ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext book chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 19 : PALI ROMAN Dha.A.2 appamada-cittavagga

                    3. Cittavaggavannana
                 1. Meghiyattheravatthu. (24)
                     ------------
     "phandanam capalam cittanti imam dhammadesanam sattha calikaya
pabbate viharanto ayasmantam meghiyam arabbha kathesi. Tassa
vatthum avibhavanattham sabbam meghiyasuttam 1- vittharetabbam. Sattha pana
tihi vitakkehi anvasattataya tasmim  ambavane padhanamanuyunjitum
asakkunitva agatam meghiyattheram amantetva "atibhariyam te
meghiya katam `agamehi tava meghiya, ekakomhi 2- yava annopi
koci bhikkhu dissatiti 3- mam yacantam ekakam pahaya gacchantena; bhikkhuna
nama evam cittavasikena bhavitum na vattati; cittam nametam lahukam, tam
attano vase vattetum vattatiti vatva ima dve gatha abhasi
           "phandanam capalam cittam     durakkham dunnivarayam
            ujum karoti medhavi,   usukarova tejanam,
            varijova thale khitto  okamokataubbhato
            pariphandatidam cittam      maradheyyam pahataveti.
     Tattha phandananti: rupadisu arammanesu vipphandamanam.  capalanti.
Ekairiyapathena asanthahanto gamadarako viya ekasmim arammane
@Footnote: 1. khu. u. 25/123. 2. etthantare paliyam tavati dissati.
@3. agacchatiti pali.
Asanthahantam 1- capalam. Cittanti: vinnanam. Bhumivatthuarammana-
kiriyadivicittataya panetam `cittanti vuttam. Durakkhanti: kitthasambadhe
kitthakhadakagonam viya ekasmim sappayarammaneyeva dutthapanato
durakkham. Dunnivarayanti. Visabhagarammanam gacchantam patisedhetum
durakkhatta dunnivarayam. Usukarova tejananti: yatha nama usukaro
arannato ekam dandam aharitva nittacam katva kanjiyatelena
makkhitva angarakapalle tapetva rukkhalake uppiletva nivankam
ujum valavijjhanayoggam karoti, katva ca pana rajarajamahamattanam
sippam dassetva mahantam sakkarasammanam labhati; evameva medhavi
pandito vinnu puriso phandanadisabhavametam cittam dhutangarannavasavasena
nittacam apagataolarikakilesam katva saddhasinehena temetva
kayikacetasikaviriyena tapetva samathavipassanalake uppiletva ujum
akutilam nibbisevanam karoti, katva ca pana sankhare sammasitva
mahantam avijjakkhandham padaletva "tisso vijja cha abhinna nava
lokuttaradhammeti imam visesam hatthagatameva katva aggadakkhineyyabhavam
labhati.
     Varijovati: maccho viya. Thale khittoti: hatthena va
padena va jaladinam va annatarena thale chaddito.
Okamokataubbhatoti: "okapunnehi civarehiti 2- ettha udakam okam,
"okam pahaya aniketasariti 3- ettha alayo, idha ubhayampi labbhati.
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. asanthahanto.   2. mahavagga [vinaya] dutiYu. 135.
@3. sam. khandha 17/12.
Okamokatoti ettha okamokato udakasankhata alayati ayamattho.
Ubbhatoti: uddhato. Pariphandatidam cittanti: yatha so udakalayato
ubbhato thale khitto maccho udakam alabhanto pariphandati; evamidam
pancakamagunalayabhiratam cittam tato uddharitva maradheyyasankhatam
vattam pahatum vipassanakammatthane khittam kayikacetasikaviriyena
santapiyamanam pariphandati tattha santhatum na sakkoti; evam santepi,
dhuram anikkhipitva medhavi puggalo tam vuttanayeneva ujum kammaniyam
karotiti attho.
     Aparo nayo. Idam maradheyyam kilesavattam avijahitva thitam
cittam so varijo viya pariphandati; tasma maradheyyam pahatave, yena
kilesavattasankhatena maradheyyenetam pariphandati, tam pahatabbanti.
     Gathapariyosane meghiyatthero sotapattiphale patitthito.
Annepi bahu sotapannadayo jatati.
                     Meghiyattheravatthu.
                     -------------
                 2. Annatarabhikkhuvatthu. (25)
     "dunniggahassa lahunoti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto annataram bhikkhum arabbha kathesi.
     Kosalaranno kira vijite pabbatapade matikagamo nameko
ghanavaso gamo ahosi.  athekadivasam satthimatta bhikkhu satthu santike
Yava arahatta kammatthanam kathapetva 1- tam gamam gantva pindaya
pavisimsu. Atha ne, yo tassa gamassa samiko matiko nama,
tassa mata disva gehe nisidapetva nanaggarasena yagubhattena
parivisitva "bhante kattha gantukamatthati pucchi. "yathaphasukatthanam
mahaupasiketi. Sa "vassavasatthanam ayya pariyesanti manneti
natva padamule nipajjitva "sace ayya imam temasam idha
vasissanti, aham tini saranani panca silani gahetva uposabhakammam
karissamiti aha. Bhikkhu "mayam imam nissaya bhikkhaya akilamanta
bhavanissaranam katum sakkhissamati adhivasayimsu. Sa tesam vasanatthanam
viharam patijaggitva adasi. Te tattha vasanta ekadivasam sannipatitva
annamannam ovadimsu "avuso amhehi pamadacaram caritum na vattati,
amhakam hi sakageham viya attha mahaniraya vivatadvarayeva;
dharamanakabuddhassa kho pana santike kammatthanam gahetva mayam agata,
buddha ca nama padanupadikam vicarantenapi sathena aradhetum na sakka,
yathajjhasayeneva aradhetum sakka; appamatta hotha, dvihi
ekatthane na thatabbam na nisiditabbam, sayam kho pana therupatthanakale
patova bhikkhacarakale ekato bhavissama, sesakale dve
ekato na bhavissama; apica kho pana aphasukena bhikkhuna agantva
viharamajjhe gandiya pahataya, gandisannaya agantva tassa
bhesajjam karissamati.
@Footnote: 1. uggahetva [?].
     Tesu evam katikam katva  viharantesu, ekadivasam sa upasika
sappiphanitadini gahapetva dasakammakaradihi parivuta sayanhasamaye
tam viharam gantva viharamajjhe bhikkhu adisva "kaham nu kho
ayya gatati purise pucchitva, "attano rattitthanadivatthanesu
nisinna bhavissanti ayyeti vutte, "kim nu kho katva datthum
sakkhissamiti aha. Atha nam bhikkhusanghassa katikavattajananamanussa
ahamsu "gandiya pahataya sannipatissanti ayyeti. Sa gandim
paharapesi. Bhikkhu gandisaddam sutva "kassaci aphasukam bhavissatiti
sakasakatthanehi nikkhamitva viharamajjhe sannipatimsu. Dvepi jana
ekamaggenagata nama natthi. Upasika ekekatthanato ekamekameva
agacchantam disva "mama puttehi annamannam kalaho kato bhavissatiti
cintetva bhikkhusangham vanditva pucchi "kalaham nu kho bhante karitthati.
"na karoma mahaupasiketi. "sace vo bhante kalaho natthi, atha
kasma, yatha amhakam geham agacchanta sabbe ekato agacchatha;
evam anagantva, ekekatthanato ekekava agatati. "mahaupasike
ekekasmim thane nisiditva samanadhammam karimhati. "ko esa tata
samanadhammo namati. "dvattimsakarasajjhayam karoma attabhave
khayavayam  patthapema mahaupasiketi. "kim pana bhante dvattimsakare
sajjhayam katum attabhave ca khayavayam patthapetum tumhakameva vattati
udahu amhakampiti. "kassaci bhagavata avarito esa dhammo
mahaupasiketi. "tenahi mayhampi dvattimsakaram detha attabhave ca
Khayavayam patthapanam acikkhathati. "tenahi ugganha mahaupasiketi
sabbam ugganhapesum. Sa tato patthaya dvattimsakare sajjhayam
katva attani khayavayam patthapetva tehi bhikkhuhi puretarameva tayo
magge tini ca phalani papuni. Maggeneva cassa catasso patisambhida
lokiyaabhinna ca agamimsu. Sa maggaphalasukhato utthaya dibbacakkhuna
oloketva "kada nu kho mama puttehi ayam dhammo adhigatoti
upadharenti "sabbepime saraga sadosa samoha, jhanavipassanamattam
tesam natthi; kinnu kho mayham puttanam arahattassa upanissayo atthi
natthiti avajjetva "atthiti disva "senasanasappayam nu kho atthi
natthiti avajjetva senasanasappayampi disva "puggalasappayam nu kho
na labhantiti avajjetva puggalasappayampi disva "aharasappayam
nu kho na labhantiti upadharenti "aharasappayam nesam natthiti disva
tato patthaya nanavidham yagum anekappakaram khajjakam nanaggarasanca
bhojanam sampadetva bhikkhu nisidapetva dakkhinodakam datva
"bhante tumhakam yam yam ruccati, tam tam gahetva paribhunjathati
niyyadesi. Te yatharuciya yaguadini gahetva paribhunjanti. Tesam
sappayaharam labhantanam cittam ekaggam ahosi. Te ekaggena cittena
vipassanam vaddhetva nacirasseva saha patisambhidahi arahattam patva
cintayimsu "aho mahaupasika amhakam patittha jata; sace
mayam sappayaharam na labhimha, na no maggaphalapativedho abhavissa;
idani vutthavassa pavaretva satthu santikam gamissamati. Te
"sattharam datthukamamhati mahaupasikam apucchimsu. Mahaupasika
"sadhu ayyati te anugantva "punapi bhante amhe olokeyyathati
bahuni piyavacanani vatva patinivatti. Tepi kho bhikkhu savatthim
gantva sattharam vanditva ekamantam nisinna "kacci bhikkhave
khamaniyam, kacci yapaniyam, na ca pindakena kilamitthati vutta
"khamaniyam bhante, yapaniyam bhante, pindakena pana 1- neva kilamimha;
amhakam hi matikamata nameka upasika cittavaram natva  `aho
vata no evarupannama aharam patiyadeyyati cintite, yathacinatitam
aharam patiyadetva adasiti tassa gunakatham kathayimsu.
     Annataro bhikkhu tassa gunakatham sutva tattha gantukamo
hutva satthu santike kammatthanam gahetva "bhante tam gamam
gamissamiti sattharam apucchitva jetavana nikkhamitva anupubbena
tam gamam patva viharam pavitthadivase cintesi "ayam kira upasika
cintitacintitam janati, ahanca magge kilanto viharam sammajjitum
na sakkhissami; aho vata me viharapatijaggakam manussam peseyyati.
Upasika gehe nisinnava avajjenti tamattham natva "gaccha viharam
patijaggitva ehiti manussam pesesi. Itaropi paniyam pivitukamo
"aho vata me sakkharapanakam katva peseyyati cintesi. Upasika
tam pesesi. "punadivase patova siniddhayagum me uttaribhangam pesetuti
cintesi. Upasika tatha akasi. So yagum pivitva "aho vata
@Footnote: 1. ca. [?].
Me evarupam khajjakam peseyyati cintesi. Upasika tampi pesesi.
So cintesi "ayam upasika maya sabbam cintitacintitam pesesi;
aham etam datthukamo, aho vata me nanaggarasabhojanam gahapetva
sayameva agaccheyyati. Upasika "mama putto mam datthukamo
gamanam 1- me paccasimsatiti bhojanam gahapetva viharam gantva tassa
adasi. So katabhattakicco "matikamata nama tvam mahaupasiketi
pucchi. "ama tatati. "upasike tvam paracittam janasiti. "kim
mam pucchasi tatati. "maya cintitacintitam sabbamakasi, tena tam
pucchamiti. "paracittajananabhikkhu bahu tatati. "naham anne pucchami,
tuvam pucchami upasiketi. Evam santepi, upasika "paracittam janamiti
avatva "paracittam jananta nama evam karonti puttati aha.
So "bhariyam vatidam kammam; puthujjana nama sobhanampi asobhanampi
cintenti; sacaham ayuttam cintayissami, saha bhandakena coram culaya
ganhanti viya mam vippakaram papeyya; maya ito palayitum  vattatiti
cintetva "upasike aham gamissamiti aha. "kaham  ayyati.
"satthu santikam upasiketi. "vasatha tava  bhante idhati. "na vasissami
upasike gamissamevati nikkhamitva satthu santikam agamasi. Atha nam
sattha "kim bhikkhu na tvam tattha vasasiti pucchi. "ama bhante,
na sakka tattha vasitunti. "kimkarana bhikkhuti. "bhante sa
upasika cintitacintitam sabbam janati; `puthujjana ca nama sobhanampi
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. agamanam.
Asobhanampi cintenti; sacaham kinci ayuttam cintessami, saha
bhandakena coram culaya ganhanti viya mam vippakaram papessatiti
cintetva agatomhiti. "bhikkhu tattheva taya vasitum vattatiti.
"na sakkomi bhante, naham tattha vasissamiti. "tenahi tvam bhikkhu
ekameva rakkhitum sakkhissasiti. "kim bhanteti. "tava cittameva rakkha,
cittam nametam durakkham, attano cittameva nigganha, ma annam
kinci cintayi, cittam nametam dunniggahanti vatva imam gathamaha
        "dunniggahassa lahuno    yattha kamanipatino
         cittassa damatho sadhu,  cittam dantam sukhavahanti.
     Tattha "cittam nametam dukkhena niggayhatiti dunniggaham, lahum
uppajjati ca nirujjhati   cati lahu, tassa dunniggahassa lahuno.
Yattha kamanipatinoti: yattha katthacideva nipatanasilassa. Etam hi
labhitabbatthanam va alabhitabbatthanam va yuttatthanam va ayuttatthanam
va na janati, neva jatim oloketi na gottam na vayam;
yattha yattheva icchati, tattha tattheva nipatatiti yattha kamanipatiti
vuccati, tassa evarupassa cittassa damatho sadhu  catuhi ariyamaggehi
dantabhavo yatha nibbisevanam hoti tatha katabhavo sadhu. Kimkarana?
idam hi cittam dantam sukhavaham dantam nibbisevanam katam maggaphalasukham
paramatthanibbanasukhanca avahatiti.
     Desanapariyosane sampattaparisa 1- bahu sotapannadayo ahesum,
@Footnote: 1. atirekam manne.
Mahajanassa satthika desana jata.
     Sattha tassa bhikkhuno imam ovadam datva "gaccha bhikkhu
annam kinci acintayitva tattheva vasahiti pahini. So bhikkhu
satthu santika ovadam labhitva tattha agamasi. Kinci bahiddha
cintanam nama na cinatesi. Mahaupasikapi dibbena cakkhuna olokenti
theram disva "idani ovadadayakam acariyam labhitva punagato mama
puttoti attano naneneva paricchinditva tassa sappayaharam
patiyadetva adasi. So sappayabhojanam labhitva  katipaheneva
arahattam patva maggaphalasukhena vitinamento "aho mahaupasika
mayham patittha jata, aham imam nissaya bhavanissaranam pattomhiti
cintetva "imasmim tava me attabhave patittha jata, samsare
pana me samsarantassa, annesupi attabhavesu ayam patittha bhutapubba
no vati upadharento ekunaattabhavasatam anussari. Sapi
ekunaattabhavasate tassa padaparicarika hutva annesu patibaddhacitta
hutva tam jivita voropapesi. Thero tassa ettakam agunam
disva "aho ayam mahaupasika bhariyam kammam akasiti cintesi.
Mahaupasikapi gehe nisinnava "kinnu kho mayham puttassa
pabbajitakiccam matthakam pattam noti upadharayamana tassa arahattappattim
natva uttarim upadharayamana "mama putto arahattam patva `aho
vata me ayam upasika mahati patittha jatati cintetva `atitepi
nu kho me ayam patittha bhutapubba noti upadharento
Ekunaattabhavasatam anussari; aham kho pana ekunaattabhavasate annehi
saddhim ekato hutva etam jivita voropesim, ayam me ettakam
agunam disva `aho bhariyam kammam katam upasikayati cintesiti
annasi; "natthieva nu kho samsare samsarantiya mama puttassa
upakaro katapubboti upadharayamana tato uttarim satimam attabhavam
anussaritva "satime attabhave maya etassa padaparicarikaya
hutva ekasmim jivita voropanatthane jivitadanam dinnam; aho maya
mama puttassa mahaupakaro katoti natva gehe nisinnava "uttarim
visesetva upadharethati aha. So dibbaya sotadhatuya saddam
sutva visesetva satimam attabhavam anussaritva tattha taya attano
jivitassa dinnabhavam disva "aho mama imaya mahaupasikaya
upakaro katapubboti cintetva attamano hutva tassa tattheva
catusu maggaphalesu panham kathetva anupadisesaya nibbanadhatuya
parinibbayi.
                     Annatarabhikkhuvatthu.
                      -----------
                 3. Ukkanthitabhikkhuvatthu. (26)
     "sududdasanti imam dhammadesanam sattha savatthiyam viharanto
annataram ukkanthitabhikkhum arabbha kathesi.
     Satthari kira savatthiyam viharante, eko setthiputto attano
Kulupakatheram upasankamitva "bhante aham dukkha muccitukamo, ekam
me dukkhato muccanakaram kathethati aha. "sadhavuso; sacesi dukkha
muccitukamo, salakabhattam dehi pakkhikabhattam dehi vassavasikam dehi
civaradayo paccaye dehi attano sapateyyam tayo kotthase katva
ekena kammantam payojehi ekena puttadaram posehi ekam buddhasasane
dehiti aha. So "sadhu bhanteti vuttapatipatiya sabbam katva puna
theram pucchi "ito uttarim annam kim  karomi bhanteti. "avuso tini
saranani panca silani ganhahiti. Tanipi gahetva tato uttarim
pucchi. "tenahi dasa silani ganhahiti. So "sadhu bhanteti ganhi.
So eva anupubbena punnakammassa katatta anupubbasetthiputto
nama jato. "ito uttarimpi katabbam punnam atthi bhanteti
puna pucchitva, "tenahi pabbajahiti vutte, nikkhamitva pabbaji.
Tasseko abhidhammiko bhikkhu acariyo ahosi, eko vinayadharo
upajjhayo. Tassa laddhupasampadassa acariyo attano santikam
agatakale abhidhamme panham kathesi "buddhasasane nama idam katum
vattati, idam katum na vattatiti. Upajjhayopissa attano santikam
agatakale vinaye panham kathesi "buddhasasane nama idam katum
vattati, idam katum na vattati; idam kappati, idam na kappatiti.
So cantesi  "aho bhariyam idam kammam; aham dukkha muccitukamo
pabbajito, idha ca me hatthappasaranatthanameva na pannayati, gehe
thatva vattadukkha muccitum sakka, maya gihina bhavitum vattatiti.
So tato patthaya ukkanthito anabhirato dvattimsakare sajjhayam
na karoti, uddesam na ganhati, kiso lukho dhamanisanthatagatto
alasiyabhibhuto kacchuparikinno ahosi. Atha nam daharasamanera
"avuso kim tvam thitatthane thitova nisinnatthane nisinnova ahosi
pandurogabhibhuto kiso lukho dhamanisanthatagatto alasiyabhibhuto
kacchuparikinno, kinte katanti pucchimsu. "ukkanthitomhi avusoti.
"kimkaranati. So tam pavattim arocesi. Te tassa acariyupajjhayanam
acikkhimsu.  acariyupajjhaya  tam  adaya satthu  santikam  agamamsu.
Sattha "kim bhikkhave agatatthati aha. "bhante ayam bhikkhu
tumhakam sasane ukkanthitoti. "evam kira bhikkhuti. "ama bhanteti.
"kimkaranati. "aham bhante dukkha muccitukamo   pabbajito, tassa
me acariyo abhidhammakatham kathesi, upajjhayo vinayakatham; svaham `idha
me hatthappasaranatthanameva natthi, gihina hutva sakka dukkha
muccitum, gihi bhavissamiti sannitthanamakasim bhanteti. "sace tvam
bhikkhu ekameva rakkhitum sakkhissasi, avasesanam rakkhanakiccam natthiti.
"kim bhanteti, "tava cittameva rakkhitum sakkhissasiti. "sakkhissami
bhanteti. "tenahi attano cittameva rakkhahi, sakka dukkha
muccitunti imam ovadam datva imam gathamaha
          "sududdasam sunipunam          yatthakamanipatinam
           cittam rakkhetha medhavi,    cittam guttam sukhavahanti.
     Tattha sududdasanti: sutthu duddasam. Sunipunanti: sutthu
Nipunam paramasanham. Yattha kamanipatinanti: jatiadini anoloketva
labhitabbalabhitabbayuttayuttatthanesu yattha katthaci nipatanasilam. Cittam
rakkhetha medhaviti: andhabalo dummedho attano cittam rakkhitum
samattho nama natthi, cittavasiko hutva anayabyasanam papunati;
medhavi pana panditova cittam rakkhitum sakkoti; tasma tvampi cittameva
go pehi; idam hi cittam guttam sukhavaham maggaphalanibbanasukhani avahatiti.
     Desanapariyosane so bhikkhu sotapattiphalam papuni, annepi
bahu sotapannadayo ahesum, desana mahajanassa satthika ahositi.
                     Ukkanthitabhikkhuvatthu.
                     ------------
            4. Bhagineyyasangharakkhitattheravatthu. (27)
     "durangamam ekacaranti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto sangharakkhitam nama bhikkhum arabbha kathesi.
     Savatthiyam kireko kulaputto satthu dhammadesanam sutva nikkhamitva
pabbajito laddhupasampado sangharakkhitatthero nama hutva katipaheneva
arahattam papuni. Tassa kanittho puttam labhitva therassa namam
akasi. So bhagineyyasangharakkhito nama hutva vayappatto therassa
santike pabbajitva laddhupasampado annatarasmim gamakarame vassam
upagantva "ekam sattahattham ekam atthahatthanti dve vassavasikasatake
labhitva "atthahattham upajjhayassa me bhavissatiti sallakkhetva
"sattahattham mayham bhavissatiti cintetva vutthavasso "upajjhayam
passissamiti agacchanto antaramagge pindaya caranto agantva,
there viharam anagateyeva, viharam pavisitva therassa divatthanam
sammajjitva padodakam upatthapetva  asanam pannapetva
agamanamaggam olokento nisidi. Athassa agamanabhavam natva 1-
paccuggamanam katva pattacivaram patiggahetva "nisidatha bhanteti theram
nisidapetva talavantam adaya vijitva paniyam datva pade
dhovitva tam satakam anetva padamule thapetva "bhante imam
paribhunjathati vatva vijayamano atthasi. Atha  nam thero aha
"sangharakkhita mayham civaram paripunnam, tvameva paribhunjati. "bhante
maya laddhakalato patthaya ayam tumhakameva sallakkhito, paribhogam
karothati. "hotu sangharakkhita, paripunnam me civaram, tvameva
paribhunjati. "bhante ma evam karotha, tumhehi  paribhutte, mayham
mahapphalam bhavissatiti. Atha nam, tassa punappunam kathentassapi, thero
na icchi. Evam so vijayamano thitova cintesi "aham therassa
gihikale bhagineyyo pabbajitakale saddhivihariko, evampi maya
saddhim upajjhayo paribhogam na katukamo, imasmim maya saddhim
paribhogam akaronte, kim me samanabhavena, gihi bhavissamiti. Athassa
etadahosi "dussanthapiyo gharavaso, kinnu kho katva gihibhuto
jivissamiti; tato cintesi "atthahatthasatakam vikkinitva ekam
@Footnote: 1. Si. Yu. atha nam agacchantam disva.
Elikam ganhissami, elika nama khippam vijayanti, svaham vijatam
vijatam vikkinitva mulam karissami, mule bahu katva ekam pajapatim
anessami, sa ekam puttam vijayissati, athassa mama matulassa
namam katva culayanake nisidapetva mama puttanca bhariyanca
adaya matulam vanditum agamissami, agacchanto antaramagge
mama bhariyam vakkhami `anehi tava me puttam, vahissami nanti,
sa `kinte puttena, ehi yanakam pajehiti vatva puttam
gahetva `aham  nessami nanti sandharetum asakkonti cakkapade
chaddessati, athassa sariram abhiruhitva cakkam gamissati, atha nam `tvam
mama puttam neva mayham adasi, nam sandharetum nasakkhi, 1- nasitosi
tayati vatva patodayatthiya pitthim paharissamiti. So evam cintento
thatva vijayamanova therassa sisam talavantena pahari. Thero "kinnu kho
aham sangharakkhitena sise pahatoti upadharento tena cintitacintitam
sabbam natva "sangharakkhita matugamassa paharam datum nasakkhi,
ettha mahallakattherassa ko dosoti aha. So "aho natthomhi,
natam kira me upajjhayena cintitacintitam, kim me samanabhavenati
talavantam chaddetva palayitum araddho. Atha nam daharasamanera
anubandhitva adaya satthu santikam agamimsu, sattha te bhikkhu
disva "kim bhikkhave agatattha, eko vo bhikkhu laddhoti pucchi.
"ama bhante; imam daharam ukkanthitva palayantam gahetva tumhakam
@Footnote: 1. Si. Yu. na sandharetum asakkhi.
Santikam agatamhati. "evam kira bhikkhuti. "ama bhanteti. "kimattham
te bhikkhu evam bhariyam kammam katam, nanu tvam araddhaviriyassa ekassa
buddhassa putto madisassa nama buddhassa sasane pabbajitva
attanam `sotapannoti va `sakadagamiti va `anagamiti va
`arahati va vadapetum nasakkhi; kimattham evam bhariyam kammamakasiti.
"ukkanthitosmi bhanteti. "kimkarana ukkanthitositi. So
vassavasikasatakanam laddhadivasato patthaya yava therassa talavantena
pahara sabbam tam pavattim satthu arocetva "imina karanena
palatosmi bhanteti aha. Atha nam sattha "ehi bhikkhu ma
cintayi, cittam nametam dure hontampi arammanam sampaticchakajatikam,
ragadosamohabandhana muccanatthaya vayamitum vattatiti vatva imam
gathamaha
           "durangamam ekacaram        asariram guhasayam
            ye cittam sannamessanti,  mokkhanti marabandhanati.
     Tattha durangamanti: cittassa hi makkatasuttamattakampi
puratthimadidisabhagena gamanagamanam nama natthi, dure santampi arammanam
sampaticchatiti durangamam nama jatam. Sattatthacittani pana ekato
kannikabaddhani ekakkhane uppajjitum samatthani nama natthi,
uppattikale ekekameva cittam uppajjati, tasmim niruddhe puna
ekekameva uppajjatiti ekacaram nama jatam. Cittassa sarirasanthanam va
niladipakaro vannabhedo va natthiti asariram nama jatam. Guha nama
Catumahabhutaguha, idanca hadayarupam nissaya pavattatiti guhasayam nama
jatam. Ye cittanti: ye keci purisa va itthi va gahattha va
pabbajita va anuppajjanakakilesassa uppajjitum adenta
satisammosena uppannakilesam pajahanta cittam sannamessanti sannatam
avikkhittam karissanti. Mokkhanti marabandhanati: sabbe te
kilesabandhanabhavena marabandhanasankhata tebhumikavatta muccissantiti.
     Desanapariyosane bhagineyyasangharakkhitatthero sotapattiphalam
papuni, annepi bahu sotapannadayo jata, mahajanassa satthika
desana ahositi.
                Bhagineyyasangharakkhitattheravatthu.
                        -------
                5. Cittahatthattheravatthu. (28)
     "anavatthitacittassati imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto cittahatthattheram nama arabbha kathesi.
     Eko kira savatthivasi kulaputto natthagonam pariyesanto
arannam pavisitva majjhantikakale gonam disva yuthe vissajjetva
"avassam ayyanam santike aharamattam labhissamiti khuppipasapilito
viharam pavisitva bhikkhunam santikam gantva vanditva ekamantam atthasi.
Tasmim kho pana samaye  bhikkhunam avakkarapatiyam bhuttavasesakam bhattam
hoti. Te tam chatakapilitam disva "ingha bhattam gahetva bhunjati
Vadimsu. Buddhakale ca nama anekasupabyanjanam uppajjati. So tato
yapanamattam gahetva bhunjitva paniyam pivitva hatthe dhovitva
bhikkhu vanditva "kim bhante ajja ayya nimantanatthanam agamamsuti.
"natthi upasaka, bhikkhu iminava niharena nibaddham labhantiti. So
"mayam utthaya samutthaya rattindivam nibaddham kammam karontapi evam
madhurabyanjanabhattam na labhama, ime kira nibaddham bhunjanti, kim me
gihibhavena, bhikkhu  bhavissamiti cintetva bhikkhu upasankamitva
pabbajjam yaci. Atha nam bhikkhu "sadhu upasakati pabbajesum. So
laddhupasampado sabbupakaram vattapativattam akasi. So buddhanam
uppannena labhasakkarena katipahaccayena thulasariro ahosi; tato
cintesi "kim me bhikkhaya caritva jivitena, gihi bhavissamiti. So
vibbhamitva geham pavisi. Tassa gehe kammam karontassa, katipaheneva
sariram milayi, tato "kim me imina dukkhena, samano bhavissamiti
cintetva punagantva pabbaji. So katipaham vitinametva puna
ukkanthitva vibbhami. Pabbajitakale pana bhikkhunam upakarako ahosi.
So punapi katipaheneva ukkanthitva "kim me gihibhavena,
pabbajissamiti gantva bhikkhu vanditva pabbajjam yaci. Atha nam
bhikkhu upakaravasena puna pabbajayimsu, evam so chakkhattum pabbajitva
uppabbajito. Tassa bhikkhu "esa cittavasiko hutva vicaratiti
"cittahatthattheroti namam karimsu. Tassevam aparaparam vicarantasseva,
bhariya gabbhini ahosi. So sattame vare arannato  kasibhandam
Adaya geham gantva bhandakam  thapetva "attano kasavam
ganhissamiti  gabbham pavisi. Tasmim khane tassa bhariya nipajjitva
niddayati. Tassa nivatthasatako apagato. Mukhato lala paggharati,
nasa ghurughurayati, mukham vivatam, dantam ghamsati. 1- Sa tassa
uddhumatakasariram viya upatthasi. So "aniccam dukkham idam, aham ettakam kalam
pabbajitva imam nissaya bhikkhubhave santhatum nasakkhinti kasavakotiyam
gahetva udare bandhantova geha nikkhami. Athassa anantaragehe
thita sassu tam tatha gacchamanam disva "ayam patikkanto, idaneva
arannato agacchantova kasavam udare bandhitva nikkhanto
viharabhimukho gacchati; kinnu khoti geham pavisitva niddayamanam
dhitaram passitva "so imam disva vippatisari hutva gatoti natva
dhitaram paharitva "utthehi kalakanni, samiko te tam niddayamanam
disva vippatisari hutva gato; natthi so ito patthaya tuyhanti
aha. "apehi apehi amma, kuto tassa gamanam, katipaheneva puna
agamissatiti. Sopi "aniccam dukkhanti vatva gacchanto gacchantova
sotapattiphalam papuni. So gantva bhikkhu vanditva pabbajjam yaci.
"na sakkhissama mayam tam pabbajetum, kuto tuyham samanabhavo,
satthakanisadanapasanasadisam tava sisanti. "bhante idani mam
anukampaya ekavaram pabbajethati. Te tam upakaravasena pabbajayimsu.
So katipaheneva saha patisambhidahi arahattam papuni. Tepi tam
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. "dantam ghamsatiti. natthi.
Ahamsu "avuso cittahattha tava gamanasamayam tvameva janeyyasi,
imasmim te vare cirayitanti. "bhante samsaggassa atthibhavakale
gatamha, so no samsaggo chinno, idani agamanadhamma jatamhati.
Bhikkhu satthu santikam gantva "bhante ayam bhikkhu amhehi evam vutto
evam nama katheti annam byakaroti abhutam vadatiti ahamsu. Sattha
"ama bhikkhave mama putto attano anavatthitacittakale saddhammam
ajananakale gamanagamanam akasi, idanissa punnanca papanca
pahinanti vatva ima dve gatha abhasi
          "anavatthitacittassa   saddhammam avijanato
           pariplavapasadassa   panna na paripurati,
           anavassutacittassa   ananvahatacetaso
           punnapapapahinassa   natthi jagarato bhayanti.
     Tattha anavatthitacittassati "cittam nametam kassaci nibaddham va
thavaram va natthi; yo pana puggalo assapitthe thapitakumbhandam viya
thusarasimhi kotitakhanuko viya khallatasise kadambapuppham viya katthaci
na santhati,  kadaci sevako hoti kadaci ajivako kadaci
nigantho kadaci tapaso, evarupo puggalo anavatthitacitto nama;
tassa anavatthitacittassa sattattimsabodhipakkhiyadhammabhedam imam saddhammam
ajanantassa parittasaddhataya va ullavanasaddhataya va
pariplavapasadassa kamavacarapi rupavacaradibhedapi panna na paripurati,
kamavacarayapi aparipurayamanaya, kutova rupavacararupavacaralokuttarapanna
Paripurissatiti  dipeti. Anavassutacittassati: ragena
atintacittassa. Ananvahatacetasoti "ahatacitto khilajatoti 1-
agatatthane dosena cittassa pahatabhavo vutto, idha pana "dosena
appatihatacittassati attho. Punnapapapahinassati: catutthamaggena
pahinapunnassa ceva pahinapapassa ca khinasavassa. Natthi jagarato
bhayanti: khinasavassa jagarantasseva  bhayabhavo kathito viya, so
pana saddhadihi jagaradhammehi samannagatatta jagaro nama;
tasma jagarantassapi ajagarantassapi kilesabhayam  natthi kilesanam
apaccavattanato, na hi tam kilesa anubandhanti tena tena maggena
pahinanam puna anupagamanato, tenaha "sotapattimaggena ye kilesa
pahina, te kilese na puneti na paccagacchati;  sakadagamianagami-
arahattamaggena ye kilesa pahina, te kilese na puneti
na paccagacchatiti.
     Desana mahajanassa satthika saphala ahosi.
     Athekadivasam bhikkhu katham samutthapesum "bhariya vatime avuso
kilesa nama, evarupo arahattupanissayasampanno kulaputto kilesehi
alulito satta vare gihi hutva satta vare pabbajitoti. Sattha
tesam kathapavattim sutva tamkhananurupena gamanena dhammasabham gantva
buddhasane nisinno "kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati
pucchitva, "imaya namati vutte, "evameva bhikkhave kilesa nama
@Footnote: 1. abhi. vi. 35/510. Ma. mu. 12/206.
Bhariya; sace ete rupino hutva katthaci pakkhipitum sakka bhaveyyum,
cakkavalam atisambadham, brahmaloko atinicako, okaso nesam
na bhaveyya; madisampi namete pannasampannam purisajaneyyam
alolenti, avasesesu ka katha; ahanhi addhanalimattam varakacorakam 1-
kunthakuddalanca nissaya cha vare pabbajitva uppabbajitapubboti.
"kada bhanteti. "sunissatha bhikkhaveti. "ama  bhanteti. "tenahi
sunathati atitam ahari:
     atite baranasiyam brahmadatte rajjam karente, kuddala-
pandito nama bahirakapabbajjam pabbajitva attha mase himavante
vasitva vassarattasamaye ca bhumiya tintaya "gehe me
addhanalimatto varakacorako ca kunthakuddalako ca atthi, varakacorakabijam
ma nassiti uppabbajitva ekatthanam kuddalena kasitva tam bijam
vapitva vatim katva pakkakale uddharitva nalimattam bijam  thapetva
sesam khadi. So "kim medani gehena,  puna atthamase pabbajissamiti
nikkhamitva pabbaji. Iminava niharena  nalimattam varakacorakanca
kunthakuddalanca nissaya satta vare  gihi hutva satta vare
pabbajitva sattame pana vare cintesi "aham satta vare imam
kunthakuddalam nissaya gihi hutva pabbajito, katthacideva nam
chaddessamiti. So gangatiram gantva  "patitatthanam passanto
otaritva ganheyyam; yathassa patitatthanam na passami, tatha nam
@Footnote: 1. varakaporakantipi patho. na. va.
Chaddessamiti cintetva nalimattam bijam pilotikaya bandhitva
pilotikam kuddalaphale bandhitva kuddalam aggadandake gahetva
gangatire thito akkhini nimmiletva uparisise tikkhattum avajjitva
gangaya khipitva nivattitva oloketva patitatthanam adisva "jitam
me jitam meti tikkhattum saddamakasi. Tasmim khane baranasi raja
paccantam vupasametva agantva naditire khandhavaram nivasetva
nahanatthaya nadim otinno tam saddam assosi. Rajunanca nama
"jitam me jitam meti saddo amanapo hoti. So tassa santikam
gantva "aham idani amittamaddanam katva `jitam meti agato,
tvam pana `jitam me jitam meti viravasi, kim nametanti pucchi.
Kuddalapandito "tvam bahirake core jini, taya jitam puna ajitameva
hoti; maya pana ajjhattiko lobhacoro jito, so puna mam
na jinissati; tasseva jayo sadhuti vatva imam gathamaha
       "na tam jitam sadhu jitam,    yam jitam avajiyati;
        tam kho jitam sadhu jitam,   yam jitam navajiyatiti. 1-
     Tamkhanamyeva gangam olokento apokasinam nibbattetva
adhigataviseso akase pallankena nisidi. Raja mahapurisassa
dhammakatham sutva vanditva pabbajjam yacitva saddhim balakayena
pabbaji. Yojanamatta parisa ahosi. Aparopi samantaraja tassa
pabbajitabhavam sutva "tassa rajjam ganhissamiti agantva tatha
@Footnote: 1. khu. ja. eka. 27/22.
Samiddham nagaram sunnam disva "evarupam nagaram chaddetva pabbajanto
raja na orake thane pabbajissati, mayapi pabbajitum vattatiti
cintetva tattha gantva mahapurisam upasankamitva pabbajjam yacitva
sapariso pabbaji. Eteneva niharena satta rajano pabbajimsu.
Sattayojaniko assamo ahosi. Satta rajano bhoge chaddetva
ettakam janam gahetva pabbajimsu. Mahapuriso  brahmacariyavasam vasitva
brahmalokupago ahosi.
     Sattha imam dhammadesanam aharitva "aham bhikkhave tada
kuddalapandito ahosi. 1- Kilesa namete evam bhariyati aha.
                    Cittahatthattheravatthu.
                       ---------
               6. Araddhavipassakabhikkhuvatthu. (29)
     "kumbhupamanti imam dhammadesanam sattha savatthiyam viharanto
araddhavipassake bhikkhu arabbha kathesi.
     Savatthiyam kira pancasata bhikkhu satthu santike yava arahatta
kammatthanam gahetva "samanadhammam karissamati yojanasatamaggam
gantva ekam mahagamam agamamsu. Atha ne manussa disva
pannattasanesu nisidapetva panitehi yaguadihi parivisitva
"kattha bhante gacchathati pucchitva, "yathaphasukatthananti vutte,
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. ahosim.
"bhante imam temasam idheva vasatha,   mayampi tumhakam santike saranesu
patitthaya silani rakkhissamati yacitva tesam adhivasanam viditva
"avidure thane mahantova vanasando atthi, ettha vasatha bhanteti
vatva uyyojesum. Te bhikkhu tam vanasandam pavisimsu. Tasmim vanasande
adhivattha devata "silavanto ayya imam vanasandam anuppatta;
ayuttam kho pana amhakam ayyesu idha vasantesu puttabhatikam 1-
gahetva rukkhe abhiruyha vasitunti otaritva bhumiyam nisiditva
cintayimsu "ayya imasmim thane ajjekarattim vasitva addha sve
gamissantiti. Bhikkhupi punadivase antogame pindaya caritva puna
tameva vanasandam agamimsu. Devata "bhikkhusangho svatanaya kenaci
nimantito bhavissati,  tasma puna agacchati, ajja gamanam na bhavissati,
sve gamissanti manneti imina upayena addhamasamattam bhumiyameva
acchimsu. Tato cintayimsu "bhadanta imam temasam idheva manne
vasissanti, idheva kho pana vasantesu amhakam rukkhe abhiruhitva
nisiditumpi ayuttam; temasam puttabhatike gahetva bhumiyam nisidanatthananipi
amhakam dukkhani; kinci katva ime bhikkhu  palapetum vattatiti. Ta
tesu tesu rattitthanadivatthanesu ceva cankamanakotisu ca chinnasisani
kabandhani dassetum amanussasaddanca savetum arabhimsu. Bhikkhunam
khipitakasadayo roga pavattimsu. Te annamannam "tuyham  avuso
kim rujjati, tuyham kim rujjatiti  pucchitva "mayham khipitarogo, mayham
@Footnote: 1. Si. Yu. puttabhatike.
Kasoti vatva "avuso aham ajja cankamanakotiyam chinnasisam addasam,
aham rattitthane  kabandham addasam, aham divatthane amanussasaddam
assosim,  parivajjetabbayuttakamidam thanam, amhakam idha aphasukam hoti,
satthu santikam gamissamati. Te nikkhamitva anupubbena satthu santikam
gantva vanditva ekamantam nisidimsu. Atha ne sattha aha "kim
bhikkhave tasmim thane vasitum na sakkhissathati. "ama bhante: amhakam
tasmim thane vasantanam evarupani bheravarammanani upatthahanti, tena
evarupam aphasukam hoti, tena mayam `vajjetabbayuttakamidam thananti tam
chaddetva tumhakam santikam agatati. "bhikkhave tattheva tumhakam
gantum vattatiti. "na sakka bhanteti. "bhikkhave tumhe avudham
agahetva gata, idani avudham gahetva gacchathati. "kataravudham
bhanteti. Sattha "aham vo avudham dassami, maya dinnavudham gahetva
gacchathati vatva
       "karaniyamatthakusalena,      yantam santam padam abhisamecca,
        sakko uju ca suhuju ca    suvaco cassa mudu anatimaniti
sakalam mettasuttam 1- kathetva "bhikkhave imam tumhe bahi viharassa
vanasandato patthaya sajjhayanta antoviharam paviseyyathati
uyyojesi. Te sattharam vanditva nikkhamitva anupubbena tam
vanasandam patva bahivihare ganasajjhayam sajjhayamanava vanasandam
pavisimsu. Sakalavanasande devata mettacittam  patilabhitva tesam
@Footnote: 1. khu. khu. 25/13.
Paccuggamanam katva pattacivarapatiggahanam apucchimsu, gattasambahanam
apucchimsu, tesam tattha tattha arakkham susamvihitam karimsu, cakkadhupanam 1- viya
sannisinna ahesum. Katthaci amanussasaddo nama nahosi. Tesam
bhikkhunam cittam ekaggam hoti. 2- Te rattitthanadivatthanesu nisinna
vipassanaya cittam otaretva attani khayavayam patthapetva "ayam
attabhavo nama bhijjanatthena athavaratthena kulalabhajanasadisoti
vipassanam vaddhayimsu. Sammasambuddho gandhakutiyam nisinnova tesam
vipassanaya araddhabhavam natva te bhikkhu amantetva 3- "evameva
bhikkhave ayam attabhavo nama bhijjanatthena athavaratthena kulalabhajanasadiso
evati vatva obhasam pharitva yojanasate thitopi tesam
abhimukhe nisinno viya chabbannarasmiyo vissajjetva dissamanena
rupena imam gathamaha
               "kumbhupamam kayamimam viditva
                nagarupamam cittamidam thaketva 4-
                yodhetha maram pannavudhena
                jitanca rakkhe anivesano siyati.
     Tattha kumbhupamanti: abaladubbalatthena anaddhaniyataya
tavakalikatthena imam kesadisamuhasankhatam kayam kumbhupamam kulalabhajanasadisam
viditva. Nagarupamam cittamidam thaketvati: nagaram nama bahiddha thiram
hoti gambhiraparikham pakaraparikkhittam dvarattalakayuttam, anto suvibhattam
@Footnote: 1. Si. pakkadhupanam. 2. Yu. ahosi. 3. Si. Ma. Yu. amantesi.
@4. Si. Ma. Yu. thapetva.
Vithicatukkasinghatakasampannam antarapanam tam "vilumpissamati bahiddha
cora agantva pavisitum asakkonta pabbatam asajja patihata viya
gacchanti; evameva pandito kulaputto attano vipassanacittam thiram
nagarasadisam katva thaketva nagare thito ekatodharadina nanappakarena
avudhena coraganam viya vipassanamayena ca ariyamaggamayena ca
pannavudhena tam tam maggavajjham   kilesam patibahanto tam kilesamaram
yodhetha pahareyyati attho. Jitanca rakkheti: jitam uppaditam tarunavipassanam
avasasappayautusappayabhojanasappayapuggalasappayadhammassavanasappayadini
asevanto antarantara samapattim samapajjitva
tato vutthaya suddhacittena sankhare sammasanto rakkheyya.
Anivesano siyati: analayo bhaveyya. "yatha nama yodho
sangamasise balakotthakam katva amittehi saddhim yujjhanto chato va
pipasito va hutva sannahe sithile avudhe va patite balakotthakam
pavisitva vissamitva bhunjitva pivitva sannayhitva avudham
gahetva puna nikkhamitva yujjhanto  parasenam maddati ajitam  jinati
jitam rakkhati; so hi sace balakotthake evam vissamanto tam
assadento accheyya, rajjam parahatthagatam kareyya; evameva bhikkhu
patiladdham tarunavipassanam punappunam samapattim samapajjitva tato
vutthaya suddhacittena sankhare sammasanto rakkhitum sakkoti
uttarimaggapatilabhena kilesamaram jinati; sace pana so samapattimeva
assadeti suddhacittena punappunam sankhare na sammasati.
Maggaphalapativedham katum na sakkoti; tasma rakkhitabbayuttakam rakkhanto
anivesano siya samapattim nivesanam katva tattha na niveseyya alayam
na kareyyati attho. "tumhe evam karothati evam sattha tesam
bhikkhunam dhammam desesi.
     Desanavasane pancasata bhikkhu nisinnatthane nisinnava saha
patisambhidahi arahattam patva tathagatassa suvannavannam sariram
vannenta thomenta vandantava agacchimsuti.
                   Araddhavipassakabhikkhuvatthu.
                       ---------
               7. Putigattatissattheravatthu. (30)
     "aciram vatayam kayoti imam dhammadesanam sattha savatthiyam
viharanto putigattatissattheram arabbha kathesi.
     Eko kira savatthivasi kulaputto satthu santike dhammakatham
sutva sasane uram datva pabbajito laddhupasampado tissatthero
nama ahosi. Gacchante gacchante kale, tassa sarire rogo
udapadi. Sasapamattiyo pilaka utthahimsu. Ta anupubbena muggamatta
kalayamatta kolatthimatta amalakamatta beluvamatta hutva
pabhijjimsu. Sakalasariram chiddavachiddam ahosi. Putigattatissattherotvevassa
namam udapadi. Athassa aparabhage atthini bhijjimsu. So
appatijaggiyo ahosi. Nivasanaparupanam pubbalohitamakkhitam jalapuvasadisam
Ahosi. Saddhiviharikadayo patijaggitum asakkonta chaddayimsu. So
anatho hutva nipajji.
     Buddhananca nama dve vare lokavolokanam avijahitam hoti:
paccusakale lokam volokenta cakkavalamukhavattito patthaya
gandhakutiabhimukham nanam katva olokenti, sayam olokenta gandhakutito
patthaya bahirabhimukham nanam katva olokenti. Tasmim pana
samaye bhagavato  nanajalassa anto putigattatissatthero pannayi.
Sattha tissassa bhikkhuno  arahattassa upanissayam disva "ayam
saddhiviharikadihi chaddito, idanissa mam thapetva annam patisaranam
natthiti gandhakutito nikkhamitva viharacarikam caramano viya aggisalam
gantva ukkhalim dhovitva udakam datva uddhanam aropetva udakassa
tattabhavam agamayamano aggisalayameva atthasi; tattabhavam janitva
gantva tissabhikkhuno nipannamancakakotiyam ganhi. Tada bhikkhu "apetha
bhante, mayam ganhissamati mancakam gahetva aggisalam anayimsu.
Sattha ambanakam aharapetva unhodakam asincitva tehi bhikkhuhi
tassa parupanam gahapetva unhodakena maddapetva atape
vissajjapesi. Athassa santike thatva tam sariram unhodakena temetva
tassa sariram 1- ghamsitva nahapesi. Tassa nahanapariyosane parupanam
sukkhi. Atha nam tam nivasapetva nivatthakasavam udakena maddapetva
atape vissajjapesi. Athassa gatte udake chinnamatte, tam sukkhi.
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. tassa sariranti. natthi.
So ekam kasavam nivasetva ekam parupitva  sallahukasariro
ekaggacitto hutva mancake nipajji. Sattha tassa ussisake
thatva "bhikkhu ayam tava kayo apetavinnano nirupakaro hutva
kalingaram viya pathaviyam sayissatiti vatva imam gathamaha
        "aciram vatayam kayo     pathavim adhisessati
         chuddo apetavinnano,  niratthamva kalingaranti.
     Tattha aciram vatati: bhikkhu na cirassevayam kayo pathavim
adhisessati imissa pakatisayanena sayitaya pathaviya upari sayissati.
Chuddoti: apaviddho apagatavinnanataya tuccho hutva sessatiti
dasseti. Yathakim? niratthamva kalingaranti: nirupakaram niratthakam katthakhandam
viya. Dabbasambharatthika hi manussa arannam pavisitva ujukam
ujukasanthanena vankam vankasanthanena chinditva dabbasambharam
ganhanti, avasesam pana susiranca putikanca asarakanca ganthikajatanca
chinditva tattheva chaddenti; anne dabbasambharatthika agantva
tam gahetva akankhanta nama natthi, tam oloketva attano
upakarakameva ganhanti; itaram pathavigatameva hoti, tam pana tena tena
upayena mancapatipadakam va padakathalikam va phalakapithakam va katum
sakkapi bhaveyya; imasmim pana attabhave dvattimsaya kotthasesu
ekakotthasopi mancapatipadakadivasena va annena va upakaramukhena
gayhupago nama natthi, kevalam niratthamva kalingaram ayam kayo
apagatavinnano katipahasseva pathaviyam sessatiti.
     Desanavasane putigattatissatthero saha patisambhidahi arahattam
papuni. Annepi bahu sotapannadayo ahesum. Theropi arahattam
patva parinibbayi. Sattha tassa sarirakiccam karapetva dhatuyo
gahetva cetiyam karapesi.
     Bhikkhu sattharam pucchimsu "bhante putigattatissatthero kuhim
nibbattoti. "parinibbuto bhikkhaveti. "bhante evarupassa arahattupa-
nissayasampannassa bhikkhuno kimkarana gattam putikam jatam, kimkarana
atthini bhinnani, kimassa karanam arahattassa upanissayabhavam pattanti.
"bhikkhave sabbametam etassa attana katakammena nibbattanti. "kim pana
tena bhante katanti. "tenahi bhikkhave sunathati atitam ahari:
     ayam kassapasammasambuddhakale sakuniko hutva  bahu sakune
vadhitva issarajanam upatthahi, tesam dinnavasese vikkinati,
"vikkinavasesa maretva thapita putika bhavissantiti, yatha
uppatitum na sakkonti; tatha tesam janghatthini ca pakkhatthini ca
bhinditva rasim katva thapesi. Te punadivase vikkinati, atibahunam
laddhakale attano atthaya pacapesi. Tassa ekadivasam rasabhojane
pakke, eko khinasavo pindaya caranto tassa gehadvare
atthasi. So theram disva cittam pasadetva "maya bahu pana
marita, 1- ayyo ca me gehadvare thito, antogehe ca rasabhojanam
samvijjati, pindapatamassa dassamiti tassa pattam adaya puretva
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. maretva khadita.
Rasapindapatam datva theram pancapatitthitena vanditva "bhante
tumhehi ditthadhammassa matthakam papuneyyanti aha. Thero "evam
hotuti anumodanam akasi.
     Bhikkhave tada tissassa katakammavaseneva etam tissassa
nipphannam: sakunanam atthibhedanissandena tissassa gattam putikam
jatam, atthini ca bhinnani; khinasavassa rasapindapatadananissandena
arahattam pattoti.
                   Putigattatissattheravatthu.
                    --------------
                 8. Nandagopalakavatthu. (31)
     "diso disanti imam dhammadesanam sattha kosalajanapade
viharanto nandagopalakam  arabbha kathesi.
     Savatthiyam kira anathapindikassa gahapatino nando nama
gopalako goyutham rakkhati addho mahaddhano mahabhogo. So kira
yatha keniyo jatilo pabbajitavesena evam gopalakattena rajapilam
pariharanto attano kutumbam rakkhati. So kalanukalam pancagorase
adaya anathapindikassa santikam agantva sattharam passati dhammam
sunati attano vasanatthanam agamanatthaya sattharam yacati. Sattha
tassa nanaparipakam agamayamano agantva 1- tassa paripakkabhavam
@Footnote: 1. Ma. agantva.
Natva ekadivasam mahabhikkhusanghaparivuto carikam caranto magga
okkamma tassa vasanatthanasanne annatarasmim rukkhamule nisidi.
Nando satthu santikam gantva 1- vanditva patisantharam katva sattharam
nimantetva sattaham buddhappamukhassa bhikkhusanghassa panitam
pancagorasadanam adasi. Sattame divase sattha anumodanam katva
danakathadibhedam anupubbikatham kathesi. Kathapariyosane nandagopalako
sotapattiphale patitthaya satthu pattam gahetva sattharam anugacchanto
duram gantva "tittha upasakati nivattiyamano vanditva nivatti.
Atha nam eko luddhako vijjhitva maresi. Pacchato agacchanta
bhikkhu disva gantva sattharam ahamsu "nando bhante gopalako
tumhakam idhagatatta mahadanam datva anugantva nivattanto
marito; sace tumhe nagacchissatha, nassa maranam abhavissati.
Sattha "bhikkhave mayi agatepi anagatepi, tassa catasso disa
catasso anudisa gacchantassapi, maranato muccanupayo nama natthi;
yam hi neva cora na verino karonti, tam imesam sattanam anto
pavattam micchapanihitam cittameva karotiti vatva imam gathamaha
        "diso disam yantam kayira   veri va pana verinam,
         micchapanihitam cittam      papiyo nam tato kareti.
     Tattha diso disanti: coro coram. Disvati pathaseso, yantam
kayirati: yantam tassa anayabyasanam kareyya. Dutiyapadepi eseva nayo.
@Footnote: 1. Si. Yu. agantva.
Idam vuttam hoti "eko ekassa mittadubbhicoro puttadarakhettavatthu-
gomahisadisu aparajjhanto, yassa aparajjhati, tampi tatheva attani
aparajjhantam coram disva, veri va pana kenacideva karanena
bandhaveram verim disva, attano kakkhalataya darunataya, yam tassa
anayabyasanam kareyya puttadaram va tassa pileyya khettadini  va
naseyya jivita va pana nam voropeyya, dasasu akusalakammapathesu
micchathapitatta micchapanihitam cittam papiyo nam tato kare tam
purisam tato karanato papataram kareyya; vuttappakaro hi diso va
veri va disassa va verino va imasmimyeva  attabhave dukkham va
uppadeyya jivitakkhayam va kareyya, idam pana akusalakammapathesu
micchathapitam cittam ditthepi dhamme anayabyasanam papeti attabhava-
sahassesupi catusu apayesu khipitva sisam ukkhipitum na detiti.
     Desanavasane bahu sotapattiphaladini patta, mahajanassa
satthika desana jata. Upasakena pana bhavantare katam kammam
bhikkhuhi na pucchitam,  tasma satthara na kathitanti.
                     Nandagopalakavatthu.
                     -------------
                9. Soreyyattheravatthu. (32)
     "na tam mata pita kayirati imam dhammadesanam sattha
soreyyanagare samutthitam savatthiyam nitthapesi.
     Sammasambuddhe savatthiyam viharante, soreyyanagare soreyya-
setthiputto ekena sahayakena saddhim sukhayanake nisiditva mahantena
parivarena nahanatthaya nagara nikkhami. Tasmim khane mahakaccayanatthero
soreyyanagaram pindaya pavisitukamo bahinagare sanghatim parupati.
Therassa ca suvannavannam sariram. Soreyyasetthiputto tam disva
cintesi "aho vata ayam thero mama bhariya bhaveyya, mama va
bhariyaya  sariravanno etassa sariravanno viya bhaveyyati. Tassa
cintitamatteyeva, purisalingam antaradhayi, itthilingam paturahosi. So
lajjamano yanaka oruyha palayi. Parijano tam asanjananto
"kimetam kimetanti aha. Sapi takkasilamaggam patipajji. Sahayakopissa
ito cito ca vicaritvapi naddasa. Sabbe nahayitva geham agamamsu;
"kaham setthiputtoti vutte, "nahatva agato bhavissatiti mannimhati
vadimsu. Athassa matapitaro tattha tattha pariyesitva apassanta
roditva paridevitva "mato bhavissatiti matakabhattam adamsu. Sa ekam
takkasilagamisatthavaham disva yanakam pacchato pacchato anubandhi.
Atha nam manussa disva "amhakam yanakassa pacchato pacchato
agacchasi, mayam `kassesa darikati tam na janamati vadimsu. "sami
tumhe attano yanakam pajetha, aham padasa gamissamiti gacchanti
Gacchanti angulimuddikam datva ekasmim yanake okasam karesi.
Manussa cintayimsu "takkasilanagare amhakam setthiputtassa bhariya
natthi, mayam tassa acikkhissama, mahapannakaro no bhavissatiti.
Te gantva "sami amhehi tumhakam itthiratanam anitanti. So
sutva tam pakkosapetva attano vayanurupam abhirupam pasadikam
disva uppannasineho attano gehe akasi.
     Purisa hi itthiyo itthiyo va purisa abhutapubba nama natthi.
Purisa hi parassa daresu aticaritva kalam katva bahuni
vassasatasahassani niraye pacitva manussajatim agacchanta attabhavasate
itthibhavam apajjanti. Anandattheropi kappasatasahassapuritaparami
ariyasavako samsare samsaranto ekasmim attabhave kammarakule
nibbatto paradarakammam katva niraye pacitva pakkavasesena cuddasasu
attabhavesu purisassa padaparicarika itthi  ahosi, sattasu attabhavesu
vijuddharanam  papuni. Itthiyo pana danadini punnani katva itthibhave
chandam virajetva "idam no punnam purisattabhavam patilabhaya samvattatuti
cittam adhitthahitva kalam katva purisattabhavam patilabhanti. Patidevata
hutva samisammapatipattivasenapi purisattabhavam patilabhanteva.
Ayanca setthiputto there ayoniso cittam uppadetva imasmimyeva
attabhave itthibhavam patilabhi.
     Takkasilayam setthiputtena saddhim samvasamanvaya panassa kucchiyam
gabbho patitthasi. Sa dasamasaccayena puttam labhitva tassa padasa
Gamanakale aparampi puttam patilabhi evamassa kucchiyam vuttha dve
putta ahesum, soreyyanagare tam paticca  nibbatta dveti cattaro
putta ahesum.
     Tasmim kale soreyyanagarato yo tassa sahayako setthiputto
so pancahi sakatasatehi takkasilam gantva sukhayanake nisinno nagaram
pavisi. Atha nam sa uparipasadatale vatapanam vivaritva antaravithim
olokayamana thita disva tam sanjanitva dasim pesetva tam
pakkosapetva mahatale nisidapetva mahantam sakkarasammanam
akasi. Atha nam so aha "bhadde tvam ito pubbe amhehi
na ditthapubba, atha ca pana no mahantam sakkaram karosi; janasi
tvam amheti. "ama sami janami, nanu tumhe soreyyanagaravasinoti.
"ama bhaddeti. Sa matapitunanca bhariyaya ca puttananca arogabhavam
pucchi. Itaro "ama bhadde arogati vatva "amma janasi tvam
eteti aha. "ama sami janami, tesam eko putto atthi,
so kahanti. "bhadde etam ma kathesi; mayam tena saddhim ekadivasam
sukhayanake nisiditva nahayitum nikkhanta nevassa gatim janama,
ito cito ca vicaritva tam adisva matapitunam arocayimha,
tepissa roditva kanditva petakiccam karimsuti. "aham so samiti.
"apehi bhadde, kim kathesi, mayham sahayako devakumaro viya sobhati,
eso purisoti. "hotu sami, aham soti. Atha nam "idam kim namati.
"tamdivasante ayyo mahakaccayanatthero ditthoti. "ama ditthoti.
"aham ayyam mahakaccayanattheram oloketva `aho vata ayam va
thero mama bhariya bhaveyya, etassa va sariravanno viya mama
bhariyaya sariravanno bhaveyyati cintesim; cintitakkhaneyeva purisalingam
antaradhayi, itthilingam patubhavi; athaham lajjaya kassaci vattum
asakkunitva tato palayitva idhagata samiti. "aho te bhariyam
kammam katam, kasma mayham nacikkhi, apica pana te thero khamapitoti.
"na khamapito sami, janasi pana tvam `kaham theroti. "imameva
nagaram upanissaya viharatiti. "sace pindaya caranto idhagaccheyya,
aham mama ayyassa bhikkhaharam dadeyyamiti. "tenahi sigham sakkaram
karohi, amhakam ayyam khamapessamati. So therassa vasanatthanam
gantva vanditva ekamantam nisinno "bhante sve mayham bhikkham
ganhathati aha. "nanu tvam setthiputta agantukositi. "bhante ma
amhakam agantukabhavam pucchatha, sve me bhikkham ganhathati. Thero
adhivasesi. Gehepi therassa mahasakkaro patiyatto. Thero punadivase
tam gehadvaram agamasi. Atha nam nisidapetva panitena aharena
parivisitva setthiputto tam itthim gahetva therassa padamule
nipajjapetva "bhante mayham sahayikaya khamathati aha. "kimetanti
"ayam bhante pubbe mayham piyasahayako hutva tumhe oloketva
evam nama cintesi; athassa purisalingam antaradhayi, itthilingam
patubhavi; khamatha bhanteti. "tenahi utthahatha, khamami vo ahanti.
Therena "khamamiti vuttamatteyeva, itthilingam antaradhayi. Purisalingam
Patubhavi.
     Purisalinge patubhutamatteyeva, tam takkasilaya setthiputto aha
"samma sahayaka ime dve daraka tava kucchiyam vutthatta mam
paticca nibbattatta ubhinnampi no puttaeva, idheva vasissama,
ma ukkanthiti. "samma aham ekena attabhavena pathamam puriso hutva
puna itthibhavam patva puna puriso jatoti vippakarappatto; pathamam
mam paticca dve putta nibbatta, idani me kucchito dve nikkhanta;
`svaham ekenattabhavena vippakaram patva puna gehe vasissamiti
sannam ma kari; aham mama ayyassa santike pabbajissama; ime
dve daraka tava bhara hontu,  imesu ma pamajjiti vatva
putte paricumbitva parimajjitva pitu niyyadetva nikkhamitva
therassa santike pabbaji. Theropi tam pabbajetva upasampadetva
ganhitvava carikancaramano anukkamena savatthim agamasi. Tassa
soreyyattheroti namam ahosi.
     Janapadavasino tam pavattim natva sankhubhitva kotuhalajata
upasankamitva  pucchimsu "evam kira bhanteti. "amavusoti. "bhante
evarupampi karanam nama hoti; tumhakam kira kucchiyam dve putta
nibbatta, tumhe paticca dve jata; tesam vo kataresu balavasineho
hotiti. "kucchiyam vutthakesu avusoti. Agatagata nibaddham tatheva
pucchanti. Thero "kucchiyam vutthakesuyeva sineho balavati punappunam
kathenato harayamano ekova nisidati ekova tibhathati. So evam
Ekattupagato attabhave khayavayam patthapetva saha patisambhidahi
arahattam papuni. Atha nam agatagata pucchanti "bhante evam kira
namahositi. "ama avusoti. "kataresu vo sineho balavati.
"mayham katthaci sineho nama natthiti. Bhikkhu "ayam  abhutam katheti,
purimadivasesu `kucchiyam vutthaputtesu sineho balavati vatva idani
`mayham katthaci sineho natthiti vadati, annam byakaroti bhanteti
sattharam ahamsu. Sattha "na bhikkhave mayham putto annam byakaroti,
mama puttassa sammapanihitena cittena maggadassanam 1- ditthakalato
patthaya na katthaci sineho jato; yam sampattim neva mata na pita
katum sakkoti, tam imesam sattanam abbhantare pavattam cittameva
detiti vatva imam gathamaha
          "na tam mata pita kayira    anne vapica nataka,
           sammapanihitam cittam         seyyaso nam tato kareti.
     Tattha na tanti: tam karanam neva mata kareyya na pita
na anne nataka. Sammapanihitanti: dasasu kusalakammapathesu
sammathapitatta sammapanihitam. Seyyaso nam tato kareti. Tato
karanato seyyaso nam varataram uttaritaram kareyya karotiti attho.
Matapitaro hi puttanam dhanam dadamana ekasmimyeva attabhave kammam
akatva sukhena jivitapavattanakam dhanam datum sakkonti, visakhaya
matapitaropi tavamahaddhana mahabhoga tassa ekasmimyeva attabhave
@Footnote: 1. Ma. maggassa.
Sukhena jivitakappanam dhanam adamsu, catusu pana dipesu cakkavattisirim datum
samattha matapitaro nama puttanam natthi, pageva dibbasampattim va
pathamajjhanadisampattim va, lokuttarasampattidane kathava natthi.
Sammapanihitam pana cittam sabbampetam sampattim datum sakkoti, tena
vuttam "seyyaso nam tato kareti.
     Desanavasane bahu sotapattiphaladini patta, desana
mahajanassa satthika jatati.
                    Soreyyattheravatthu.
                  Cittavaggavannana nitthita.
                      Tatiyo  vaggo.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 19 page 116-158. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=19&A=2399&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=19&A=2399&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=13              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=366              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=357              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=357              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext book chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]