ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext book chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 23 : PALI ROMAN Dha.A.6 atta-kodhavagga

                    17. Kodhavaggavannana
                      ----------
               1. Rohinikhattiyakannavatthu. (174)
      "kodham jaheti imam dhammadesanam sattha nigrodharame viharanto
rohinim khattiyakannam arabbha kathesi.
      Ekasmim kira samaye ayasma anuruddho pancasatehi bhikkhuhi
saddhim kapilavatthum agamasi. Athassa nataka "thero agatoti
sutva therassa santikam agamamsu thapetva rohinim nama therassa
bhaginim. Thero natake pucchi "kaham rohiniti. "gehe bhanteti.
"kasma nagatati. "sarire me chavirogo uppannoti lajjaya nagata
bhanteti. Thero "pakkosatha nanti pakkosapetva patakancukam
patimuncitva agatam evamaha "rohini kasma nagatasiti. "sarire
me bhante chavirogo uppanno; tasma lajjaya nagatamhiti.
"kim pana te punnam katum. Na vattatiti. "kim karomi bhanteti.
"asanasalam karehiti. "kim gahetvati. "kinte pasadhanabhandakam
natthiti. "atthi bhanteti. "kimmulanti. "dasasahassamulam bhavissatiti.
"tenahi tam vissajjetva asanasalam karehiti. "ko me bhante
karessatiti. Thero samipe thite natake oloketva "tumhakam
bharo hotuti aha. "tumhe pana bhante kim karissathati. "ahampi
Idheva bhavissami, tenahi etissa dabbasambhare aharathati. Te
"sadhu bhanteti aharimsu. Thero asanasalam samvidahanto rohinim aha
"dvibhumikam asanasalam karetva upari padaranam dinnakalato patthaya
hettha nibaddham sammajjitva asanani pannapehi, nibaddham
paniyaghate upatthapehiti. Sa "sadhu bhanteti pasadhanabhandakam
vissajjetva dvibhumikam asanasalam karetva upari padaranam
dinnakalato patthaya hettha nibaddham sammajjanadini akasi.
Nibaddham bhikkhu nisidanti. Athassa asanasalam sammajjantiyava
chavirogo milayi. Sa asanasalaya nitthitaya buddhappamukham
bhikkhusangham nimantetva asanasalam puretva nisinnassa buddhappamukhassa
bhikkhusanghassa panitam khadaniyam bhojaniyam adasi. Sattha katabhattakicco
"kassetam dananti pucchi. "bhaginiya me bhante rohiniyati. "sa
pana kahanti. "gehe bhanteti. "pakkosatha nanti. Sa agantum na
icchi. Atha nam sattha anicchamanampi pakkosapesiyeva, agantva
ca pana vanditva nisinnam aha "rohini kasma nagamiti. "sarire
me bhante chavirogo atthi, tena lajjamana nagatamhiti. "janasi
pana `kim te nissaya esa uppannoti. "na janami bhanteti.
"tava kodham nissaya uppanno esoti. "kim pana me bhante
katanti. [tenahi sunahiti.] athassa sattha atitam ahari:
      atite baranasiranno aggamahesi ekissa ranno
natakitthiya aghatam bandhitva "dukkhamassa uppadessamiti cintetva
Mahakacchuphalani aharapetva tam natakitthim attano santikam
pakkosapetva, yatha sa na janati, evamassa sayane ca
parupane ca paccattharanadinanca antaresu kacchucunnani thapapesi,
kelim kurumana viya assa sarirepi okiri. Tamkhananneva tassa
sariram uppakkuppakkam gandagandajatam ahosi. Sa kanduvanti
gantva sayane nipajji. Tatrapissa kacchucunnehi khadiyamanaya
kharatara vedana uppajji. Tada aggamahesi rohini ahosi.
      Sattha imam atitam aharitva "rohini tada taya cetam
kammam katam, appamattakopi hi kodho va issa va katum na
yuttarupayevati vatva imam gathamaha
             "kodham jahe, vippajaheyya manam,
              samyojanam sabbamatikkameyya,
              tam namarupasmimasajjamanam,
              akincanam nanutapanti dukkhati.
     Tattha "kodhanti: sabbakarampi kodham navavidhampi manam jaheyya.
Samyojananti: kamaragasamyojanadikam dasavidhampi sabbam samyojanam
atikkameyya. Asajjamananti: alaggamanam. Yo hi "mama rupam, mama
vedanatiadina nayena namarupam ganhati, tasminca bhijjamane
socati vihannati; ayam namarupasmim sajjati nama; evam agganhanto
pana na sajjati nama; tam puggalam evam asajjamanam ragadinam
abhavena akincanam dukkha nama nanupatantiti attho.
     Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsu. Rohinipi
sotapattiphale patitthahi. Tamkhanamyevassa sariram suvannavannam
ahosi. Sa tato cuta tavatimsabhavane catunnam devaputtanam simantare
nibbattitva pasadika rupasobhaggappatta ahosi. Cattaropi
devaputta tam disva uppannasineha hutva "mama simaya anto
nibbatta, mama simaya anto nibbattati vivadanta sakkassa
devaranno santikam gantva "deva imam no nissaya atto
uppanno, tam vinicchinathati 1- ahamsu. Sakkopi tam oloketvava
uppannasineho hutva evamaha "imaya vo ditthakalato patthaya
katham cittani uppannaniti; atheko aha "mama tava uppannam cittam
sangamabheri viya sannisiditum nasakkhiti. Dutiyo "mama cittam pabbatanadi
viya sigham pavattatiyevati. Tatiyo "mama imissa ditthakalato
patthaya kakkatakassa viya akkhini nikkhamimsuti. Catuttho "mama
cittam cetiye ussapitaddhajo viya niccalam thatum nasakkhiti. Atha ne
sakko aha "tata tumhakam tava cittani pasayharupani; 2-  aham
pana imam labhanto jivissami, alabhantassa me maranam bhavissatiti.
Devaputta "maharaja tumhakam maranena attho natthiti tam sakkassa
vissajjetva pakkamimsu. Sa sakkassa piya ahosi manapa.
"asukakilam nama gacchamati vutte, sakko tassa vacanam patikkhipitum
nasakkhiyevati.
                   Rohinikhattiyakannavatthu.
                    ---------------
@Footnote: 1. Si. Yu. pacchindathati. Ma. vinicchathati.  2. Si. Yu. dayhamanani.
                 2. Annatarabhikkhuvatthu. (175)
     "yo ve uppatitam kodhanti imam dhammadesanam sattha aggalave
cetiye viharanto annataram bhikkhum arabbha kathesi.
     Satthara hi bhikkhusanghassa senasane anunnate
rajagahasetthiadihi senasanesu kariyamanesu eko alaviko bhikkhu
attano senasanam karonto ekam  manapam rukkham disva chinditum
arabhi. Tattha pana nibbatta eka tarunaputta devata puttam
ankenadaya thita yaci "ma me sami vimanam chinda, na
sakkhissami puttakam adaya anavasa vicaritunti. So "aham
annattha idisam rukkham na labhissamiti tassa vacanam anadayi. Sa
"imam tava darakam oloketva oramissatiti puttam rukkhasakhaya
thapesi. Sopi bhikkhu ukkhittapharasum sandharetum asakkonto darakassa
bahum chindi. Devata uppannabalavakodha "paharitva nam maressamiti
ubho hatthe ukkhipitva evantava cintesi "ayam bhikkhu silava,
sacaham imam maressami, nirayagamini bhavissami: sesadevatapi
attano rukkham chindante bhikkhu disva `asukadevataya evannama
marito bhikkhuti mampi pamanam katva bhikkhu maressantiti; ayanca
sassamiko [bhikkhu], samikasseva nam kathessamiti ukkhitte hatthe
apanetva rodamana satthu santikam gantva vanditva ekamantam
atthasi. Atha nam sattha "kim devateti aha. Sa "bhante
Tumhakameva savakena idam nama katam, ahampi tam maretukama
hutva idam nama cintetva amaretvava idhagatati sabbantam
pavattim vittharato arocesi. Sattha tam sutva "sadhu sadhu
devate, sadhu te katam evam  uppannam kodham bhantam ratham viya
niggayhamanayati vatva imam gathamaha
      "yo ve uppatitam kodham      ratham bhantamva dharaye,
       tamaham sarathim brumi,        rasmiggaho itaro janoti.
     Tattha "uppatitanti: uppannam. Ratham bhantam vati: yatha nama
cheko sarathi ativegena dhavantam ratham nigganhitva yathicchakam
thapesi; evam yo puggalo uppannam kodham dharaye nigganhitum
sakkoti. Tamahanti: tam aham sarathim brumi. Itaro janoti: itaro
pana rajauparajadinam rathasarathi jano rasmiggaho nama hoti na
uttamasarathiti.
     Desanavasane devata sotapattiphale patitthahi,
sampattaparisayapi satthika desana ahositi.
     Devata pana sotapanna hutvapi rodamana atthasi. Atha
nam sattha "kim devateti pucchitva, "bhante vimanam me nattham,
idani kim karissamiti vutte "alam devate, ma cintayi, ahante
vimanam dassamiti jetavane gandhakutisamipe purimadivase cutadevatam
ekam rukkham apadisanto "asukasmim okase asuko rukkho vivitto,
tattha upagacchati aha. Sa tattha upaganchi. Tato patthaya
"buddhadattiyam imissa vimananti  mahesakkha devatapi agantva
tam caletum nasakkhimsu: sattha tam atthuppattim katva bhikkhunam
bhutagamasikkhapadam pannapesiti.
                     Annatarabhikkhuvatthu.
                    --------------
               3. Uttaraupasikavatthu. (176)
     "akkodhena jine kodhanti imam dhammadesanam sattha veluvane
viharanto uttaraya gehe katabhattakicco uttaram upasikam arabbha
kathesi.
     Tatrayam anupubbikatha: rajagahe kira sumanasetthim nissaya
punno nama daliddo bhatim katva jivati. "tassa bhariya ca
uttara nama ca dhitati dveyeva gehe manusaka. Athekadivasam
"sattaham nakkhattam kilitabbanti rajagahe ghosanam karimsu. Tam sutva
sumanasetthi patova agatam punnam amantetva "tata amhakam
parijano nakkhattam kilitukamo, tvam kim nakkhattam kilissasi udahu
bhatim karissasiti aha. "sami nakkhattakilanannama sadhananam hoti,
mama pana gehe svatanaya yagutandulampi natthi, kim me nakkhattena,
gone labhanto kasitum gamissamiti. "tenahi gone ganhassuti.
So balavagone ca nangalanca gahetva "bhadde nagara nakkhattam
Kilanti, aham daliddataya bhatim katum gamissami, mayhampi tava
ajja dvigunam nivapam pacitva bhattam ahareyyasiti bhariyam vatva
khettam agamasi.
     Tada sariputtatthero sattaham nirodhasamapanno tamdivasam
vutthaya "kassa nu kho ajja maya sangaham katum vattatiti
olokento punnam attano nanajalassa anto pavittham
disva "saddho nu kho esa, sakkhissati va me sangaham katunti
olokento tassa saddhabhavanca sangaham katum samatthabhavanca
tappaccaya cassa mahasampattippatilabham natva pattacivaramadaya
tassa kasanatthanam gantva avatatire ekam gumbam olokento
atthasi. Punno theram disva kasim thapetva pancappatitthitena
theram vanditva "dantakatthena attho bhavissatiti dantakattham kappiyam
katva adasi. Athassa thero pattanca parissavananca niharitva
adasi. So "paniyena attho bhavissatiti tam adaya paniyam
parissavetva adasi. Thero cintesi "ayam paresam pacchimagehe
vasati, sacassa gehadvaram gamissami, imassa bhariya mam datthum na
labhissati; yavassa bhattam adaya maggam patipajjati, tava idheva
bhavissamiti. So tattheva thokam vitinametva tassa maggarulhabhavam
natva antonagarabhimukho payasi. Sa antaramagge theram disva
cintesi "appekadaham deyyadhamme sati ayyam na passami,
appekada me ayyam passantiya deyyadhammo na hoti, ajja pana
Ayyo ca dittho, deyyadhammo cayam 1- atthi, karissati nu kho me
sangahanti. Sa bhattabhajanam otaretva theram pancappatitthitena
vanditva "bhante `idam lukham va panitam  vati acintetva dasassa
vo sangaham karothati aha. Thero pattam upanametva taya
ekena hatthena bhajanam dharetva ekena hatthena bhattam dadamanaya
upaddhabhatte dinne "alanti hatthena pattam pidahi. Sa "bhante
ekova pativimso na sakka dvidha katum, tumhakam dasassa
idhalokasangaham akatva paralokasangaham karotha, niravasesameva
datukamamhiti vatva sabbam therassa patte patitthapetva 2- "tumhehi
ditthadhammasseva bhagini assanti patthanam akasi. Thero "evam
hotuti vatva thitakova anumodanam katva ekasmim udakaphasukatthane
nisiditva bhattakiccam akasi. Sapi nivattitva tandule pariyesitva
bhattam paci. Punnopi addhakarisamattam thanam kasitva jighaccham sahitum
asakkonto gone vissajjetva ekam rukkhacchayam pavisitva maggam
olokento nisidi. Athassa bhariya bhattam adaya gacchamana tam
disvava "esa jighacchaya pilito mam olokento nisinno:
sace  mam `ativiya te cirayitanti tajjetva patodayatthiya paharissati,
maya katakammam niratthakam bhavissati, patikaccevassa arocessamiti
cintetva evamaha "sami ajjekadivasam cittam pasadehi, ma
maya katakammam niratthakam  akasi; aham hi patova te bhattam
@Footnote: 1. ca. (?).  2. Si. patitthapetva.
Aharanti antaramagge dhammasenapatim disva tava bhattam tassa
datva puna gantva bhattam pacitva agata, pasadehi sami
cittanti. So "kim vadesi bhaddeti pucchitva puna tamattham sutva
"bhadde sadhu vata te katam mama bhattam ayyassa dadamanaya,
mayapissa ajja patova dantakatthanca mukhodakanca dinnanti
pasannamanaso tam vacanam abhinanditva ussure laddhabhattataya
kilantakayo tassa anke sisam katva niddam okkami. Athassa
patova kasitatthanam pamsucunnam upadaya sabbam rattasuvannam
kanikarapuppharasi viya sobhamanam atthasi. So pabuddho oloketva
bhariyamaha "bhadde etam kasitatthanam sabbam mama suvannam hutva
pannayati, kinnu kho me atiussure laddhabhattataya akkhini
bhamantiti. [sapi] "mayhampi evameva pannayatiti. So utthaya
tattha gantva ekam pindam gahetva nangalasise paharitva
suvannabhavam natva "aho ayyassa dhammasenapatissa dinnadanena
ajjeva vipako dassito, na kho pana sakka ettakam dhanam
paticchadetva paribhunjitunti bhariyaya abhatam bhattapatim suvannassa
puretva rajakulam gantva ranna katokaso pavisitva rajanam
abhivadetva, "kim tatati vutte, "deva ajja maya kasitatthanam
sabbam suvannabharitameva hutva thitam, suvannam aharapetum vattatiti.
"kosi tvanti. "punno namahanti. "kim pana te ajja katanti.
"dhammasenapatissa me ajja patova dantakatthanca mukhodakanca
Dinnam, bhariyayapi me mayham aharanabhattam tasseva dinnanti. Tam
sutva raja "ajjeva kira bho dhammasenapatissa dinnadanena
vipako dassitoti vatva "tata kim karomiti pucchi. "bahuni
sakatasahassani pahinitva suvannam aharapethati. Raja sakatani
pahini. Rajapurisesu "ranno santakanti ganhantesu gahitaggahitam
mattikava hoti. Te gantva ranno arocetva "tumhehi
`kinti vatva gahitanti puttha "tumhakam santakanti ahamsu. "na
mayham [tata] santakam, gacchatha, `punnassa santakanti vatva
ganhathati. Te tatha karimsu. Gahitaggahitam suvannameva ahosi. Tam
sabbam aharitva rajangane rasim akamsu. Asitihatthubbedho rasi
ahosi. Raja nagare sannipatetva "imasmim nagare atthi
kassaci ettakam suvannanti. "natthi devati. "kim panassa datum
vattatiti. "setthicchattam devati. Raja "bahudhanasetthi nama
hotuti mahantena bhogena saddhim tassa setthicchattam adasi. Atha
nam so aha "mayam deva ettakam kalam parakule vasimha,
vasanatthanam no dethati. "tenahi passa, dakkhinato esa gumbo
pannayati, etam harapetva geham karehiti puranasetthissa
gehatthanam acikkhi. So tasmim thane katipaheneva geham karetva
gehappavesanamangalanca chattamangalanca ekatova karonto
sattaham buddhappamukhassa bhikkhusanghassa danam adasi. Athassa
sattha dananumodanam karonto anupubbikatham kathesi. Dhammakathavasane
"punnasetthi ca bhariya cassa dhita ca uttarati tayopi jana
sotapanna ahesum.
     Aparabhage rajagahasetthi punnasetthino dhitaram attano
puttassa varesi. So "naham dassamiti vatva, "ma evam
karotu, ettakam kalam amhe nissaya vasanteneva te sampatti
laddha, detu me puttassa dhitaranti vutte, "so micchaditthiko,
mama dhita tihi ratanehi vina vattitum na sakkoti, nevassa dhitaram
dassamiti aha. Atha nam bahu setthigahapatikadayo kulaputta "ma
tena saddhim vissasam bhindi, dehissa dhitaranti yacimsu. So tesam
vacanam sampaticchitva asalhapunnamayam dhitaram adasi. Sa
patikulam gatakalato patthaya bhikkhum va bhikkhunim va upasankamitum
danam va datum dhammam va sotum nalattha. Evam addhatiyesu
masesu vitivattesu sa santike thitam paricarikam pucchi "idani
kittakam antovassam avasitthanti. "addhamaso ayyeti. Sa pitu
sasanam pahini "kasma mam evarupe bandhanagare pakkhipimsu? varam
mam lakkhanahatam katva paresam dasim savetum, na evarupassa
micchaditthikakulassa datum [varam], agatakalato patthaya
bhikkhudassanadisu ekampi punnam katum na labhamiti. Athassa pita
"dukkhita vata me dhitati anattamanatam pavedetva pancadasa
kahapanasahassani pesesi "imasmim nagare sirima nama ganika
atthi, `devasikam sahassam ganhati imehi kahapanehi tam anetva
Samikassa padaparicarikam katva sayam punnani karotuti. Sa
sirimam pakkosapetva "sahayike ime kahapane gahetva imam
addhamasam tava sahayakam paricarahiti aha. Sa "sadhuti sampaticchi.
Sa tam adaya samikassa santikam gantva, tena sirimam disva
"kimidanti vutte, "sami imam addhamasam mama sahayika tumhe
paricaratu, aham pana imam addhamasam dananceva datukama dhammanca
sotukamati aha. So tam abhirupam [itthim] disva uppannasineho
"sadhuti sampaticchi. Uttarapi kho buddhappamukham bhikkhusangham
nimantetva "bhante imam addhamasam annattha agantva idheva
bhikkha gahetabbati satthu patinnam gahetva "itodani patthaya
yava mahapavarana, tava sattharam upatthatum dhammanca sotum
labhissamiti tutthamanasa "evam yagum pacatha, evam puve pacathati
mahanase sabbakiccani samvidahanti vicarati. Athassa samiko "sve
pavarana bhavissatiti mahanasabhimukho vatapane thatva "kinnu
kho karonti sa andhabala vicaratiti olokento tam setthidhitaram
sedakilinnam charikaya okinnam angaramasimakkhitam tatha samvidahitva
vicaramanam disva "aho andhabala evarupe thane imam
sirisampattim nanubhoti, `mundakasamane upatthahissamiti tutthacitta
vicaratiti hasitva apaganchi. Tasmim apagate tassa santike thita
sirima "kinnu kho oloketva esa hasiti teneva vatapanena
olokenti uttaram disva "imam oloketva imina hasitam,
Addha imassa etaya saddhim santhavo atthiti cintesi. Sa kira
addhamasam tasmim gehe bahirakaitthi hutva vasamanapi tam
sampattim anubhavamana attano bahirakaitthibhavam ajanitva "aham
gharasaminiti sannamakasi. Sa uttaraya aghatam bandhitva
"dukkhamassa uppadessamiti pasada oruyha mahanasam pavisitva
puvapacanatthane pakkutthitam sappim katacchuna adaya uttarabhimukhi 1-
payasi. Uttara tam agacchantim disva "mama sahayikaya mayham
mahaupakaro kato; cakkavalam atisambadham, brahmaloko atinico,
mama pana sahayikaya gunova mahanto; ahanhi etam nissaya
dananca datum dhammanca sotum labhim; sace mama etissa upari
kodho atthi, idam sappi mam dahatu; sace natthi, ma dahatuti
tam mettaya phari. Taya tassa matthake asittam pakkutthitasappi
situdakam viya ahosi. Atha nam "idam sitalam bhavissatiti puna katacchum
puretva adaya agacchantim uttaraya dasiyo disva "apehi
dubbinite, na tvam amhakam ayyaya upari pakkutthitam sappim
asincitum anucchavikati santajjentiyo ito cito ca utthaya
hatthehi ca padehi ca pothetva bhumiyam patesum. Uttara ta
varetum nasakkhi, athassa upari thita sabba dasiyo patibahitva
"kissa te evarupam bhariyam kammam katanti sirimam ovaditva
unhodakena nahapetva satapakatelena abbhanji. Tasmim khane
@Footnote: 1. "uttarabhimukhiniti yuttataram na. va.
Sa attano bahiritthibhavam natva cintesi "maya bhariyam kammam
katam samikassa hasitamattakarana imissa upari pakkutthitam sappim
asincantiya, ayam `ganhatha nanti dasiyo na anapetva mam
vihethanakalepi sabba dasiyo patibahitva mayham kattabbameva
akasi; sacaham imam na khamapessami, muddha me sattadha
phaleyyati tassa padamule nipajjitva "ayye jamahi meti
aha. "aham sapitika dhita pitari khamante khamissamiti. "hotu
ayye, pitarampi te punnasetthim khamapessamiti. "punno mama
vatte janakapita, vivatte janakapitari khamante panaham khamissamiti.
"ko pana te vivatte janakapitati. "sammasambuddhoti. "mayham
tena saddhim vissaso natthiti. "aham karissami, 1- sattha sve
bhikkhusangham adaya idhagamissati; tvam yathaladdham sakkaram gahetva
idheva agantva tam khamapehiti. Sa "sadhu ayyeti utthaya
attano geham gantva pancasata parivaritthiyo anapetva
nanavidhani khadaniyani ceva supeyyani ca sampadetva punadivase
tam sakkaram adaya uttaraya geham agantva buddhappamukhassa
bhikkhusanghassa patte patitthapetum avisahanti atthasi. Tam sbbam
gahetva uttara samvidahi. Sirima bhattakiccavasane saddhim parivarena
satthu padamule nipajji. Atha  nam sattha pucchi "ko te aparadhoti.
"bhante maya hiyo idannama katam, atha me sahayika mam
vihethayamana dasiyo nivaretva mayham upakarameva akasi,
@Footnote: 1. ito param "yathati padena bhavitabbam.
Saham imissa gunam janitva imam khamapesim, atha mam esa
`tumhesu khamantesu khamissamiti ahati. "evam kira uttareti.
"ama bhante, hiyo sise me sahayikaya pakkutthitasappi
asittanti. "atha taya kim cintitanti. "cakkavalam atisambadham,
brahmaloko atinico, mama sahayikaya gunova mahanto;
ahanhi etam nissaya dananca datum dhammanca sotum alattham;
sace me imissa upari kodho atthi, idam mam dahatu, no ce,
ma dahatuti evam cintetva imam mettaya pharim bhanteti. Sattha
"sadhu sadhu uttare, evam kodham jinitum vattati; kodho hi nama
akkodhena, akkosakaparibhasako anakkosanena aparibhasanena,
thaddhamacchari attano santakassa danena jinitabbo, musavadi
saccavacanena jinitabboti vatva imam gathamaha
      "akkodhena jine kodham,     asadhum sadhuna jine,
       jine kadariyam danena,      saccenalikavadinanti.
     Tattha "akkodhenati: kodhano hi puggalo akkodhena
hutva jinitabbo. Asadhu abhaddako bhaddakena hutva, kadariyo
thaddhamacchari attano santakassa cagacittena, alikavadi saccavacanena
jinitabbo; tasma evamaha "akkodhena jine kodham .pe.
Saccenalikavadinanti.
     Desanavasane sirima saddhim pancasatahi itthihi sotapattiphale
patitthahiti.
                    Uttaraupasikavatthu.
                     -------------
             4. Moggallanattherapanhavatthu. (177)
     "saccam bhaneti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
mahamoggallanattherassa panham arabbha kathesi.
     Ekasmim hi samaye thero devacarikam gantva mahesakkhaya
devadhitaya vimanadvare thatva tam attano santikam agantva
vanditva thitam evamaha "devadhite mahati te sampatti, kim kammam
katva laddhati. "ma mam bhante pucchathati. Devadhita kira attano
parittakammena lajjamana evam vadati. Sa pana therena "kathehiyevati
vuccamana aha "bhante maya neva danam dinnam, na puja kata, na
dhammo suto; kevalam saccamattam rakkhitanti. Thero annanipi
vimanadvarani gantva agatagata aparapi devadhitaro pucchi.
Tasupi tatheva niguhitva theram patibahitum asakkontisu eka
tava aha "bhante maya danadisu katam nama natthi, aham pana
kassapabuddhakale parassa dasi ahosim. Tassa me samiko
ativiya cando pharuso gahitaggahiteneva katthena va kalingarena
va sisam bhindati, saham uppanne kope `esa tava samiko
lakkhanahatam va tam katum nasadini va te chinditum issaro,
ma kujjhiti attanameva paribhasitva kopam nama nakasim; tena
me ayam sampatti laddhati. Apara aha "aham bhante ucchukkhettam
Rakkhamana ekassa bhikkhuno ekam ucchuyatthim adasim; apara
`ekam timbarusakam adasim; apara `ekam elalukam adasim; apara
`ekam pharusakam adasim; apara `ekam mulakamutthim adasim; apara
`ekam nimbamutthim adasinti adina nayena attana attana katam
parittakam danam arocetva "imina karanena amhehi ayam
sampatti laddhati ahamsu. Thero tahi katakammam sutva saggato
otaritva sattharam upasankamitva pucchi "sakka nu kho bhante
saccakathanamattena kopanibbapanamattena atiparittakena timbarusakadi-
danamattena dibbasampattim laddhunti. "kasma mam moggallana
pucchasi? nanu te devadhitahi ayamattho kathitoti. "ama bhante,
labbhati manne ettakena dibbasampattiti. Atha nam sattha
"moggallana saccamattam kathetvapi kopamattam jahitvapi parittakam
danam datvapi devalokam gacchatiyevati vatva imam gathamaha
      "saccam bhane, na kujjheyya,     dajja appampi yacito,
       etehi tihi thanehi         gacche devana santiketi.
     Tattha "saccam bhaneti: saccam dipeyya  vohareyya, sacce
patitthaheyyati attho. Na kujjheyyati: parassa na kujjheyya.
Yacitoti: yacaka nama silavanto pabbajita. Te hi kincapi
"dethati ayacitvava gharadvare titthanti, atthato pana yacantiyeva
nama; evam silavantehi yacito appasmimpi deyyadhamme vijjamane
Appamattakampi dadeyya. Etehi tihiti: etesu ekenapi karanena
devalokam gaccheyyati attho.
        Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                  Moggallanattherapanhavatthu.
                   ----------------
                5. Bhikkhuhiputathapanhavatthu. (178)
     "ahimsaka yeti imam dhammadesanam sattha saketam nissaya
anjanavane viharanto bhikkhuhi putthapanham arabbha kathesi.
     Bhagavato kira bhikkhusanghaparivutassa saketam pindaya pavisanakale
eko saketavasi mahallakabrahmano nagarato nikkhamanto
antaradvare dasabalam disva padesu nipatitva gopphakesu dalham
gahetva "tata nanu nama puttehi jinnakale matapitaro
patijaggitabba; kasma ettakam kalam amhakam attanam na
dassesi? maya tava ditthosi, matarampi passitum ehiti sattharam
gahetva attano geham agamasi. Sattha tattha gantva pannatte
asane nisidi saddhim bhikkhusanghena. Brahmanipi agantva satthu
padesu nipatitva "tata ettakam kalam kaham gatosi? nanu nama
matapitaro mahallakakale upatthatabbati vatva puttadhitaro
"etha, bhataram vandathati vandapesi. Te ubhopi tutthamanasa
Buddhappamukham bhikkhusangham parivisitva "bhante idheva nibaddham bhikkham
ganhathati vatva, "buddha nama ekatthaneyeva nibaddham bhikkham na
ganhantiti vutte, "tenahi bhante ye vo nimantetum agacchanti,
te amhakam santike pahineyyathati ahamsu. Sattha tato patthaya
nimantetum agate "gantva brahmanassa arocethati pesesi.
Te gantva "mayam svatanaya sattharam nimantemati brahmanam
vadanti. Brahmano punadivase attano gehato bhattabhajanasupeyya-
bhajanani adaya satthu nisidanatthanam gacchati. Annattha pana
nimantane asati sattha brahmanasseva gehe bhattakiccam karoti.
Te ubhopi attano deyyadhammam niccakalam tathagatassa denta
dhammakatham sunanta anagamiphalam papunimsu.
     Bhikkhu dhammasabhayam katham samutthapesum "avuso asuko nama
brahmano `tathagatassa suddhodano pita, mahamaya matati
janati, janantova saddhim brahmaniya tathagatam `amhakam
puttoti vadati, satthapi tatheva adhivasesi; kinnukho karananti.
Sattha tesam katham sutva "bhikkhave ubhopi te attano puttameva
`puttoti vadantiti vatva atitam ahari 1- "bhikkhave ayam brahmano
atite nirantaram panca jatisatani mayham pita ahosi, panca
jatisatani cullapita, panca jatisatani mahapita; sapi brahmani
nirantarameva panca jatisatani mayham mata ahosi, panca
@Footnote: 1. aharitvati pubbakalakiriyapadena bhavitabbam.
Jatisatani cullamata, panca jatisatani mahamata; evaham
diyaddhajatisahassam brahmanassa hatthe samvaddho, diyaddhajatisahassam
brahmaniya hatthe samvaddhoti tini jatisahassani tesam puttabhavam
dassetva ima gatha abhasi
       "yasmim mano nivisati,     cittancapi pasidati,
        aditthapubbake pose    kamam tasmimpi vissase.
        Pubbeva sannivasena    paccuppannahitena va
        evantam jayate pemam   uppalamva yathodaketi.
     Sattha temasameva tam kulam nissaya vihasi. Te ubhopi
arahattam sacchikatva parinibbayimsu. Atha nesam mahasakkaram katva
ubhopi ekakutagarameva aropetva niharimsu. Satthapi pancasata-
bhikkhuparivaro tehi saddhimyeva alahanam agamasi. "buddhanam kira
matapitaro kalakatati mahajano nikkhami. Sattha alahanasamipe
ekam salam pavisitva atthasi. Manussa sattharam vanditva
ekamante thatva "bhante `matapitaro vo kalakatati ma
cintayitthati satthara saddhim patisantharam karonti. Sattha te
"ma evam avacutthati appatikkhipitvava parisaya ajjhasayam
oloketva tamkhananurupam dhammam desento
      "appam vata jivitam idam,    oram vassasatapi miyati,
       yo cepi aticca jivati,  athakho so jarasapi miyatiti
Idam jarasuttam 1- kathesi. Desanavasane caturasitiya panasahassanam
dhammabhisamayo ahosi. Bhikkhu brahmanassa ca brahmaniya ca
parinibbutabhavam ajananta "bhante tesam ko abhisamparayoti
pucchimsu. Sattha "bhikkhave evarupanam asekhamuninam abhisamparayo
nama natthi, evarupa hi accutam amatam mahanibbanameva papunantiti
vatva imam gathamaha
     "ahimsaka ye munayo      niccam kayena samvuta,
      te yanti accutam thanam,   yattha gantva na socareti.
     Tattha "munayoti: moneyyappatipadaya maggaphalappatta
asekhamunayo. Kayenati: desanamattamevetam. Tihipi dvarehi samvutati
attho. Accutanti: sassatam. Thananti: akuppatthanam dhuvatthanam.
Yatthati: yasmim gantva na socanti na vihannanti, tam nibbanatthanam
gacchantiti attho.
          Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                    Bhikkhuhiputthapanhavatthu.
                      -----------
@Footnote: 1. khu. su. 25/42.
                  6. Punnadasivatthu. (179)
     "sada jagaramanananti imam dhammadesanam sattha gijjhakute
pabbate viharanto punnam nama rajagahasetthino dasim arabbha
kathesi.
     Tassa kira ekadivasam kottanatthaya bahu vihi adasi. Sa
rattim padipam jaletva vihi kottenti vissamanatthaya sedatintena
gattena bahi vate atthasi. Tasmim samaye dabbo mallaputto
bhikkhunam senasanappannapako hoti. So dhammam sutva attano
attano senasanam gacchantanam bhikkhunam angulim jaletva purato
purato maggadesanatthaya gacchante bhikkhu nimmini. Punna
tenalokena pabbate vicarante bhikkhu disva "aham tava attano
dukkhena upadduta imayapi velaya 1- niddam na upemi, bhadanta
kimkarana na niddayantiti cintetva "addha ettha kassaci
bhikkhuno aphasukam va bhavissati, dighajatikena va upaddavo
bhavissatiti sannam katva patova kundakam adaya udakena
temetva hatthatale puvam katva angaresu pacitva ucchange
katva "titthamagge khadissamiti ghatam adaya titthabhimukhi 2-
payasi. Satthapi gamam pavisitum tameva maggam patipajji. Sa
sattharam disva [cintesi] "annesu divasesu satthari ditthepi
@Footnote: 1. imissampi velayanti yuttapadena bhavitabbam.
@2. titthabhimukhiniti bhavitabbam na. va.
Mama deyyadhammo na hoti, deyyadhamme sati sattharam na passami;
idani pana me deyyadhammo ca atthi, sattha ca sammukhibhuto;
sace `lukham va panitam vati acintetva ganheyya, dadeyyaham
imam puvanti cintetva ghatam ekamante nikkhipitva sattharam
vanditva "bhante imam lukham danam patigganhanta mama sangaham
karothati aha. Sattha anandattheram oloketva tena niharitva
dinnam maharajadattiyam pattam upanametva puvam ganhi. Punnapi
tam satthu patte patitthapetva pancappatitthitena vanditva
"bhante tumhehi ditthadhammoyeva me samijjhatuti aha. Sattha
"evam hotuti thitakova anumodanam akasi. Punnapi cintesi
"kincapi me sattha sangaham karonto puvam ganhi, na pana tam
khadissati; addha purato kakassa va sunakhassa va datva
ranno va mahamattassa va geham gantva panitabhojanam bhunjissatiti.
Satthapi "kinnu kho esa cintesiti tassa cittavaram natva
anandattheram oloketva nisidanakaram dassesi. Thero civaram
pannapetva adasi. Sattha bahinagareyeva nisiditva  bhattakiccamakasi.
Devata sakalacakkavalagabbhe devamanussanam upakappanakam ojam madhupatalam
viya piletva tattha pakkhipimsu. Punna ca olokenti atthasi.
Bhattakiccavasane thero udakam adasi. Sattha katabhattakicco
punnam amantetva "kasma tvam punne mama savake paribhaviti
aha. "na paribhavami bhanteti. "atha taya mama savake oloketva
Kim kathitanti. "aham tava imina dukkhupaddavena niddam na upemi,
bhadanta kimattham niddam na upenti, addha kassaci aphasukam
va bhavissati, dighajatikena va upaddavo bhavissatiti ettakam
bhante maya cintitanti. Sattha tassa vacanam sutva "punne tvam
tava attano dukkhupaddavena na niddayasi, mama pana savaka
sada jagariyam anuyuttataya na niddayantiti vatva imam gathamaha
       "sada jagaramananam       ahorattanusikkhinam
        nibbanam adhimuttanam       attham gacchanti asavati.
     Tattha "ahorattanusikkhinanti: diva ca rattinca tisso
sikkha sikkhamananam. Nibbanam adhimuttananti: nibbanajjhasayanam.
Attham gacchantiti: evarupanam sabbepi asava attham vinasam
natthibhavam gacchantiti attho.
     Desanavasane yathathitava punna sotapattiphale patitthahi.
Sampattaparisayapi satthika desana ahosi.
     Sattha kundakaangarapuvena bhattakiccam katva viharam agamasi.
Bhikkhu dhammasabhayam katham samutthapesum "dukkaram avuso sammasambuddhena
katam punnaya dinnena kundakaangarapuvena bhattakiccam
karontenati. Sattha agantva "kaya nuttha bhikkhave etarahi
kathaya sannisinnati pucchitva, "imaya namati vutte, "na
bhikkhave idaneva, pubbepi maya imaya dinnam kundakam
paribhuttamevati vatva atitam aharitva
      "bhutva tinaparighasam         bhutva acamakundakam
       etante bhojanam asi      kasmadani na bhunjasi?
       yattha posam na jananti      jatiya vinayena va,
       bahu 1- tattha mahabrahme   api acamakundakam,
       tvanca kho mam pajanasi     `yadisayam hayuttamo'
       jananto janamagamma      na te bhakkhami kundakanti
imam kundakasindhavapotakajatakam 2- vittharetva kathesiti.
                      Punnadasivatthu.
                       ---------
                 7. Atulaupasakavatthu. (180)
     "poranametanti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
atulannama upasakam arabbha kathesi.
     So hi savatthivasi upasako pancasataupasakaparivaro
ekadivasam te upasake adaya dhammassavanatthaya viharam gantva
revatattherassa santike dhammam sotukamo hutva revatattheram
vanditva nisidi. So panayasma patisallanaramo siho viya
ekacaro; tasma tena saddhim na kinci kathesi. So "ayam thero na
kinci kathesiti kuddho utthaya sariputtattherassa santikam gantva
@Footnote: 1. paliyam pahunti dissati.   2. khu. ja. 27/100 tadatthakatha. 4/23.
Ekamantam thito, therena "kenatthena agatatthati vutte, "bhante
aham ime upasake adaya dhammassavanatthaya revatattheram upasankamim,
tassa me thero na kinci kathesi, soham tassa kujjhitva idhagato;
dhammam me kathethati aha. Atha thero "tenahi upasaka nisidathati
bahukam katva abhidhammakatham kathesi. Upasako "abhidhammakatha nama
atisanha atisukhuma, thero bahum abhidhammameva kathesi, amhakam
imina ko atthoti kujjhitva parisam adaya anandattherassa
santikam agamasi; therenapi "kim upasakati vutte, "bhante mayam
dhammassavanatthaya revatattheram upasankamimha, tassa santike
allapasallapamattampi alabhitva kuddha sariputtattherassa santikam
agamimha, 1- sopi no atisanham bahum abhidhammameva kathesi, `imina
amhakam ko atthoti etassapi kujjhitva idhagatamha; kathehi
no bhante dhammakathanti. "tenahi nisiditva sunathati. Thero tesam
suvinneyyam katva appakameva dhammam kathesi. Te therassapi
kujjhitva satthu santikam gantva vanditva ekamantam nisidimsu. Atha ne
sattha aha "kasma upasaka agatatthati. "dhammassavanatthaya
bhanteti. "suto pana vo dhammoti. "bhante mayam adito revatattheram
upasankamimha, so amhehi saddhim na kinci kathesi, tassa
kujjhitva sariputtattheram  upasankamimha, tena no bahu
abhidhammo kathito, tam asallakkhetva kujjhitva anandattheram
@Footnote: 1. Si. Ma. Yu. agamimha.
Upasankamimha, tena no appamattakova dhammo kathito,
tassapi kujjhitva idhagatamhati. Sattha tassa katham sutva
"atula poranato patthaya acinnamevetam, tunhibhutampi bahukathampi
mandakathampi garahantiyeva, ekantam garahitabboyeva hi pasamsitabboyeva
va natthi; rajanopi ekacce nindanti ekacce pasamsanti,
mahapathavimpi, candimasuriyepi, akasadayopi, catupparisamajjhe
nisiditva dhammam kathentam sammasambuddhampi ekacce nindanti
ekacce pasamsanti; andhabalanam hi ninda va pasamsa va appamanam;
panditena pana medhavina nindito nindito nama, pasamsito pasamsito
nama hotiti vatva ima gatha abhasi
         "poranametam atula,      netam ajjatanamiva,
          nindanti tunhimasinam,     nindanti bahubhaninam,
          mitabhanimpi nindanti       natthi loke anindito,
          na cahu na ca bhavissati    na cetarahi vijjati
          ekantam nindito poso   ekantam va pasamsito;
          yance vinnu pasamsanti     anuvicca suve suve
          acchiddavuttim medhavim     pannasilasamahitam,
          nikkham jambonadasseva     ko tam ninditumarahati,
          devapi nam pasamsanti,     brahmunapi pasamsitoti.
      Tattha "poranametanti: puranakam etam. Atulati tam upasakam
alapati. Netam ajjatanamivati: idam nindanam va pasamsanam va ajjatanam
Adhuna uppannam viya na hoti. Tunhimasinampi hi "kim eso
mugo viya badhiro viya kinci ajananto viya tunhi hutva
nisinnoti nindanti, bahubhaninampi "kim esa vatahatatalapannam
viya katakatayati, imassa kathaya pariyantoyeva natthiti nindanti,
mitabhaninampi "kim esa suvannahirannam viya attano vacanam mannamano
ekam va dve va vatva tunhi hotiti nindanti: evam sabbathapi
imasmim loke anindito nama natthiti attho. Na cahuti;
atitepi nahosi, anagatepi na bhavissati. Yance vinnuti:
balanam ninda va pasamsa va appamanam, yam pana pandita
divase divase anuvicca nindakaranam va pasamsakaranam va janitva
[pasamsanti] acchiddaya va sikkhaya acchiddaya va jivitavuttiya
samannagatatta acchiddavuttim dhammojappannaya samannagatatta
medhavim lokiyalokuttarappannaya ceva catupparisuddhisilena ca
samannagatatta pannasilasamahitam pasamsanti, tam suvannadosavirahitam
ghattanamajjanakkhamam jambunadanikkham viya ko ninditumarahatiti attho.
Devapiti: devapi panditamanussapi tam bhikkhum utthaya thomenti
pasamsanti. Brahmunapiti: na kevalam devamanussa, dasasahassacakkavale
mahabrahmehipi esa pasamsitoyevati attho.
      Desanavasane pancasatapi te upasaka sotapattiphale
patitthahimsuti.
                     Atulaupasakavatthu.
                      -----------
                8. Chabbaggiyabhikkhuvatthu. (181)
      "kayappakopanti imam dhammadesanam sattha veluvane viharanto
chabbaggiye bhikkhu arabbha kathesi.
      Ekadivasam hi sattha tesam ubhohi hatthehi yatthiyo gahetva
katthapadukam aruyha pitthipasane cankamantanam "khatakhatati
saddam sutva "ananda kimsaddo namesoti pucchitva "../../bdpicture/chabbaggiyanam
katthapadukam aruyha cankamantanam khatakhatasaddoti sutva sikkhapadam
pannapetva "bhikkhuna nama kayadini rakkhitum vattatiti vatva
dhammam desento ima gatha abhasi
        "kayappakopam rakkheyya,     kayena samvuto siya,
         kayaduccaritam hitva        kayena sucaritam care;
         vacipakopam rakkheyya,       vacaya samvuto siya,
         vaciduccaritam hitva         vacaya sucaritam care;
         manopakopam rakkheyya,      manasa samvuto siya,
         manoduccaritam hitva        manasa sucaritam care;
         kayena samvuta dhira,      atho vacaya samvuta,
         manasa samvuta dhira,       te ve suparisamvutati.
      Tattha "kayappakopanti: tividham kayaduccaritam rakkheyya. Kayena
samvutoti: kayadvare duccaritappavesanam nivaretva samvuto pihitadvaro
siya; yasma pana kayaduccaritam hitva kayasucaritam caranto ubhayampetam
Karoti; tasma "kayaduccaritam hitva kayena sucaritam careti vuttam.
Anantaragathasupi eseva nayo. Kayena samvuta dhirati: ye pandita
panatipatadini akaronta kayena samvuta nama, musavadadini
akaronta vacaya samvuta nama, abhijjhadini asamutthapenta
manasa samvuta nama; te idha lokasmim suparisamvuta surakkhita
sugopita supihitadvarati attho.
       Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                     Chabbaggiyabhikkhuvatthu.
                  Kodhavaggavannana nitthita.
                     Sattarasamo vaggo


             The Pali Atthakatha in Roman Book 23 page 159-189. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=23&A=3173&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=23&A=3173&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=27              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=862              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=851              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=851              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext book chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]