datva pavisi.
Tasmim samaye dhammasenapati bhikkhusamghe pavitthe ekakova nagaram pavisanto valukathupe 2-
jambusakham disva "kasma ayam thapita"ti pucchi. Daraka nam 3- aparihapetva kathesum.
Evam sante imam gahetva maddatha darakati. Tesu therassa vacanam sutva ekacce
madditum na visahimsu, ekacce tamkhanamyeva madditva cunnavicunnam akamsu. Kundalakesa
bhattakiccam katva nikkhamanti tam sakham madditam disva "kassetam kamman"ti pucchi.
Athassa dhammasenapatina karapitabhavam kathayimsu. Sa "attano thamam ajananto
imam sakham maddapetum no visahissati, addha eso mahanto bhavissati. Ahampi
pana khuddika bhavanti na sobhissami, antogamameva pavisitva parisaya sannam
datum vattati"ti cintetva tatha akasi. Asitikulasahassanivase nagare sabhagavasena
sabbe sanjanimsuti 4- veditabbam.
     Theropi bhattakiccam katva annatarasmim rukkhamule nisidi. Athayam kundalakesa
mahajanaparivuta therassa santikam gantva patisantharam katva ekamantam thatva
"bhante tumhehi sakha maddapita"ti pucchi. Ama maya maddapitati. Evam
sante tumhehi saddhim amhakam vado hotu bhanteti. Hotu bhaddeti. Kassa puccha
hotu 5- kassa vissajjananti. Puccha nama amhakam patta, tvam pana tuyham jananakam
pucchati. Sa therena dinnaanumatiya sabbameva attano jananakam vadam pucchi,
thero sabbam vissajjesi. Sa sabbam pucchitva tunhi ahosi. Atha nam thero
aha "taya  bahum 6- pucchitam, mayampi ekam panham pucchama"ti. Pucchatha bhanteti. Ekam
nama kinti. Kundalakesa "na  janami bhante"ti aha. Tvam ettakampi na janasi,
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. antonagaram  2 cha.Ma. valukathupe, i. valikapunje
@3 Si.,i.,cha.Ma. daraka tam karanam  4 Si.,i. janimsuti  5 Si.,i. hoti  6 cha.Ma. bahu
Annam kim janissasiti. Sa therassa padesu patitva "tumhakam saranam gacchami
bhante"ti aha. Mama saranagamanakammam natthi, sadevake loke aggapuggalo dhuravihare
vasati, tam saranam gacchahiti. Sa "evam karissami bhante"ti sayanhasamaye satthu
dhammadesanavelaya satthu santikam gantva panca- patitthitena vanditva ekamantam
atthasi. Sattha tassa madditasankharaya cariyavasena dhammapade imam gathamaha:-
               "sahassamapi ce gatha      anatthapadasanhita
                ekam gathapadam seyyo    yam sutva upasammati"ti. 1-
     Sa gathapariyosane yathathitava saha patisambhidahi arahattam patva pabbajjam
yaci, sattha tassa pabbajjam sampaticchi. Sa bhikkhuniupassayam gantva pabbaji.
Aparabhage catuparisamajjhe katha udapadi "mahanta vatayam bhadda kundalakesa,
ya catuppadikagathavasane arahattam patta"ti. Sattha tam karanam atthuppattim
katva therim khippabhinnanam aggatthane thapesiti.
                         Bhaddakapilanitherivatthu
     [244] Dasame pubbenivasam anussarantinanti pubbenivutthakhandhasantanam
anussarantinam bhaddakapilani aggati dasseti. Sa kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam
kulagehe nibbattitva satthu dhammadesanam sunanti sattharam ekam bhikkhunim
pubbenivasam anussarantinam aggatthane thapentam disva adhikarakammam katva tam
thanantaram patthesi. Sa kappasatasahassam devamanussesu samsaritva anuppanne buddhe
baranasiyam kulagehe patisandhim ganhitva attano bhaginiya 2- saddhim kalaham karonti taya
paccekabuddhassa pindapate dinne "ayam imassa pindapatam datva attano vasam
vatteti"ti paccekabuddhassa hatthato pattam ganhitva bhattam chaddetva kalalassa
puretva adasi.
@Footnote: 1 khu.dha. 25/101/35 bahiyadaruciriyattheravatthu  2 Si.,i. bhatujayaya,
@cha.Ma. samibhaginiya
Imassa pindapatam datva attano vasam vatteti"ti paccekabuddhassa hatthato pattam
ganhitva bhattam chaddetva kalalassa puretva adasi. Mahajano "bala ayan"ti
garahitva "yaya te saddhim kalaho kato, tassa kinci na karosi, paccekabuddho
te kim aparajjhati"ti aha. Sa tesam vacanena lajjamana puna pattam gahetva
kalalam haritva 1- dhovitva gandhacunnena ubbattetva catumadhurassa puretva upari
asittena padumagabbhavannena sappina vijjotamanam paccekabuddhassa  hatthe thapetva
"yathayam pindapato obhasajato, evam obhasajatam me sariram hotu"ti patthanam
patthesiti sabbametam mahakassapattherassa vatthumhi vuttanayeneva veditabbam.
     Mahakassapatthero pana dakkhinamaggam gahetva dasabalassa santikam bahuputtanigrodhamulam
gato, ayam bhaddakapilani vamamaggam ganhitvava matugamassa pabbajjaya ananunnatabhavena
paribbajikaramam agamasi. Yada pana mahapajapati gotami pabbajjanca upasampadanca labhi,
tada sa theriya santike pabbajjanca upasampadanca labhitva aparabhage vipassanaya kammam
karonti arahattam patva pubbenivasanane cinnavasi ahosi. Atha sattha jetavane
nisiditva bhikkhuniyo patipatiya thanantare thapento imam therim pubbenivasam
anussarantinam aggatthane thapesiti.
                        Bhaddakaccanatherivatthu
     [245] Ekadasame mahabhinnappattananti 2- mahatiyo abhinnayo pattanam
bhaddakaccana nama aggati dasseti. Ekassa hi buddhassa cattarova jana
mahabhinna honti, na avasesasavaka. Avasesasavaka hi kappasatasahassameva
anussaritum sakkonti, na tato param. Mahabhinnappatta pana kappasatasahassadhikam
asankhyeyyam anussaranti. Amhakampi satthu sasane dve aggasavaka bakulatthero
bhaddakaccanati ime cattaro ettakam anussaritum asakkhimsu. 3- Tasma ayam theri
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. haretva  2 Si.,i. mahabhinnappattananti  3 cha.Ma. sakkhimsu
Mahabhinnappattanam agga nama jata. Bhaddakaccanati tassa namam. Bhaddakaccanassa 1-
viya hi uttamasuvannassa viya ca tassa sariravanno ahosi, 2- tasma bhaddakaccanatveva
sankham gata. 2- Rahulamatayetam adhivacanam.
     Sapi 3- padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe patisandhim gahetva aparabhage
satthu dhammakatham sunanti sattharam ekam bhikkhunim mahabhinnappattanam aggatthane
thapentam disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. Sa kappasatasahassam
devamanussesu samsaritva imasmim buddhuppade suppabuddhassa 4- gehe patisandhim
ganhi, bhaddakaccanatissa namam akamsu.
     Sa vayappatta bodhisattassa geham agamasi. Sa aparabhage rahulakumaram
nama puttam vijayi. Tassa jatadivase bodhisatto nikkhamitva bodhimande sabbannutam
patva lokanuggaham karonto anupubbena kapilavatthum agamma natinam sangaham akasi.
Aparabhage parinibbute suddhodanamaharaje mahapajapatigotami pancahi matugamasatehi
saddhim satthu santike pabbaji. Rahulamatapi janapadakalyanipi theriya santikam gantva
pabbaji. Sa pabbajitakalato patthaya bhaddakaccana theritveva pakata ahosi,
sa aparabhage vipassanam vaddhetva arahattam patva abhinnasu cinnavasi ahosi.
Ekapallanke nisinna ekavajjanena kappasatasahassadhikam ekam asankhyeyyam anussarati.
Tassa tasmim gune pakate jate sattha jetavane nisinno bhikkhuniyo patipatiya
thanantaresu thapento imam therim mahabhinnappattanam aggatthane thapesiti.
                          Kisagotamitherivatthu
     [246] Dvadasame lukhacivaradharananti tihi lukhehi samannagatam pamsukulam dharentinam
kisagotami aggati dasseti. Gotamitissa namam, thokam kisadhatukatta 5- pana
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. bhaddakancanassa 2-2 cha.,i. sa tasma bhaddakancanati namam labhi, sa paccha
@kaccanatveva sanakham gata  3 cha.Ma.,i. sa hi  4 cha.Ma.,i. suppabuddhasakkassa
@5 Si.,i. thokam kilantadhatukatta
Kisagotamiti vuccati. Ayampi padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe nibbattitva
satthu dhammadesanam sunanti sattharam ekam bhikkhunim lukhacivaradharanam aggatthane thapentam
disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. Sa kappasatasahassam devamanussesu
samsaritva imasmim buddhuppade savatthiyam duggatakule nibbattitva vayappattakale
ekam kulam agamasi, tattha nam "duggatakulassa dhita"ti paribhavimsu.
     Sa aparabhage puttam vijayi, athassa sammanamakamsu. So panassa darako
adhavitva paridhavitva kilanavaye thito kalamakasi, tassa soko udapadi. Sa
"aham imasmimyeva gehe hatalabhasakkara hutva puttassa jatakalato patthaya sakkaram
papunim, ime mayham puttam bahi chaddetumpi vayameyyun"ti 1- puttam ankenadaya
"puttassa me bhesajjam detha"ti gehadvarapatipatiya vicarati. Ditthaditthatthane manus-
sa "kattha te matassa 2- bhesajjam ditthapubban"ti panim paharitva parihasam karonti.
Sa tesam kathaya neva sannittam 3- gacchati. Atha nam eko panditapuriso disva
"ayam puttasokena cittavikkhepam patta bhavissati, etassa panassa 4- bhesajjam na
anno janissati, dasabalova janissati"ti cintetva evamaha "amma tava puttassa
bhesajjam anno jananto nama natthi, sadevake pana loke aggapuggalo dasabalo
dhuravihare vasati, tassa santikam gantva pucchahi"ti. Sa "saccam puriso katheti"ti
puttamadaya tathagatassa buddhasane nisinnavelaya parisapariyante thatva "puttassa
me bhesajjam detha bhagava"ti aha.
     Sattha tassa upanissayam disva "bhaddakam te gotami katam bhesajjatthaya
idhagacchantiya, gaccha nagaram pavisitva kotito patthaya sakalanagaram caritva yasmim
gehe koci matapubbo natthi, tato siddhatthakam ahara"ti aha. Sa "sadhu
bhante"ti tutthamanasa antonagaram pavisitva pathamageheyeva "dasabalo mama puttassa
@Footnote: 1 Ma. vayamissantiti 2 cha.Ma.,i. matakassa  3 Si.,cha.,i. sannattim, Ma. pannattim
@4 cha.Ma.,i. etissa pana
Bhesajjatthaya siddhatthakam aharapeti, siddhatthakam me detha"ti aha. "handa gotami"ti
niharitva adamsu. Aham evam gahetum na sakkomi, 1- imasmim gehe koci matapubbo
nama natthiti. Kim vadesi gotami, ko idha matake ganetum sakkotiti. "tenahi
alam 2- dasabalo mam yattha matapubbo natthi, tato nam ganhapeti"ti aha. Sa
iminava niyamena tatiyagharam gantva cintesi "sakalanagare ayameva niyamo bhavissati, idam
hitanukampakena buddhena dittham bhavissati"ti samvegam labhitva tatova bahi nikkhamitva
amakasusanam gantva 3- puttam hatthena gahetva "puttaka aham imam maranam taveva
uppannanti cintesim, na panetam taveva, mahajanasadharano esa dhammo"ti vatva
puttam amakasusane chaddetva imam gathamaha:-
                    "na gamadhammo no nigamassa dhammo
                     na capiyam ekakulassa dhammo
                     sabbassa lokassa sadevakassa
                     esova dhammo yadidam aniccata"ti. 4-
     Evanca pana vatva satthu santikam agamasi. Atha nam sattha "laddha te
gotami siddhatthaka"ti aha. Natthi 5- me bhante siddhatthakena kammam, patittham pana
me 6- dethati aha. Athassa sattha dhammapade imam gathamaha:-
               "tam puttapasusammattam       byasattamanasam naram
                suttam gamam mahoghova     maccu adaya gacchati"ti. 7-
     Sa gathapariyosane yathathitava sotapattiphale patitthaya pabbajjam yaci,
sattha pabbajjam anujanati. 8- Sa tikkhattum sattharam padakkhinam katva vanditva
bhikkhuniupassayam gantva pabbajjanca upasampadanca labhitva 9- nacirasseva
yonisomanasikare kammam karonti vipassanam vaddhesi. Athassa sattha imam obhasagathamaha:-
@Footnote: 1 Si.,i. ayam evam gahetu na sakka  2 cha.Ma.,i. alam naham ganhissami
@3 Si.,i. netva  4 khu.apa. 33/162/333 (sya)  5 cha.,i. nitthitam  6 Ma. tumhe
@7 khu.dha. 25/287/66  8 cha.Ma. anujani, i. anujanami  9 Si.,i. pabbaji upasampadam
@labhitva pana
              "yo ca vassasatam jive    apassam amatam padam
               ekaham jivitam seyyo   passato amatam padan"ti. 1-
     Sa gathapariyosane arahattam patva parikkharavalanje paramukkattha hutva
tihi lukhehi samannagatam civaram parupitva vicari. Aparabhage sattha jetavane nisinno
bhikkhuniyo patipatiya thanantaresu thapento imam therim lukhacivaradharanam aggatthane
thapesiti.
                         Singalamatatherivatthu
     [247] Terasame saddhadhimuttananti saddhalakkhane abhinivitthanam singalamata 2-
aggati dasseti. Ayam kira padumuttarabuddhakale hamsavatiyam kulagehe nibbatta
satthu dhammam sunanti sattharam ekam bhikkhunim saddhadhimuttanam aggatthane thapentam
disva adhikarakammam katva tam thanantaram patthesi. Sa kappasatasahassam devamanussesu
samsaritva imasmim buddhuppade rajagahanagare setthikule nibbatta samanajatikam
kulam gantva ekam puttam vijayi, tassa singalakumarotissa namam akamsu. Sapi
teneva karanena singalamata nama jata. Sa ekadivasam satthu dhammakatham sutva
patiladdhasaddha satthu santikam gantva pabbaji. Pabbajitakalato patthaya saddhindriyam
adhimattam patilabhi. Sa dhammassavanatthaya viharam gantva dasabalassa sarirasampattim 3-
olokayamanava titthati. Sattha tassa saddhalakkhane abhinivitthabhavam natva sappayam
katva pasadaniyameva dhammam desesi. Sapi theri saddhalakkhanameva dhuram katva
arahattam papuni. Atha nam sattha aparabhage jetavane nisiditva bhikkhuniyo patipatiya
thanantaresu thapento imam therim saddhadhimuttanam aggatthane thapesiti.
     Terasasuttapatimanditaya theripaliya vannana nitthita.
@Footnote: 1 khu.dha. 25/114/37  2 Si.,i. sigalakamata  3 Si.,i. sariranipphattim



             The Pali Atthakatha in Roman Book 14 page 299-335. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=14&A=7123&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=14&A=7123&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=150              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=694              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=660              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=660              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]