ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 23 : PALI ROMAN Dha.A.6 atta-kodhavagga

                     12. Attavaggavannana
                   -----------------
                1. Bodhirajakumaravatthu. (127)
      "attananceti imam dhammadesanam sattha bhesakalavane viharanto
bodhirajakumaram arabbha kathesi.
      So kira pathavitale annehi pasadehi asadisarupam akase
uppatamanam viya kokanadannama pasadam karetva vaddhakim pucchi
"kim taya annatthapi evarupo pasado katapubbo, udahu
pathamasippameva te idanti. "pathamasippameva devati vutte, so
cintesi "sace ayam annassapi evarupam pasadam karissati, ayam
pasado anacchariyo bhavissati; imam maya maretum va hatthapade
vassa chinditum akkhini va uppatetum vattati, evam annassa
pasadam na karissatiti. So tamattham attano piyasahayakassa
sanjivakaputtassa manavakassa kathesi. So cintesi "nissamsayam esa
vaddhakim nasessati, anaggho sippiyo, mayi sante ma nassatu,
sannamassa dassamiti. So tam upasankamitva "pasade te
kammam nitthitam noti pucchitva, "nitthitanti vutte, "rajakumaro
tam nasetukamo, tasma attanam rakkheyyasiti aha. Vaddhaki
"bhaddakante sami katam mama arocentena, ahamettha kattabbam
Janissamiti vatva, "kim samma amhakam pasade te kammam
nitthitanti rajakumarena puttho, "na tava deva nitthitam, bahum
avasitthanti aha. "kim kammam nama avasitthanti. "paccha deva
acikkhissami, daruni tava aharapethati. "kim daruni namati.
"nissarani sukkhadaruni devati. So aharapetva adasi. Atha
nam aha "deva ito patthaya mama santikam nagantabbam, sukhumakammam
karontassa hi annena saddhim sallape sati 1- vikkhepo hoti,
aharavelaya pana me bhariyava aharam aharissatiti. Rajakumaro
"sadhuti patissuni. Sopi ekasmim gabbhe nisiditva tani daruni
tacchetva attano puttadarassa antonisidanayoggam garulasakunam
katva aharavelaya [pana] bhariyam aha "gehe vijjamanakam
sabbam vikkinitva hirannasuvannam ganhahiti. Rajakumaropi
vaddhakissa anikkhamanatthaya geham parikkhipapetva arakkham thapesi.
Vaddhakipi sakunassa nitthitakale "ajja sabbepi darake gahetva
agaccheyyasiti bhariyam vatva bhuttapataraso puttadaram sakunassa
kucchiyam nisidapetva vatapanena nikkhamitva palayi. So tesam
"deva vaddhaki palayatiti kandantanamyeva gantva himavante
otaritva ekam nagaram mapetva tattha katthavahanaraja nama jato.
      Rajakumaropi "pasadamaham karissamiti sattharam nimantetva
pasade catujjatikagandhehi paribhandam katva pathamaummarato patthaya
@Footnote: 1. Si. Yu. kathasallapantassa me.
Celapatikam patthari. So kira aputtako, tasma "sacaham puttam va
dhitaram va lacchami, sattha imam akkamissatiti cintetva patthari. So
satthari agate sattharam pancappatitthitena vanditva pattam gahetva
"pavisatha bhanteti aha. Sattha na pavisi. So dutiyampi tatiyampi
yaci. Sattha appavisitvava anandattheram olokesi. Thero
olokitasannayeva vatthanam anakkamanabhavam natva "samhara rajakumara
dussani, na bhagava celapatikam akkamissati, pacchimam janatam tathagato
oloketiti dussani samharapesi. So dussani samharitva sattharam
anto pavesetva yagukhajjakena santappetva ekamantam nisinno
vanditva aha "aham bhante tumhakam upatthako tikkhattum saranam gato:
kucchigato ca kiramhi ekavaram saranam gato, dutiyampi tarunadarakakale,
tatiyampi vinnubhavam pattakale; tassa me kasma celapatikam na
akkamitthati. "kim pana tvam kumara cintetva celapatikam atthariti.
"sace puttam va dhitaram va lacchami, sattha me celapatikam
akkamissatiti idam cintetva bhanteti. "tenaham kumara na
akkaminti. "kim panaham bhante puttam va dhitaram va neva lacchamiti.
"ama kumarati. "kimkarana bhanteti. "purimattabhave jayaya
saddhim pamadam apannattati. "kismim kale bhanteti. Athassa
sattha atitam aharitva dassesi:
      "atite kira anekasata manussa mahatiya navaya samuddam
pakkhandimsu. Nava samuddamajjhe bhijji. Dve jayapatika ekam
phalakam gahetva antaradipakam pavisimsu. Sesa sabbe tattheva marimsu.
Tasmim kho pana dipake mahasakunasangho vasati. Te annam khaditabbakam
adisva chatajjhatta sakunandakani angare pacitva khadimsu,
tesu appahontesu, sakunacchape gahetva pacitva khadimsu, tesu
appahontesu, sakune gahetva khadimsu, evam pathamavayepi majjhimavayepi
pacchimavayepi khadimsuyeva, ekasmimpi vaye appamadam napajjimsu. Ekopi
ca nesam appamadam napajji.
      Sattha idantassa pubbakammam dassetva "sace hi tvam
kumara tada ekasmimpi vaye bhariyaya saddhim appamadam apajjissa,
ekasmimpi vaye putto va dhita va uppajjeyya; sace pana
vo ekopi appamatto abhavissa, tam paticca putto va dhita
va uppajjissa; kumara attanam hi piyam mannamanena tisupi
vayesu appamattena atta rakkhitabbo, evam asakkontena
ekavayepi rakkhitabboyevati vatva gathamaha
         "attanance piyam janna    rakkheyya nam surakkhitam
          tinnamannataram yamam        patijaggeyya panditoti.
      Tattha "yamanti: sattha attano dhammissarataya ceva
desanakusalataya ca idha tinnam vayanam annataram vayam yamanti katva
dasseti. Tasma evamettha attho veditabbo "sace attanam
piyam janeyya, rakkheyya nam surakkhitam; yatha so surakkhito hoti,
evantam rakkheyya. Tattha, sace gihi samano `attanam rakkhissamiti
upari pasadatale susamvutam gabbham pavisitva sampannarakkho hutva
Vasantopi; pabbajito hutva susamvute pidahitadvaravatapane lene
viharantopi attanam na rakkhatiyeva. Gihi samano pana yathabalam
danasiladini punnani karonto, pabbajito va pana
vattappativattapariyattimanasikaresu ussukkam apajjanto attanam rakkhati
nama. Evam tisu vayesu asakkonto annatarasmimpi vaye panditapuriso
attanam patijaggatiyeva. Sace hi gihibhuto pathamavaye khiddapasutataya
kusalam katum na sakkoti. Majjhimavaye appamattena hutva kusalam
katabbam. Sace majjhimavaye puttadaram posento kusalam katum na
sakkoti, pacchimavaye katabbameva. Evampi tena atta patijaggito va
hoti. Evam akarontassa pana atta piyo nama na hoti,
apayaparayanameva nam karoti. Sace pana pabbajito pathamavaye
sajjhayam karonto dharento vacento vattappativattam karonto
pamadam apajjati, majjhimavaye appamattena samanadhammo katabbo.
Sace pana pathamavaye uggahitapariyattiya atthakathavinicchayam karananca
pucchanto majjhimavaye pamadam apajjati, pacchimavaye appamattena
samanadhammo katabbo. Evampi tena atta patijaggitova hoti.
Evam akarontassa pana atta piyo nama na hoti, pacchanutapeneva
nam tapetiti.
      Desanavasane bodhirajakumaro sotapattiphale patitthahi.
Sampattaparisayapi satthika dhammadesana ahositi.
                    Bodhirajakumaravatthu.
                      -----------
               2. Upanandasakyaputtavatthu. (128)
      "attanameva pathamanti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto upanandam sakyaputtam arabbha kathesi.
      So kira thero dhammakatham kathetum cheko. Tassa appicchatadip-
patisamyuttam dhammakatham sutva bahu bhikkhu tam civarehi pujetva
dhutangani samadayimsu. Tehi vissatthaparikkhare soeva ganhi.
So ekasmim antovasse upakkatthe janapadam agamasi. Atha nam
ekasmim vihare daharasamanera dhammakathikappemena "bhante idha
vassam upethati vadimsu. "idha kittakam vassavasikam labbhatiti
pucchitava, tehi "ekeko satakoti vutte, tattha upahana
thapetva annam viharam agamasi, dutiyam viharam gantva "idha
kim labbhatiti pucchitva, "dve satakati vutte, kattarayatthim
thapesi; tatiyam viharam gantva "idha kim labbhatiti pucchitva,
"tayo satakati vutte, udakatumbam thapesi; catuttham viharam
gantva "idha kim labbhatiti pucchitva, "cattaro satakati
vutte, "sadhu idha vasissamiti tattha vassam upagantva
gahatthananceva bhikkhunanca dhammakatham kathesi. Te nam bahuhi vatthehi
ceva civarehi ca pujesum. So vutthavasso itaresupi viharesu sasanam
pesetva "maya parikkharassa thapitatta vassavasikam laddhabbam,
tam me pahinantuti sabbam aharapetva yanakam puretva payasi.
Athekasmim vihare dve daharabhikkhu dve satake ekanca kambalam
labhitva "tuyham sataka hontu, mayham kambaloti bhajetum
asakkonta maggasamipe nisiditva vivadanti. Te tam [theram]
agacchantam disva "bhante tumhe no bhajetva dethati vadimsu.
"tumheyeva bhajethati. "na sakkoma bhante, tumhe no bhajetva
dethati. "mama vacane thassathati. "ama thassamati. "tenahi sadhuti
so tesam dve satake datva "ayam dhammakatham kathentanam amhakam
parupanam hotuti 1- mahagghakambalam 2- adaya pakkami. Daharabhikkhu
vippatisarino hutva satthu santikam gantva tamattham arocesum.
Sattha "na bhikkhave idanevesa tumhakam santakam gahetva tumhe
vippatisarino karoti, pubbepi akasiyevati vatva atitam ahari:
      "atitasmim hi "anutiracari ca gambhiracari cati dve udda
mahantam rohitamaccham labhitva "mayham sisam hotu, tava nangutthanti
vivadapanna bhajetum asakkonta ekam sigalam disva ahamsu
"matula imam no bhajetva dehiti. "aham ranna vinicchayatthane
thapito, tattha ciram nisiditva janghaviharatthaya agatomhi,
idani me okaso natthiti. "matula ma evam karotha, bhajetvaeva
no dethati. "mama vacane thassathati. "thassama matulati.
"tenahi sadhuti so sisam chinditva ekamante akasi, nanguttham
ekamante; katva ca pana "tata yena vo anutire caritam, so
@Footnote: 1. Si. Yu. parupanaraho' ti. Ma. parupanaraho' ti.
@2. Ma. mahaggham kambalam.
Nanguttham ganhatu; yena gambhire caritam, tassa sisam hotu; ayam
pana majjhimo khando mama vinicchayadhamme thitassa bhavissatiti te
sannapento
          "anutiracarino nanguttham,    sisam gambhiracarino,
           athayam majjhimo khando     dhammatthassa bhavissatiti 1-
imam gatham vatva majjhimakhandam adaya pakkami. Tepi vippatisarino
tam oloketva atthamsu.
      Sattha imam atitam dassetva "evamesa atitepi tumhe
vippatisarino akasiyevati te bhikkhu sannapetva upanandam
garahanto "bhikkhave param ovadantena nama pathamameva atta
patirupe patitthapetabboti vatva imam gathamaha
          "attanameva pathamam       patirupe nivesaye,
           athannamanusaseyya,      na kilisseyya panditoti.
      Tattha "patirupe nivesayeti: anucchavike gune patitthapeyya.
Idam vuttam hoti "yo appicchatadigunehi va ariyavamsappatipadadihi
va param anusasitukamo, so attanameva pathamam tasmim gune
patitthapeyya; evam patitthapetva athannam tehi gunehi anusaseyya.
Attanam hi tattha anivesetva kevalam parameva anusasamano parato
nindam labhitva kilissati nama. Tattha attanam nivesetva anusasamano
parato pasamsam labhati; tasma na kilissati nama. Evam karonto
@Footnote: 1. khu. ja. sattaka. 27/216 tadatthakatha. 5/137.
Pandito na kilisseyyati.
      Desanavasane te dve bhikkhu sotapattiphale patitthahimsu.
Mahajanassapi satthika desana ahositi.
                    Upanandasakyaputtavatthu.
                     ------------
               3. Padhanikatissattheravatthu. (129)
      "attananceti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
padhanikatissattheram arabbha kathesi.
      So kira satthu santike kammatthanam gahetva pancasate bhikkhu
adaya aranne vassam upagantva "avuso dharamanakabuddhassa
vo santike kammatthanam gahitam, appamatta samanadhammam karothati
ovaditva sayam gantva nipajjitva supati. Te bhikkhu pathamayame
cankamitva majjhimayame viharam pavisanti. So niddayitva
pabuddhakale tesam santikam gantva "kim tumhe `nipajjitva
niddayissamati agata? sigham nikkhamitva samanadhammam karothati
vatva sayam gantva tatheva supati. Itare majjhimayame bahi
cankamitva pacchimayame viharam pavisanti. So punapi pabujjhitva
tesam santikam gantva te vihara niharitva sayam puna gantva
supateva. Tasmim niccakalam evam karonte, te bhikkhu sajjhayam va
Kammatthanam va manasikatum nasakkhimsu. Cittam annathattam agamasi.
Te "amhakam acariyo ativiya araddhaviriyo, parigganhissama
nanti parigganhanta tassa kiriyam disva "natthamhavuso, acariyo
no tuccharavam ravatiti vadimsu. Tesam ativiya kilamantanam ekabhikkhupi
visesam nibbattetum nasakkhi. Te vutthavassa satthu santikam gantva
satthara katappatisanthara "kim bhikkhave appamatta hutva
samanadhammam karitthati pucchita tamattham arocesum. Sattha "na
bhikkhave idaneva, pubbepesa tumhakam antarayamakasiyevati vatva
tehi yacito
          "amatapitusamvaddho    anacariyakule vasam
           nayam kalamakalam va  abhijanati kukkutoti
imam akalaravakukkutajatakam 1- vittharetva "bhikkhave param ovadantena
nama atta sudanto katabbo, evam ovadanto hi sudanto
hutva dameti namati vatva imam gathamaha
          "attanance tatha kayira,   yathannamanusasati,
           sudanto vata dametha,       atta hi kira duddamoti.
      Tassattho "yatha bhikkhu `pathamayamadisu cankamitabbantivatva
param ovadati, sayam cankamanadini adhitthahanto attanance tatha
kayira, yathannamanusasati. Evam sante sudanto vata damethati:
yena gunena param anusasati tena attana sudanto hutva dameyya.
@Footnote: 1. khu. ja. eka. 27/38. tadatthakatha. 2/302.
Atta hi kira duddamoti; ayam hi atta nama duddamo. Tasma
yatha so sudanto hoti, tatha dametabboti.
        Desanavasane pancasatapi te bhikkhu arahattam papunimsuti.
                   Padhanikatissattheravatthu.
                    ---------------
             4. Kumarakassapattheramatuvatthu. (130)
      "atta hi attano nathoti imam dhammadesanam sattha
jetavane viharanto kumarakassapattherassa mataram arabbha kathesi.
      Sa kira rajagahanagare setthidhita vinnutam pattakalato
patthaya pabbajjam yaci, punappunam yacamanapi matapitunam santika
pabbajjam alabhitva vayappatta patikulam gantva patidevata hutva
agaram ajjhavasi. Athassa na cirasseva kucchismim gabbho patitthahi.
Sa panassa patitthitabhavam ajanitvava samikam aradhetva
pabbajjam yaci. Atha nam so mahantena sakkarena bhikkhuniupassayam
netva ajananto devadattapakkhikanam bhikkhuninam santike pabbajesi.
Aparena samayena tassa gabbhinibhavam natva tahi "kim idanti
puttha 1- "naham ayye janami `kimetam,' silam pana me arogamevati
[aha]. Bhikkhuniyo tam devadattassa santikam netva "ayam bhikkhuni
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. vutta.
Saddhaya pabbajita, imissa mayam gabbhassa patitthitakalam na janama;
kimdani karomati pucchimsu. Devadatto "ma mayham ovadakarikanam
bhikkhuninam ayaso uppajjatuti ettakameva cintetva "uppabbajetha
nanti aha. Tam sutva sa dahara "ma mam ayye nasetha,
naham devadattam uddissa pabbajita, etha mam satthu santikam
jetavanam nethati. Ta tam adaya jetavanam gantva satthu
arocesum. Sattha "tassa gihikale gabbho patitthitoti janantopi
paravadamocanattham rajanam pasenadikosalam mahaanathapindikam
cullaanathapindikam visakham upasikam annani ca mahakulani pakkosapetva
upalittheram anapesi "gaccha, imissa daharaya [bhikkhuniya]
catupparisamajjhe kammam sodhehiti. Thero ranno purato visakham
pakkosapetva tam adhikaranam paticchapesi. Sa sanippakaram
parikkhipapetva antosaniyam tassa hatthapadanabhiudarapariyosanani
oloketva masadivase manetva "gihibhave 1- imaya
gabbho laddhoti natva therassa tamattham arocesi. Athassa
thero parisamajjhe parisuddhabhavam patitthapesi. Sa aparena samayena
padumuttarabuddhapadamule patitthitappatthanam 2- mahanubhavam puttam vijayi.
      Athekadivasam raja bhikkhuniupassayasamipe gacchanto darakasaddam
sutva "kim idanti pucchitva, "deva etissa bhikkhuniya putto
jato, tassesa saddoti vutte, tam kumaram attano gharam netva
@Footnote: 1. "gihikaleti bhavitabbam.     2. Si. Ma. Yu. patthitapatthanam.
Dhatinam adasi. Namaggahanadivase cassa "kassapoti namam katva
kumarapariharena vaddhitatta "kumarakassapoti sanjanimsu. So
kilamandale darake paharitva, "nimmatapitikenamha pahatati
vutte, rajanam upasankamitva "deva mam `nimmatapitikoti vadanti,
mataram me acikkhathati pucchitva, ranna dhatiyo dassetva
"ima te mataroti vutte, "na ettaka mama mataro, ekaya
me matara bhavitabbam, tam me acikkhathati aha. Raja "na
sakka imam vancetunti cintetva "tata tava mata bhikkhuni, tvam
maya bhikkhuniupassaya anitoti. So tavatakeneva samuppannasamvego
hutva "tata pabbajetha manti aha. Raja "sadhu tatati tam
mahantena sakkarena satthu santike pabbajesi.
      So laddhupasampado "kumarakassapattheroti pannayi. So
satthu santike kammatthanam gahetva arannam pavisitva vayamitva
visesam nibbattetum asakkonto "puna kammatthanam visesetva
gahessamiti satthu santikam agantva andhavane vihasi. Atha nam
kassapabuddhakale ekato samanadhammam katva anagamiphalam patva
brahmaloke nibbattabhikkhu brahmalokato agantva pannarasa
panhe pucchitva "ime panhe thapetva sattharam anno
byakatum samattho natthi, gaccha, satthu santike imesam attham
ugganhati uyyojesi. So tatha katva panhavissajjanavasane
arahattam papuni.
      Tassa pana nikkhantadivasato patthaya dvadasa vassani matu
bhikkhuniya akkhihi assuni pavattayimsu. Sa puttaviyogadukkhita
assutinteneva mukhena bhikkhaya caramana antaravithiyam theram disvava
"putta puttati viravanti tam ganhitum upadhavamana pavattitva
pati. Sa thanehi khiram muncantehi utthahitva allacivara gantva
theram ganhi. So cintesi "sacayam mama santika madhuravacanam
labhissati, vinassissati; thaddhameva katva imaya saddhim sallapissamiti.
Atha nam aha "kim karonti vicarasi? sinehamattampi chinditum na
Sakkositi. Sa "aho kakkhala 1- therassa kathati cintetva "kim
vadesi tatati vatva punapi tatheva vutta cintesi "aham imassa
karana dvadasa vassani assuni nivaretum 2- na sakkomi, ayam
pana me thaddhahadayo, kim me iminati puttasineham chinditva
tamdivasameva arahattam papuni.
      Aparena samayena dhammasabhayam katham samutthapesum "avuso
devadattena evam upanissayasampanno kumarakassapo ca theri ca
nasita, sattha pana tesam patittha jato: aho buddha nama
lokanukampakati. Sattha agantva "kaya nuttha bhikkhave etarahi
kathaya sannisinnati pucchitva, "imaya namati vutte, "na
bhikkhave idaneva aham imesam paccayo ca patittha ca jato,
pubbepi tesam aham patittha ahosimyevati vatva
@Footnote: 1. Si. Yu. `kakkhalati natthi.    2. Si. Yu. dharetum. Ma. sandharetum.
          "nigrodhameva seveyya     na sakhamupasamvase;
           nigrodhasmim matam seyyo,   yance sakhasmi jivitanti
imam nigrodhajatakam 1- vittharena kathetva "tada sakhamigo devadatto
ahosi, parisapissa devadattaparisava, varappatta migadhenu theri
ahosi, putto kumarakassapo, gabbhinimigiya jivitam pariccajitva
gato nigrodhamigaraja pana ahamevati jatakam samodhanetva
puttasineham chinditva theriya attanava attano patitthanakatabhavam
pakasento "bhikkhave yasma parassa attani thitena saggaparayanena
va maggaparayanena va bhavitum na sakka, tasma attava attano
natho, kim paro karissatiti vatva imam gathamaha
          "atta hi attano natho,  ko hi natho paro siya;
           attana hi sudantena      natham labhati dullabhanti.
      Tattha "nathoti: patittha. Idam vuttam hoti "yasma attani
thitena attana sampannena kusalam katva saggam va papunitum
maggam va bhavetum phalam va sacchikatum sakka, tasma hi atta va
attano patittha siya. Paro ko nama kassa patittha siya?
attanaeva hi sudantena nibbisevanena arahattaphalasankhatam dullabham
natham labhati. Arahattam hi sandhaya "natham labhati dullabhanti vuttam.
          Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                  Kumarakassapattheramatuvatthu.
@Footnote: 1. khu. ja. eka. 27/5. tadatthakatha. 1/232.
               5. Mahakalaupasakavatthu. (131)
      "attana hi katam papanti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto ekam mahakalam nama sotapannam upasakam arabbha
kathesi.
      So kira masassa attha divase uposathiko hutva vihare
sabbarattim dhammakatham sunati. Atha rattim cora ekasmim gehe
sandhim chinditva bhandakam gahetva lohabhajanasaddena pabuddhehi
samikehi anubaddha gahitabhandam chaddetva palayimsu. Samikapi
te anubandhimsuyeva. Te disa pakkhandimsu. Eko pana viharamaggam
gahetva mahakalassa sabbarattim dhammakatham sutva patova
pokkharanitire mukham dhovantassa purato bhandakam chaddetva palayi.
Core anubandhitva agatamanussa bhandakam disva "tvam no
gehe sandhim chinditva bhandakam haritva dhammam sunanto viya
vicarasiti tam gahetva pothetva maretva chaddetva agamamsu.
Atha nam pato va paniyaghatam adaya gata daharasamanera disva
"vihare dhammakatham sutva vasitaupasako ayuttam maranam labhatiti
gantva satthu arocesum. Sattha "ama bhikkhave imasmim attabhave
kalena appatirupam maranam laddham, pubbe katakammassa pana tena
yuttameva laddhanti vatva tehi yacito tassa pubbakammam kathesi
      "atite kira baranasiranno vijite ekassa paccantagamassa
Atavimukhe cora viharanti. 1- Raja atavimukhe ekam rajabhatam thapeti. 2-
So bhatim gahetva manusse orato param neti, parato oram aneti.
Atheko manusso abhirupam attano bhariyam cullayanakam aropetva
tam thanam agamasi. Rajabhato tam itthim disvava sanjatasineho,
tena "atavim no sami atikkamehiti vuttepi, "idani vikalo
jato, patova atikkamessamiti aha. "sakalo sami,
idaneva no nehiti. "nivatta bho, amhakamyeva gehe aharo
ca nivaso ca bhavissatiti. So neva nivattitum icchi. Itaro
purisanam sannam datva yanakam nivattapetva anicchantasseva
dvarakotthake nivasam datva aharam patiyadapesi. Tassa pana
gehe ekam maniratanam atthi. So tam tassa yanakantare pakkhipapetva
paccusakale coranam pavitthasaddam karesi. Athassa purisa "maniratanam
sami corehi gahitanti arocesum. So "gamadvaresu arakkham
thapetva antogamato nikkhamante vicinathati aha. Itaropi
patova yanakam yojetva payasi. Athassa yanakam sodhenta
attana thapitam maniratanam disva santajjetva "tvam manim
gahetva palayasiti pothetva "gahito no sami coroti
gamabhojakassa dassesum. So "bhatakassa vata me gehe nivasam
datva bhattam dinnam, manim gahetva gato, ganhatha nam papapurisanti
@Footnote: 1. Si. Yu. atavimukham cora paharanti. Ma. atavimukhe cora paharanti.
@2. Si. Ma. Yu. porana. thapesi.
Pothapetva maretva chaddapesi. Idantassa pubbakammam. So tato
cuto avicimhi nibbattitva tattha digharattam pacitva vipakavasesena
attabhavasate tatheva pothito maranam papuni.
      Evam sattha mahakalassa pubbakammam dassetva "bhikkhave
evam ime satte attana katapapakammameva catusu apayesu
abhimatthatiti vatva imam gathamaha
          "attana hi katam papam     atrajam attasambhavam
           abhimatthati dummedham       vajiram vamhayam maninti.
      Tattha "vajiram vamhayam maninti: vajiram va amhamayam manim. Idam
vuttam hoti "yatha pasanamayam pasanasambhavam vajiram, tameva
amhamayam manim attano utthanatthanasankhatam pasanamanim khaditva
chiddachiddam khandakhandam katva aparibhogam karoti; evameva attana
katam attani jatam attasambhavam papam dummedham nippannam puggalam
catusu apayesu abhimatthati viddhamsetiti.
       Desanavasane sampattabhikkhu sotapattiphaladini papunimsuti.
                    Mahakalaupasakavatthu.
                     ------------
                  6. Devadattavatthu. (132)
      "yassa accantadussilyanti imam dhammadesanam sattha veluvane
viharanto devadattam arabbha kathesi.
      Ekasmim hi divase bhikkhu dhammasabhayam katham samutthapesum
"avuso devadatto dussilo papadhammo dussilyakaraneneva
vaddhitaya tanhaya ajatasattum sanganhitva mahantam labhasakkaram
nibbattetva ajatasattum pitu vadhe samadapetva tena saddhim
ekato hutva nanappakarena tathagatassa vadhaya parisakkiti. Sattha
agantva "kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati
pucchitva, "imaya namati vutte, "na bhikkhave idaneva, pubbepi
devadatto nanappakareneva mayham vadhaya parisakkiti vatva
kurungajatakadini kathetva "bhikkhave accantadussilapuggalam nama
dussilyakarana uppanna tanha maluva viya salam pariyonaddhitva
sambhanjamana nirayadisu pakkhipatiti vatva imam gathamaha
          "yassa accantadussilyam   maluva salamivotthatam,
           karoti so tathattanam   yatha nam icchati disoti.
      Tattha "accantadussilyanti: ekantadussilabhavo. Gihi va
jatito patthaya dasa akusalakammapathe karonto, pabbajito va
upasampannadivasato patthaya garukapattim apajjamano
accantadussilo nama. Idha pana yo dvisu tisu attabhavesu dussilo,
Etassa gatiya agatam dussilabhavam sandhayetam vuttam. Dussilabhavoti
cettha dussilassa cha dvarani nissaya uppanna tanha veditabba.
Maluva salamivotthatanti: yassa puggalassa tanhasankhatam dussilyam,
yatha nama maluva salam otthatam 1- deve vassante pattehi
udakam paticchitva sambhanjanavasena sabbatthakameva pariyonaddhati;
evam attabhavam 2- otthatam pariyonaddhitva thitam. So maluvaya
sambhanjitva bhumiyam patiyamano rukkho viya taya dussilyasankhataya
tanhaya sambhanjitva apayesu patiyamano, yatha nam anatthakamo
diso icchati; tatha attanam karoti namati attho.
          Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                      Devadattavatthu.
                    --------------
               7. Sanghabhedaparisakkanavatthu. (133)
      "sukaraniti imam dhammadesanam sattha veluvane viharanto
sanghabhedaparisakkanam arabbha kathesi.
      Ekadivasam hi devadatto sanghabhedaya parisakkanto ayasmantam
anandam pindaya carantam disva attano adhippayam arocesi.
Tam sutva thero satthu santikam gantva bhagavantam etadavoca
"idhaham bhante pubbanhasamayam nivasetva pattacivaramadaya rajagaham
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. otaranti.       2. Yu. "attabhavanti natthi.
Pindaya pavisim; addasa kho mam bhante devadatto rajagahe
pindaya carantam, disvana yenaham tenupasankami, upasankamitva
mam etadavoca `ajjataggedanaham avuso ananda annatreva
bhagavata annatra bhikkhusanghena 1- uposatham karissami sanghakammani
cati; ajja bhagava devadatto sangham bhindissati, uposathanca
karissati sanghakammani cati. Evam vutte sattha
          "sukaram sadhuna sadhu,    sadhu papena dukkaram,
           papam papena sukaram,    papamariyehi dukkaranti
imam udanam 2- udanetva "ananda attano ahitakammam nama sukaram
hitakammameva dukkaranti vatva imam gathamaha
          "sukarani asadhuni       attano ahitani ca,
           yam ve hitanca sadhunca,  tam ve paramadukkaranti.
      Tassattho "yani kammani asadhuni savajjani ca
apayasamvattanikani katattayeva attano ahitani ca honti, tani
sukarani. Yam pana katatta attano hitanca anavajjatthena sadhunca
sugatisamvattanikanceva nibbanasamvattanikanca kammam, tam pacinaninnaya
gangaya ubbattetva pacchamukhakaranam viya atidukkaranti.
          Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                   Sanghabhedaparisakkanavatthu.
                     -------------
@Footnote: 1. Si. Yu. bhikkhusangha.  2. khu. u. 25/167.
                 8. Kalattheravatthu. (134)
      "yo sasananti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
kalattheram arabbha kathesi.
      Savatthiyam kireka itthi matutthane thatva tam theram upatthahati.
Tassa pativissakagehe manussa satthu santike dhammam sutva geham
agantva "aho buddha nama acchariya, aho dhammadesana madhurati
pasamsanti. Sa [itthi] tesam katham sutva "bhante ahampi satthu
dhammadesanam sotukamati tassa arocesi. So "ma tattha gacchiti tam
nivaresi. Sa punadivasepi yacamana yavatatiyam tena nivariyamanapi
sotukamava ahosi. "kasma pana so tam nivaresiti. "evam
kirassa ahosi `satthu santike dhammam sutva mayi bhijjissatiti.
Sa ekadivasam patova bhuttapatarasa uposatham samadayitva
"amma sadhukam ayyam pariviseyyasiti dhitaram anapetva viharam
agamasi. Dhitapissa tam [bhikkhum] agatakale samma parivisitva
"kaham mahaupasikati vutta "dhammassavanaya viharam gatati
aha. So tam sutvava kucchiyam utthitena dahena santappamano
"idani sa mayi bhinnati vegena gantva satthu santike dhammam
sunamanam disva sattharam aha "bhante ayam itthi dandha
sukhumam dhammakatham na janati, imissa khandhadippatisamyuttam sukhumam
dhammakatham akathetva danakatham va silakatham va kathetum vattatiti.
Sattha tassa ajjhasayam viditva "tvam duppanno papikam ditthim
nissaya buddhanam sasanam patikkosasi, attaghatayeva vayamasiti
vatva imam gathamaha
       "yo sasanam arahatam    ariyanam dhammajivinam
        patikkosati dummedho  ditthim nissaya papikam,
        phalani kantakasseva   attaghannaya phallatiti.
      Tassattho "yo dummedho puggalo attano sakkarahanibhayena
papikam ditthim nissaya `dhammam va sossama, danam va dassamati
vadante patikkosanto arahatam ariyanam dhammajivinam buddhanam sasanam
patikkosati. Tassa tam patikkosanam sa ca papika ditthi
velusankhatassa kantakassa phalani viya hoti, tasma yatha kantako
phalani ganhanto attaghannaya phallati attano ghatatthameva
phallati; evam sopi attano ghataya phallatiti. Vuttampi cetam
          "phalam ve kadalim hanti      phalam velum, phalam nalam,
           sakkaro kapurisam hanti,  gabbho assatarim yathati.
      Desanavasane upasika sotapattiphale patitthahi.
Sampattaparisayapi satthika desana ahositi.
                      Kalattheravatthu.
                     ------------
               9. Cullakalaupasakavatthu. (135)
      "attana va katam papanti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto cullakalaupasakam arabbha kathesi.
      Ekadivasam hi mahakalavatthusmim vuttanayeneva ummangacora
samikehi anubaddha rattim vihare dhammakatham sutva patova
vihara nikkhamitva savatthim agacchantassa upasakassa purato
bhandakam chaddetva palayimsu. Manussa tam disva "ayam rattim
corakammam katva dhammam sunanto viya carati, ganhatha nanti tam
pothayimsu. Kumbhadasiyo udakatittham gacchamana tam disva "apetha
sami, nayam evarupam karotiti tam mocesum. So viharam gantva
"bhante ahamhi manussehi nasito, kumbhadasiyo me nissaya
jivitam laddhanti bhikkhunam arocesi. Bhikkhu tathagatassa tamattham
arocesum. Sattha tesam katham sutva "bhikkhave cullakalaupasako
kumbhadasiyo ceva nissaya attano ca akarakabhavena jivitam labhi;
ime hi nama satta attana papakammam katva nirayadisu attana va
kilissanti, kusalam katva pana sugatinceva nibbananca gacchanta
attanava visujjhantiti vatva imam gathamaha
        "attana va katam papam,    attana sankilissati;
         attana akatam papam,     attana va visujjhati;
         suddhi asuddhi paccattam     nanno annam visodhayeti.
      Tassattho "yena attana akusalakammam katam hoti, so catusu
apayesu dukkham anubhavanto attanava sankilissati; yena pana
attana akatam papam, so sugatinceva nibbananca gacchanto
attanava visujjhati. Kusalakammasankhata suddhi akusalakammasankhata
ca asuddhi paccattam karakasattanam attaniyeva vipaccati. Anno
puggalo annam puggalam na visodhaye neva visodheti na kilesetiti
[vuttam hoti.]
      desanavasane cullakalo sotapattiphale patitthahi.
Sampattaparisayapi satthika dhammadesana ahositi.
                    Cullakalaupasakavatthu.
                      -----------
               10. Attadatthattheravatthu. (136)
      "attadattham paratthenati imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto attadatthattheram arabbha kathesi.
      Satthara hi parinibbanakale "bhikkhave aham catummasaccayena
parinibbayissamiti vutte, uppannasamvega sattasata
puthujjana bhikkhu satthu santikam avijahitvava "kinnu kho avuso
karissamati mantayamana vicaranti. Attadatthatthero pana cintesi
"sattha kira catummasaccayena parinibbayissati, ahancamhi
Avitarago, satthari dharamaneyeva arahattatthaya vayamissamiti. So
bhikkhunam santikam na gacchati. Atha nam bhikkhu "kasma avuso tvam
neva amhakam santikam agacchasi, na kinci mantesiti vatva
satthu santikam netva "ayam bhante evannama karotiti arocayimsu.
So sattharapi "kasma evam karositi vutto 1- "tumhe kira bhante
catummasaccayena parinibbayissatha, aham tumhesu dharantesuyeva
arahattappattiya vayamamiti. Sattha tassa sadhukaram datva
"bhikkhave yassa mayi sineho atthi, tena attadatthattherena 2-
viya bhavitum vattati; na hi gandhadihi pujenta mam pujenti,
dhammanudhammappatipattiya pana mam pujenti; tasma annenapi
attadatthasadisena bhavitabbanti vatva imam gathamaha
          "attadattham paratthena   bahunapi na hapaye,
           attadatthamabhinnaya    sadatthappasuto siyati.
      Tassattho "gihibhuto tava kakanikamattampi attano attham
sahassamattenapi parassa atthena na hapaye. Kakanikamattopi
hissa attadatthova khadaniyam va bhojaniyam va nipphadeti, na
parattho. Idam pana evam akathetva kammatthanasisena kathitam. Tasma
"attadattham na hapemiti bhikkhuna sanghassa uppannam
cetiyappatisankharanadikiccam va upajjhayadivattam va na hapetabbam,
abhisamacarikavattam hi purentoyeva ariyaphaladini sacchikaroti. Tasma
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. vutte.  2. "attadatthenati yuttataram.
Ayampi attadatthova. Yo pana accaraddhavipassako `ajja ajjevati
pativedham patthayamano vicarati, tena upajjhayadivattanipi hapetva 1-
attano kiccameva katabbam. Evarupam hi attadatthamabhinnaya `ayam
me attano atthoti sallakkhetva [sadatthappasuto siyati:]
tasmim sake atthe uyyuttappayutto bhaveyyati.
      Desanavasane so thero arahatte patitthahi. Sampattabhikkhunampi
satthika desana ahositi.
                    Attadatthattheravatthu.
                  Attavaggavannana nitthita.
                     Dvadasamo vaggo.
                      -----------
@Footnote: 1. Yu. bhavetva.



             The Pali Atthakatha in Roman Book 23 page 1-27. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=23&A=1&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=23&A=1&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=22              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=692              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=686              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=686              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]