ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 2 : PALI ROMAN Vinaya.A. (samanta.2)

     {89} Senasanavaggassa pathamasikkhapade. Anadiyantoti tassa
vacanam agganhanto. Darakassa bahum akottesiti ukkhittapharasum
niggahetum asakkonto manussanam cakkhuvisayatikkante
catummaharajasantika laddhe rukkhatthakadibbavimane nipannassa
darakassa bahum thanamuleyeva chindi. Na kho panetam patirupanti adimhi ayam
Sankhepavannana. Himavante kira pakkhadivasesu devatasannipato
hoti tattha rukkhadhammam pucchanti tvam rukkhadhamme thita na thitati.
Rukkhadhammo nama rukkhe chijjamane rukkhadevataya manopadosassa
akaranam. Tattha ya devata rukkhadhamme atthita hoti sa
devata sannipatam pavisitum na labhati. Iti sa devata imanca
rukkhadhamme atthanapaccayam adinavam addasa bhagavato ca sammukha
sutapubbadhammadesananusarena tathagatassa chaddantadikale pubbacaritam
anussari. Tenassa etadahosi nakho panetam patirupam .pe.
Jivita voropeyyanti. Yannunaham bhagavato etamattham aroceyyanti
idam panassa ayam bhikkhu sapitiko putto addha bhagava imassa
imam ajjhacaram sutva mariyadam bandhissati sikkhapadam pannapessatiti
iti patisancikkhantiya ahosi. Sacajja tvam devateti sace
ajja tvam devate. Pasaveyyasiti janeyyasi uppadeyyasi.
Evanca pana vatva bhagava tam devatam sannapento
         yo ve uppatitam kodham     ratham bhantamva dharaye
         tamaham sarathim brumi        rasmiggaho itaro janoti 1-
imam gatham abhasi. Gathapariyosane sa devata sotapattiphale
patitthasi. Puna bhagava sampattaparisaya dhammam desento
                 yo ve uppatitam vineti kodham
                 visatam sappavisamva osathehi
                 so bhikkhu jahati oraparam
@Footnote: 1. khu. dha. 25/44-45.
                Urago jinnamiva tacam purananti 1-
     imam gathamabhasi. Tattha pathamagatha dhammapade sangaham arulha
dutiya suttanipate vatthu pana vinayeti. Atha bhagava dhammam
desentoyeva tassa devataya vasanatthanam avajjento patirupam thanam
disva gaccha devate amukasmim okase rukkho vivitto tasmim
upagacchati aha. So kira rukkho na alaviratthe jetavanassa
antoparikkhepe yassa devaputtassa pariggaho ahosi so cuto
tasma vivittoti vutto. Tato patthaya ca pana sa devata
sammasambuddhato laddhaparihara buddhupatthayika ahosi. Yada
devatasamagamo hoti mahesakkhadevatasu agacchantisu anna
appesakkha devata yava mahasamuddacakkavalapabbata tava
patikkamanti. Ayam pana attano vasanatthane nisiditvava dhammam
sunati. Yampi pathamayame bhikkhu panham pucchanti majjhimayame
devata tam sabbam tattheva nisiditva sunati. Cattaro
maharajanopi bhagavato upatthanam agantva gacchanta tam devatam
disvava gacchanti. {90} Bhutagamapatabyatayati ettha bhavanti ahuvanti
cati bhuta. Jayanti vaddhanti jata vaddhita vati attho.
Gamoti rasi. Bhutanam gamoti bhutagamo. Bhutaeva va gamo
bhutagamo. Patitthitaharatatinarukkhadinametam adhivacanam. Patabyassa
bhavo patabyata. Chedanabhedanadihi yatharucim paribhunjitabbatati
attho. Tassa bhutagamapatabyataya. Nimittatthe bhummavacanam.
@Footnote: 1. khu. su. 25/324.
Bhutagamapatabyatahetu bhutagamassa chedanadipaccaya pacittiyanti
attho. {91} Idani tam bhutagamam vibhajitva dassento bhutagamo
nama panca vijajataniti adimaha. Tattha bhutagamo namati
bhutagamam uddharitva yasmim sati bhutagamo hoti tam dassetum panca
bijajataniti adimahati atthakathasu vuttam. Evam santepi yani va
panannanipi atthi mule jayantiti adini na samenti. Na hi
mulabijadini muladisu jayanti muladisu jayamanani pana tani
bijani tasma evamettha vannana veditabba. Bhutagamo namati
vibhajitabbapadam. Pancati tassa vibhagaparicchedo. Bijajataniti
paricchinnadhammanidassanam. Tassattho bijehi jataniti bijajatani.
Rukkhadinam etam adhivacanam. Aparo nayo. Bijani ca tani
jatani ca pasutani nibbattapannamulaniti bijajatani.
Etena allavalikadisu thapitanam nibbattapannamulanam singaveradinam
sangaho kato hoti. Idani yehi bijehi jatatta rukkhadini
bijajataniti vuttani tani dassento mulabijanti adimaha.
Tesam uddeso pakatoeva. Niddese yani va panannanipi
atthi mule jayanti mule sanjayantiti ettha bijato nibbattanabijam
dassitam. Tasma evamettha attho datthabbo yani va panannanipi
atthi aluvakaserukamaluppalapundarikakuvalayakandapatalimuladibhede
mule gacchavallirukkhadini jayanti sanjayanti tani yamhi mule
jayanti ceva sanjayanti ca tanca paliyam vuttam haliddadi
Sabbampi etam mulabijam namam 1-. Esa nayo khandhabijadisu. Ye 2- va
pana bijesu panettha ambatakaindasalanuhipalibhaddakannikaradini
khandhabijani ambilavalli caturassavalli kanaveradini phalubijani
makacisumanajayasumanadini aggabijani ambajambupanasatthiadini bijabijaniti
datthabbani. {92} Idani yam vuttam bhutagamapatabyataya pacittiyanti
tattha sannavasena apattanapattibhedam patabyatabhedanca dassento
bije bijasanniti adimaha. Tattha yatha salinanceva odanam
bhunjatiti adisu salitandulanam odano salinam odanoti vuccati
evam bijato sambhuto bhutagamo bijanti vuttoti veditabbo.
Yam pana bijagamabhutagamasamarambha pativiratoti adisu vuttam
bhutagamaparimocanam katva thapitabijam tam dukkatavatthu. Athava yadetam
bhutagamo namati sikkhapadavibhangassa adipadam tena saddhim yojetva
yam bijam bhutagamo nama hoti tasmim bije bijasanni satthakadini gahetva
sayam va chindati annena va chedapeti  pasanadini gahetva sayam va
bhindati annena va bhedapeti aggim upasamharitva sayam va pacati
annena va pacapeti apatti pacittiyassati evamettha
attho veditabbo. Yatharutam pana gahetva bhutagamavinimuttassa
bijassa chindanadibhedaya patabyataya pacittiyam na vattabbam.
     Ayam hettha vinicchayakatha. Bhutagamam vikopentassa pacittiyam.
Bhutagamaparimocitam pancavidhampi vijagamam vikopentassa dukkatam.
@Footnote: 1. ito param itisaddo icchitabbo.  2. yani.
Bijagamabhutagamo namesa atthi udakattho atthi thalattho. Tattha
udakattho sasapamattikatilabijakadibheda sapannika ca apannika ca
sabba sevalajati antamaso udakapappatakam upadaya bhutagamoti
veditabbo. Udakapappatako nama upari thaddho pharusavanno hettha
mudu nilavanno hoti. Tattha yassa sevalassa mulam orohitva
pathaviyam patitthitam tassa pathavi thanam. Yo udake sancarati tassa
udakam. Pathaviyam patitthitam yattha katthaci vikopentassa uddharitva
va thanantaram sankamentassa pacittiyam. Udake sancarantam
vikopentasseva pacittiyam. Hatthehi pana itocitoca viyuhitva nahayitum
vattati. Sakalam hi udakam tassatthanam. Tasma na so ettavata
thanantaram sankamito hoti. Udakato pana udakena vina
sancicca ukkhipitum na vattati. Udakena saddhim ukkhipitva puna udake
pakkhipitum vattati. Parissavanantarena nikkhamati kappiyam karapetvava
udakam paribhunjitabbam. Uppalinipaduminiadini jalajavallitinani udakato
uddharantassa va tattheva vikopentassa va pacittiyam. Parehi
uppatitani vikopentassa dukkatam. Tani hi bijagame sangaham
gacchanti. Tilabijakasasapamattakasevalopi udakato uddhato
amilato aggabijasangaham gacchati. Mahapaccariyadisu
anantakatilavijakaudakapappatakadini dukkatavatthukaniti vuttam. Tattha karanam
na dissati. Andhakatthakathayam sampunnabhutagamo na hoti tasma
dukkatanti vuttam. Tampi na sameti. Bhutagame hi pacittiyam
Bijagame dukkatam vuttam. Asampunnabhutagamo nama tatiyo kotthaso
neva paliyam na atthakathasu agato. Atha ca tam bijagamasangaham
gacchissatiti. Tampi na yuttam abhutagamamulatta tadisassa bijassati.
Apica garukalahukesu garuke thatabbanti etam vinayalakkhanam. Thalatthe
chinnarukkhanam avasittho haritakhanuko nama hoti. Tattha
kakudhakaranjapiyangupanasadinam khanu uddham vaddhati. So bhutagamena
sangahito. Talanalikeradinam khanu uddham na vaddhati. So
bijagamena sangahito. Kadaliya pana aphalitaya khanu bhutagamena
sangahito. Phalitaya bijagamena. Kadali pana phalita yava nilapanna
tava bhutagameneva sangahita. Tatha phalito velu. Yada pana
aggato patthaya sussati tada bijagamena sangaham gacchati.
Katarabijagamena. Phalubijagamena. Kintato nibbattati. Na kinci
yadi hi nibbatteyya bhutagame sangaham gaccheyya. Indasaladirukkhe
chinditva rasim karonti. Kincapi rasikatadandakehi
ratanappamanapi sakha nikkhamanti bijagameneva sangaham gacchanti.
Mandapatthaya va vatiatthaya va valliaropanatthaya va bhumiyam
nikkhananti. Mulesu ceva pannesu ca niggatesu pana bhutagamasankhyam
gacchanti. Mulamattesu pana pannamattesu va niggatesu
bijagamasangahitaeva. Yani kanici bijani pathaviyam va udakena sincitva
thapitani kapaladisu va allapamsum pakkhipitva nikkhittani honti
sabbani mulamatte va pannamatte va niggatepi bijaniyeva. Sacepi
Mulani ca upariankuro ca niggacchati yava ankro harito
na hoti tava bijaniyeva. Muggadinam pana pannesu utthitesu
vihiadinam va ankure harite nilavannapanne jate bhutagamasangaham
gacchanti. Talatthinam pathamam sukaradadha viya mulam niggacchati.
Niggatepi yava upari pattavatti na niggacchati tava bijagamoyeva.
Nalikerassa tacam bhinditva dandasuci viya ankuro niggacchati yava
migasingasadisa nilapattavatti na hoti tava bijagamoyeva. Mule
aniggatepi tadisaya pattavattiya jataya amulakabhutagame sangaham
gacchati. Ambatthiadini vihiadihi vinicchinitabbani. Vantaka va
anna va yakaci rukkhe jayitva rukkham ottharati rukkhoyeva
tassa thanam. Tam vikopentassa va tato uddharantassa va
pacittiyam. Eka amulika lata hoti angulivethako viya vanappagumbadandake
vetheti tassapi ayameva vinicchayo. Gehamukhapakaravedikacetiyadisu
nilavanno sevalo hoti. Yava dve tini pattani na
sanjayanti tava aggabijasangaham gacchati. Pattesu jatesu
pacittiyavatthu. Tasma tadisesu thanesu sudhalepampi datum vattati.
Anupasampannena littassa upari siniddhalepam datum vattati. Sace
nidaghasamaye sukkhasevalo titthati tam sammajjaniadihi ghamsitva
apanetum vattati. Paniyaghatadinam bahi sevalo dukkatavatthu anto
abbohariko. Dantakatthapuvadisu kannakitampi abboharikameva.
Vuttanhetam sace gerukaparikammakata bhitti kannakita hoti colakam
Temetva piletva pamajjitabbati 1-. Pasanajatipasanadaddu-
sevalaseleyyakadini aharitavannani apattakani ca dukkatavatthukani.
Ahicchattakam yava makulam hoti tava dukkatavatthu.
Pupphitakalato patthaya abboharikam. Allarukkhato pana ahicchattakam
ganhanto rukkhatacam vikopeti tasma tattha pacittiyam.
Rukkhapappatikayampi eseva nayo. Ya pana indasalakakudhadinam pappatika
rukkhato muccitva titthati tam ganhantassa anapatti. Niyasampi
rukkhato muccitva va thitam sukkharukkhesu va laggam ganhitum vattati
allarukkhato na vattati. Lakhayapi eseva nayo. Rukkham caletva
pandupalasam va parinatakannikaradipuppham va patentassa pacittiyameva.
Hatthakukkuccena mudukesu indasalanuhikkhandhadisu va tattha
jatakatalapannadisu va akkharam chindantassapi eseva nayo.
Samaneranam puppham ocinantanam sakham onametva datum vattati.
Tehi pana pupphehi paniyam na vasetabbam. Paniyavasatthikena
samaneram ukkhipitva ocinapetabbani. Phalasakhapi attana
khaditukamena na onametabba. Samaneram ukkhipitva phalam
gahetabbam. Yankinci gaccham va latam va uppatentehi samanerehi
saddhim gahetva akaddhitum na vattati. Tesam pana ussahajananattham
akaddhantena kaddhanakaram dassentena viya agge gahetum vattati.
Yesam rukkhanam sakha ruhati tesam sakham makkhikavijanadinam atthaya
kappiyam akarapetva gahitam tace va patte va antamaso nakhenapi
@Footnote: 1. vi. cullavagga. 7/249.
Vilekhantassa dukkatam. Allasingaveradisupi eseva nayo. Sace
pana kappiyam karapetva sitale padese thapitassa mulam sanjayati
uparibhage chinditum vattati. Sace ankuro jayati hetthabhage
chinditum vattati. Mule ca nilankure ca jate chinditum na vattati.
     Chindati va chedapeti vati antamaso sammajjanisalakayapi
tinani chindissamiti bhumim sammajjanto sayam va chindati annena
va chedapeti. Bhindati va bhindapeti vati antamaso cankamantopi
chijjanakam chijjatu bhijjanakam bhijjatu cankamitatthanam dassessamiti
sancicca padehi akkamanto tinavalliadini sayam va bhindati
annena va bhedapeti. Sacepi tinam va latam va ganthim
karontassa bhijjati ganthimpi katum na vattati. Talarukkhadisu
pana coranam anaruhanatthaya darumakkatakam akottenti kantake
bandhanti. Bhikkhussa evam katum na vattati. Sace pana darumakkatako
rukkhe allinamattova hoti rukkham na pileti vattati.
Rukkham chinda latam  chinda kandam va mulam va uppatehiti
vattumpi vattati aniyamitatta. Niyametva pana imam rukkham
chindahitiadim vattum na vattati. Namam ganhitvapi ambarukkham
caturassavallim aluvakandam munajatinam asukarukkhacchallim chinda bhinda
uppatehitiadivacanampi aniyamitameva hoti. Imam ambarukkhanti
adivacanameva hi niyamitam nama tam na vattati. Pacati va
pacapeti vati antamaso pattampi pacitukamo tinadinam upari
Sancicca aggim karonto sayam va pacati annena va pacapetiti
sabbam pathavikhananasikkhapade vuttanayeneva veditabbam. Aniyametva
pana mugge paca mase pacatiadim vattum vattati. Ime mugge
paca ime mase pacati evam vattum na vattati. Anapatti imam
janati adisu imam mulabhesajjam jana imam mulam va pannam va
dehi imam rukkham va latam va ahara imina pupphena va
phalena va pannena va attho imam rukkham va latam va phalam
va kappiyam karohiti evamattho datthabbo. Ettavata
bhutagamaparimocanam katam hoti. Paribhunjantena pana bijagamaparimocanattham
punapi kappiyam karetabbam.
     Kappiyakaranancettha imina suttanusarena veditabbam anujanami
bhikkhave pancahi samanakappehi phalam paribhunjitum aggiparicitam
satthaparicitam nakhaparicitam abijam nibbattabijameva pancamanti 1-. Tattha
aggiparicitanti aggina paricitam abhibhutam daddham phutthanti attho.
Satthaparicitanti satthena paricitam abhibhutam chinnam viddham vati attho.
Eseva nayo nakhaparicite. Abijanibbattabijani sayameva kappiyani.
Aggina kappiyam karontena katthaggigomayaggiadisu yenakenaci
antamaso lohakhandenapi adittena kappiyam katabbam. Tancakho
ekadesam phusantena kappiyanti vatvava katabbam. Satthena karontena
yassa kassaci lohamayasatthassa antamaso sucinakhacchedanadinampi
tundena va dharaya va chedam va bhedam va dassentena
@Footnote: 1. vi. cullavagga. 7/11
Kappiyanti vatvava katabbam. Nakhena kappiyam karontena putinakhena
na katabbam. Manussanam pana sihabyagghadipimakkatadinam sakunananca
nakha tikkhina honti tehi katabbam. Assamahisasukaramigagorupadinam
khura atikkhina tehi na katabbam. Katampi akatam hoti.
Hatthinakha pana khura na honti tehi vattati. Yehi pana katum
vattati tehi tattha jatakehipi uddharitva gahitakehipi chedanam va
bhedanam va dassentena kappiyanti vatva katabbam. Tattha sacepi
bijanam pabbatamatto rasi rukkhasahassam va chinditva ekabaddham
katva ucchunam va mahabharo bandhitva thapito hoti ekasmim
bije va rukkhasakhaya va ucchumhi va kappiye kate sabbam katam
hoti. Ucchuni ca daruni ca ekato baddhani honti. Ucchum
kappiyam karissamiti darum vijjhati vattatiyeva. Sace pana yaya
rajjuya va valliya va baddhani honti tam vijjhati na vattati.
Ucchukhandanam pacchim puretva aharanti. Ekasmim khande kappiye
kate sabbam katameva hoti. Sace pana maricipakkadihi missitva
bhattam aharanti kappiyam karohiti vutte sacepi 1- bhattasitthe
vijjhati vattatiyeva. Tilatanduladisupi eseva nayo. Yaguya
pakkhittani pana ekabaddhani hutva na santitthanti. Tattha
ekamekam vijjhitva kappiyam katabbameva. Kapitthaphaladinam anto
minjam kataham muncitva sancarati. Bhindapetva kappiyam
@Footnote: 1. idam padam niratkakam hoti purimaparikappena siddhatta.
Karapetabbam. Ekabaddham hoti. Katahampi katum vattati.
     Asanciccati pasanarukkhadini va pavattentassa sakha va
kaddhantassa kattaradandena va bhumim paharitva gacchantassa
tinadini chijjanti. Tani tena chindissamiti evam sancicca
acchinnatta asancicca chinnani  nama honti. Iti asancicca
chindantassa anapatti. Asatiyati annavihito kenaci saddhim
kinci kathento padangutthena va hatthena va tinam va latam va
chindanto titthati. Evam asatiya chindantassa anapatti.
Ajanantassati ettha abbhantare bijagamoti va bhutagamoti va
na janati chindamitipi na janati kevalam vatiya va palasapunje
va nikhadanam va khanittim va kuddalam va sangopanatthaya thapeti
dayhamanahattho va aggim pateti. Tatra ce tinadini chijjanti
va dayhanti va anapatti. Manussaviggahaparajikavannanayam
pana sabbaatthakathasu sace bhikkhu rukkhena va ajjhottharito hoti
opate va patito sakka ca hoti rukkham chinditva tam rukkham
pavattetva bhumim va khanitva nikkhamitum jivitahetupi attana
na katabbam annena pana bhikkhuna bhumim va khanitva rukkham va
chinditva allarukkhato va dandakam chinditva tam rukkham pavattetva
nikkhametum vattati anapattiti vuttam. Tattha karanam na dissati
anujanami bhikkhave davadahe dayhamane pataggim datum parittam
katunti 1- idam pana ekameva suttam dissati. Sace etassa anulomam
@Footnote: 1. vi. cullavagga. 7/69.
Attano na vattati annassa vattatiti idam nanakaranam na sakka
laddhum. Ettha attano atthaya karonto attasinehena
akusalacitteneva karoti paro pana karunnena tasma anapattiti ce.
Etampi akaranam. Kusalacittenapi hi imam apattim apajjati.
Sabbaatthakathasu pana vuttatta na sakka patisedhetum gavesitabba
ettha yutti atthakathacariyanam va saddhaya gantabbanti. Sesam
uttanameva.
     Tisamutthanam kayacittato vacacittato kayavacacittato ca
samutthati kiriya sannavimokkham sacittakam pannattivajjam kayakammam
vacikammam ticittam tivedananti.
                   Bhutagamasikkhapadam pathamam.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 2 page 314-327. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=2&A=6624&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=2&A=6624&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=-489              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=16156              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=6480              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=6480              Contents of The Tipitaka Volume 1 http://84000.org/tipitaka/read/?index_1

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]