ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext book chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 20 : PALI ROMAN Dha.A.3 puppha-balavagga

                    5. Balavaggavannana
                       --------
                 1. Annatarapurisavatthu. (45)
       "digha jagarato rattiti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto pasenadikosalanceva annataranca purisam arabbha kathesi.
      Raja kira pasenadikosalo ekasmim chanadivase alankatappatiyattam
sabbasetam ekam pundarikam nama hatthim aruyha mahantena
rajanubhavena nagaram padakkhinam karoti. Ussaranaya vattamanaya,
leddudandadihi pothiyamano mahajano palayanto givam parivattetvapi
oloketiyeva. Rajunam kira sudinnadanassetam phalam. Annatarassapi
duggatapurisassa bhariya sattabhumikassa pasadassa uparimatale thita
ekam vatapanassa kavatam vivaritva rajanam oloketvava
apagacchi. Ranno punnacando valahakantaram pavittho viya upatthasi.
So tassa patibaddhacitto hatthikkhandhato patanakarappatto viya
hutva khippam nagaram padakkhinam katva antepuram pavisitva ekam vissasikam
amaccam aha "asukatthane te maya olokitapasado ditthoti.
"ama devati. "tatthekam itthim addasati. "addasam devati. "gaccha,
tassa sassamikaassamikabhavam janahiti. So gantva tassa
sassamikabhavam natva agantva ranno "sassamikati arocesi. Atha
ranna "tenahi tassa samikam pakkosahiti vutte, so gantva
"ehi bho, raja tam pakkosatiti aha. So "bhariyam me nissaya
bhayena uppannena bhavitabbanti cintetva ranno anam patibahitum
asakkonto gantva rajanam vanditva atthasi. Atha nam raja "mam
upatthahiti aha. "alam deva, aham attano kammam katva tumhakam sunkam
dadami, sa eva me jivika hotuti. "tava sunkena mayham attho natthi,
ajjato patthaya mam upatthahiti tassa phalakanca avudhanca dapesi.
Evam kirassa ahosi "kancidevassa dosam aropetva ghatetva
bhariyam ganhissamiti. Atha nam so maranabhayabhito appamatto hutva
upatthasi. Raja tassa vivaram apassanto, kamaparilahe vaddhante 1-,
"ekamassa dosam aropetva rajanam karissamiti tam pakkosapetva
evamaha "ambho ito pancayojanamatthake nadiya asukatthanam nama
gantva sayam mama nahanavelaya kumuduppalani ceva arunavatimattikanca
ahara, sace tasmim khane nagaccheyyasi, anam te karissamiti.
Sevako kira catuhipi dasehi kilitthataro. Dhanakkitadayo hi dasa "sisam
me rujjati, pitthi me rujjatiti vatva acchitum labhanti. Sevakassetam natthi,
anattakammam katumeva vattati; tasma so "avassam maya gantabbam,
kumuduppalehi saddhim arunavatimattika nama nagabhavane uppajjati,
aham kuhim labhissamiti cintento maranabhayabhito geham gantva "bhadde
nitthitam me bhattanti aha. "uddhanamatthake samiti. So yava
bhattam otarati, tava sandharetum asakkonto ulunkena kanjikam
@Footnote: 1. Si. Yu. vaddhanto.
Harapetva yathaladdhena byanjanena saddhim allameva bhattam pacchiyam
opiletva adaya yojanikam maggam pakkhanto, tassa gacchantasseva,
bhattam pakkam ahosi. So anucchittham katvava thokam bhattam apanetva
bhunjanto ekam addhikam disva "maya apanitam thokam anucchittham
bhattameva atthi, gahetva bhunja samiti. So ganhitva bhunji.
Itaropi bhunjitva ekam bhattamutthim udake khipitva mukham vikkhaletva
mahantena saddena "imasmim nadipadese adhivattha naga supanna
devata ca vacanam me sunantu; raja mayham anam kattukamo `kumuduppalehi
saddhim arunavatimattikam aharati mam anapesi, addhikamanussassa
ca me bhattam dinnam, tam sahassanisamsam, udake macchanam dinnam, tam
satanisamsam, ettakam punnaphalam tumhakam pattim katva demi; mayham
kumuduppalehi saddhim arunavatimattikam aharathati tikkhattum anussavesi.
Tattha  adhivattho nagaraja tam saddam sutva mahallakavesena tassa
santikam gantva "kim vadesiti aha. So punapi tatheva vatva, "mayham
tam pattim dehiti vutte, "demi samiti aha; punapi "dehiti vutte, "demi
samiti aha. Evam so  dve tayo vare pattim aharapetva
kumuduppalehi saddhim arunavatimattikam adasi.
       Raja pana cintesi "manussa nama bahumanta, sace so
kenaci upayena labheyya, kiccam me na nippajjeyyati. So sakalasseva
dvaram pidahapetva muddikam attano santikam aharapesi. Itaropi
puriso ranno nahanavelayameva agantva dvaram alabhanto
Dvarapalam pakkositva "dvaram vivarati aha. "na sakka vivaritum,
raja sakalasseva muddikam rajageham harapesiti. So "rajaduto aham,
dvaram vivarati vatvapi dvaram alabhanto "natthi me idani jivitam, kinnu
kho karissamiti cintetva dvarassa upariummare mattikapindam
khipitva tassupari pupphani laggetva mahasaddam karonto "ambho
nagaravasino maya ranno anattiya katabhavam janatha; raja mam
akaranena vinasetukamoti tikkhattum viravitva "kattha nu kho
gamissamiti cintento "bhikkhu nama muduhadaya, viharam gantva
nipajjissamiti sannitthanamakasi. Ime nama satta sukhitakale
bhikkhunam atthibhavampi ajanitva dukkhabhibhutava viharam gantukama
honti; tasma sopi "annam me tanam natthiti viharam gantva
ekasmim phasukatthane nipajji. Rannopi tam rattim niddam alabhantassa
itthim anussarantassa, kamaparilaho uppajji. So cintesi
"vibhatakkhaneyeva tam purisam ghatetva tam itthim anessamiti.
       Tasmim khaneyeva satthiyojanikaya lohakumbhiya nibbatta cattaro
purisa pakkutthitaya ukkhaliya tandula viya samparivattaka paccamana
timsaya vassasahassehi hetthimatalam patva aparehi timsaya vassasahassehi
puna mukhavattim papunimsu. Te sisam ukkhipitva annamannam oloketva
ekekam gatham vattukama vattum asakkonta ekekam akkharam vatva
parivattitva lohakumbhimeva pavittha. Raja niddam alabhanto
majjhimayamasamanantare tam saddam sutva bhito utrastamanaso "kinnu kho
Mayham jivitantarayo bhavissati, udahu aggamahesiya, udahu me rajjam
vinassissatiti cintento sakalarattim akkhini nimmilitum nasakkhi. So
arunuggamanakaleyeva purohitam pakkosapetva "acariya
majjhimayamasamanantare mahanta bheravasadda suta,  `rajjassa va mahesiya
va mayham va kassa antarayo bhavissatiti na janami, tena me tvam
pakkositoti aha. "maharaja kinte sadda sutati. "acariya duiti
saiti naiti soiti ime sadde assosim, imesam nipphattim upadharehiti.
Brahmanassa mahandhakaram pavitthassa viya na kinci pannayati. "na
janamiti vutte, pana labhasakkaro me parihayissatiti  bhayitva
"bhariyam maharajati aha. "kim acariyati. "jivitantarayo te
pannayatiti. So digunam bhito "acariya atthi kinci patighatakarananti
aha. "atthi maharaja, ma bhayi, aham tayo vede janamiti. "kim pana
laddhum vattatiti. "sabbasatam yannam yajitva jivitam labhissasi devati. "kim
laddhum vattatiti. "hatthisatam assasatam usabhasatam dhenusatam ajasatam urabbhasatam
kukkutasatam sukarasatam darakasatam darikasatanti evam ekekam panajatim
satam satam katva ganhapento "sace migajatimeva ganhapessami,
`attano khadaniyameva ganhapetiti vakkhantiti; tasma hatthi
assamanussepi ganhapesi. Raja "mama jivitameva mayham labhoti cintetva
"sabbapane sigham ganhati aha. Anattamanussa adhikatare ganhimsu.
       Vuttampi cetam kosalasamyutte 1- "tena kho pana samayena ranno
@Footnote: 1. sam. sa. 15/109.
Pasenadikosalassa mahayanno paccupatthito hoti, panca ca usabhasatani
panca ca vacchatarasatani panca ca vacchatarisatani panca ca
ajasatani panca ca urabbhasatani thunupanitani honti yannatthaya;
yepissa te honti `dasati va `dasiti va 1- `pessati va
`kammakarati va, tepi dandatajjita bhayatajjita assumukha rudamana
parikammani karontiti.
       Mahajano attano attano natinam atthaya paridevamano
mahasaddamakasi. Mahapathaviudriyanasaddo viya ahosi. Atha mallika devi
tam sutva ranno santikam gantva "kim nu kho te maharaja indriyani
apakatikani, kilantarupa viya pannayathati pucchi. "kim tuyham
mallike, tvam mama kannamule asivisam gacchantam na janasiti. "kim panetam
devati. "rattibhage me evarupo nama saddo suto, soham purohitam
pucchitva `jivitantarayo te pannayati, sabbasatam yannam yajitva
jivitam labhissasiti sutva `mama jivitameva mayham labhoti ime pane
ganhapesinti. Mallika devi "andhabalosi maharaja; kincapi
mahabhakkhosi anekasupabyanjanavikatim 2- bhojanadonapakam bhunjasi, dvisu
ratthesu rajjam karesi, panna pana te mandati aha. "kasma
evam vadesiti. "kaham taya annassa maranena annassa jivitalabho
ditthapubbo, andhabalassa brahmanassa katham gahetva kasma mahajanassa
upari dukkham khipasi? dhuravihare sadevakassa lokassa aggapuggalo
@Footnote: 1. paliyam ayampatho na dissati na. va.  2. Si. Ma. Yu....vikatikam.
Atitadisu appatihatanano sattha vasati, tam pucchitva tassovadam
karohiti.
       Athakho raja sallahukehi yanehi mallikaya saddhim viharam gantva
maranabhayatajjito kinci vattum asakkonto sattharam vanditva ekamantam
nisidi. Atha nam sattha "handa kuto nu tvam maharaja agacchasi
diva divassati pathamataram alapi. Sopi tunhiyeva nisidi. Tato mallika
bhagavato arocesi "bhante ranna kira majjhimayamasamanantare saddo
suto, atha nam purohitassa arocesi, purohito `jivitantarayo te
bhavissati, tassa patighatanatthaya sabbasate pane gahetva tesam
galalohitena yanne yitthe, jivitam labhissasiti aha; raja pane bahu
ganhapesi; tenayam maya idhanitoti. "evam kira maharajati. "evam
bhanteti. "kinte saddo sutoti. So attana sutaniyamena acikkhi.
Tathagatassa tam sutvava ekobhaso ahosi. Atha nam sattha aha
"ma bhayi maharaja, tava antarayo natthi, papakammino satta
attano dukkham avikaronta evamahamsuti. "kim pana tehi bhante
katanti. Bhagava tesam kammam acikkhitum "tenahi maharaja sunahiti
vatva atitam ahari:
       "atite visativassasahassayukesu manussesu, kassapo bhagava loke
uppajjitva visatiya khinasavasahassehi saddhim carikam caramano
baranasim agamasi. Baranasivasino dvepi tayopi bahutarapi ekato
hutva agantukadanam pavattayimsu. Tada baranasiyam
Cattalisakotivibhava cattaro setthiputta sahayaka ahesum. Te mantayimsu
"amhakam gehe bahudhanam, tena kim karomati. Evarupe buddhe
carikancaramane, "danam dassama, pujam karissama, silam rakkhissamati avatva
tesu eko tava evamaha "tikhinam suram pivanta madhuramamsam khadanta
vicarissama, idam amhakam jivitam saphalanti. Aparo evamaha "tivassikam
gandhasalitandulabhattam nanaggarasehi bhunjanta vicarissamati. Aparo
evamaha "nanappakaram khajjavikatim pacapetva khadanta vicarissamati.
Aparo evamaha "samma annampi kinci na karissama, `dhanam
dassamati vutte, anicchamana nama itthiyo natthi; tasma dhanam
payojetva palobhetva paradarikakammam karissamati. "sadhu sadhuti
sabbe tassa kathaya atthamsu. Te tato patthaya abhirupanam itthinam dhanam
pesetva visativassasahassani paradarikakammam katva kalam katva
avicimahaniraye nibbatta. Te ekam buddhantaram niraye pacitva tattha
kalam katva pakkavasesena satthiyojanikaya lohakumbhiya nibbattitva
timsaya vassasahassehi hetthimatalam patva puna timsaya vassasahassehi
kumbhimukham patva ekekam gatham vattukama hutva vattum asakkonta
ekekam akkharam vatva puna parivattitva kumbhimeva pavittha, vadehi
maharaja, pathamam te kimsaddo nama sutoti. "duiti bhante saddoti.
Sattha tena aparipunnam katva vuttagatham paripunnam katva dassento
evamaha
         "dujjivitamajivimha,       yesanno na dadamha se
          vijjamanesu bhogesu     dipam nakamha attanoti. 1-
Atha ranno imissa gathaya attham pakasetva "kinte maharaja
dutiyasaddo, tatiyasaddo, catutthasaddo sutoti pucchitva,
"evannamati vutte, avasesam paripurento aha
         "satthi vassasahassani      paripunnani sabbaso
          niraye paccamananam,     kada anto bhavissati?
          natthi anto kuto anto  na anto patidissati;
          tada hi pakatam papam      mama tuyhanca marisa.
          Soham nuna ito gantva   yonim laddhana manusim
          vadannu silasampanno      kahami kusalam bahunti.
       Patipatiya ima gatha vatva attham pakasetva "iti kho
maharaja te cattaro jana ekekam gatham vattukama vattum asakkonta
ekekameva akkharam vatva puna tam lohakumbhimeva pavitthati aha.
       Ranna kira pasenadikosalena tassa saddassa sutakalato
patthaya te hettha bhassanta eva ajjapi ekam vassasahassam
natikkamanti. Ranno tam desanam sutva mahasamvego uppajji. So
"bhariyam vatidam paradarikakammam nama, ekam kira buddhantaram aviciniraye
pacitva tato cuta satthiyojanikaya lohakumbhiya nibbattitva
tthasatthivassasahassani 2- pacitva, evampi tesam dukkha muccanakalo
@Footnote: 1. khu. peta. 26/257. 2. Si. Ma. Yu. tattha satthivassasahassani.
Na pannayati; ahampi paradare sineham katva sabbarattim niddam na labhim,
idani ito patthaya paradare manasam na bandhissamiti cintetva
tathagatam aha "bhante ajja maya rattiya dighabhavo natoti.
Sopi puriso tattheva nisinno tam katham sutva "laddho me balavappaccayoti
sattharam aha "bhante ranna tava ajja rattiya dighabhavo
nato, aham pana hiyo sayameva yojanassa dighabhavam annasinti.
Sattha dvinnampi katham samsandetva "ekaccassa ratti digha hoti,
ekaccassa yojanam digham hoti, balassa pana samsaro dighoti vatva
dhammam desento imam gathamaha
         "digha jagarato ratti          digham santassa yojanam
          digho balana samsaro         saddhammam avijanatanti.
       Tattha "dighati: ratti namesa tiyamamattava, jagarantassa
pana digha hoti digunatiguna viya hutva khayati; tassa dighabhavam
attanam mankunasanghassa bhattam katva yava suriyuggamana samparivattakam
semano mahakusitopi subhojanam bhunjitva sirisayane sayamano
kamabhogipi na janati, sabbarattim pana padhanam padahanto yogavacaro ca
dhammakatham kathento dhammakathiko ca asanasamipe nisiditva dhammam
sunanto ca sisarogadihi phuttho va hatthapadacchedadini patto va
vedanabhibhuto  ca rattim maggapatipanno addhiko ca janati. Yojananti:
yojanampi catuggavutamattameva, santassa pana kilantassa digham hoti
dvigunam tigunam viya khayati. Sakaladivasam hi maggam gantva kilanto
Patipatham agacchantam disva "purato gamo kivaduroti pucchitva,
"yojananti vutte, thokam gantva aparampi pucchitva, tenapi "yojananti
vutte, puna thokam gantva aparampi pucchati. Sopi "yojananti vadati, te
pucchitapucchita "yojananti vadanti; "digham vatidam yojananti ekam yojanam
dve tini yojanani viya mannati. Balananti: idhalokaparalokattham
pana ajanantanam balanam samsaravattassa pariyantam katum asakkontanam,
yam sattattimsabodhipakkhikadibhedam saddhammam natva samsarassa antam
karonti, tam saddhammam avijanatam samsaro digho nama hoti. So hi
attano dhammataya eva digho nama. Vuttampicetam 1- "anamataggoyam
bhikkhave samsaro, pubba koti na pannayatiti. Balanam pana pariyantam
katum asakkontanam atidighoevati.
       Desanavasane so puriso sotapattiphalam patto. Annepi bahu
sotapattiphaladini patta. Mahajanassa satthika desana jatati.
       Raja sattharam vanditva gacchantova te satte bandhana
mocesi. Tattha itthipurisa bandhana mutta sisam nahatva sakani
gehani gacchanta "ciranjivatu no ayya mallika devi, yam nissaya
jivitam labhimhati mallikaya gunam kathayimsu. Sayanhasamaye dhammasabhayam katham
samutthapesum "aho pandita vatayam mallika attano pannam nissaya
ettakassa janassa jivitadanam adasiti. Sattha agantva "kaya
nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati pucchitva, "imaya namati
@Footnote: 1. sam. nidana. 16/212.
Vutte, "na bhikkhave mallika idaneva attano pannam nissaya
mahajanassa jivitadanam deti, pubbepi adasiyevati vatva tamattham
pakasento atitam ahari:
       atite baranasiranno putto ekam nigrodharukkham upasankamitva
tattha nibbattaya devataya ayaci "sami devaraja imasmim
jambudipe ekasatarajano ekasataaggamahesiyo, sacaham pitu accayena
rajjam labhissami, etesam galalohitena balim karissamiti. So, pitari
kalakate, rajjam patva "devataya me anubhavena rajjam pattam,
balimassa karissamiti mahatiya senaya nikkhamitva ekam rajanam
attano vase vattetva tena saddhim aparampi aparampiti sabbe
rajano attano vase katva saddhim aggamahesihi adaya gacchanto,
uggasenassa nama sabbakanitthassa ranno dhammadinna nama aggamahesi
garugabbha, tam ohaya gantva "ettakam janam visapanakam
payetva maressamiti rukkhamulam sodhapesi.
       Devata cintesi "ayam raja ettake rajano ganhanto mam
nissaya ganhati, tesam galalohitena mayham balikammam katukamo, sace
panayam ete ghatessati, jambudipe rajavamso ucchijjissati, rukkhamulampi
me asuci bhavissati, sakkhissami nu kho tam nivaretunti. Sa upadharenti
"naham sakkhissamiti natva annam devatam upasankamitva tamattham
arocetva "tvam sakkhissasiti aha. Tayapi patikkhitta annampi
annampiti evam sakalacakkavaladevatayo upasankamitva tahipi
Patikkhitta catunnam maharajanam santikam gantva "mayam na sakkoma, amhakam
pana raja amhehi punnena ca pannaya ca visittho, tam pucchati
tehipi patikkhittakale sakkam upasankamitva tamattham arocetva 1-
"deva tumhesu appossukkattam apannesu, khattiyavamso ucchijjissati,
tassa patisaranam hothati aha. Sakko "ahampi tam patibahitum na
sakkhissami, upayam pana te vakkhamiti vatva upayam acikkhi "gaccha
tvam, ranno passantasseva, rattavattham nivasetva attano rukkhato
nikkhamitva gamanakaram dassehi, atha tam raja `devata me gacchati,
nivattapessami  nanti nanappakarena yacissati, atha nam vadeyyasi
`tvam `ekasatarajano saddhim aggamahesihi anetva tesam galalohitena
balim karissamiti mayham ayacitva uggasenassa ranno devim ohaya
agato; naham tadisassa musavadissa balim sampaticchissamiti; evam kira
vutte, raja tam anapessati, sa ranno dhammam desetva ettakassa
janassa jivitadanam dassatiti. Imina karanena sakko devataya imam
upayam acikkhi. Devata tatha akasi. Rajapi tam anapesi.
        Sa agantva tesam rajunam pariyante nisinnampi attano
rajanameva vandi. Raja "mayi sabbasetthake thite, sabbakanittham attano
samikam vandatiti tassa kujjhi. Atha nam sa aha "kim mayham tayi
patibaddham, ayam pana me samiko issariyassa data, imam avanditva
kasma tam vandissamiti. Rukkhadevata, passantasseva tassa janassa,
@Footnote: 1. Si. Yu. tam pucchati vadimsu. sa gantva sakkassa tamattham arocetva.
"evam bhadde, evam bhaddeti vatva tam pupphamutthina pujesi. Puna
raja aha "sace mam na vandasi, mayham rajjasiridayikam evam mahanubhavam
devatam kasma na vandasiti. "maharaja taya attano punne thatva
rajano gahita, na devataya gahetva dinnati. Punapi tam devata
"evam bhadde, evam bhaddeti vatva tatheva pujesi. Puna sa rajanam
aha "tvam `devataya me ettaka rajano gahetva dinnati
vadesi, idani te devataya  upari vamapasse rukkho aggina daddho,
sa tam aggim nibbapetum kasma nasakkhi, yadi evam mahanubhavati.
Punapi tam devata "evam bhadde, evam bhaddeti vatva tatheva pujesi.
Sa kathayamana thita rodi ceva hasi ca. Atha nam raja "kim
ummattikasiti aha. "kasma deva evam vadesi, na madisiyo
ummattika hontiti. "atha kimkarana rodasi ceva hasi cati. "sunahi
maharaja; ahanhi atite kuladhita hutva patikule vasanti samikassa
sahayakam pahunakam agatam disva tassa bhattam pacitukama `mamsam
aharati dasiya kahapanam datva, taya mamsam alabhitva agataya
`natthi mamsanti vutte, gehassa pacchimabhage sayitaya elikaya sisam
chinditva bhattam sampadesim; saham ekissa elikaya sisam chinditva
niraye pacitva pakkavasesena tassa lomagananaya sisacchedam papunim;
tvam ettakam janam vadhitva kada dukkha muccissasiti evam mahantam
tava dukkham anussaranti rodamiti vatva imam gathamaha
         "ekissa kantham chinditva      lomagananaya paccisam
          bahunnam kanthe chetvana       katham kahasi khattiyati.
       "atha kasma te hasitanti. "etasma dukkha muttamhiti
tusitva hasim maharajati. Punapi tam devata "evam bhadde, evam
bhaddeti vatva pupphamutthina pujesi. Raja "aho bhariyam me kammam,
ayam kira ekam elikam vadhitva niraye pacitva pakkavasesena
tassa lomagananaya sisacchedam papuni, aham ettakam janam vadhitva
kada sotthim papunissamiti sabbe rajano mocetva attana
mahallakatare vanditva daharataranam anjalim paggayha sabbe khamapetva
sakasakatthanameva pahini.
       Sattha imam dhammadesanam aharitva "evam bhikkhave na idaneva
mallika attano pannam nissaya mahajanassa jivitadanam deti, pubbepi
adasiyevati vatva atitam samodhanesi "tada baranasiraja
pasenadikosalo ahosi, dhammadinna devi mallika, rukkhadevata ahamevati.
Evam atitam samodhanetva puna dhammam desento "bhikkhave panatipato
nama akattabbayuttako, panatipatino hi digharattam socantiti
vatva imam gathamaha
        "evance satta janeyyum       dukkhayam jatisambhavo;
         na pano paninam hanne         panaghati hi socatiti. 1-
                        Annatarapurisavatthu.
                         ----------
@Footnote: 1. khu. ja. eka. 27/6. tadatthakatha. 1/253.
           2. Mahakassapattherassasaddhiviharikavatthu. (46)
       "carance nadhigaccheyyati imam dhammadesanam sattha savatthiyam
viharanto mahakassapattherassa saddhiviharikam arabbha kathesi.
       Desana rajagahe samutthita. Theram kira rajagaham nissaya
pipphaliguhayam vasantam dve saddhiviharika upatthahimsu. Tesu eko sakkaccam
vattam karoti, eko tena katam vattam attana katam viya dassento
mukhodakadantakatthanam patiyaditabhavam natva "bhante mukhodakadantakatthani
patiyaditani, mukham dhovathati vadati, padadhovananahanadikalepi
evameva vadati. Itaro cintesi "ayam niccakalam maya katam vattam
attana katam viya dasseti, hotu, kattabbamassa 1- karissamiti; tassa
bhunjitva supantasseva, nahanodakam tapetva ekasmim kute katva
pitthikotthake thapesi, udakatapanabhajane pana nalimattam udakam sesetva
usumam muncantam thapesi. Itaro sayanhasamaye pabujjhitva usumam
nikkhamantam disva "udakam tapetva kotthake udakam thapitam bhavissatiti
vegena gantva theram vanditva "bhante kotthake udakam thapitam,
nahayathati vatva therena saddhimyeva kotthakam pavisi. Thero udakam
apassanto "kaham udakam avusoti aha. Daharo aggisalam gantva
bhajane ulunkam otaretva tucchabhavam natva "passatha dubbinitassa
kammam, tucchabhajanam uddhane aropetva kuhim gato, aham `kotthake
udakanti sannaya arocesinti ujjhayanto ghatam adaya tittham
@Footnote: 1. Si. Yu. kattabbayuttamassa.
Agamasi. Itaropi pitthikotthakato udakam aharitva kotthake thapesi.
Theropi cintesi "ayam daharo `udakam me tapetva kotthake thapitam, etha,
bhante nahayathati vatva idani ujjhayanto ghatam adaya tittham
gacchati, kinnu kho etanti upadharento "ettakam kalam esa daharo
imina katam vattam attana katam viya pakasesiti natva sayam agantva
nisinnassa ovadam adasi "avuso bhikkhuna nama attana katameva
`katanti vattum vattati, no akatam; tvam idani `kotthake udakam thapitam,
nahayatha bhanteti vatva, mayi pavisitva thite, ghatam adaya ujjhayanto
gacchasi; pabbajitassa nama evam katum na vattatiti. So "passatha
therassa kammam, udakamattam nissaya mam evam vadesiti kujjhitva
punadivase therena saddhim pindaya na pavisi. Thero itarena saddhim ekam
padesam agamasi. So, tasmim gate, therassa upatthakakulam gantva
"thero kaham bhanteti puttho "therassa aphasukam jatam, vihareyeva
nisinnoti aha. "kim pana bhante laddhum vattatiti. "evarupam kira
nama aharam dethati. Tena vuttaniyameneva sampadetva adamsu. So
antaramaggeva tam bhunjitva viharam gato. Theropi gatatthane mahantam
sukhumavattham labhitva attana saddhim gatadaharassa adasi.  so tam rajitva
attano nivasanaparupanam akasi. Thero punadivase tam upatthakakulam
gantva, "bhante `tumhakam kira aphasukam jatanti amhehi daharena
vuttaniyameneva patiyadetva aharo pesito, paribhunjitva vo
phasukam jatanti vutte, tunhi ahosi. Viharam pana gantva tam daharam
Sayam vanditva nisinnam evamaha "avuso taya kira hiyo evam
nama katam, idam pabbajitanam ananucchavikam, vinnattim katva bhunjitum na
vattatiti. So kujjhitva there aghatam bandhi "purimadivase udakamattam
nissaya mam musavadim katva ajja attano upatthakakule bhattamutthiya
bhuttakarana mam `vinnattim katva bhunjitum na vattatiti vadesi,
vatthampi tena attano upatthakasseva dinnam; aho therassa bhariyam
kammam, janissamissa kattabbayuttakanti; punadivase there gamam
pavisante, sayam vihare ohiyitva dandam gahetva paribhogabhajanadini
bhinditva therassa pannasalaya aggim datva, yam na jhayati, tam
muggarena paharanto bhinditva nikkhamitva palato kalam katva
avicimahaniraye nibbatti. Mahajano katham samutthapesi "therassa
kira saddhivihariko ovadamattam asahanto kujjhitva pannasalam
jhapetva palatoti.
       Atheko bhikkhu aparabhage rajagaha nikkhamitva sattharam
datthukamo jetavanam gantva sattharam vanditva satthara patisantharam
katva "kuto agatositi puttho "rajagahato bhanteti aha. "mama
puttassa mahakassapassa khamaniyanti. "khamaniyam bhante, eko panassa
saddhivihariko ovadamattena kujjhitva pannasalam jhapetva
palatoti. Sattha "na so idaneva ovadam sutva kujjhati, pubbepi
kujjhiyeva; na ca idaneva kutim duseti, pubbepi dusesiyevati vatva
atitam ahari:
         "atite baranasiyam brahmadatte rajjam karente,
himavantappadese eko singilasakuno kulavakam katva vasi. Athekadivasam deve
vassante, eko makkato sitena kampamano tam padesam agamasi.
Singilo tam disva gathamaha
         "manussasseva te sisam        hatthapada ca vanara
          atha kena nu vannena        agarante na vijjatiti. 1-
     Makkato "kincapi me hatthapada atthi, yaya pana pannaya
vicaretva agaram kareyyam, sa me panna natthiti cintetva tamattham
pakasetukamo imam gathamaha
         "manussasseva me sisam        hatthapada ca singila,
          yahu settha manussesu,     sa me panna na vijjatiti. 1-
     Atha nam "evarupassa tava katham gharavaso ijjhissatiti garahanto
singilo imam gathadvayamaha
         "anavatthitacittassa           lahucittassa dubbhino
          niccam addhuvasilassa          sukhabhavo na vijjati.
          So karassanubhavam tvam       vitivattassu siliyam,
          sitavataparittanam           karassu kutikam kapiti. 1-
     Makkato "ayam mam anavatthitacittam lahucittam mittadubbhim addhuvasilam
karoti, idanissa dubbhibhavam dassessamiti kulavakam viddhamsetva
vippakkiri. Sakuno, tasmim kulavakam ganhanteyeva, ekena passena
@Footnote: 1. khu. ja. catukka. 27/124. tadatthakatha. 4/315.
Nikkhamitva palayi.
       Sattha imam dhammadesanam aharitva jatakam samodhanesi "tada
makkato kutidusakabhikkhu ahosi, singilasakuno kassapoti, jatakam
samodhanetva "evam bhikkhave na idaneva, pubbepi so ovade
kujjhitva kutim dusesi; mama puttassa kassapassa evarupena balena
saddhim vasanato ekakasseva nivaso seyyoti vatva imam gathamaha
         "carance nadhigaccheyya,        seyyam  sadisamattano,
          ekacariyam dalham kayira,        natthi bale sahayatati.
       Tattha "caranti: iriyapathacaram aggahetva manasa caro
veditabbo, kalyanamittam pariyesantoti attho. Seyyam sadisamattanoti:
attano silasamadhipannagunehi adhikataram va sadisam va na labheyya ce.
Ekacariyanti: etesu hi seyyam labhamano siladihi vaddhati, sadisam
labhamano na parihayati, hinena pana  saddhim ekato vasanto ekato
sambhogaparibhogam karonto siladihi parihayati. Tena vuttam "evarupo
puggalo na sevitabbo na bhajitabbo na payirupasitabbo, annatra
anuddayaya annatra anukampayati. Tasma sace karunnam paticca
"ayam mam nissaya siladihi vaddhissatiti tamha puggala kinci
appaccasimsanto tam sanganhitum sakkoti, iccetam kusalam; no ce
sakkoti, ekacariyam dalham kayira ekibhavameva thiram katva sabbiriyapathesu
ekakova vihareyya. Kimkarana? natthi bale sahayatati:
sahayata nama culasilam majjhimasilam mahasilam dasa kathavatthuni terasa
Dhutangaguna vipassanaguna cattaro magga cattari phalani tisso
vijja cha abhinna, ayam sahayataguno balam nissaya natthiti.
       Desanavasane agantukabhikkhu sotapattiphalam patto. Annepi
bahu sotapattiphaladini papunimsu. Desana mahajanassa satthika
ahositi.
               Mahakassapattherassasaddhiviharikavatthu.
                    ---------------
                 3. Anandasetthivatthu. (47)
       "putta matthi dhanamatthiti imam dhammadesanam sattha savatthiyam
viharanto anandasetthim arabbha kathesi.
       Savatthiyam kira anandasetthi nama asitikotivibhavo mahamacchari
ahosi. So anvaddhamasam natake sannipatetva puttam mulasirim
nama tisu velasu evam ovadati "idam cattalisakotidhanam bahuti sannam
ma akari, vijjamanam dhanam na databbam, navam dhanam uppadetabbam, 1-
ekekampi hi kahapanam vayam karontassa, dhanam khiyateva; tasma
           anjananam khayam disva     upacikananca acayam
           madhunanca samaharam       pandito gharamavaseti.
       So aparena samayena attano pancamahanidhim puttassa
anacikkhitva dhananissito maccheramalamalino kalam katva, tasseva nagarassa
@Footnote: 1. Si. Yu. nipphadetabbam.
Ekasmim dvaragamake candalanam kulasahassam pativasati; tatthekissa
candaliya kucchismim patisandhim ganhi. Raja tassa kalakiriyam sutva
puttamassa mulasirim pakkosapetva setthitthane thapesi. Tampi
candalakulasahassam ekatova bhatiya kammam katva jivamanam tassa
patisandhiggahanakalato patthaya neva bhatim labhati na yapanamattato
param bhattapindampi. Te "mayam etarahi kammam karontapi pindamattam na
labhama, amhakam antare kalakanniya bhavitabbanti dve kotthasa
hutva, yava tassa matapitaro visum honti, tava vibhajitva "imasmim
kule kalakanni uppannati tassa mataram niharimsu. Yavassa so
kucchigato, tava yapanamattampi kicchena labhitva puttam vijayi. Tassa
hatthapada ca akkhini ca kanna ca nasa ca mukhanca na yathatthane
ahesum. So evarupena angavekallena samannagato pamsupisacako viya
ativiya virupo ahosi. Evam santepi, nam mata na pariccaji. Matu kucchiyam
vasitaputtasmim hi sineho balava hoti. Sa tam kicchena posayamana, tam
adaya gatadivase kinci alabhitva, gehe katva sayameva gatadivase bhatim
labhati. Atha nam pindaya caritva jivitum samatthakale sa kapalam
hatthe thapetva "tata maya tam nissaya mahadukkham pattam, 1- idani na
sakkomi tam posetum, imasmim nagare kapanaddhikadinam patiyattabhattadini
atthi, tattha bhikkhaya caritva jivahiti tam vissajjesi. So gharappatipatiya
caranto anandasetthikale nibbattatthanam gantva jatissaro
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. tata mayam .pe. mahadukkham patta.
Hutva attano geham pavisi. Tisu nam dvarakotthakesu na koci
sallakkhesi. Catutthadvarakotthake mulasirisetthino puttaka disva
ubbiggahadaya parodimsu. Atha nam setthipurisa "nikkhama kalakanniti
pothenta niharitva sankaratthane khipimsu. Sattha anandattherena
pacchasamanena pindaya caranto tam thanam patto theram oloketva
tena puttho tam pavattim acikkhi. Thero mulasirim pakkosapesi.
Mahajanakayo sannipati. Sattha mulasirim amantetva "janasi etanti
pucchitva, "na janamiti vutte, "pita te anandasetthiti vatva
tam asaddahantam "anandasetthi puttassa te pancamahanidhim acikkhahiti
acikkhapetva saddahapesi. So sattharam saranam agamasi. Sattha
tassa dhammam desento imam gathamaha
          "putta matthi, dhanamatthi 1-   iti balo vihannati,
           atta hi attano natthi,    kuto putta, kuto dhananti.
       Tassattho "putta me atthi, dhanam me atthi iti balo
puttatanhaya ceva dhanatanhaya ca hannati vihannati dukkhiyati;
"putta me nassimsuti vihannati, "nassantiti vihannati, "nassissantiti
vihannati. Dhanepi eseva nayo. Iti chahakarehi vihannati,
"putte posessamiti rattinca diva ca thalapathajalapathadisu
nanappakarato vayamantopi vihannati, "dhanam uppadessamiti
kasivanijjadini karontopi vihannateva; evam vihannantassa ca
@Footnote: 1. Si. putta matthi. dhanammatthi Ma. puttamatthi dhanamatthi. Yu. putta
@matthi dhanam matthi.
Atta hi attano natthi, tena vighatena dukkhitam attanam sukhitam katum
asakkontassa pavattiyampissa atta hi attano natthi, maranamance
nipannassa maranantikahi vedanahi aggijalahi viya paridayhamanassa
chijjamanesu sandhibandhanesu bhijjamanesu atthisanghatesu nimmiletva
paralokam ummiletva idhalokam passantassapi divase divase dvikkhattum
nahapetva tikkhattum bhojetva gandhamaladihi alankaritva yavajivam
positopi 1- sahayabhavena dukkhaparittanam katum asamatthataya atta hi
attano natthi, kuto putta kuto dhanam, putta va dhanam va tasmim
samaye kimeva karissanti; anandasetthinopi kassaci kinci adatva
puttassatthaya dhanam santhapetva pubbe va maranamance nipannassa
idani va imam dukkham pattassa, kuto putta kuto dhanam, putta
va dhanam va kim dukkham harimsu kim va sukham uppadayimsuti.
       Desanavasane caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo
ahosi. Desana mahajanassa satthika ahositi.
                     Anandasetthivatthu.
                       --------
@Footnote: 1. Si. Yu. putthopi. Ma. upatthaYu.
                4. Ganthibhedakacoravatthu. (48)
       "yo balo mannati balyanti imam dhammadesanam sattha
jetavane viharanto ganthibhedakacore arabbha kathesi.
       Te kira dve sahayaka dhammassavanatthaya gacchantena mahajanena
saddhim jetavanam gantva, eko dhammakatham assosi. Eko attana 1-
gayhupagam olokesi. Tesu dhammam sunanto 2- sotapattiphalam papuni.
Itaro ekassa dussante baddham pancamasakamattam labhi. Tassa tam gehe
pakavattam jatam, itarassa gehe na paccati. Atha nam sahayakacoro
attano bhariyaya saddhim upphandiyamano "tvam atipanditataya attano
gehe pakavattamulampi na nipphadesiti aha. Itaro "balabhaveneva
vatayam attano panditabhavam mannatiti tam pavattim satthu arocetum
natihi saddhim jetavanam gantva arocesi. Sattha tassa dhammam
desento imam gathamaha
       "yo balo mannati balyam,     pandito vapi tena so;
        balo ca panditamani         sa ve baloti vuccatiti.
       Tattha "yo baloti: yo attana balo apandito samano
"balo ahanti tam attano balyam balabhavam mannati janati.
Tena soti: tena karanena so puggalo pandito vapi hoti
panditasadiso vapi. So hi "balo ahanti janamano annam
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. attano.   2. Ma. tesu eko dhammam sunamano.
Panditam upasankamanto payirupasanto tena panditabhavatthaya
ovadiyamano anusasiyamano tam ovadam ugganhitva pandito va
hoti panditataro va. Sa ve baloti: yo ca balo samano "ko
anno maya sadiso bahussuto dhammakathiko vinayadharo dhutavado
atthiti evam panditamaniva hoti, so annam panditam anupasankamanto
apayirupasanto neva pariyattim ugganhati, na patipattim pureti, ekantam
balabhavameva papunati; so ganthibhedakacoro viya. Tena vuttam
"sa ve baloti vuccatiti.
       Desanavasane itarassa natakehi saddhim mahajano sotapattiphalam
papuniti.
                    Ganthibhedakacoravatthu.
                      ----------
                 5. Udayittheravatthu. (49)
       "yavajivampi ce baloti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto udayittheram arabbha kathesi.
       So kira, mahatheresu pakkantesu, dhammasabham gantva dhammasane
nisidi. Atha nam ekadivasam agantukabhikkhu disva "ayam bahussuto
mahathero bhavissatiti mannamana khandhadippatisamyuttam panham
pucchitva kinci ajanamanam "ko eso buddhehi saddhim ekavihare
Vasamano khandhadhatuayatanamattampi na janatiti garahitva tam
pavattim tathagatassa arocesum. Atha sattha tesam dhammam desento
imam gathamaha
          "yavajivampi ce balo         panditam  payirupasati,
           na so dhammam vijanati,        dabbi suparasam yathati.
       Tassattho "balo namesa yavajivampi panditam upasankamanto
payirupasanto "idam buddhavacanam, ettakam buddhavacananti evam pariyattidhammam
va "ayam viharo, ayam acaro, ayam gocaro; idam savajjam, idam
anavajjam, idam sevitabbam, idam na sevitabbam; idam pativijjhitabbam, idam
sacchikatabbanti evam patipattippativedhadhammam va na janati. Yatha kim?
dabbi suparasam yathati yatha hi dabbi yava parikkhaya nanappakaraya
supavikatiya samparivattamanapi "idam lonikam, idam alonikam, idam
tittakam, idam kharikam, idam katukam, idam ambilam, idam anambilam, idam
kasavanti suparasam na janati; evameva balo yavajivam panditam
payirupasamano vuttappakaram dhammam na janatiti.
       Desanavasane agantukabhikkhunam asavehi cittani vimuccimsuti.
                     Udayittheravatthu.
                       ---------
                6. Patheyyakabhikkhuvatthu. (50)
       "muhuttamapi ce vinnuti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto timsamatte patheyyake 1- bhikkhu arabbha kathesi.
       Tesam hi bhagava itthim pariyesantanam kappasikavanasande pathamam
dhammam desesi. Tada sabbeva ehibhikkhubhavam patva iddhimayapattacivaradhara
hutva terasa dhutangani samadaya vattamana punapi dighassa
addhuno accayena sattharam upasankamitva anamataggadhammadesanam sutva
tasmimyeva asane arahattam papunimsu. Bhikkhu "aho vatimehi bhikkhuhi
khippameva dhammo vinnatoti dhammasabhayam katham samutthapesum. Tam
sutva sattha "na bhikkhave idaneva, pubbepi ime timsamatta sahayaka
dhutta hutva tundilajatake mahatundilassa dhammadesanam sutva
khippameva dhammam vinnaya panca silani samadayimsu, te teneva
upanissayena etarahi nisinnasaneyeva arahattam pattati vatva dhammam
desento imam gathamaha
          "muhuttamapi ce vinnu      panditam payirupasati,
           khippam dhammam vijanati,    jivha suparasam yathati.
       Tassattho "vinnu panditapuriso muhuttampi ce annam panditam
payirupasati, so tassa santike ugganhanto paripucchanto khippameva
pariyattidhammam vijanati, tato kammatthanam kathapetva patipattiyam
@Footnote: 1. paveyyaketipi padam.
Ghatento vayamanto, yatha nama anupahatajivhapasado puriso
rasavijananattham jivhagge thapetvaeva lonikadibhedam rasam vijanati;
evam pandito khippameva lokuttaradhammampi vijanatiti.
       Desanavasane bahu bhikkhu arahattam papunimsuti.
                    Patheyyakabhikkhuvatthu.
                       ---------
                 7. Suppabuddhakutthivatthu. (51)
       "caranti bala dummedhati imam dhammadesanam sattha veluvane
viharanto suppabuddhakutthim arabbha kathesi.
       Idam suppabuddhavatthu udane 1- agatameva. Tada hi suppabuddhakutthi
parisapariyante nisinno bhagavato dhammadesanam sutva sotapattiphalam
patva attana patiladdhagunam satthu arocetukamo parisamajjhe
ogahitum avisahanto mahajanassa sattharam vanditva anugantva
nivattakale viharam agamasi. Tasmim khane sakko devaraja "ayam
suppabuddhakutthi attana satthu sasane patiladdhagunam pakatam katukamoti
natva "vimamsissami nanti gantva akase thito etadavoca
"suppabuddha tvam manussadaliddo manussavarako, ahante apariyantam
dhanam dassami, `buddho na buddho, dhammo na dhammo, sangho  na sangho,
@Footnote: 1. khu. u. 25/146.
Alam me buddhena, alam me dhammena, alam me sanghenati vadehiti.
Atha nam so aha `kosi tvanti. "aham sakkoti. "andhabala
ahirika, tvam maya saddhim kathetum na yuttaruposi, tvam mam "duggato
daliddo kapanoti vadesi, nevaham duggato na daliddo, sukhappatto
ahamasmi mahaddhano,
         saddhadhanam siladhanam,         hiri, ottappiyam 1- dhanam,
         sutadhananca, cago ca,      panna ve sattamam dhanam;
         yassa eta dhana atthi     itthiya purisassa va,
        `adaliddoti tam ahu,       amogham tassa jivitanti 2-
yesam hi imani sattavidhaariyadhanani santi, na te buddhehi va
paccekabuddhehi va `daliddati vuccantiti. Sakko tassa katham sutva tam
antaramagge ohaya satthu santikam gantva sabbam tam vacanappativacanam
satthu 3- arocesi. Atha nam bhagava aha "na kho sakka sakka tadisanam
satenapi sahassenapi suppabuddhakutthim `buddho na buddhoti va `dhammo na
dhammoti va `sangho na sanghoti va kathapetunti. Suppabuddhopi
kho satthu santikam gantva satthara katappatisammodano attana
patiladdhagunam satthu arocetva utthayasana pakkami. Atha nam
acirapakkantam gavi tarunavaccha jivita voropesi.
       Sa kira eka yakkhini "pukkusatikulaputtam bahiyadaruciriyam
tambadathikacoraghatakam suppabuddhakutthinti ime cattaro jane satam
@Footnote: 1. Ma. Yu. hiri ottappiyam.   2. an. sattaka. 23/4.
@3. Si. Ma. Yu. satthuti natthi.
Satam attabhave gavi hutva jivita voropesi. Te kira atite
cattaro setthiputta hutva ekam nagarasobhinim ganikam uyyanam netva
divasam sampattim anubhavitva sayanhasamaye evam mantayimsu  "imasmim
thane anno natthi, imissa amhehi dinnam kahapanasahassanca
sabbanca pasadhanabhandam gahetva imam maretva gacchamati. Sa tesam
katham sutva "ime nillajja maya saddhim abhiramitva idani mam
maretukama, janissami tesam kattabbayuttakanti tehi mariyamana
"aham yakkhini hutva, yatha mam ete marenti; evameva te maretum
samattha bhaveyyanti patthanam akasi. [1]-
       Sambahula bhikkhu tassa kalakiriyam bhagavato arocetva "tassa
ka gati, keneva karanena kutthibhavam pattoti pucchimsu. Sattha
sotapattiphalam patva tassa tavatimsabhavane uppannabhavanca
tagarasikhippaccekabuddham disva nitthuhitva apabyamam katva digharattam niraye
pacitva vipakavasesena idani kutthibhavappattinca byakaritva
"bhikkhave ime satta attanava attano katukavipakam kammam
karonta vicarantiti vatva anusandhim ghatetva uttarim dhammam
desento [2]- gathamaha
          "caranti bala dummedha    amitteneva attana
           karonta papakam kammam,    yam hoti katakapphalanti.
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. etthantare tassa nissandena ime maresiti atthi. 2. Si. Ma. Yu.
@ etthantare imanti atthi.
       Tattha "carantiti; catuhi iriyapathehi akusalameva karonta
vicaranti. Balati: idhalokatthanca paralokatthanca ajananta idha
bala nama. Dummedhati: duppanna. Amittenevati: amittabhutena
viya verina hutva. Katukapphalanti: tikhinaphalam dukkhaphalam.
     Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                     Suppabuddhakutthivatthu
                       ---------
                    8. Kasakavatthu. (52)
       "na tam kammam katam sadhuti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto ekam kasakam arabbha kathesi.
       So kira savatthito avidure ekam khettam kasati. Cora
udakaniddhamanena nagaram pavisitva ekasmim addhakule ummangam bhinditva
pavisitva bahum hirannasuvannam gahetva udakaniddhamaneneva nikkhamimsu.
Eko coro te vancetva ekam sahassatthavikam ovattikayam katva tam
khettam gantva tehi saddhim bhandam bhajetva adaya gacchanto
ovattikato patamanam sahassatthavikam na sallakkhesi.
       Tamdivasam sattha paccusasamaye lokam olokento tam kasakam
attano nanajalassa anto pavittham disva "kinnu kho bhavissatiti
upadharento idam addasa "ayam kasako patova kasitum gamissati,
bhandasamikapi coranam anupadam gantva sahassatthavikam tassa khette
Disva etam ganhissanti, mam thapetva tassa anno sakkhi nama na
bhavissati; sotapattimaggassa upanissayopissa atthi, tattha maya gantum
vattatiti. Sopi kasako patova kasitum gato. Sattha anandattherena
pacchasamanena tattha agamasi. Kasako sattharam disva gantva
bhagavantam vanditva puna kasitum arabhi. Sattha tena saddhim kinci
avatva sahassatthavikaya patitatthanam gantva tam disva anandattheram
aha "passa ananda asivisoti. "passami bhante ghoravisoti.
Kasako tam katham sutva "mama velaya va avelaya va caranatthanametam,
asiviso kirettha atthiti cintetva, satthari ettakam vatva pakkante,
"maressami nanti patodayatthim adaya gato sahassatthavikam disva
"imam sandhaya satthara kathitam bhavissatiti tam adaya nivatto
abyattataya tam ekamante thapetva pamsuna paticchadetva puna kasitum
arabhi. Manussapi vibhataya rattiya, gehe corehi katakammam disva
padanupadam gacchanta tam khettam gantva tattha corehi bhandassa
bhajitatthanam disva kasakassa padavalanjam addasamsu. Te tassa
padanusarena gantva thavikaya thapitatthanam disva pamsum viyuhitva thavikam
adaya "tvam geham vilumpitva khettam kasamano viya vicarasiti
tajjetva dandena pothetva netva ranno dassayimsu. Raja tam
pavattim sutva tassa vadham anapesi. Rajapurisa tam pacchabahum
bandhitva kasahi talenta aghatanam nayimsu. So kasahi taliyamano
annam kinci avatva "passa ananda asivisoti, `passami bhante
Ghoravisoti vadanto gacchati. Atha nam rajapurisa "satthu ceva anandattherassa
ca katham kathesi, kinnametanti pucchitva, "rajanam datthum
labhamano kathessamiti vutte, ranno santikam netva ranno tam
pavattim kathayimsu. Atha nam raja "kasma evam kathesiti pucchi. Sopi
"naham deva coroti vatva kasanatthaya nikkhantakalato patthaya
sabbam tam pavattim ranno acikkhi. Raja tassa katham sutva "ayam bhane
loke aggapuggalam sattharam sakkhim apadisati, na yuttam etassa dosam
aropetum, ahamettha kattabbam janissamiti tam adaya sayanhasamaye
satthu santikam gantva sattharam pucchi "bhagava kacci tumhe anandattherena
saddhim etassa kasakassa kasanatthanam gatati. "ama maharajati.
"kim vo tattha ditthanti. "sahassatthavika maharajati. "disva kim
avocutthati. "idam nama maharajati. "bhante sacayam puriso
tumhadisam apadisam nakarissa, na jivitam labhissa, tumhehi pana kathitakatham
kathetva tena jivitam laddhanti. Tam sutva sattha "ama maharaja,
ahampi ettakameva vatva gato, panditena nama yam kammam katva
pacchanutappam hoti na tam kattabbanti vatva anusandhim ghatetva
dhammam desento imam gathamaha
         "na tam kammam katam sadhu           yam katva anutappati,
          yassa assumukho rodam           vipakam patisevatiti.
       Tattha "yam katvati: yam nirayadisu nibbattanasamattham dukkhudriyam
kammam katva anussaranto anussaritanussaritakkhane  anutappati
Anusocati, tam katam na sadhu na sundaram na silitthakam. Yassa assumukhoti:
yassa assuhi tintamukho rodanto vipakam anubhotiti.
       Desanavasane kasakaupasako sotapattiphalam patto.
Sampattabhikkhupi bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                        Kasakavatthu.
                       --------
                9. Sumanamalakaravatthu. (53)
       "tanca kammam katam sadhuti imam dhammadesanam sattha veluvane
viharanto sumanam nama malakaram arabbha kathesi.
       So kira devasikam bimbisararajanam patova atthahi
sumanapupphanalihi upatthahanto atthatthakahapane labhati. Athekadivasam tasmim
pupphani gahetva nagaram pavitthamatte, bhagava mahabhikkhusanghaparivuto
chabbannaramsiyo vissajjento mahata buddhanubhavena mahatiya
buddhalilhaya nagaram pindaya pavisi. Bhagava hi ekada chabbannaramsiyo
civarena paticchadetva annataro pindapatiko viya vicarati timsayojanamaggam
angulimalassa paccuggamanam gacchanto viya, ekada chabbannaramsiyo
vissajjento kapilavatthuppavesanadisu viya. Tasmimpi divase sarirato
chabbannaramsiyo vissajjetva mahata buddhanubhavena mahatiya
buddhalilhaya rajagaham pavisi. Atha malakaro bhagavato
Ratanagghiyakancanagghiyasadisam attabhavam disva dvattimsamahapurisalakkhanappatimanditam
asityanubyanjanasirisobhaggam oloketva pasannacitto "kinnu kho
satthu adhikaram karomiti cintetva annam apassanto "imehi pupphehi
bhagavantam pujessamiti cintetva puna cintesi "imani ranno nibaddham
upatthanapupphani, raja imani alabhanto mam bandhapeyya va
ghatapeyya va ratthato va pabbajeyya, kinnu kho karomiti. Athassa
etadahosi "raja mam ghatetu va ratthato va pabbajetu, so hi
mayham dadamanopi imasmim attabhave jivitamattam 1- dhanam dadeyya; satthu
puja pana me anekasu kappakotisu alam hitaya ceva sukhaya cati
attano jivitam tathagatassa pariccaji. So "yava me pasannacittam
na patikutati: tavadeva pujam karissamiti hatthappahattho udaggudaggo
sattharam pujesi. Katham? pathamam tava dve pupphamutthiyo tathagatassa
upari khipi. Ta uparimatthake vitanam hutva atthamsu. Apara dve
mutthiyo khipi. Ta dakkhinahatthapassena malapaticchannena 2- otaritva
atthamsu. Apara dve mutthiyo khipi. Ta pitthipassena otaritva
tatheva atthamsu. Apara dve mutthiyo khipi. Ta vamahatthapassena
otaritva tatheva atthamsu. Evam attha naliyo attha mutthiyo hutva
catusu thanesu tathagatam parikkhipimsu. Purato gamanadvaramattameva ahosi.
Pupphanam vantani antomukhani ahesum, pattani bahimukhani. Bhagava
rajatapattaparikkhitto viya hutva payasi. Pupphani acittakanipi
@Footnote: 1. jivanamattanti padena bhavitabbam.  2. malapaticchadena. (?)
Sacittakam nissaya abhijjitva apatitva satthara saddhimyeva gacchanti
thitatthane titthanti. Satthu sarirato satasahassavijjulata viya ramsiyo
nikkhamimsu. Purato ca pacchato ca dakkhinato ca vamato ca sisamatthakato
ca nikkhantaramsiyo nikkhamimsu. Ekapi sammukhasammukhatthanena apalayitva,
sabbapi sattharam tikkhattum padakkhinam katva tarunatalakkhandhappamana
hutva puratoyeva dhavanti. Sakalanagaram sankhubhi. "antonagare nava
kotiyo bahinagare nava kotiyoti attharasasu kotisu ekopi
puriso va itthi va bhikkham gahetva na nikkhamanto nama natthi.
Mahajano sihanadam nadanto celukkhepasahassani karonto satthu
puratova gacchati. Satthapi malakarassa gunam pakatam katum tigavute
nagare bhericaranamaggeneva acari. Malakarassa sakalasariram pancavannaya
pitiya paripuri. So thokanneva tathagatena saddhim caritva
manosilarase nimuggo viya buddharamsinam anto pavittho sattharam
thometva vanditva tucchapacchimeva gahetva geham agamasi.
       Atha nam bhariya pucchi "kaham pupphaniti. "sattha me pujitoti.
"ranno idani kim karissasiti. "raja mam ghatetu va ratthato va
pabbajetu, aham jivitam pariccajitva sattharam pujesim, sabbapupphani attha
mutthiyo ahesum, evarupa nama puja jata, mahajano ukkutthisahassani
karonto satthara saddhim carati, yo esa mahajanassa
ukkutthisaddo, tasmim thane esoti. Athassa bhariya andhabala evarupe
patihariye pasadam ajanetva tam akkositva "rajano nama canda
Sakim kuddha hatthapadadicchedanena bahumpi anattham karonti, taya
katakammena mayhampi anattho siyati putte adaya rajakulam gantva
ranna pakkositva "kim etanti pucchita aha "mama samiko
tumhakam upatthanapupphehi sattharam pujetva tucchahattho gharam agantva
`kaham pupphaniti maya puttho idannama vadesi, aham tam paribhasitva
`rajano nama canda sakim kuddha hatthapadadicchedanena bahumpi
anattham karonti, taya katakammena mayhampi anattho siyati tam
chaddetva idhagata; tena katakammam sukatam va hotu dukkatam va,
tassevetam; maya chadditabhavam janahi devati. Raja pathamadassaneneva
sotapattiphalam patto saddhasampanno ariyasavako cintesi "aho
ayam itthi andhabala evarupe gune pasadam na uppadesiti. So kuddho
viya hutva "kim amma vadesi, mayham upatthanapupphehi tena puja katati.
"ama devati. "bhaddakante katam tam chaddentiya, mama pupphehi
pujakarakassa  aham kattabbayuttakam janissamiti tam uyyojetva
vegena satthu santikam gantva vanditva satthara saddhimyeva vicari.
Sattha tassa cittappasadam natva bhericaranavithiya nagaram caritva
ranno gehadvaram agamasi. Raja pattam gahetva sattharam geham
pavesetukamo ahosi. Sattha pana rajanganeyeva nisidanakaram dassesi.
Raja tam natva "sigham mandapam karothati tamkhananneva mandapam
karapesi. Nisidi sattha saddhim bhikkhusanghena. Kasma pana sattha
rajageham na pavisi? evam kirassa ahosi "sacaham anto pavisitva
Nisideyyam, mahajano mam datthum na labheyya, malakarassa guno
pakato na bhaveyya, rajangane pana mam nisinnam mahajano datthum
labhissati, malakarassa guno pakato bhavissatiti. Gunavantanam hi
gunam buddhayeva pakatam katum sakkonti, avasesajano gunavantanam
gunam kathento maccharayati. Cattaro pupphapatta catuddisam atthamsu.
Mahajano sattharam parivaresi. Raja buddhappamukham bhikkhusangham panitena
aharena parivisi. Sattha bhattakiccavasane anumodanam katva purimanayeneva
catuhi pupphapattehi parikkhitto sihanadam nadantena mahajanena
parivuto viharam agamasi. Raja sattharam anugantva nivatto malakaram
pakkosapetva "mama aharitabbapupphehi `kinti vatva sattharam pujesiti
pucchi. Malakaro "raja ghatetu va ratthato va pabbajetuti
jivitam pariccajitva sattharam pujesim devati aha. Raja "tvam
mahapuriso namati vatva "attha hatthi ca asse ca dase ca
dasiyo ca mahapasadhanani ca attha kahapanasahassani ca rajakulato
niharitva sabbalankarappatimandita attha nariyo attha gamavare
cati imam sabbatthakam nama danam adasi.
     Anandatthero cintesi "ajja patova patthaya sihanadasahassani
ceva celukkhepasahassani ca pavattanti, ko nu kho
malakarassa vipakoti. So sattharam pucchi. Atha nam sattha "ananda
`imina malakarena appamattakam kammam katanti ma sallakkhesi,
ayanhi mayham jivitam pariccajitva pujam akasi, so evam mayi cittam
Pasadetva kappanam satasahassam duggatim na gamissatiti
         kappanam satasahassam        duggatim na gamissati
         thatva devamanussesu,     phalam etassa kammuno,
         paccha paccekasambuddho    sumano nama bhavissatiti
aha. Satthu pana viharam gantva gandhakutim pavisanakale tani
pupphani dvarakotthake patimsu.
       Sayanhasamaye bhikkhu dhammasabhayam  katham samutthapesum "aho
acchariyam malakarassa kammam, dharamanakabuddhassa jivitam pariccajitva
pupphapujam katva tamkhananneva sabbatthakannama labhiti. Sattha gandhakutito
nikkhamitva tinnam gamananam annatarena gamanena dhammasabham gantva
buddhasane nisiditva "kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati
pucchitva, "imaya namati vutte, "ama bhikkhave yassa kammassa
katatta pacchanutappam na hoti, anussaritanussaritakkhane somanassameva
uppajjati, evarupam kammam kattabbamevati vatva anusandhim ghatetva
dhammam desento imam gathamaha
         "tanca kammam katam sadhu     yam katva nanutappati,
          yassa patito sumano      vipakam patisevatiti.
       Tattha "yam katvati: yam devamanussasampattinanceva
nibbanasampattiya ca nibbattanasamattham sukhudriyam kammam katva nanutappati,
athakho ditthadhammeyeva anussaritanussaritakkhane pitivegena patito
somanassavegena ca sumano hutva ayatim pitisomanassajato hutva
Vipakam patisevati, tam kammam katam sadhu sundaram silitthakanti.
       Desanavasane caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo
ahositi.
                    Sumanamalakaravatthu.
                       --------
               10. Uppalavannatherivatthu. (54)
       "madhuva mannati baloti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto uppalavannatherim arabbha kathesi.
       Sa kira padumuttarabuddhassa padamule patthanam patthapetva
kappasatasahassam punnani kurumana devesu ca manussesu ca samsaranti
imasmim buddhuppade devalokato cavitva savatthiyam setthikule patisandhim
ganhi. Niluppalagabbhasamanavannataya cassa "uppalavannatveva
namam akamsu. Athassa vayappattakale sakalajambudipe rajano ca
setthino ca setthissa santikam pannakaram pahinimsu "dhitaram amhakam
detuti. Appahinanto nama nahosi. Tato setthi cintesi "aham
sabbesam manam gahetum na sakkhissami, upayam panekam karissamiti. So
dhitaram pakkositva "amma pabbajitum sakkhissasiti aha. Tassa
pacchimabhavikatta pitu vacanam sise asittasatapakatelam viya ahosi;
tasma pitaram "pabbajissami tatati aha. So tassa mahantam
Sakkaram katva tam bhikkhunupassayam netva pabbajesi. Tassa acirappabbajitaya
eva uposathagare talavaro papuni. Sa dipam jaletva
uposathagaram sammajjitva dipasikhaya nimittam ganhitva thitava
punappunam olokayamana tejokasinarammanam jhanam nibbattetva
tameva padakam katva arahattam papuni saddhim patisambhidahi ceva
abhinnahi ca. Sa aparena samayena janapadacarikam caritva paccagata
andhavanam pavisi. Tada bhikkhuninam arannavaso appatikkhitto hoti.
Athassa manussa tattha kutikam katva mancakam pannapetva saniya
parikkhipimsu. Sa savatthiyam pindaya pavisitva nikkhami. Matulaputto
panassa nandamanavo gihikalato patthaya patibaddhacitto tassa
agatabhavam sutva theriya agamanato puretarameva andhavanam gantva
tam kutikam pavisitva hetthamance nilino, theriya agantva kutikam
pavisitva dvaram pidhaya mancake nisinnamattaya, bahi atapato
agatatta cakkhupathe andhakare avigateyeva, hetthamancato nikkhamitva
mancakam abhiruyha "ma nassi bala, ma nassi balati theriya
variyamano abhibhavitva attano patthitakammam katva payasi. Athassa
agunam dharetum asakkonti viya mahapathavi dvedha bhijji. So pathavim
pavittho gantva mahaavicimhi nibbatti. Theripi tamattham bhikkhuninam
arocesi. Bhikkhuniyo bhikkhunam tamattham arocesum. Bhikkhu bhagavato arocesum.
Tam sutva sattha bhikkhu amantetva "bhikkhave bhikkhubhikkhuniupasakaupasikasu
yo koci balo papakammam karonto madhusakkharadisu
Kancideva madhurarasam khadamano puriso viya hatthappahattho udaggudaggo
viya karotiti anusandhim ghatetva dhammam desento imam gathamaha
         "madhuva mannati balo,     yava papam na paccati;
          yada ca paccati papam;     atha (balo) dukkham nigacchatiti.
       Tattha "madhuvati: balassa hi papam akusalakammam karontassa, tam
kammam madhu viya madhurarasam viya ittham kantam manapam viya upatthati, iti nam
so madhumva mannati. Yavati: yattakam kalam. Papam na paccatiti:
ditthadhamme va samparaye va vipakam na deti, tava nam evam mannati.
Yada cati: yada panassa ditthadhamme va vividha kammakarana
kariyamanassa samparaye va nirayadisu mahadukkham anubhavantassa, tam
papam paccati; atha so balo dukkham nigacchati vindati patilabhatiti.
       Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsu. Aparena samayena
dhammasabhayam mahajano katham samutthapesi 1- "khinasavapi manne kamasukham
sadiyanti kamam sevanti, kim na sevissanti; na hete kolaparukkha, na
vammika, allamamsasarirayeva; tasma etepi kamasukham sadiyanti, kamam
sevantiti. Sattha agantva "kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya
sannisinnati pucchitva, "imaya namati vutte, "na bhikkhave khinasava
kamasukham sadiyanti na kamam sevanti, yatha hi padumapatte patitam
udakabindu na lippati na santhati, vinivattetva patateva; yatha ca
aragge sasapo na lippati na santhati, vinivattetva patateva;
@Footnote: 1. paccha vuttena na sameti. tathahi vakkhati `kaya nuttha bhikkhavetiadim.
Evam khinasavassa citte duvidhopi kamo na lippati na santhatiti
anusandhim ghatetva dhammam desento imam brahmanavagge gathamaha
         "vari pokkharapatteva      araggeriva  sasapo
          yo na lippati kamesu;    tamaham brumi brahmananti.
         Imissa attho brahmanavaggeyeva avibhavissati.  sattha pana
rajanam pasenadikosalam pakkosapetva "maharaja imasmim sasane
yatheva kulaputta evam kuladhitaropi mahantam natigananca bhogakkhandhanca
pahaya pabbajitva aranne viharanti, ta aranne viharamana
ragaratta papapuggala omanatimanavasena vihethentipi
brahmacariyantarayampi papenti; tasma bhikkhunisanghassa antonagare vasanatthanam
katum vattatiti. Raja "sadhuti sampaticchitva nagarassa ekapasse
bhikkhunisanghassa vasanatthanam karesi. Tato patthaya bhikkhuniyo
antogameyeva vasanti.
                    Uppalavannatherivatthu.
                       --------
                 11. Jambukajivakavatthu. (55)
       "mase mase kusaggenati imam dhammadesanam sattha veluvane
viharanto jambukajivakam arabbha kathesi.
       Atite kira kassapasammasambuddhakale gamavasi eko kutumbiko
Ekassa therassa viharam katva tattha viharantam catuhi paccayehi
upatthahi. Thero tassa gehe nibaddham bhunjati. Atheko khinasavo
bhikkhu diva pindaya caranto tassa gehadvaram papuni. Kutumbiko tam
disva tassa iriyapathe pasanno geham pavesetva sakkaccam panitena
bhojanena parivisitva "bhante imam satakam rajitva nivaseyyathati
mahantam satakam datva "bhante kesa vo digha; tumhakam kesoropanatthaya
nahapitam anessami, sayanatthaya [1]- mancakam gahapetva
agamissamiti aha. Nibaddham gehe bhunjanto kulupako bhikkhu tassa tam
sakkaram disva cittam pasadetum nasakkhi "ayantam muhuttam ditthakassa
evarupam sakkaram karoti, nibaddham gehe bhunjantassa pana mayham na
karotiti cintetva viharam agamasi. Itaropi teneva saddhim gantva
kutumbikena dinnam satakam rajitva nivasesi. Kutumbikopi nahapitam
adaya gantva therassa kese oharapetva mancakam attharapetva
"bhante imasmimyeva mancake sayathati vatva dvepi there svatanaya
nimantetva pakkami. Nevasiko tassa sakkaram kayiramanam adhivasetum
nasakkhi. Athassa so sayam therassa nipannatthanam gantva catuhakarehi
[2]- Akkosi "avuso agantuka kutumbikassa gehe bhattam bhunjanato
varataram milham khaditum, kutumbikena anitanahapitena kesoropanato
varataram talatthikena kese luncapetum, kutumbikena dinnasatakam
@Footnote: 1. ba. Yu. etthantare "ca voti atthi. Si. "voti atthi.   2. Si. Yu. etthantare
@theranti atthi.
Nivasanato varataram naggena caritum, kutumbikena abhatamancake nipajjanato
varataram bhumiyam nipajjitunti. Theropi "ma esa balo mam nissaya
nassiti nimantanam anadayitva patova utthaya yathasukham agamasi.
Nevasikopi patova vihare kattabbavattam katva "bhikkhacaravelayam
idanipi agantuko niddayati, gandisaddena pabujjheyyati sannaya
nakhapittheneva gandim paharitva gamam pindaya pavisi. Kutumbikopi
sakkaram katva theranam agamanamaggam olokento nevasikam disva
"bhante thero kuhinti pucchi. Atha nam nevasiko "ma avuso
avaca, 1- tuyham kulupako hiyo tava nikkhantavelaya ovarakam pavisitva
niddam okkanto, patova patthaya mama viharasammajjanasaddampi
paniyaghataparibhojaniyaghatesu udakasincanasaddampi gandisaddampi
karontassa, na janatiti aha. Kutumbiko cintesi "tadisaya
iriyapathasampattiya samannagatassa me ayyassa yava imamha kala
niddayanam nama natthi, mam pana tassa sakkaram karontam disva
addha imina bhadantena kinci vuttam bhavissatiti. So attano
panditabhavena tam sakkaccam bhojetva tassa pattam sadhukam dhovitva
nanaggarasabhojanassa puretva "bhante sace me ayyam passeyyatha,
imamassa pindapatam dadeyyathati aha. Itaro tam gahetvava
cintesi "sace so evarupam pindapatam bhunjissati, imasmimyeva thane
paluddho bhavissatiti antaramagge tam pindapatam chaddetva therassa
@Footnote: 1. Si. Yu. avuso kim vadetha.
Vasanatthanam gantva tam tattha olokento naddasa. Atha nam ettakassa
kammassa katatta visativassasahassani katopi samanadhammo rakkhitum
nasakkhi. Ayuhapariyosane pana avicimhi nibbattitva ekam buddhantaram
mahadukkham anubhavitva imasmim buddhuppade rajagahanagare ekasmim
bahuannapane kulaghare nibbatti.
       So padasa gamanakalato patthaya neva sayane sayitum na bhattam
bhunjitum icchati, attano sariravalanjameva khadati. "balataya ajananto
karotiti nam posimsu. Mahallakakalepi vattham nivasetum na icchati, naggo
vicarati, bhumiyam sayati, attano sariravalanjameva khadati. Athassa matapitaro
"nayam kulagharassa anucchaviko; ajivakanam esa anucchavikoti tesam
santikam netva "imam darakam pabbajethati adamsu. Atha nam te pabbajesum,
pabbajetva ca pana galappamane avate thapetva dvinnam amsakutanam 1-
upari padarani datva tesam upari nisiditva talatthikhandena kese
luncimsu. Atha ne tassa matapitaro svatanaya nimantetva pakkamimsu.
Punadivase ajivaka "ehi gamam pavisissamati tam vadimsu. So "gacchatha
tumhe, aham idheva bhavissamiti na icchi. Atha nam punappunam vatva
anicchamanam ohaya agamamsu. Sopi tesam gatabhavam natva vaccakutiya
dvaram 2- vivaritva oruyha ubhohi hatthehi alopakarakam gutham khadati. 3-
Ajivaka tassa antogamato aharam pahinimsu. Tampi na icchati,
punappunam vuccamanopi "na me imina attho, laddho me aharoti.
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. jattunam. 2. Si. Ma. Yu. padaram. 3. Si. Ma. Yu. khadi.
"kaham laddhoti. "idheva laddhoti. Evam dutiye tatiye catutthe divasepi
tehi bahumpi vuccamano "aham idheva bhavissamiti gamam gantum na
icchati. Ajivaka "ayam divase divase neva gamam pavisitum, na amhehi
pahitam aharam aharitum icchati, `idheva me laddhoti vadati; kinnu
kho karoti, parigganhissama nanti gamam pavisanta ekam dve jane
tassapi parigganhanattham ohaya gamimsu. Te pacchato gacchanta viya
hutva niliyimsu. Sopi tesam gatabhavam natva purimanayeneva vaccakutim
oruyha gutham khadati. Itare tassa kiriyam disva ajivakanam arocayimsu.
Tam sutva ajivaka "aho bhariyam kammam; sace samanassa gotamassa
savaka janeyyum, `ajivaka gutham khadamana vicarantiti amhakam
akittim pakaseyyum; nayam amhakam anucchavikoti tam attano santika
niharimsu. So tehi niharito. Mahajanassa uccarakaranatthane patthato
eko pitthipasano atthi. Tasmim mahantam sondi. Pitthipasanam
nissaya mahajanassa uccarakaranatthanam hoti. So tattha gantva rattim
gutham khaditva mahajanassa sariravalanjanatthaya agamanakale ekena
hatthena pasanassa ekam passam olubbha ekam padam ukkhipitva
jannuke thapetva uddhavatabhimukho mukham vivaritva titthati. Mahajano
tam disva upasankamitva vanditva "bhante kasma  ayyo mukham vivaritva
thitoti pucchati. "aham vatabhakkho, anno me aharo natthiti.
"atha kasma ekam padam ukkhipitva jannuke katva thitosi bhanteti.
"aham uggatatapo ghoratapo, maya dvihi padehi akkanta pathavi
Kampati; tasma ekam padam ukkhipitva jannuke katva thitomhi,
ahanhi thitakova vitinamemi na nisidami na nipajjamiti. Manussa nama
yebhuyyena vacanamattameva saddahanti; tasma "aho acchariyam, evarupapi
nama tapassino honti, na no evarupo ditthapubboti yebhuyyena
angamagadhavasino sankhubhitva mase mase mahantam sakkaram abhiharanti.
So "aham vatameva bhakkhami, na annam aharam aharami, annam hi me
khadantassa, tapo nassatiti tehi abhihatam na kinci icchati. Manussa "ma
no bhante nasetha, tumhadisena ghoratapena paribhogo kato amhakam
digharattam hitaya sukhaya samvattatiti punappunam yacanti. "tassa me
anno aharo na ruccatiti mahajanassa pana yacanaya pilito
tehi abhatani sappiphanitadini kusaggena jivhagge thapetva "gacchatha,
alam vo ettakam hitaya sukhayati uyyojesi. Evam so pancapannasa
vassani naggo gutham khadanto kese luncanto bhumiyam sayamano
vitinamesi.
       Buddhanampi kho paccusakale lokam volokanam avijahitameva  hoti;
tasma ekadivasam bhagavato paccusasamaye lokam volokentassa, ayam
jambukajivako nanajalassa anto pannayi. Sattha "kinnu kho
bhavissatiti avajjitva tassa saha patisambhidahi arahattassa upanissayam
disva "aham etam adim katva ekam gatham bhasissami, gathapariyosane
caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo bhavissati, imam kulaputtam
nissaya mahajano sotthibhavam papunissatiti natva punadivase rajagahe
Pindaya caritva pindapatappatikkanto anandattheram aha "ananda
jambukajivakassa santikam gamissamiti. "bhante kim tumheyeva gamissathati.
"ama ahamevati. Evam vatva sattha vaddhamanakacchayaya tassa
santikam payasi. Devata cintayimsu "sattha sayam 1- jambukajivakassa
santikam gacchati, so ca jegucche uccarapassavatthane dantakatthakkilitthe
pitthipasane vasati, devam vassapetum vattatiti attano
anubhavena tammuhuttamyeva devam vassapesum. Pitthipasano suci
nimmalo ahosi. Athassa upari pancavannam pupphavassam vassapayimsu.
Sattha sayam jambukajivakassa santikam gantva "jambukati saddamakasi.
Jambuko "ko nu kho esa dujjano mam jambukavadena vadatiti
cintetva "ko esoti aha. "aham jambukati. "kim mahasamanati.
"ajja me ekarattim idha vasanatthanam dehiti. "natthi mahasamana
imasmim thane vasanatthananti. "jambuka ma evam kari, ekarattim me
vasanatthanam dehi; pabbajita nama pabbajitam patthenti, manussa
manussam, pasavo pasunti. "kim pana tvam pabbajitositi. "ama pabbajitomhiti.
"sace tvam pabbajito, kahante labukam, kaham dhumakatacchuko, kaham
yannasuttakanti. "atthetam mayham, visum visum pana gahetva caranam
dukkhanti abbhantareyeva gahetva caramiti. So "carissasi tvam etam
agganhitvati kujjhi. Atha nam sattha aha "hotu jambuka, ma
kujjha, vasanatthanam me acikkhahiti. "natthi mahasamana ettha
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. "sayanti natthi.
Vasanatthananti. Sattha tassa vasanatthanato avidure ekam pabbharam
atthi, tam niddisanto "etasmim pabbhare ko vasatiti aha. "na koci
mahasamanati. "tenahi etam mayham dehiti. "tvanneva janahi
mahasamanati. Sattha pabbhare nisidanam pannapetva nisidi.
       Atha pathamayame cattaro maharajano catuddisa ekobhasam
karonta upatthanam agamimsu. Jambuko obhasam disva "kimobhaso
namesoti cintesi. Majjhimayame sakko devaraja agami. Jambuko
tampi disva "ko namesoti cintesi. Pacchimayame ekaya anguliya
ekam dvihi dve .pe. Dasahi dasa cakkavalani obhasetum samattho
mahabrahma sakalaarannam ekobhasam karonto agami. Jambuko
tampi disva "ko nu kho esoti cintetva patova satthu santikam
gantva patisantharam katva ekamantam thito sattharam pucchi "mahasamana
tumhakam santikam catasso disa obhasento pathamayame ko agatoti.
"cattaro maharajanoti. "kimkaranati. "mam upatthatunti. "kim pana
tvam catuhi maharajehi uttaritaroti. "ama jambuka, ahanhi rajunam
atirajati. "majjhimayame pana ko agatoti. "sakko devarajati.
"kimkaranati. "mam upatthatumevati. "kim pana tvam sakkadevarajatopi
uttaritaroti. "ama jambuka, sakkatopi uttaritaromhi, eso pana
mayham gilanupatthako kappiyakarakasamanerasadisoti. "pacchimayame
sakalaarannam obhasetva ko agatoti. "yam nissaya loke
brahmanadayopi khipitva pakkhalitva `namo mahabrahmunoti vadanti,
Soeva mahabrahmati. "kim pana tvam mahabrahmunapi uttaritaroti.
"ama jambuka, ahanhi brahmunapi atibrahmati. "acchariyosi tvam
mahasamana, mayham pana pancapannasavassani idha vasantassa, etesu
ekopi mam upatthatum nagatapubbo; ahanhi ettakam addhanam vatabhakkho
hutva thitakova vitinamesim, na tava te mayham upatthanam agatapubbati.
Atha nam sattha aha "jambuka tvam lokasmim andhabalam mahajanam
vancayamano mampi vancetukamo jato; nanu tvam pancapannasavassani
guthameva khadasi, bhumiyamyeva nipajji, naggo hutva vicari, talatthikhandena
kese lunci, atha ca pana lokam vancento `aham vatabhakkhomhi,
ekapadena titthami, na nisidami, na nipajjamiti vadesi, mampi
vancetukamosi; pubbepi tvam papikam lamikam ditthim nissaya ettakam
kalam guthabhakkhosi bhumisayo naggo vicaranto talatthikhandena
kesaluncanam patto, idanipi papikam lamikam ditthimeva ganhasiti.
"kim pana maya katam mahasamanati. Athassa sattha pubbe katakammam
acikkhi. Tassa, satthari kathenteyeva, samvego uppanno, hirottappam
upatthitam. So ukkutiko nisidi. Athassa sattha udakasatakam khipitva
adasi. So tam nivasetva sattharam vanditva ekamantam nisidi.
Satthapissa anupubbikatham kathetva dhammam desesi. So desanavasane
saha patisambhidahi arahattam patva sattharam vanditva utthayasana
pabbajjanca upasampadanca yaci. Ettavatassa purimakammam parikkhinam.
Ayanhi khinasavamahatheram catuhi akkosehi akkositva, yavayam
Mahapathavi tigavutadhikam yojanam ussanna; tava avicimhi pacitva
tattha pakkavasesena pancapannasavassani imam vippakaram patto,
tenassa tam kammam khinam, visativassasahassani imina katassa samanadhammassa
phalam nasetum na sakka; tasma tam sattha dakkhinahattham pasaretva
"ehi bhikkhu cara brahmacariyanti aha. Tavadevassa gihilingam
antaradhayi, atthaparikkharadharo satthivassatthero viya ahosi.
       Angamagadhavasinam tassa sakkaram gahetva agatadivaso kiresa;
tasma ubhayaratthavasino sakkaram gahetva agata tathagatam disva
"kinnu kho amhakam ayyo jambuko maha, udahu samano gotamoti
cintetva "sace samano gotamo maha bhaveyya, ayam samanassa
gotamassa santikam gaccheyya, jambukajivakassa pana mahantataya samano
gotamo imassa santikam agatoti cintayimsu. Sattha mahajanassa
parivitakkam natva "jambuka tava upatthakanam kankham chindahiti aha.
So "ahampi bhante ettakameva paccasimsamiti vatva catutthajjhanam
samapajjitva utthaya talappamanam vehasam abbhuggantva "sattha
me bhante bhagava, savakohamasmiti vatva oruyha vanditva puna
dvitalamattam titalamattanti evam sattatalamattam vehasam abbhuggantva
oruyha attano savakabhavam janapesi. Tam disva mahajano "aho
buddha nama acchariya anomagunati cintesi. Sattha mahajanena
saddhim kathento evamaha "ayam ettakam kalam tumhehi abhatasakkaram
kusaggena jivhagge thapetva `tapacaranam puremiti idha nivuttho; sace
Imina upayena vassasatam tapacaranam pureyya, ya ca assa idani
kulam va bhattam va kukkuccayitva abhunjantassa bhattacchedanakusalacetana,
tassa tam tapacaranam solasimpi kalam nagghatiti anusandhim
ghatetva dhammam desento imam gathamaha
         "mase mase kusaggena     balo bhunjetha bhojanam,
          na so sankhatadhammanam      kalam agghati solasinti.
       Tassattho "sace balo aparinnatadhammo siladiguna paribahiro
titthayatane pabbajito "tapacaranam puressamiti mase mase sampatte
kusaggena bhojanam bhunjanto vassasatam bhunjetha bhojanam. Na so
sankhatadhammanam kalam agghati solasinti; sankhatadhamma vuccanti
natadhamma tulitadhamma, tesu hetthimakotiya sotapanno sankhatadhammo,
uparimakotiya khinasavo; imesam sankhatadhammanam so balo
kalam nagghati solasinti, puggaladhitthana desana.  ayam panettha
attho: ya ca tassa tatha tapacaranam purentassa vassasatam cetana, ya ca
sankhatadhammanam kulam va bhattam va kukkuccayitva abhunjantanam
eka bhattacchedanakusalacetana, tassa cetanaya sa tavadigharattam
pavattacetana solasim kalam nagghati. Idam vuttam hoti "yam tassa
sankhatadhammanam cetanaya phalam; tam solasakotthase katva tato ekekam
puna solasakotthase katva tato ekassa kotthasassa yam phalam;
tadeva tassa balassa tapacaranato mahantataranti.
       Desanavasane caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo
ahositi.
                     Jambukajivakavatthu.
                       --------
                  12. Ahipetavatthu. (56)
       "na hi papam katam kammanti imam dhammadesanam sattha veluvane
viharanto annataram ahipetam arabbha kathesi.
       Ekasmim hi divase jatilasahassassa abbhantaro ayasma
lakkhanatthero ca mahamoggallanatthero ca "rajagahe pindaya
carissamati gijjhakutato otaranti. Tesu ayasma mahamoggallano
ekam ahipetam disva sitam patvakasi. Atha nam lakkhanatthero "kasma
avuso sitam patum karositi karanam pucchi. "akalo kho avuso
imassa panhassa visajjetum, bhagavato santike mam puccheyyasiti.
Tesu rajagahe pindaya caritva bhagavato santikam gantva nisinnesu,
lakkhanatthero pucchi "avuso moggallana tvam gijjhakuta otaranto
sitam patum karitva maya sitakaranam puttho `bhagavato santike mam
puccheyyasiti avaca, kathehi idani tam karananti. Thero aha "aham
avuso ekam ahipetam disva sitam patvakasim, tassa evarupo
attabhavo, manussasisam viya assa sisam, ahissa viyassa seso attabhavo,
Ahipeto namesa pamanato pancavisatiyojaniko, tassa sisato
utthita aggijala yava nanguttha gacchanti, nangutthato utthita yava
sisa, majjhe utthita dve passani gacchanti, dvihi passehi utthita
majjhe osarantiti. Dvinnameva kira petanam attabhavo pancavisatiyojaniko,
avasesanam tigavutappamano, imassa ceva ahipetassa
kakapetassa ca pancavisatiyojaniko, tesu ayantava ahipeto.
       Kakapetampi mahamoggallano gijjhakutamatthake paccamanam
disva tassa pubbakammam pucchanto imam gathamaha
         "pancayojanika jivha,       sisante navayojanam
          kayo accuggato tuyham      pancavisatiyojanam;
          kinnu kammam karitvana        pattosi dukkhamidisanti.
Athassa peto acikkhanto
         "aham bhante moggallana      kassapassa mahesino
          sanghassabhihatam bhattam         aharesim yathicchakanti
gatham vatva aha "bhante kassapabuddhakale sambahula bhikkhu gamam
pindaya pavisimsu. Manussa there disva sampiyayamana asanasalayam
nisidapetva pade dhovitva telena makkhetva yagum payetva
khajjakam datva pindapatakalam agamayamana dhammam sunanta nisidimsu.
Dhammakathavasane theranam patte adaya attano attano gehe
nanaggarasabhojanassa puretva aharimsu. Tadaham kako hutva asanasalaya
chadanapitathe nisinno tam disva ekena gahitapattato tikkhattum
Mukham purento tayo kabale aggahesim, tam pana bhattam neva sanghassa
santakam, na sanghassa niyametva dinnam, na bhikkhuhi gahitavasesakam
attano geham netva manussehi bhunjitabbakam, kevalam sangham uddissa
abhihatamattameva, tato maya tayo kabala gahita, ettakam me
pubbakammam; svaham kalam katva tassa kammassa vipakena avicimhi
pacitva tattha pakkavasesena idani gijjhakute kakapeto hutva
nibbatto idam dukkham paccanubhomiti. Idam kakapeta vatthu.
       Idha pana thero "ahipetam disva sitam patvakasinti aha.
Athassa sattha sakkhi hutva "saccam bhikkhave moggallano aha,
maya panesa sambodhippattadivaseyeva dittho, apicaham `ye me vacanam na
saddaheyyum, tesam ahitaya bhaveyyati paranudayaya na kathesinti
aha. Lakkhanasamyuttepi 1- hi mahamoggallanena ditthakaleyeva sattha
tassa sakkhi hutva visativatthuni kathesi. Idampi tena tatheva kathitam. Tam
sutva bhikkhu tassa pubbakammam pucchimsu. Satthapi tesam kathesi:
       atite kira baranasim nissaya naditire paccekabuddhassa
pannasalam karimsu. So tattha viharanto nibaddham nagare pindaya carati.
Nagarapi sayam patam gandhapupphadihattha paccekabuddhassa upatthanam
gacchanti. Eko baranasivasi puriso tam maggam nissaya khettam kasi.
Mahajano sayam patam paccekabuddhassa upatthanam gacchanto tam khettam
maddanto gacchati. Kasako "ma me khettam maddathati varentopi
@Footnote: 1. sam. ni. 16/298.
Varetum nasakkhi. Athassa etadahosi "sace imasmim thane paccekabuddhassa
pannasala na bhaveyya, na me khettam maddeyyunti. So paccekabuddhassa
pindaya pavitthakale paribhogabhajanani bhinditva pannasalam jhapesi.
Paccekabuddho tam jhamam disva yathasukham pakkami. Mahajano gandhamalam
adaya agato jhamam pannasalam disva "kaham nu kho no ayyo
gatoti aha. Sopi mahajaneneva saddhim agato mahajanamajjhe thitako
evamaha "maya tassa pannasala jhapitati. Atha nam "ganhatha, imam
papam nissaya mayam paccekabuddham datthum na labhimhati dandadihi
pothetva jivitakkhayam papesum. So avicimhi nibbattitva, yavayam
pathavi yojanamattam ussanna; tava niraye pacitva pakkavasesena
gijjhakute ahipeto hutva nibbatti.
       Sattha imam tassa pubbakammam kathetva "bhikkhave papakammam
nametam khirasadisam; yatha khiram duyhamanameva na parinamati; tatha kammam
kariyamanameva na vipaccati, yada pana vipaccati; tada evarupena
dukkhena yojetiti anusandhim ghatetva dhammam desento imam gathamaha
         "na hi papam katam kammam         sajjukhiramva muccati,
          dahantam balamanveti          bhasmacchannova pavakoti.
       Tattha "sajjukhiranti: tamkhananneva dhenuya thanehi nikkhantam
abbhunham khiram na muccati na parinamati. Idam vuttam hoti "yatha idam
sajjukhiram tamkhananneva na muccati na parinamati pakatim na jahati, yasmim
Pana bhajane duhitva 1- gahitam, yava tattha takkadiambilam na pakkhipati,
yava dadhibhajanadikam ambilabhajanam na papunati, tava pakatim avijahitva
paccha jahati; evameva papakammampi kariyamanameva na paccati, yadi
vipacceyya, na koci papakammam katum visaheyya; yava pana
kusalabhinibbatta khandha dharanti; tava te nam rakkhanti, tesam bheda
apaye nibbattesu khandhesu vipaccati, vipaccamananca dahantam
balamanveti. Kim viyati. Bhasmacchannova pavakoti: yatha hi charikaya
paticchanno vitacchitangaro akkantopi charikaya paticchannatta na
tava dahati, charikam pana tapetva cammadinam dahanavasena yava
matthalunga dahanto gacchati: evameva papakammampi yena katam hoti,
tam balam dutiye va tatiye va attabhave nirayadisu nibbattam
dahantam anugacchatiti.
    Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                       Ahipetavatthu.
                       --------
                 13. Satthikutapetavatthu. (57)
       "yavadeva anatthayati imam dhammadesanam sattha veluvane
viharanto satthikutapetam arabbha kathesi.
@Footnote: 1. Si. Yu. duyhitva.
       Purimanayeneva hi mahamoggallanatthero lakkhanattherena saddhim
gijjhakuta orohanto 1- annatarasmim padese sitam katva therena
sitakaranam puttho "bhagavato santike mam puccheyyasiti vatva pindaya
caritva sattharam upasankamitva vanditva nisinnakale puna puttho
"aham avuso ekam petam addasam tigavutappamanena attabhavena,
tassa satthi ayakutasahassani adittani sampajjalitani uparimatthake
patitva utthahanti sisam bhindanti, bhinnam bhinnam puna samutthahati, imina
attabhavena maya evarupo attabhavo na ditthapubbo, ahantam
disva sitam patvakasinti aha. Petavatthusmim hi
       "satthi kutasahassani       paripunnani sabbaso,
        sise tuyham nipatanti      obhindanteva matthakantiadi 2-
imameva petam sandhaya vuttam. Sattha therassa katham sutva "bhikkhave
mayapesa satto bodhimande nisinneneva dittho `ye ca pana me vacanam
na saddaheyyum, tesam ahitaya bhaveyyati paresam anukampaya na kathesim;
idani pana moggallanassa sakkhi hutva kathemiti aha. Tam sutva
bhikkhu tassa pubbakammam pucchimsu. Satthapi tesam kathesi:
       "atite kira baranasiyam salittakasippe nipphattim patto
eko pithasappi ahosi. So nagaradvare ekassa vattarukkhassa
hettha nisinno "sakkharani khipitva tassa pannani chindanto
hatthirupakam no dassehi; assarupakam no dassehiti gamadarakehi
@Footnote: 1. Si. Yu. otaranto. 2. khu. peta. 26/258.
Vuccamano icchiticchitani 1- rupani dassetva tesam santika khadaniyadini
labhati. Athekadivasam raja uyyanam gacchanto tam padesam papuni.
Daraka pithasappim parohantare katva palayimsu. Ranno thitamajjhantike
rukkhamulam pavitthassa, chiddacchaya sariram phari. So "kinnu kho etanti
uddham olokento rukkhapannesu hatthirupakadini disva "kassetam
kammanti pucchitva "pithasappinoti sutva tam pakkosapetva aha
"mayham purohito atimukharo, appamattakepi vutte, bahum bhananto mam
upaddaveti, sakkhissasi tassa mukhe nalimatta ajalandika khipitunti.
"sakkhissami deva, ajalandika aharapetva purohitena saddhim
tumhe antosaniyam nisidatha, ahamettha kattabbam janissamiti. Raja
tatha akasi. 2- Itaro kattariyaggena saniya chiddam karetva, purohitassa
ranna saddhim kathentassa, mukhe vivatamatte, ekekam ajalandikam khipi.
Purohito mukham pavittham pavittham gili. Pithasappi, khinasu ajalandikasu,
sanim calesi. Raja taya sannaya ajalandikanam khinabhavam natva
aha "acariya aham tumhehi saddhim kathento katham nittharitum na sakkhissami,
tumhe atimukharataya nalimatta ajalandika gilitvapi tunhibhavam
napajjathati. Brahmano mankubhavam apajjitva tato patthaya mukham
vivaritva ranna saddhim sallapitum nasakkhi. Raja pithasappim
pakkosapetva "tam nissaya me sukham laddhanti tuttho tassa
sabbatthakam nama datva nagarassa catusu disasu cattaro gamavare
@Footnote: 1. Si. Yu. icchiticchitanam.  2. Si. Yu. karesi.
Adasi. Tamattham viditva ranno atthadhammanusasako amacco imam
gathamaha
         "sadhu kho sippakannama,       api yadisakidisam
          passa, khanjappaharena        laddha gama catuddisati. 1-
(so pana amacco tena samayena ahameva bhagava ahosi.) atheko puriso
pithasappina laddhasampattim disva cintesi "ayannama pithasappi hutva
imam sippam nissaya mahasampattim patto, mayapetam sikkhitum vattatiti.
So tam upasankamitva vanditva "imam me acariya sippam dehiti
aha. "na sakka tata datunti. So tena patikkhitto "hotu,
aradhessami nanti tassa hatthapadaparikammadini karonto cirassam tam
aradhetva punappunam yaci. Pithasappi "ayam me ativiya upakarakoti
tam patibahitum asakkonto sippam sikkhapetva "nipphannam te tata
sippam, idani kim karissasiti aha. "bahi gantva sippam vimamsissamiti.
"kim karissasiti. "gavim va manussam va paharitva maressamiti.
"tata gavim marentassa, satam dando hoti, manussam marentassa,
sahassam, tvam saputtadaropi tam nittharitum na sakkhissasi, ma vinassa;
yamhi pahate, dando natthi, tadisam nimmatapitikam kanci upadharehiti.
So "sadhuti sakkhare ucchange katva tadisam upadharayamano vicaranto
gavim disva "ayam sassamikati paharitum na visahi, manussam disva
"ayam samatapitikoti paharitum na visahi. Tena ca samayena sunetto
@Footnote: 1. khu. ja. 27/35. tadatthakatha. 2/276.
Nama paccekabuddho nagaram nissaya pannasalayam viharati. So tam
pindaya pavisantam nagaradvarantare thitam disva "ayam nimmatapitiko,
imasmim pahate, dando natthi, imam paharitva sippam vimamsissamiti
paccekabuddhassa dakkhinakannasotam sandhaya sakkharam khipi. [1]- Dakkhinena
kannasotena pavisitva vamena nikkhami. Dukkha vedana uppajji.
Paccekabuddho bhikkhaya caritum nasakkhi, akasena pannasalam gantva
parinibbayi. Manussa, paccekabuddhe anagacchante, "kinci aphasukam
bhavissatiti cintetva tattha gantva tam parinibbutam disva rodimsu
paridevimsu. Sopi mahajanam gacchantam disva tattha gantva paccekabuddham
sanjanitva "ayam pindaya pavisanto dvarantare mama sammukhibhuto,
aham attano sippam vimamsanto imam paharinti aha. Manussa "imina
kira papena paccekabuddho pahato, ganhatha ganhathati pothetva
tattheva nam jivitakkhayam papesum. So avicimhi nibbattitva, yavayam
mahapathavi yojanam ussanna; tava pacitva vipakavasesena
gijjhakutamatthake satthikutapeto hutva nibbatti.
       Sattha imamassa 2- pubbakammam kathetva "bhikkhave balassa nama
sippam va issariyam va uppajjamanam anatthaya uppajjati, balo
hi sippam va issariyam va labhitva attano anatthameva karotiti
anusandhim ghatetva dhammam desento imam gathamaha
@Footnote: 1. Si. Yu. etthantare "sati atthi.Ma.so  2. Si. imam tassa. Ma. tassa imam.
@   Yu. imamassa.
         "yavadeva anatthaya            nattam balassa jayati,
          hanti balassa sukkamsam           muddhamassa vipatayanti.
       Tattha "yavadevati: avadhiparicchedanatthe nipato. Nattanti:
jananabhavo. Yampi sippam janati, yamhi va issariye yaya va
yasasampattiya 1- thito janena nayati pakato pannato hoti, tassetam
namam. Sippam va hi issariyadibhavo va balassa anatthayeva jayati,
tam nissaya so attano anatthameva karoti. Hantiti: vinaseti.
Sukkamsanti: kusalakotthasam. Balassa hi sippam va issariyam va
uppajjamanam kusalakotthasam ghatentameva uppajjati. Muddhanti
pannayetam namam. Vipatayanti: viddhamsamanam. Tassa hi tam sukkamsam
hanantam pannasankhatam muddham vinipatentam viddhamsentameva hanatiti.
       Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                     Satthikutapetavatthu.
                        -------
                 14. Sudhammattheravatthu. (58)
     "asantam bhavamiccheyyati imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto sudhammattheram arabbha kathesi.
     Desana pana macchikasande samutthaya savatthiyam nitthita.
@Footnote: 1. Si. Yu.....issariye yase sampattiyanca.
Macchikasandanagarasmim hi citto gahapati pancavaggiyanam abbhantaram
mahanamattheram nama pindaya caramanam disva tassa iriyapathe
pasiditva pattamadaya geham pavesetva bhojetva bhattakiccavasane
dhammakatham sunanto sotapattiphalam patva acalasaddho hutva ambatakavanannama
attano uyyanam sangharamam kattukamo therassa hatthe
udakam patetva niyyadesi. Tasmim khane "patitthitam buddhasasananti
udakapariyantam katva mahapathavi kampi. Mahasetthi uyyane mahaviharam
karetva sabbadisahi agatabhikkhunam vivatadvaro ahosi. Macchikasande
sudhammatthero nama nevasiko ahosi. Aparena samayena cittassa
gunakatham sutva dve aggasavaka tassa sangaham kattukama macchikasandam
agamamsu. Citto gahapati tesam agamanam sutva addhayojanamaggam
paccuggantva te adaya attano viharam pavesetva agantukavattam
katva "bhante thokam dhammakatham sotukamomhiti dhammasenapatim yaci.
Atha nam thero "upasaka addhanenamha kilantarupa, apica thokam
sunahiti tassa dhammakatham kathesi. So therassa dhammakatham sunantova
anagamiphalam papuni. So dve aggasavake vanditva "bhante sve
bhikkhusahassena saddhim mama gehe bhikkham ganhathati nimantetva paccha
nevasikam sudhammattheram "tumhepi bhante sve therehi saddhim
agaccheyyathati nimantesi. So "ayam mam paccha nimantetiti 1- kuddho
patikkhipitva punappunam yaciyamanopi patikkhipieva. Upasako
@Footnote: 1. Si. Yu. nimantesiti.
"pannayissatha bhanteti pakkamitva punadivase attano nivesane
mahadanam sajjesi. Sudhammattheropi paccusakaleyeva "kidiso nu kho
gahapatina aggasavakanam sakkaro sajjito, sve gantva passissamiti
cintetva patova pattacivaramadaya  tassa geham agamasi. So
gahapatina "nisidatha bhanteti vuccamanopi "naham nisidami, pindaya
carissamiti vatva aggasavakanam patiyaditasakkaram oloketva
gahapatim jatiya ghattetukamo "ularo te gahapati sakkaro,
apicettha ekanneva natthiti aha. "kim bhanteti. "tilasangulika
gahapatiti vatva gahapatina kakopamaya apasadito kujjhitva "eso
te gahapati avaso, pakkamissamahanti vatva yavatatiyam variyamanopi
pakkamitva satthu santikam gantva cittena ca gahapatina attana
ca vuttavacanam arocesi. Sattha "taya upasako saddho pasanno
hinena khumsitoti tasseva dosam aropetva patisaraniyakammam karetva
"gaccha, cittagahapatim khamapehiti pesesi. So tattha gantva "gahapati
mayheveso doso, khamahi meti vatvapi "naham khamamiti tena
patikkhitto mankubhuto tam khamapetum nasakkhi, punadeva satthu santikam
paccagamasi. Sattha "nassa upasako khamissatiti janantopi
"manatthaddho esa timsayojanamaggam gantva paccagacchatuti khamapanupayam
anacikkhitvava uyyojesi. Athassa puna agatakale nihatamanassa
anudutam datva "gaccha, imina saddhim gantva upasakam khamapehiti
vatva "samanena nama `mayham viharo mayham nivasanatthanam mayham
Upasako mayham upasikayoti manam va issam va katum na vattati,
evam karontassa, hi issamanadayo kilesa vaddhantiti anusandhim
ghatetva dhammam desento ima gatha abhasi
         "asantam bhavamiccheyya      purekkharanca bhikkhusu
          avasesu ca issariyam     puja parakulesu ca
         `mameva kata mannantu       gihipabbajita ubho
          mameva ativasa assu      kiccakiccesu kisminci,
          iti balassa sankappo     iccha 1- mano ca vaddhatiti.
       Tattha "asantanti: "balo bhikkhu avijjamanam sambhavanam
iccheyya: assaddhova samano `saddhoti mam jano janatuti icchatiti
papicchataniddese 2- vuttanayeneva balo assaddho dussilo appassuto
avivitto kusito anupatthitassati asamahito duppanno akkhinasavo
samano "aho vata mam jano `ayam saddho silava bahussuto pavivitto
araddhaviriyo upatthitassati samahito pannava khinasavoti janeyyati
imam asantam sambhavanam icchati. Purekkharanti: parivaram. "aho vata mam
sakalavihare bhikkhu parivaretva panham pucchanta vihareyyunti evam
icchacare thatva purekkharanca bhikkhusu icchati. Avasesuti:
sanghikesu ca avasesu. Yani viharamajjhe panitasenasanani, tani
attano sanditthasambhattadinam bhikkhunam "tumhe idha vasathati vicarento
sayampi varasenasanam palibuddhanto sesanam agantukabhikkhunam paccantimani
@Footnote: 1. paliyam "issati dissati.  2. abhi. vi. 35/473.
Lamakasenasanani ceva amanussapariggahitani ca "tumhe idha vasathati
vicarento avasesu ca issariyam icchati. Puja parakulesu cati:
neva matapitunam na natakanam, paresamyeva kulesu "aho vatime
mayhameva dadeyyum na annesanti evam catuppaccayapujam icchati.
Mameva kata mannantuti: yassa ca balassa "yankinci vihare
uposathagaradikaranavasena katam navakammam, tam sabbam amhakam therena
katanti evam gihi ca pabbajita ca ubhopi mameva nissaya katam
parinitthitam mannantuti sankappo uppajjati. Mameva ativasa assuti:
gihi ca pabbajita ca sabbepi mameva vase vattantu, sakatagonavasipharasuadini
va laddhabbani hontu antamaso yagumattampi tapetva
pivanadini va, evarupesu kiccakiccesu khuddakamahantesu karaniyesu
kisminci ekakiccepi mameva vase vattantu, manneva apucchitva
karontuti sankappo uppajjati. Iti balassati: yassa balassa
sa ca 1- iccha ayanca evarupo sankappo uppajjati, tassa neva
vipassana na maggaphalani vaddhanti, kevalam panassa chandadayo 2-
samuddassa udakam viya chasu dvaresu uppajjanakatanha ceva
navavidhamano ca vaddhatiti.
       Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
       Sudhammattheropi imam ovadam sutva sattharam vanditva
utthayasana padakkhinam katva tena anudutena bhikkhuna saddhim gantva
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. ya ca.  2. Si. Yu. candodaye. tam yuttataram.
Upasakassa cakkhupathe apattim patikkaritva upasakam khamapesi. So
upasakena "khamamaham bhante, sace mayham doso atthi, khamatha meti
patikkhamapito satthara dinne ovade thatva katipaheneva saha
patisambhidahi arahattam papuni. Upasakopi cintesi "maya sattharam
adisvava sotapattiphalam pattam, adisvayeva anagamiphale patitthito,
sattharameva datthum vattatiti. So tilatandulasappiphanitavatthacchadanadipunnani
panca sakatasatani yojapetva "ye sattharam datthukama,
gacchantu, pindapatadihi na kilamissantiti bhikkhusanghassa arocapetva
bhikkhunisanghassapi upasakanampi upasikanampi arocapesi. Tena
saddhim pancasata bhikkhu ca bhikkhuniyo ca upasaka ca upasikayo ca
nikkhamimsu. So "tesanceva attano ca parisayati tinnam janasahassanam,
yatha timsayojanamagge yagubhattadihi kinci vekallam nahosi; tatha
samvidahi. Tassa pana nikkhantabhavam natva yojane yojane devata
khandhavaram bandhitva dibbehi yagukhajjakabhattapanakadihi tam mahajanam
upatthahimsu. Kassaci kenaci vekallam nahosi. Evam devatahi upatthiyamano
devasikam yojanam gacchanto masena savatthim papuni. Panca sakatasatani
yathapuraneva ahesum. Devatahi ceva manussehi ca abhihatapannakaram
vissajjento agamasi. Sattha anandattheram aha 1- "ananda ajja
vaddhamanakacchayaya citto gahapati pancahi upasakasatehi parivuto
agantva mam vandissatiti. "kim pana bhante tassa tumhakam vandanakale
@Footnote: 1. Si. Yu. amantesi.
Kinci patihariyam bhavissatiti. "bhavissati anandati. "kim bhanteti.
"tassa agantva mam vandanakale rajamanena atthakarisamatte
padese jannumattena odhina pancavannanam dibbapupphanam ghanavassam
vassissatiti. Tam katham sutva nagaravasino "evam mahapunno kira
citto nama gahapati agantva ajja sattharam vandissati, evarupam kira
patihariyam bhavissati, mayampi tam mahapunnam datthum labhissamati
pannakaram adaya maggassa ubhosu passesu atthamsu. Viharasamipam
agatakale panca bhikkhusatani pathamam agamimsu. Citto gahapati
"amma tumhe pacchato agacchathati upasikayo vatva sayam
pancahi upasakasatehi parivuto satthu santikam agamasi. Buddhanam
sammukhatthane pana thita va nisinna va na ito eto 1- va honti,
buddhavithiya dvisu passesu niccalava titthanti. Citto gahapati
mahantam buddhavithim okkami. Tini phalani pattena ariyasavakena
olokitolokitatthanam kampi. "eso kira citto gahapatiti mahajano
olokesi. So sattharam upasankamitva chabbannanam buddharamsinam anto
pavisitva dvisu gopphakesu satthu pade gahetva vandi. Tamkhananneva
vuttappakaram pupphavassam vassi. Sadhukarasahassani pavattimsu. So
ekamasam satthu santike vasamanova sakalam buddhappamukham bhikkhusangham
vihareyeva nisidapetva mahadanam adasi. Attana saddhim agatepi
antovihareyeva katva patijaggi. Ekadivasampi attano sakatesu kinci
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. etto.
Gahetabbam nahosi. Devamanussehi abhatapannakareneva sabbakiccani
akasi. So sattharam vanditva aha "bhante aham `tumhakam danam
dassamiti agacchanto masam antaramagge ahosim, idha me maso
vitivatto, maya abhatam kinci gahetum na labhami, ettakam kalam
devamanussehi abhatapannakareneva danam adasim, soham sacepi idha
samvaccharam vasissami, neva mama deyyadhammam datum labhissami, sakatani
otaretva gantum icchami, patisamanatthanam me arocapethati.
Sattha anandattheram aha "ananda upasakassa ekam padesam tuccham
karetva dehiti. Thero tatha akasi. Kappiyabhumi kira cittassa
gahapatino anunnata. Upasakopi attana saddhim agatehi tihi
janasahassehi saddhim tucchasakatehi puna maggam patipajji. Devamanussa
utthaya "ayya taya tucchasakatehi gamanakammam katanti sattahi
ratanehi sakatani purayimsu. So attano abhatapannakarehi mahajanam
patijagganto agamasi.
       Anandatthero sattharam vanditva aha "bhante tumhakam
santikam agacchantopi masena agato, idhapi masameva vuttho,
ettakam kalam abhatapannakareneva danam adasi; idani panca
sakatasatani tucchani katva maseneva kira gamissati, devamanussa
panassa utthaya "ayya taya tucchasakatehi gamanakammam katanti sakatani
sattahi ratanehi purayimsu, puna [1]-  attano abhatapannakareneva
@Footnote: 1. Si. Yu. etthantare "soti atthi. Ma. so puna.
Kira mahajanam  patijagganto   gamissati; kim pana bhante etassa tumhakam
santikam agacchantasseva ayam sakkaro uppajjati, udahu annattha
gacchantassapi uppajjatiti. "ananda mama santikam agacchantassapi
annattha gacchantassapi uppajjateva, ayanhi upasako saddho
pasanno sampannasilo, evarupo yam yam padesam bhajati; tattha tatthevassa
labhasakkaro nibbattatiti vatva sattha imam pakinnakavagge
gathamaha
         "saddho silena sampanno     yasobhogasamappito
          yam yam padesam bhajati;        tattha tattheva pujitoti.
Attho panassa tattheva avibhavissati. Evam vutte, anandatthero
cittassa pubbakammam pucchi. Athassa sattha kathento aha
       "ananda ayam padumuttarassa bhagavato padamule katabhiniharo
kappasatasahassam devamanussesu samsaritva kassapabuddhakale migaluddakakule
nibbatto vuddhimanvaya, ekadivasam deve vassante, migamaranatthaya
sattim adaya arannam gantva mige olokento ekasmim akatapabbhare
sisam parupitva ekam bhikkhum nisinnam disva "eko ayyo samanadhammam
karonto nisinno bhavissati, bhattamassa aharissamiti vegena geham
gantva ekasmim uddhane hiyo abhatamamsam pacapetva ekasmim uddhane
bhattam pacapetva anne pindacarike bhikkhu disva tesampi patte
adaya pannattasane nisidapetva bhikkham sampadetva "ayye
parivisathati annam anapetva tam bhattam pitake pakkhipitva adaya
Gacchanto antaramagge nanapupphani ocinitva pattapute katva
therassa nisinnatthanam gantva "bhante mayham sangaham karothati vatva
pattamadaya 1- bhattassa puretva therassa hatthe thapetva tehi pupphehi
pujam katva "yatha me ayam rasapindapato pupphapujaya saddhim cittam
tosesi; evam nibbattanibbattatthane pannakarasahassani [2]-
agantva mayham cittam tosentu, pancavannakusumavassanca vassatuti
patthanam thapesi. So yavajivam kusalam katva  devaloke nibbatti.
Nibbattatthane janumattena odhina  dibbapupphavassam vassi. Idanipissa
jatadivase ceva idha ca agatassa pupphavassavassananca
pannakarabhiharo ca sattahi ratanehi sakatapurananca tasseva kammassa
nissandoti.
                     Sudhammattheravatthu.
                       --------
               15. Vanavasitissattheravatthu. (59)
       "anna hi labhupanisati imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto vanavasitissattheram arabbha kathesi.
       Desana rajagahe samutthita. Sariputtattherassa kira pitu
vangantabrahmanassa sahayako mahasenabrahmano nama 3- rajagahe
@Footnote: 1. Si. Yu. pattam gahetva. 2. Si. Yu. etthantare "adayati atthi.
@ 3. Si. Yu. "namati natthi.
Vasati. Sariputtatthero ekadivasam pindaya caranto tasmim anukampaya
tassa gehadvaram agamasi. So pana parikkhinavibhavo daliddo jato. 1-
So "mama putto mayham gehadvare pindaya caritum agato bhavissati,
ahancamhi duggato, mama putto mayham duggatabhavam na janati
manne, natthi me koci deyyadhammoti tassa sammukha bhavitum asakkonto
niliyi. Theropi aparampi divasam agamasi. Brahmano tatheva niliyi.
"kincideva labhitva dassamiti cintento nalabhi. Athekadivasam ekasmim
brahmanavacake thullasatakena saddhim payasapatim labhitva adaya
geham gantvava theram anussari "imam pindapatam maya therassa
datum vattatiti. Theropi tamkhananneva jhanam samapajjitva samapattito
vutthaya tam brahmanam disva "brahmano deyyadhammam labhitva mama
agamanam paccasimsati, maya tattha gantum vattatiti sanghatim parupitva
pattamadaya tassa gehadvare thitameva attanam dassesi. Brahmanassa
theram disvava cittam pasidi. Atha nam upasankamitva vanditva patisantharam
katva antogehe nisidapetva payasapatim gahetva therassa patte
akiri. Thero upaddham paticchitva hatthena pattam pidahi. Atha nam
brahmano "bhante ekassa pativimsamattova ayam payaso, paralokasangaham
me karotha, ma idhalokasangaham; niravasesameva datukamomhiti
sabbam akiri. Thero tattheva paribhunji. Athassa bhattakiccapariyosane
tampi satakam datva vanditva evamaha "bhante ahampi tumhehi
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. "jatoti natthi.
Ditthadhammameva papuneyyanti. Thero "evam hotu brahmanati tassa
anumodanam katva utthayasana pakkamanto anupubbena carikam
caramano jetavanam agamasi.
       Duggatakale dinnadanam pana ativiya hasetiti brahmanopi tam
danam datva pasannacitto somanassajato there adhimattasinehamakasi.
So there sineheneva kalam katva savatthiyam therassa upatthakakule
patisandhim ganhi. Tamkhananneva panassa mata "kucchiyam me gabbho
patitthitoti samikassa arocesi. So tassa gabbhapariharam adasi.
Tassa accunhaatisitaatiambiladiparibhogam vajjetva sukhena gabbham
pariharamanaya evarupo dohalo uppajji "aho vataham sariputtat-
therappamukhani panca bhikkhusatani nimantetva gehe nisidapetva
asambhinnakhirapayasam datva sayampi kasavavatthani paridahitva
suvannasarakam adaya asanapariyante nisiditva ettakanam bhikkhunam
ucchitthapayasam paribhunjeyyanti. Tassa kira so kasayavattha-
paridahanadohalo kucchiyam puttassa buddhasasane pabbajjaya pubbanimittam
ahosi. Athassa nataka "dhammiko no dhitaya dohaloti sariputtattheram
sanghattheram katva pancannam bhikkhusatanam asambhinnakhirapayasam adamsu.
Sapi ekam kasavam nivasetva ekam parupitva suvannasarakam
gahetva asanapariyante nisinna ucchitthapayasam paribhunji. Dohalo
patippassambhi. Tassa yava gabbhavutthana antarantara katamangalesupi
dasamasaccayena puttam vijataya katamangalesupi sariputtattherappamukhanam
Pancannam bhikkhusatanam appodakamadhupayasameva adamsu. Pubbe 1- kiresa
darakena brahmanakale dinnapayasassa nissando. Jatamangaladivase
pana tam darakam patova nahapetva mandetva sirisayane satasahassagghanikassa
kambalassa upari nipajjapesum. So tattha nipannakova theram
oloketva "ayam me pubbacariyo, maya etam nissaya ayam
sampatti laddha, maya imassa ekam pariccagam katum vattatiti
sikkhapadaggahanatthaya niyamano tam kambalam culanguliya vethetva
aggahesi. Athassa "anguliya kambalo laggoti haritum arabhimsu. So
parodi. Nataka "apetha, ma darakam rodapethati kambaleneva saddhim
anayimsu. So theram vandanakale kambalato angulim apakkaddhitva
kambalam therassa padamule patesi. Atha nataka "daharena kumarena
ajanitva katanti avatva "puttena no dinnam pariccattameva hotu
bhanteti vatva "bhante satasahassagghanikena kambaleneva pujakarakassa
tumhakam dasassa sikkhapadani dethati ahamsu. "ko namayam darakoti.
"bhante ayyena samananamakoti. "tisso namesa bhavissatiti. Thero
kira gihikale upatissamanavo nama ahosi. Matapissa cintesi
"na maya puttassa ajjhasayo bhinditabboti. Evam darakassa
namakaranamangalam katva puna tassa aharaparibhogamangalepi puna tassa
kannavijjhanamangalepi dussaggahanamangalepi culakaranamangalepi
sariputtattherappamukhanam pancannam bhikkhusatanam appodakamadhupayasameva
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. sabbo.
Adamsu. Darako vuddhimanvaya sattavassikakale mataram aha "amma
therassa santike pabbajissamiti. Sa "sadhu tata, pubbevaham `na maya
puttassa  ajjhasayo bhinditabboti  manam akasim, pabbaja puttakati
theram nimantapetva tassa agatassa bhikkham datva "bhante tumhakam
daso `pabbajissamiti vadati, imam adaya sayam viharam gamissamati
theram uyyojetva sayanhasamaye mahantena sakkarasammanena
puttamadaya viharam gantva therassa niyyadesi. Thero tena saddhim
kathesi "tissa pabbajja nama dukkara, abbhunhena atthe sati,
sitalam labhati, sitalena atthe sati, abbhunham labhati, pabbajita nama
kicchena jivanti, tvanca sukhedhitoti. "bhante aham tumhehi vuttaniyamena
sabbam katum sakkhissamiti. Thero "sadhuti vatva tassa patikulamanasikaravasena
tacapancakakammatthanam acikkhitva tam pabbajesi. Sakalampi
hi dvattimsakaram kathetum vattatiyeva, sabbam kathetum asakkontena [1]-
tacapancakam kathetabbameva, idam hi kammatthanam sabbabuddhanam avijahitameva.
Kesadisu ekekakotthase arahattappattanam bhikkhunampi bhikkhuninampi
upasakanampi upasikanampi paricchedo natthi. Abyatta bhikkhu
pana pabbajenta arahattassa upanissayam nasenti; tasma thero
kammatthanam acikkhitvava pabbajetva dasasu silesu patitthapesi.
Matapitaro puttassa pabbajitassa sakkaram karonta sattaham
vihareyeva buddhappamukhassa bhikkhusanghassa appodakamadhupayasameva
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. etthantare "panati atthi.
Adamsu. Bhikkhupi "nibaddham appodakamadhupayasam paribhunjitum na sakkomati
ujjhayimsu. Tassapi matapitaro sattame divase sayam geham agamamsu.
Samanero atthame divase bhikkhuhi saddhim pindaya pavisi.
       Savatthivasino "samanero kira ajja pindaya pavisissati,
sakkaramassa karissamati pancahi satakasatehi cumbitakani 1- katva
panca pindapatasatani sajjetva adaya patipathe thatva adamsu.
Punadivase viharassa upavanam agantva adamsu. Evam samanero
dviheva divasehi satakasahassena saddhim pindapatasahassam labhitva
bhikkhusanghassa dapesi. Brahmanakale dinnassa thullasatakassa kiresa
nissando. Athassa bhikkhu "pindapatadayakatissoti namam karimsu.
Punekadivasam samanero sitakale viharacarikam caranto bhikkhu tattha
tattha aggisaladisu visibbente disva aha "kim bhante visibbenta
nisinnatthati. "sitam no pileti 2- samanerati. "bhante sitakale
nama kambalam parupitum vattati, so hi sitam  patibahitum samatthoti.
"samanera tvam mahapunno kambalam labheyyasi, amhakam kuto
kambaloti. "tenahi bhante kambalatthika maya saddhim agacchantuti
sakalavihare arocapesi. Bhikkhu "samanerena saddhim gantva kambalam
aharissamati sattavassikasamaneram nissaya sahassamatta bhikkhu
nikkhamimsu. So "ettakanam bhikkhunam kuto kambale labhissamiti cittampi
anuppadetva te adaya nagarabhimukho payasi. Sudinnassa hi
@Footnote: 1. Si. Yu. cumbatakani.  2. Si. Ma. Yu. "piletiti natthi.
Danassa evarupo anubhavo hoti. So bahinagareyeva gharapatipatiya
caranto panca kambalasatani labhitva antonagaram pavisi. Manussa ito
cito ca kambale aharanti. Eko pana puriso apanadvarena
gacchanto panca kambalasatani pasaretva nisinnam ekam apanikam
disva aha "ambho eko samanero kambale samharanto agacchati,
tava kambale paticchadehiti. "kim pana so dinnake ganhati udahu
adinnaketi. "dinnake ganhatiti. "evam sante, sace icchissami,
dassami; no ce, na dassami; gaccha tvanti uyyojesi. Maccharino hi
andhabala, evam paresu danam dadamanesu, maccharayitva asadisadanam
disva maccharayanto kalo viya niraye nibbattanti. Apaniko
cintesi "ayam puriso attano dhammataya agacchamano `tava kambale
paticchadehiti mam aha, ahampi `sace so dinnakam ganhati, aham mama
santakam sace icchami, dassami; no ce, na dassamiti avacam; ditthakam
pana adentassa lajja uppajjati, attano santakam paticchadentassa
doso natthi; imesu pancasu kambalasatesu dve kambala satasahassagghanika,
ime paticchadetum vattatiti dvepi kambale dasaya dasam sambandhitva
tesam antare pakkhipitva paticchadesi. Samaneropi bhikkhusahassena
saddhim tam padesam papuni. Apanikassa samaneram disvava puttasineho
uppajji. Sakalasariram sinehena paripunnam ahosi; so cintesi "titthantu
kambalani, imam disva hadayamamsampi datum yuttarupanti. So te dvepi
kambale niharitva samanerassa padamule thapetva vanditva "bhante
Taya ditthadhammassa bhagi assanti avaca. Sopissa "evam hotuti
anumodanam akasi. Samanero antonagarepi panca kambalasatani labhi.
Evam ekadivaseyeva kambalasahassam labhitva bhikkhusahassassa adasi.
Athassa "kambaladayakatissoti namam karimsu. Evam namakaranadivase
dinnakambalo sattavassikakale kambalasahassabhavam papuni. Buddhasasanam
hi thapetva natthannam thanam, yattha appam dinnam bahum hoti, bahum dinnam
bahutaram; tenaha bhagava "tatharupoyam bhikkhave bhikkhusangho; yatharupe
bhikkhusanghe appam dinnam bahum hoti, bahum dinnam bahutaranti. Evam
samaneropi ekassa kambalassa nissandena sattavassiko kambalasahassam
labhi.
       Tassa jetavane viharantassa, abhikkhanam natidaraka santikam
agantva kathasallapam karonti. So cintesi "maya idha vasantena,
natidarakesu agantva kathentesu, akathetumpi na sakka, etehi saddhim
kathapapancena attano patittham katum na sakka, yannunaham satthu
santike kammatthanam uggahetva arannam paviseyyanti. So sattharam
upasankamitva vanditva yava arahatta kammatthanam kathapetva
upajjhayam vanditva pattacivaramadaya vihara nikkhamitva cintesi
"sace asannatthane vasissami, nataka mam pakkosissantiti
visatiyojanasatamaggam agamasi. Athekena gamadvarena gacchanto ekam
mahallakapurisam disva pucchi "kinnu kho upasaka imasmim padese
vasantanam arannakaviharo atthiti. "atthi bhanteti. "tenahi me maggam
Acikkhati. Mahallakaupasakassa pana tam disva puttasineho udapadi.
Athassa tattheva thito anacikkhitva "ehi bhante, acikkhissami
teti vatva tam gahetvava agamasi. Samanero tena saddhim gacchanto
antaramagge nanapupphaphalapatimandite chappancappadese disva "ayam
upasaka kim padeso namati pucchi. Sopissa tesam namani acikkhanto
arannakaviharam patva "idam bhante phasukatthanam, idha vasahiti vatva
   "bhante ko nama tvanti namam pucchitva, "aham vanavasitisso nama
upasakati vutte, "sve amhakam game pindaya caritum vattatiti
vatva nivattitva attano gamameva gato "vanavasitissatthero nama
viharam agato, tassa yagubhattadini patiyadethati manussanam arocesi.
Samanero pathamameva tisso nama hutva tato `pindapatadayakatisso,
kambaladayakatisso, vanavasitissoti imani tini namani labhitva
sattavassabbhantare cattari namani labhi. So punadivase patova tam
gamam pindaya pavisi. Manussa bhikkham datva vandimsu. Samanero
"sukhita hotha, dukkha muccathati aha. Ekamanussopi tassa bhikkham
datva puna geham gantum nasakkhi. Sabbe olokentava atthamsu. Sopi
attano yapanamattam ganhi. Sakalagamavasino tassa padamule urena
nipajjitva "bhante tumhesu imam temasam idha vasantesu, mayam
tini saranani gahetva pancasu silesu patitthaya masassa attha
uposathakammani karissama, idha vasanatthaya no patinnam dethati. So
upakaram sallakkhetva tesam patinnam datva nibaddham tattheva pindaya
Cari, vanditavanditakkhane ca "sukhita hotha, dukkha muccathati padadvayameva
kathetva pakkami. So tattha pathamamasanca dutiyamasanca vitinametva,
tatiyamase gacchante, saha patisambhidahi arahattam papuni.
       Athassa pavaretva vutthavassakale upajjhayo sattharam
upasankamitva vanditva aha "bhante tissasamanerassa santikam
gacchamiti. "gaccha sariputtati. So attano parivare pancasate
bhikkhu adaya pakkamanto "avuso moggallana, aham tissasamanerassa
santikam gacchamiti  aha. Moggallanatthero "ahampi avuso
gacchissamiti pancahi bhikkhusatehi saddhim nikkhami. Etenevupayena
"mahakassapatthero anuruddhatthero upalitthero punnattheroti
sabbe mahasavaka pancahi pancahi bhikkhusatehi saddhim nikkhamimsu.
Sabbesampi 1- mahasavakanam parivara 2- cattalisabhikkhusahassani ahesum.
Te visatiyojanasatam maggam gantva gocaragamam sampatte samanerassa
nibaddhupatthako upasako gamadvareyeva disva paccuggantva
vandi. Atha nam sariputtatthero pucchi "atthi nu kho upasaka imasmim
padese arannakaviharoti. "atthi bhanteti. "sabhikkhukoti. "sabhikkhuko
bhanteti. "ko nama tattha vasatiti. "vanavasitisso bhanteti. "tenahi
maggam no acikkhati. "ke tumhe bhanteti. "mayam samanerassa
santikam agatati. Upasako te oloketva dhammasenapatim adim
katva sabbepi mahasavake sanjani. So nirantaram pitiya phutthasariro
@Footnote: 1. Si. sabbopi.  2. Si. Yu. parivaro.
Hutva "titthatha tava bhanteti vegena gamam pavisitva "ete ayya
sariputtattheram adim katva asitimahasavaka attano attano
parivarehi saddhim samanerassa santikam agata, mancapithapaccattharanadipateladini
gahetva vegena nikkhamathati ugghosesi. Manussa
tavadeva mancadini gahetva theranam padanupadika hutva therehi
saddhimyeva viharam pavisimsu. Samanero bhikkhusangham sanjanitva katipayanam
mahatheranam pattacivarani patiggahetva vattamakasi. Tassa theranam
vasanatthanam samvidahantassa pattacivare patisamentasseva, samandhakaro
jato. Sariputtatthero upasake aha "gacchatha upasaka, tumhakam
andhakaro jatoti. "bhante ajja dhammassavanadivaso, na mayam
gamissama, dhammam sunissama, ito pubbe dhammassavanampi no natthiti.
"tenahi samanera dipam jaletva dhammassavanakalam ugghosehiti.
So tatha akasi. Atha nam thero aha "tissa tava upatthaka `dhammam
sotukamamhati vadanti, kathehi tesam dhammanti. Upasaka ekappahareneva
utthaya "bhante amhakam ayyo `sukhita hotha, dukkha muccathati
imani dve padani thapetva annam dhammakatham na janati, amhakam
annam dhammakathikam dethati vadimsu. Samanero pana arahattam patvapi neva
tesam dhammakatham kathesi. Tada pana nam upajjhayo "samanera katham
pana sukhita honti, dukkha muccanti; imesam no dvinnam padanam attham
kathehiti aha. So "sadhu bhanteti cittavijanim gahetva dhammasanam
abhiruyha pancahi nikayehi atthanca karananca akaddhitva ghanavassam
Vassanto catudipakamahamegho viya khandhadhatuayatanabodhipakkhiyadhamme
vibhajanto arahattanikutena dhammakatham kathetva "bhante evam arahattappattassa
sukham hoti, arahattappattoyeva dukkha muccati, sesajana
jatidukkhadihi ceva nirayadukkhadihi ca na parimuccantiti aha. "sadhu
samanera sukathito te padabhano, idani sarabhanam bhanahiti. So
sarabhanampi bhani. Arune uggacchante, samanerassa upatthakamanussa
dve bhaga ahesum. Ekacce "na vata no ito pubbe evarupo
kakkhalo ditthapubbo, kathanhi nama evarupam dhammakatham jananto
ettakam kalam matapitutthane thatva upatthahantanam manussanam
ekampi dhammapadam na kathesiti kujjhimsu. Ekacce "labha vata no, ye mayam
evarupam bhadantam gunam va agunam va ajanantapi upatthahimha, idani
panassa santike dhammam sotum labhimhati tussimsu. Sammasambuddhopi
tam divasam paccusasamaye lokam olokento vanavasitissassa upatthake
attano nanajalassa anto pavitthe disva "kinnu kho bhavissatiti
avajjanto imamattham upadharesi "vanavasitissassa upatthaka
ekacce kuddha, ekacce tuttha, mayham puttassa pana samanerassa
kuddha nirayagamino bhavissanti, gantabbameva tattha maya, mayi gate,
sabbepi te samanere mettacittam katva dukkha muccissantiti.
Tepi manussa bhikkhusangham nimantetva gamam gantva mandapam karetva
yagubhattadini sampadetva asanani pannapetva sanghassa agamanam
olokenta nisidimsu. Bhikkhupi sarirapatijagganam katva bhikkhacaravelaya
Gamam pavisanta samaneram pucchimsu "kim nu tissa amhehi saddhim
gamissasi, udahu pacchati. "mama gamanavelayameva gamissami, gacchatha
tumhe bhanteti. Bhikkhu pattacivaramadaya pavisimsu. Sattha jetavanasmimyeva
civaram parupitva pattamadaya ekacittakkhaneneva gantva bhikkhunam
purato thitameva attanam dassesi. "sammasambuddho agatoti
sakalagamo sankhubhitva ekakolahalo ahosi. Manussa udaggacitta
buddhappamukham bhikkhusangham nisidapetva yagum datva khajjakam adamsu.
Samanero, bhatte anitthiteyeva, antogamam pavisi. Gamavasino
niharitva tassa sakkaccam bhikkham adamsu. So yapanamattam gahetva
satthu santikam gantva pattam upanamesi. Sattha "ahara tissati
hattham pasaretva pattam gahetva "passa sariputta tava samanerassa
pattanti therassa dassesi. Thero satthu hatthato pattam gahetva
samanerassa datva "gaccha, attano pattatthane nisiditva bhattakiccam
karohiti aha. Gamavasino buddhappamukham bhikkhusangham parivisitva sattharam
anumodanam yacimsu. Sattha anumodanam karonto evamaha "labha vo
upasaka, ye tumhe attano kulupakam samaneram nissaya  `sariputtam
moggallanam kassapanti asitimahasavake dassanaya labhatha, ahampi
tumhakam kulupakameva nissaya agato, buddhadassanampi vo imam
nissayeva laddham, labha vo, suladdham voti. Manussa cintayimsu "aho
amhakam labha; buddhananceva bhikkhusanghassa ca aradhanasamattham
amhakam ayyam dassanaya labhama, deyyadhammancassa datum labhamati.
Samanerassa kuddhamanussa tussimsu. Tutthamanussa bhiyyoso mattaya
pasidimsu. Anumodanavasane ca bahu sotapattiphaladini papunimsu.
Sattha utthayasana pakkami. Manussa sattharam anugantva vanditva
nivattimsu.
       Sattha samanerena saddhim samadhurena gacchanto "samanera ayam
padeso ko nama, ayam padeso ko namati pubbe tassa upasakena
dassitappadese pucchanto agamasi. Samaneropi "bhante ayam
itthannamo, ayam itthannamoti acikkhamanova agamasi. Sattha tassa
vasanatthanam gantva pabbatamatthakam abhiruhi. Tattha thitanam pana
mahasamuddo pannayati. Sattha samaneram pucchi "tissa pabbatamatthake
thito ito cito ca oloketva kim passasiti. "mahasamuddam
bhanteti. "samuddam disva kim cintesiti. "mama dukkhitakale rodantassa,
catuhi mahasamuddehi atirekatarena assuna bhavitabbanti idam bhante
cintesinti. "sadhu sadhu tissa, evametam, ekekassa hi sattassa
dukkhitakale paggharitaassu catuhi mahasamuddehi atirekataramevati.
Idanca pana vatva imam gathamaha
              "catusu samuddesu jalam parittakam,
               tato bahum assujalam anappakam
               dukkhena phutthassa narassa socato;
               kimkarana samma tuvam pamajjasiti.
Atha nam puna pucchi "tissa kaham vasasiti. "imasmim pabbhare bhanteti.
"tattha pana vasanto kim cintesiti. "maya marantena imasmim thane
katassa sariranikkhepassa paricchedo natthiti cintesim bhanteti. "sadhu
sadhu tissa, evametam, imesam hi sattanam pathaviyam nipajjitva
amatatthanam nama natthiti vatva
           "upasalhakanamanam        sahassani catuddasa
            asmim padese daddhani     natthi loke anamatam.
            Yamhi saccanca dhammo ca    ahimsa sannamo damo,
            etadariya sevanti,      etam loke anamatanti
imam dukanipate upasalhakajatakam 1- kathesi. Iti pathaviyam sariranikkhepam
katva marantesu amatapubbe padese maranta nama natthi.
Anandattherasadisa pana amatapubbe padese parinibbayanti.
       Anandatthero kira visavassasatikakale ayusankharam olokento
parikkhinabhavam natva "ito sattame divase parinibbayissamiti
arocesi. Tam pavattim sutva rohininadiya ubhayatiravasikesu manussesu
orimatiravasika "mayam therassa bahupakara, amhakam santike parinibbayissatiti
vadimsu. Parimatiravasika "mayam therassa bahupakara, amhakam
santike parinibbayissatiti. Thero tesam vacanam sutva "ubhayatiravasinopi
mayham upakarakava, `ime nama anupakarati na sakka vattum;
sacaham orimatire parinibbayissami, parimatiravasino dhatuggahanattham
tehi saddhim kalaham karissanti; sace parimatire parinibbayissami,
@Footnote: 1. khu. ja. duka. 27/57. tadatthakatha. 3/70.
Orimatiravasino tatha karissanti; kalaho uppajjamanopi mam nissayeva
uppajjissati, vupasamamanopi mam nissayeva vupasamissatiti cintetva
"orimatiravasinopi mayham upakaraka, parimatiravasinopi mayham
upakaraka, anupakarako nama natthi; orimatiravasino orimatireyeva
sannipatantu, parimatiravasino parimatireyevati aha. Tato sattame
divase majjhe nadiya sattatalappamane akase pallankena nisiditva
mahajanassa dhammam kathetva "mama sariram majjhe bhijjitva, eko
bhago orimatire patatu; eko parimatireti adhitthaya yathanisinnova
tejodhatum samapajji. Aggijala utthahimsu. Sariram majjhe bhijjitva,
eko bhago orimatire pati, eko parimatire. Mahajano paridevi.
Pathaviudriyanasaddo viya arodanasaddo ahosi satthu parinibbane
arodanasaddatopi karunnataro. Manussa cattaro mase rodanta
paridevanta "satthu pattacivaraggahake titthante, satthu thitakalo viya
no ahosi, idani no sattha parinibbutoti vippalapanta vicarimsu.
       Puna sattha samaneram pucchi "tissa imasmim vanasande dipiadinam
sadde na bhayasiti. "na bhayami bhagava, apica kho pana etesam
saddam sutva vanarati nama uppajjatiti vatva satthimattahi gathahi
vanavannam nama kathesi. Atha nam sattha "tissati amantesi. "kim
bhanteti. "mayam gacchama, tvam gamissasi nivattissasiti. "mayham upajjhaye
mam adaya gacchante, gamissami, nivattente, nivattissami bhanteti.
Sattha bhikkhusanghena saddhim pakkami. Samanerassa pana nivattitumeva
Ajjhasayo. Thero tam natva "tissa sace nivattitukamo, nivattahiti
aha. So sattharanca bhikkhusanghanca vanditva nivatti. Sattha
jetavanameva agamasi.
       Bhikkhunam dhammasabhayam katha udapadi "aho vata tissasamanero
dukkaram karoti; patisandhiggahanato patthayassa nataka sattasu
mangalesu pancannam bhikkhusatanam appodakamadhupayasameva adamsu,
pabbajitakale antovihare buddhappamukhassa bhikkhusanghassa satta
divasani appodakamadhupayasameva adamsu, pabbajitva atthame divase gamam
pavisanto dviheva divasehi satakasahassena saddhim pindapatasahassam labhi,
punekadivasam kambalasahassam labhi, itissa idha vasanakale mahalabhasakkaro
uppajji, idani evarupam labhasakkaram chaddetva arannam pavisitva
missakaharena yapeti; dukkarakarako vata samaneroti. Sattha
agantva "kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati
pucchitva, "imaya namati vutte, "ama bhikkhave labhupanisa
namesa anna nibbanagamini patipada anna; `evam labham
labhissamiti hi arannakadidhutangasamadanavasena labhupanisam rakkhantassa
bhikkhuno cattaro apaya vivatadvarayeva titthanti, nibbanagaminiya
pana patipadaya uppannam labhasakkaram pahaya arannam pavisitva
ghatento vayamanto arahattam ganhatiti anusandhim ghatetva dhammam
desento imam gathamaha
         "anna hi labhupanisa,    anna nibbanagamini "
          evametam abhinnaya      bhikkhu buddhassa savako
          sakkaram nabhinandeyya    vivekamanubruhayeti.
       Tattha "anna hi labhupanisati: labhupanisa namesa anna
eva, anna nibbanagamini patipada. Labhuppadakena hi bhikkhuna
thokam akusalakammam katum vattati. Kayavankadini kattabbani honti.
Yasmim hi kale kayavankadisu kinci karoti, tada labho uppajjati.
Payasapatiyam hi vankam akatva ujukameva hattham otaretva
ukkhipantassa, hattho makkhitamattakova hoti, vankam katva otaretva
ukkhipantassa, pana payasapindam uddharantova nikkhamati, evam
kayavankadini karanakaleyeva labhasakkaro uppajjati: ayam
adhammika labhupanisa. "upadhisampada civaradharanam bahusaccam parivaro
arannavasoti evarupehi pana karanehi uppanno labho dhammiko
nama hoti. Nibbanagaminipatipadam purentena pana bhikkhuna kayavankadini
pahatabbani, anandheneva andhena viya amugeneva  mugena viya
abadhireneva badhirena viya bhavitum vattati, asathena amayena bhavitum
vattati. Evametanti: evam labhuppadanappatipadanca nibbanagaminipatipadanca
etam natva sabbesam sankhatasankhatadhammanam bujjhanatthena
buddhassa savanante jatatthena ovadanusasanim va savanatthena
savako bhikkhu adhammikam catuppaccayasakkaram nabhinandeyya tameva
dhammikam na patikkoseyya kayavivekadikam vivekam anubruhaye; tattha
Kayavivekoti kayassa ekibhavo, cittavivekoti attha samapattiyo,
upadhivivekoti nibbanam, tesu kayaviveko ganasanganikam vinodeti,
cittaviveko kilesasanganikam vinodeti, upadhiviveko sankharasanganikam
vinodeti, kayaviveko cittavivekassa paccayo hoti, cittaviveko
upadhivivekassa paccayo hoti; vuttampi 1- cetam "kayaviveko ca
vupakatthakayanam nekkhammabhiratanam, cittaviveko ca parisuddhacittanam
paramavodanappattanam, upadhiviveko ca nirupadhinam puggalanam
visankharagatananti; imam tividham vivekam bruheyya vaddheyya upasampajja
vihareyyati attho.
          Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                   Vanavasitissattheravatthu.
                  Balavaggavannana nitthita.
                      Pancamo vaggo.
                        -------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 20 page 100-190. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=20&A=2059&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=20&A=2059&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=15              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=434              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=425              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=425              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext book chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]