ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 24 : PALI ROMAN Dha.A.7 mala-nagavagga

                    20. Maggavaggavannana
                       ---------
                1.  pancasatabhikkhuvatthu. (203)
        "magganatthangikoti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
pancasate bhikkhu arabbha kathesi.
        Te kira satthari janapadacarikam caritva puna savatthimagate
upatthanasalayam nisiditva "asukagamato asukagamassa maggo
samo, asukagamassa maggo visamo, sasakkharo, asakkharotiadina
nayena attana 1- vicaritamaggam arabbha maggakatham kathesum. Sattha tesam
arahattassa upanissayam disva tam thanam agantva pannattasane
nisinno "kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati pucchitva
"imaya namati vutte, "bhikkhave ayam bahirakamaggo, bhikkhuna nama
ariyamagge kammam katum vattati, evam karonto bhikkhu sabbadukkha
pamuccatiti vatva ima gatha abhasi
       "magganatthangiko settho   saccanam caturo pada,
        virago settho dhammanam   dipadananca cakkhuma;
        eseva maggo natthanno   dassanassa visuddhiya,
        etanhi tumhe patipajjatha   marasenappamohanam, 2-
@Footnote: 1. Ma. Si. Yu. attano.  2. Ma. Si. Yu. marassetam pamohanam.
        Etanhi tumhe patipanna   dukkhassantam karissatha;
        akkhato vo  1- maya   maggo annaya sallasatthanam
        tumhehi kiccam atappam,    akkhataro  tathagata,
        patipanna pamokkhanti      jhayino marabandhanati.
        Tattha "magganatthangikoti: janghamaggadayo va hontu
dvasatthiditthigatamagga va, sabbesampi magganam sammaditthiadihi
atthahi angehi micchaditthiadinam atthannam pahanakaro 2- nirodhamarammanam
katva catusupi saccesu dukkhaparijananadikiccam sadhayamano atthangiko
maggo settho uttamo. Saccanam caturo padati: "saccam bhane,
na kujjheyyati agatam vacisaccam va hotu "sacco brahmano, sacco
khattiyotiadibhedam sammatisaccam va "idameva saccam, moghamannanti 3-
ditthisaccam va "dukkham ariyasaccantiadibhedam paramatthasaccam va,
sabbesampi imesam saccanam parijanitabbatthena pahatabbatthena
sacchikatabbatthena bhavetabbatthena ekappativedhanatthena ca
tathappativedhanatthena ca "dukkham ariyasaccantiadayo caturo pada settha
nama. Virago settho dhammananti: "yavata bhikkhave dhamma sankhata
va asankhata va, virago tesam [dhammanam] aggamakkhayatiti 4- vacanato
sabbadhammanam nibbanasankhato virago settho. Dipadananca
cakkhumati: sabbesampi devamanussadibhedanam dvipadanam pancahi cakkhuhi
@Footnote: 1. Si. Yu. ve.   2. Ma. Si. Yu. pahanam karonto.
@3. an. dasaka. 24/210.  4. khu. iti. 25/298.
Cakkhuma tathagatova settho. Casaddo sampindanattho arupadhamme
sampindeti; tasma arupadhammanampi tathagato settho uttamo.
Dassanassa visuddhiyati: maggaphaladassanavisuddhattham yo maya "setthoti
vutto, eseva maggo; natthanno. Etam hiti: tasma tumhe
etameva patipajjatha. Marasenappamohananti: etam hi "maramohanam
maravancananti vuccati. Dukkhassati sakalassapi vattadukkhassa antam
paricchedam karissathati attho. Sallasatthananti: ragasalladinam
satthanam nimmathanam abbahanam etam maggam maya vina anussavadihi
attapaccakkhato natvava ayam maggo akkhato, idani tumhehi
kilesanam atapanena "atappanti sankham gatam tassa adhigamatthaya
sammappadhanaviriyam kiccam karaniyam, kevalam hi akkhataro tathagata;
tasma tehi akkhatavasena ye patipanna dvihi jhanehi jhayino,
te tebhumikavattasankhata marabandhana pamokkhantiti attho.
     Desanavasane te bhikkhu arahatte patitthahimsu. Sampattanampi
satthika dhammadesana ahositi.
                     Pancasatabhikkhuvatthu.
                       ---------
               2. Aparam pancasatabhikkhuvatthu. (204)
      "sabbe sankharati imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
pancasate bhikkhu arabbha kathesi.
      Te kira satthu santike kammatthanam gahetva aranne
ghatentapi vayamantapi arahattam appatva "visesetva kammatthanam
ugganhissamati satthu santikam agamamsu. Sattha "kinnu kho imesam
sappayanti vimamsanto "ime kassapabuddhakale visativassahassani
aniccalakkhane anuyunjimsu: tasma aniccalakkhaneneva tesam ekam
gatham desetum vattatiti cintetva "bhikkhave kamabhavadisu sabbepi
sankhara hutva abhavatthena anicca evati imam gathamaha
        "sabbe sankhara aniccati    yada pannaya passati,
         atha nibbindati dukkhe,       esa maggo visuddhiyati.
      Tattha sabbe sankharati: "kamabhavadisu uppanna khandha
tattha tattheva nirujjhanato aniccati yada vipassanapannaya
passati, atha imasmim khandhapariharanadukkhe nibbindati, nibbindanto
dukkhaparijananadivasena saccani pativijjhati. Esa maggo visuddhiyati:
visuddhatthaya vodanatthaya esa maggoti attho.
      Desanavasane te bhikkhu arahatte patitthahimsu. Sampattaparisayapi
satthika desana ahositi.
                   Aparam pancasatabhikkhuvatthu.
      Dutiyagathayapi evarupameva vatthu. Tada hi bhagava tesam bhikkhunam
dukkhalakkhane katabhiyogabhavam natva "bhikkhave sabbepi khandha
patipilanatthena dukkha evati vatva imam gathamaha
       "sabbe sankhara dukkhati   yada pannaya passati,
       atha nibbindati dukkhe,      esa maggo visuddhiyati.
       Tattha "dukkhati: patipilanatthena dukkha. Sesam purimasadisameva.
       Tatiyagathayapi eseva nayo. Kevalam hi ettha bhagava tesam
bhikkhunam pubbe anattalakkhane anuyuttabhavam natva "bhikkhave sabbepi
khandha avasavattanatthena anatta evati vatva imam gathamaha
       "sabbe dhamma anattati   yada pannaya passati,
       atha nibbindati dukkhe,     esa maggo visuddhiyati.
      Tattha "sabbe dhammati: pancakkhandhaeva adhippeta.
Anattati: "ma jirantu ma miyantuti vase vattetum na sakkati
avasavattanatthena anatta sunna assamika anissarati attho.
Sesam purimasadisamevati.
                    --------------
             3.  Padhanakammikatissattheravatthu. (205)
      "utthanakalamhiti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
padhanakammikatissattheram arabbha kathesi.
      Savatthivasino kira pancasata kulaputta satthu santike
pabbajitva kammatthanam gahetva arannam agamamsu. Tesu eko
tattheva ohiyi. Avasesa aranne samanadhammam karonta arahattam
patva "patiladdhagunam satthu arocessamati puna savatthim agamamsu.
Te savatthito yojanamatte ekasmim gamake pindaya carante
disva eko upasako yagubhattadihi patimanetva anumodanam
sutva punadivasatthaya nimantesi. Te tadaheva savatthim gantva
pattacivaram patisametva sayanhasamaye sattharam upasankamitva
vanditva nisidimsu. Sattha tehi saddhim ativiya tutthim pavedayamano
patisantharamakasi. Atha nesam tattha ohino 1- sahayabhikkhu cintesi
"satthu imehi saddhim patisantharam karontassa mukham nappahoti, mayham pana
maggaphalabhavena maya saddhim na katheti, ajjeva arahattam patva
sattharam maya saddhim kathapessamiti. Tepi bhikkhu "mayam agamanamagge
ekena upasakena svatanaya nimantita patova tattha gamissamati
sattharam apalokesum. Atha nesam sahayabhikkhu sabbarattim cankamanto
niddavasena cankamanakotiyam ekasmim pasanaphalake pati. Urutthi
@Footnote: 1. Yu. ohito.
Bhijji. So mahasaddena viravi. Tassa te sahayaka bhikkhu saddam
sanjanitva ito cito ca upadhavimsu. Tesam dipam jaletva tassa
kattabbakiccam karontanamyeva aruno utthahi. Te tam gamam gantum
okasam na labhimsu. Atha ne sattha aha "kim bhikkhave bhikkhacaragamam
na gamitthati. Te "ama bhanteti tam pavattim arocesum. Sattha
"na bhikkhave esa idaneva tumhakam labhantarayam karoti, pubbepi
akasiyevati vatva tehi yacito atitam aharitva
      "yo pubbe karaniyani    paccha so katumicchati,
       varunakattham bhanjova 1-   sa paccha anutappatiti
jatakam 2- vittharesi. Tada kira te bhikkhu pancasata manavaka
ahesum, kusitamanavako ayam bhikkhu ahosi, acariyo pana tathagatova
ahositi. Sattha imam dhammadesanam aharitva "bhikkhave yo hi
utthanakale utthanam na karoti avasannasankappo hoti kusito,
so jhanadibhedam visesam nadhigacchatiti vatva imam gathamaha
               "utthanakalamhi anutthahano
                yuva bali alasiyam upeto
                samsannasankappamano kusito
                pannaya maggam alaso na vindatiti.
      Tattha "anutthahanoti: anutthahanto: avayamanto. Yuva
baliti: pathamayobbane thito balasampannopi hutva. Alasiyam
@Footnote: 1. Ma. Si. Yu. varunakatthabhanjova.  2. varunajatakam. khu. ja.
@eka. 27/23. tadatthakatha. 2/119.
Upetoti: alasabhavam upeto hoti bhutva bhutva sayati. Samsanna-
sankappamanoti: tihi micchavitakkehi sutthuavasannasankappacitto.
Kusitoti: nibbiriyo. Alasoti: so mahaalaso pannaya datthabbam
ariyamaggam apassanto na vindati na labhatiti attho.
       Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                  Padhanakammikatissattheravatthu.
                      -----------
                  4. Sukarapetavatthu. (206)
      "vacanurakkhiti imam dhammadesanam sattha veluvane viharanto
sukarapetam arabbha kathesi.
      Ekasmim hi 1- divase mahamoggallanatthero lakkhanattherena
saddhim gijjhakuta orohanto ekasmim padese sitam katva "ko
nu kho avuso hetu sitassa patukammayati 2- lakkhanattherena puttho
"akalo avuso imassa panhassa, satthu santike mam puccheyyasiti
vatva lakkhanattherena saddhimyeva rajagahe pindaya caritva
pindapatapatikkanto veluvanam gantva 3- sattharam vanditva nisidi.
Atha nam lakkhanatthero tamattham pucchi. So aha "avuso aham
ekam petam addasam, tassa tigavutappamanam sariram, tam manussasarirasadisam,
sisam pana sukarassa viya, tassa mukhe nanguttham jatam, tato pulava
@Footnote: 1. Si. so kira ekadivasam.  2. Si. Yu. patukamme.  3. Si. Yu. agantva
Paggharanti; svaham `na me evarupo satto ditthapubboti tam disva
sitam patvakasinti. Sattha "cakkhubhuta vata bhikkhave mama savaka
viharantiti vatva "ahampetam sattam bodhimandeyeva addasam, `ye pana
me na saddaheyyum, tesam ahitaya assati paresam anukampaya
na kathesim, idani [1]- moggallanam sakkhim labhitva kathemi, saccam
bhikkhave moggallano ahati. Tam sutva bhikkhu sattharam pucchimsu
"kim pana bhante tassa pubbakammanti. Sattha "tenahi bhikkhave
sunathati atitam aharitva tassa pubbakammam kathesi:
      kassapabuddhakale kirekasmim gamakavase dve thera samaggavasam
vasimsu. Tesu eko satthivasso, eko ekunasatthivasso. So itarassa
pattacivaramadaya vicari, samanero viya sabbam vattapativattam akasi.
Tesam ekamatukucchiyam vutthabhatinam 2- viya samaggavasam vasantanam vasanatthanam
eko dhammakathiko agami. Tada ca dhammassavanadivaso hoti. Thera
tam sanganhitva "dhammakatham no kathehi sappurisati ahamsu. So
dhammakatham kathesi. Thera "dhammakathiko no laddhoti tutthacitta
punadivase tamadaya dhuragamam pindaya pavisitva tattha katabhattakicca
"avuso hiyyo thitatthanato 3- thokam dhammakatham kathehiti manussanam
dhammam kathapesum. Manussa dhammakatham sutva punadivasatthayapi nimantayimsu.
Evam samanta bhikkhacaragamesu dve dve divase tamadaya pindaya
carimsu. Dhammakathiko cintesi "ime dve atimuduka, maya ubhopete
@Footnote: 1. Si. Yu. etthantare `meti atthi.  2. Ma. Si. Yu. vutthabhatunam.
@3. Ma. kathitatthanato va.
Palapetva imasmim vihare vasitum vattatiti. So sayam therupatthanam
gantva bhikkhunam 1- utthaya gatakale nivattitva mahatheram upasankamitva
"bhante kinci vattabbam atthiti vatva, "kathehi avusoti vutte,
thokam cintetva "bhante katha nama mahasavajjati vatva
akathetvava pakkami. Anutherassapi santikam gantva tatheva akasi.
So dutiyadivase tatheva katva, tatiyadivase tesam ativiya kotuhale
uppanne, mahatheram upasankamitva "bhante kinci vattabbam atthi,
tumhakam pana santike vattum na visahamiti vatva, therena "hotu
avuso, kathehiti nippilito aha "kim pana bhante anuthero
tumhehi saddhim visabhagoti. "sappurisa kim nametam kathesi, mayam
ekamatukucchiyam vutthaputta viya, amhesu ekena laddham itarenapi
laddhameva hoti, maya etassa ettakam kalam aguno ditthapubbo
natthiti. "evam bhanteti. "ama avusoti. "bhante mam anuthero
evamaha `sappurisa tvam kulaputto, `ayam mahathero lajji pesaloti
etena saddhim sambhogam karonto upaparikkhitva kareyyasiti, evamesa
mam agatadivasato patthaya vadetiti. Mahathero tam sutvava kuddhamanaso
dandabhihatam kulalabhajanam viya bhijji. Itaropi utthaya anutherassa
santikam gantva tatheva avoca. Sopi tatheva bhijji. Tesu kincapi
ettakam kalam ekopi visum pindaya pavitthapubbo nama natthi,
punadivase pana visum pindaya pavisitva, anuthero puretaram agantva
@Footnote: 1. "tattha dveyeva thera vasimsuti pubbe dassitam viya ahosi.
Upatthanasalayam atthasi, mahathero paccha agamasi. 1- Tam disva
anuthero cintesi "kim nu kho imassa pattacivaram patiggahetabbam
udahu noti. So "nadani patiggahessamiti cintetvapi "hotu,
na maya evarupam katapubbam, maya attano vattam hapetum na vattatiti
cittam mudukam katva theram upasankamitva "bhante pattacivaram dethati
aha. Itaro "gaccha dubbinita, na tvam mama pattacivaram patiggahetum
yuttarupoti accharam paharitva, tena "ama bhante, ahampi `tumhakam
pattacivaram na patiggahessamiti cintesinti vutte, "avuso navaka
kim tvam cintesi `mama imasmim vihare koci sango atthiti aha.
Itaropi "tumhe pana bhante kimevam mannatha `mama imasmim vihare
koci sango atthiti, eso vo viharoti vatva pattacivaramadaya
nikkhami. Itaropi nikkhami. Te ekamaggenapi agantva, eko
pacchimadvarena maggam ganhi, eko puratthimadvarena. Dhammakathiko
"bhante ma evam karotha, ma evam karothati vatva "titthavusoti
vutte, nivatti. So punadivase dhuragamam pavittho, manussehi "bhante
bhadanta kuhinti vutte, "avuso ma pucchatha, tumhakam kulupaka
hiyyo kalaham katva nikkhamimsu, aham yacantopi nivattetum nasakkhinti
aha. Tesu bala tunhi ahesum, pandita pana "amhehi ettakam
kalam bhadantanam kinci khalitam nama na ditthapubbam, tesam bhayam
uppajjamanam imam nissaya uppannam bhavissatiti domanassappatta
@Footnote: 1. agacchiti yuttataram.
Ahesum. Tepi thera gatatthane cittasukham nama na labhimsu. Mahathero
cintesi "aho navakassa bhikkhuno bhariyam kammam katam, muhuttam dittham
nama agantukabhikkhum aha `mahatherena saddhim sambhogam ma akasiti.
Itaropi cintesi "aho mahatherassa bhariyam kammam katam, muhuttam dittham
nama agantukabhikkhum aha `imina saddhim sambhogam ma akasiti.
Tesam neva sajjhayo na manasikaro ahosi. Te vassasataccayena
pacchimadisaya ekam viharam agamamsu. Tesam ekameva senasanam papuni.
Mahathere pavisitva mancake nisinne, itaropi pavisi. Mahathero
tam disvava sanjanitva assuni sandharetum nasakkhi. Itaropi
mahatheram sanjanitva assupunnehi nettehi "kathemi nu kho ma
kathemiti cintetva "na tam saddheyyarupanti theram vanditva aha
"bhante aham ettakam kalam tumhakam pattacivaram gahetva vicarim,
api nu me kayadvaradisu tumhehi kinci asaruppam ditthapubbanti.
"na ditthapubbam avusoti. "atha kasma dhammakathikam avocuttha `ma
etena saddhim sambhogam akasiti. "naham avuso evam kathemi, taya
kira mama antare evam vuttanti. "ahampi bhante na vadamiti. Te
tasmim khane "tena amhe bhinditukamena evam vuttam bhavissatiti
natva annamannam accayam desayimsu. Te vassasatam cittassadam
alabhanta tam divasam samagga hutva "ayama, tam tato vihara
nikkaddhissamati pakkamitva anupubbena tam viharam agamamsu.
Dhammakathikopi there disva pattacivaram patiggahetum upaganchi. Thera
"na tvam imasmim vihare vasitum yuttarupoti accharam paharimsu. So
santhatum asakkonto tavadeva nikkhamitva palayi. Atha nam
visati vassa sahassani kato samanadhammo sandharetum nasakkhi. Tato
cavitva avicimhi nibbatto ekam buddhantaram pacitva idani
gijjhakute vuttappakarena attabhavena dukkham anubhoti.
      Sattha idam tassa pubbakammam aharitva "bhikkhave bhikkhuna
nama kayadihi upasantarupena bhavitabbanti vatva imam gathamaha
              "vacanurakkhi manasa susamvuto
               kayena  ca akusalam na kayira
               ete tayo kammapathe visodhaye
               aradhaye maggamisippaveditanti.
      Tassattho "catunnam vaciduccaritanam vajjanena vacanurakkhi,
abhijjhadinam anuppadanena manasa sutthu samvuto, panatipatadayo
pajahanto kayena ca akusalam na kayira, evam 1- ete tayo kammapathe
visodhaye; evam visodhento hi silakkhandhadinam esakehi buddhadihi
isihi paveditam atthangikam maggam aradheyyati.
        Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                      Sukarapetavatthu.
                         -----
@Footnote: 1. Si. Yu.  "evanti natthi.
                 5. Pothilattheravatthu. (207)
       "yoga veti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
pothilam nama theram arabbha kathesi.
      So kira sattannam buddhanam sasane tepitako pancannam
bhikkhusatanam dhammam vacesi. Sattha cintesi "imassa bhikkhuno
`attano dukkhanissaranam karissamiti cittampi natthi, samvejessami
nanti. Tato patthaya tam theram attano upatthanam agatakale
"ehi tucchapothila, nisida tucchapothila, yahi tucchapothilati vadeti,
utthaya gatakalepi "tucchapothilo gatoti vadeti. So cintesi
"aham satthakathani tini pitakani dharemi, pancannam bhikkhusatanam
attharasa mahagane dhammam vacemi, atha ca pana mam sattha abhikkhanam
`tucchapothilati vadeti, addha mam sattha jhanadinam abhavena evam
vadetiti. So uppannasamvego "arannam idani pavisitva samanadhammam
karissamiti sayameva pattacivaram samvidahitva paccusakale sabbapaccha
dhammam ugganhitva 1- nikkhamantena bhikkhuna saddhim nikkhami. Parivene
nisiditva sajjhayanta tam "acariyoti na sallakkhesum. So visam
yojanasatam gantva, ekasmim arannavase timsa bhikkhu vasanti, te
upasankamitva sanghattheram vanditva "bhante avassayo me hothati
aha. "avuso tvam dhammakathiko, amhehi nama tam nissaya kinci
@Footnote: 1. Si. Yu. pagganhitva.
Janitabbam bhaveyya, kasma evam vadesiti. "ma bhante evam karotha,
avassayo me hothati. Te pana sabbe khinasavava. Atha nam mahathero
"imassa uggaham nissaya mano atthiyevati anutherassa santikam
pahini. Sopi tam tathevaha. Imina niharena sabbepi tam pesenta
divatthane nisiditva sucikammam karontassa sabbanavakassa sattavassika-
samanerassa santikam pahinimsu. Evamassa manam niharimsu. So nihatamano
samanerassa santike anjalim paggahetva "avassayo me hohi
sappurisati aha. "aho acariya kim nametam kathetha, tumhe mahallaka
bahussuta, tumhakam santike maya kinci karanam janitabbam
bhaveyyati. "ma evam kari sappurisa, hohiyeva me avassayoti.
"bhante sace ovadakkhama bhavissatha, bhavissami vo avassayoti.
"homi sappurisa, aham `aggim pavisati vutte, aggimpi pavisissami
evati. Atha nam so avidure ekam saram dassetva "bhante
yatha nivatthaparutava imam saram pavisathati aha. So hissa mahagghanam
dupattacivaranam nivatthaparutabhavam natvapi "ovadakkhamo nu kho
noti vimamsanto evamaha. Theropi ekavacaneneva otari. Atha nam
civarakannanam temanakale "etha bhanteti vatva, ekavacaneneva
agantva thitam aha "bhante ekasmim vammike cha chiddani, tattha
ekena chiddena godha anto pavittha, tam ganhitukamo itarani
panca chiddani thaketva chattham bhinditva pavitthacchiddeneva ganhati;
Evam tumhepi chadvarikesu arammanesu 1- sesani panca dvarani pidhaya
manodvare kammam patthapethati. Bahussutassa bhikkhuno ettakeneva
padipujjalanam viya ahosi. So "ettakameva hotu sappurisati
karajakaye nanam otaretva samanadhammam arabhi.
      Sattha visayojanasata matthake nisinnova tam bhikkhum oloketva
"yathevayam bhikkhu bhuripanno; evameva tena attanam patitthapetum
vattatiti cintetva tena saddhim kathento viya obhasam pharitva
imam gathamaha
         "yoga ve jayate bhuri,   ayoga bhurisankhayo,'
          etam dvedhapatham natva    bhavaya vibhavaya ca
          tathattanam niveseyya;     yatha bhuri pavaddhatiti.
      Tattha "yogati: atthattimsaya arammanesu yoniso manasikaRa.
Bhuriti: pathavisamaya vitthataya pannayetam namam. Sankhayoti: vinaso.
Etam dvedhapathanti: etam yoganca ayoganca. Bhavaya vibhavaya
cati: vaddhiya ca avaddhiya ca. Tathattananti: yatha ayam
bhurisankhata panna pavaddhati; evam attanam niveseyyati attho.
          Gathavasane pothilatthero arahatte patitthahiti.
                     Pothilattheravatthu.
                       --------
@Footnote: 1. "../../bdpicture/chasu dvaresuti bhavitabbam.
                6. Mahallakattheravatthu. (208)
      "vanam chindathati imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
sambahule mahallake bhikkhu arabbha kathesi.
      Te kira gihikale savatthiyam kutumbika addha mahaddhana
annamannam sahayaka ekato punnani karonta satthu dhammadesanam
sutva "mayam mahallaka, kim no gharavasenati sattharam pabbajjam
yacitva pabbajimsu, mahallakabhavena pana dhammam pariyapunitum
asakkonta viharapariyante pannasalam karetva ekato vasimsu,
pindaya carantapi yebhuyyena puttadarasseva geham gantva bhunjimsu.
Tesu ekassa puranadutiyika madhurapanika nama. Sa tesam sabbesampi
upakarika ahosi; tasma sabbepi attana laddham aharam gahetva
tassaeva gehe nisiditva bhunjanti. Sapi nesam yathasannihitam
supabyanjanam deti. Sa annatarena abadhena phuttha kalamakasi.
Atha te mahallakatthera sahayakattherassa pannasalayam sannipatitva
annamannam givasu gahetva "madhurahattharasa upasika kalakatati
vilapanta rodimsu, bhikkhuhi ca samantato upadhavitva "kimidam avusoti
puttha "bhante sahayassa no puranadutiyika kalakata, sa
amhakam ativiya upakarika, idani kuto tatharupam labhissama, imina
karanena rodamati ahamsu. Bhikkhu dhammasabhayam katham samutthapesum.
Sattha agantva "kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati
Pucchitva, "imaya namati vutte, "na bhikkhave idaneva, pubbepete,
tassa kakayoniyam nibbattitva samuddatire caramanaya samuddaumiya
samuddam pavesetva maritaya, kaka hutva roditva paridevitva,
`tam niharissamati mukhatundakehi mahasamuddam ussincanta kilamimsuti
vatva atitam aharitva
        "api nu hanuka santa,   mukhanca parisussati,
         oramama na parema,   purateva mahodadhiti
imam kakajatakam 1- vittharetva te bhikkhu amantetva "bhikkhave
ragadosamohavanam nissaya tumhehi idam dukkham pattam, tam vanam chinditum
vattati, evam niddukkha bhavissathati vatva ima gatha abhasi
        "vanam chindatha ma rukkham,   vanato jayate bhayam,
         chetva vanam vanatthanca   nibbana hotha bhikkhavo;
              yavanhi vanattho na chijjati
              anumattopi narassa narisu
              patibaddhamanova tava so
              vaccho khirapakova matariti.
      Tattha "ma rukkhanti: satthara hi "vanam chindathati vutte,
tesam acirappabbajitanam "sattha amhe vasiadini gahetva vanam
chindapetiti rukkham chinditukamatacittam 2- uppajjati; atha ne "maya
ragadikilesavanam sandhayetam vuttam, na rukkheti patisedhento "ma
@Footnote: 1. kakajatakam. khu. ja. eka. 27/42. tadatthakatha. 2/393.
@2. Ma. Si. Yu. "cittanti natthi.
Rukkhanti aha. Vanatoti: yatha pakativanato sihadibhayam jayati;
evam jatiadibhayampi kilesavanato jayatiti attho. Vanam vanatthancati
ettha mahanta rukkha vanam nama, khuddaka tasmim vane thita vanattha
nama; pubbuppattika rukkha va vanam nama, aparaparuppattika
vanattha nama; evameva mahantamahanta bhavakaddhanaka kilesa vanam
nama, pavattiyam vipakadayaka vanattha nama; pubbuppattika va
vanam nama, aparaparuppattika vanattha nama. Tam pana ubhayampi
catutthamaggananena chinditabbam, tenaha "../../bdpicture/chetva vanam vanatthancati.
Nibbana hothati: nikkilesa hotha. Yavanhi vanatthoti: yava
esa anumattopi kilesavanattho narassa narisu na chijjati; tava so
khirapako vaccho matari viya patibaddhamano laggacitto va hotiti attho.
      Desanavasane te mahallakatthera sotapattiphale patitthahimsu.
Sampattanampi satthika desana ahositi.
                     Mahallakattheravatthu.
                      ----------
         7. Sariputtattherassasaddhiviharikavatthu. 1- (209)
      "ucchindati imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
sariputtattherassa saddhiviharikam arabbha kathesi.
      Eko kira suvannakarakaputto abhirupo therassa santike
@Footnote: 1. Ma. Si. Yu. suvannakarattherassa vatthu.
Pabbaji. Thero "tarunanam rago ussanno hotiti cintetva tassa
ragapatighataya asubhakammatthanam adasi. Tassa pana tam asappayam;
tasma arannam pavisitva temasam vayamanto cittekaggatamattampi
alabhitva puna therassa santikam agantva, therena "upatthitam
te avuso kammatthananti vutte, tam pavattim arocesi.
Athassa thero "kammatthanam na sampajjatiti vosanam apajjitum
na vattatiti vatva puna tadeva kammatthanam sadhukam kathetva adasi.
So dutiyavarepi kanci visesam nibbattetum asakkonto agantva
therassa arocesi. [1]- Theropi sakaranam saupamam katva tadeva
kammatthanam acikkhi. So punapi agantva kammatthanassa
asampajjanabhavam kathesi. Thero cintesi "karako bhikkhu attani
vijjamane kamachandadayo `vijjamanati avijjamane `avijjamanati
ca janati; ayancapi bhikkhu karako no akarako, patipanno no
appatipanno; aham panetassa ajjhasayam na janami, buddhaveneyyo
eso bhavissatiti tam adaya sayanhasamaye sattharam upasankamitva
"ayam bhante mama saddhivihariko, imassa maya imina karanena idam
nama kammatthanam dinnanti sabbam tam pavattim arocesi.
      Atha nam sattha "asayanusayananam nametam paramiyo puretva
dasasahassalokadhatum unnadetva sabbannutam pattanam buddhanamyeva
hotiti vatva "katarakula nu kho esa pabbajitoti avajjanto
@Footnote: 1. Ma. Si. Yu. etthantare "athassati atthi.
"suvannakarakulati natva atite attabhave olokento tassa
suvannakarakuleyeva patipatiya nibbattani panca attabhavasatani
disva "imina daharena digharattam suvannakarakammam karontena
`kannikarapupphapadumapupphadini karissamiti rattasuvannameva samparivattitam,
imassa asubhapatikulakammatthanam na vattati, manapamevassa
kammatthanasappayanti cintetva "sariputta taya kammatthanam datva
cattaro mase kilamitam bhikkhum ajja pacchabhatteyeva arahattam pattam
passissasi, gaccha tvanti theram uyyojetva iddhiya cakkamattam
suvannapadumam mapetva pattehi ceva nalena ca udakabinduni
muncantam viya katva "handa bhikkhu imam padumam adaya viharapaccante
valukarasimhi thapetva sammukhatthane pallankena nisiditva `lohitakam
lohitakanti parikammam karohiti adasi. Tassa satthu hatthato padumam
ganhantasseva cittam pasidi. So viharapaccantam gantva valukam
ussapetva, tattha padumanalam pavesetva sammukhe pallankena
nisinno "lohitakam lohitakanti parikammam arabhi. Athassa tam khanamyeva
nivaranani vikkhambhimsu, upacarajjhanam uppajji. Tadanantaram pathamajjhanam
nibbattetva pancahakarehi vasibhavam papetva yathanisinnova
dutiyajjhanadini patva vasibhute catutthajjhane jhanakilam kilanto
nisidi. Sattha tassa jhananam uppannabhavam natva "sakkhissati nu kho
esa attano dhammataya uttarim visesam nibbattetunti olokento
"na sakkhissatiti natva "tam padumam milayatuti adhitthahi. Tam hatthehi
Madditapadumam viya milayantam kalavannam ahosi. So jhana vutthaya
tam oloketva "kim nu kho idam padumam jaraya pahatam pannayati,
anupadinnakepi evam jaraya abhibhuyyamane, upadinnake katha nama
natthi, idampi hi jara abhibhavissatiti aniccalakkhanam passi. Tasmim
pana ditthe, dukkhalakkhanam anattalakkhananca ditthameva hoti. Tassa
tayo bhava aditta viya kanthe baddhakunapam viya ca khayimsu.
Tasmim khane tassa avidure kumaraka ekam saram otaritva kumudani
bhanjitva thale rasim karonti. So thale ca jale ca kumudani
olokesi. Athassa jale kumudani abhirupani udakam paggharantani viya
upatthahimsu, itarani aggaggesu parimilatani. So "anupadinnakam
jara evam paharati, upadinnakam kim na paharissatiti sutthutaram
aniccalakkhanadini addasa. Sattha "pakatibhutam idani imassa
bhikkhuno kammatthananti natva gandhakutiyam nisinnakova obhasam
munci. So tassa mukham pahari. Athassa "kinnu kho etanti
olokentassa, sattha agantva sammukhe thito viya ahosi. So
utthaya anjalim pagganhi. Athassa sattha sappayam sallakkhetva
imam gathamaha
               "ucchinda sinehamattano
                kumudam saradikamva panina
                santimaggameva bruhaya,
                nibbanam sugatena desitanti.
      Tattha "ucchindati: arahattamaggena chinda. Saradikanti:
saradakale nibbattam. Santimagganti: nibbanagamim atthangikam maggam.
Bruhayati: vaddhaya. Nibbananti nibbanam hi sugatena desitam;
tasma tassa maggam bhavehiti attho.
           Desanavasane so bhikkhu arahatte patitthahiti.
               Sariputtattherassasaddhiviharikavatthu.
                      -----------
                8. Mahadhanavanijavatthu. (210)
      "idha vassanti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
mahadhanavanijam nama arabbha kathesi.
      So kira baranasito kusumbharattanam vatthanam panca sakatasatani
puretva vanijjaya savatthim agato. So naditiram patva "sve nadim
uttarissamiti tattheva sakatani mocetva vasi. Rattim mahamegho
utthahitva vassi. Nadi sattaham udakassa pura atthasi. Nagarepi
sattaham nakkhattam kilimsu. Kusumbharattehi kiccam natthi. Vanijo cintesi
"aham duramagato, sace puna gamissami, papanco bhavissati, idheva
vassanca hemantanca gimhanca mama kammam karonto vasitva imani
vikkinissamiti. Sattha nagare pindaya caranto tassa cittam natva
sitam patukaritva anandattherena sitakaranam puttho aha "dittho
te ananda mahadhanavanijoti. "ama bhanteti. "so attano
Jivitantarayam ajanitva imam samvaccharam idheva vasitva bhandam vikkinitum
cittam akasiti. "kim panassa bhante antarayo bhavissatiti. Sattha
"ama ananda sattahameva jivitva so maccumukhe patitthahissatiti
vatva ima gatha abhasi
       "ajjeva kiccam atappam,    ko janna `maranam suve,'
        na hi no sangarantena     mahasenena maccuna;
        evam viharim atapim      ahorattamatanditam
        tam ve `bhaddekarattoti    santo acikkhate muniti.
     "gacchamissa bhante arocessamiti. "vissattho gaccha
anandati. Thero sakatatthanam 1- gantva bhikkhaya cari. Vanijo theram
aharena patimanesi. Atha nam thero aha "kittakam kalam idha
vasissasiti. "bhante aham durato agato, sace puna gamissami,
papanco bhavissati; imam samvaccharam idha vasitva bhandam vikkinitva
gamissamiti. "upasaka dujjano jivitantarayo, appamadam katum
vattatiti. "kim pana bhante antarayo bhavissatiti. "ama upasaka,
sattahameva te jivitam pavattissatiti. So samviggamanaso hutva
buddhappamukham bhikkhusangham nimantetva sattaham mahadanam datva
anumodanatthaya pattam ganhi. Athassa sattha anumodanam karonto
"upasaka panditena nama `idheva vassadini vasissami, idancidanca
kammam payojessamiti cintetum na vattati, attano [2]- jivitantarayameva
@Footnote: 1. Si. Yu. sakatavaram. 2. Si. Yu. etthantare "panati atthi.
Cintetum vattatiti vatva imam gathamaha
       "idha vassam vasissami     idha hemantagimhisu'
        iti balo vicinteti    antarayam na bujjhatiti.
      Tattha "idha  vassanti: imasmim thane idancidanca kammam
karonto catummasam vassam vasissami. Hemantagimhisuti: "hemantagimhesupi
cattaro 1- mase idancidanca kammam karonto idheva vasissamiti
evam ditthadhammikasamparayikam attham ajananto balo vicinteti.
Antarayanti: "asukasmim nama kale va dese va vaye va
marissamiti attano jivitantarayam na bujjhatiti.
      Desanavasane so vanijo sotapatatiphale patitthahi, sampattanampi
satthika desana ahosi. Vanijopi sattharam anugantva nivattitva
"sisarogo viya me uppannoti sayane nipajji, tathanipannova kalam
katva tusitavimane nibbattiti.
                     Mahadhanavanijavatthu.
                        -------
@Footnote: 1. amenditena bhavitabbam.
                 9. Kisagotamivatthu. (211)
      "tam puttapasusammattanti imam dhammadesanam sattha jetavane
viharanto kisagotamim arabbha kathesi.
      Vatthu sahassavagge
         "yo ca vassasatam jive     apassam amatam padam,
          ekaham jivitam seyyo    passato amatam padanti
gathavannanaya vittharetva kathitam. Tada hi sattha "kisagotami
laddha te ekaccharamatta siddhatthakati aha. "na laddha bhante,
sakalagame jivantehi matakava bahutarati. Atha nam sattha "tvam
`mameva putto matoti sallakkhesi, dhuvadhammo esa sabbasattanam,
maccuraja hi sabbasatte aparipunnajjhasayeeva mahogho viya
parikaddhamano apayasamudde pakkhipatiti vatva dhammam desento
imam gathamaha
         "tam puttapasusammattam       byasattamanasam naram
          suttam gamam mahoghova     maccu adaya gacchatiti.
      Tattha "tam puttapasusammattanti: tam rupabaladisampanne putte ca
pasu ca labhitva "mama putta abhirupa balasampanna pandita
sabbakiccasamattha, mama gono abhirupo arogo mahabharasaho,
mama gavi bahukhirati evam puttehi ca pasuhi ca sammattam pamattam
naram. Byasattamanasanti: hirannasuvannadisu va pattacivaradisu va
Kincideva labhitva tato uttaritaram patthanataya asattamanasam.
Cakkhuvinneyyadisu arammanesu vuttappakaresu va parikkharesu
yam yam laddham hoti tattha tattheva lagganataya byasattamanasam va.
Suttam gamanti: niddam upagatam sattanikayam. Mahoghovati: yatha
evarupam gamam gambhiravitthato mahanto mahanadiogho antamaso
sunakhampi asesetva sabbam adaya gacchati; evam vuttappakaram naram
maccu adaya gacchatiti attho.
      Desanavasane kisagotami sotapattiphale patitthahi, sampattanampi
satthika desana ahositi.
                      Kisagotamivatthu.
                      -----------
                 10. Patacaravatthu. (212)
      "na santi puttati imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto
patacaram arabbha kathesi.
      Vatthu sahassavagge
        "yo ca vassasatam jive    apassam udayabbayam,
         ekaham jivitam seyyo   passato udayabbayanti
gathavannanaya vittharetva kathitam. Tada hi sattha patacaram
tanubhutasokam natva "patacare puttadayo nama paralokam gacchantassa
Tanam va lenam 1- va bhavitum na sakkonti; tasma vijjamanapi
te na santiyeva; panditena pana silam visodhetva attano
nibbanagamimaggameva sodhetum vattatiti vatva dhammam desento
ima gatha abhasi
        "na santi putta tanaya,  na pita, napi bandhava,
         antakenadhipannassa      natthi natisu tanata'
         etamatthavasam natva      pandito silasamvuto
         nibbanagamanam maggam       khippameva visodhayeti.
      Tattha "tanayati: tanabhavaya patitthanatthaya. Bandhavati:
putte ca matapitaro ca thapetva avasesa natisuhajja.
Antakenadhipannassati: maranena abhibhutassa. Pavattiyam hi puttadayo
annapanadidanena ceva uppannakiccanittharanena ca tanam hutvapi
maranakale kenaci upayena maranam patibahitum asamatthataya tanatthaya
lenatthaya na santi nama; teneva vuttam "natthi natisu tanatati.
Etamatthavasanti: etam tesam annamannassa tanam bhavitum asamattha-
bhavasankhatam karanam janitva pandito catuparisuddhisilena samvuto
rakkhito gopito hutva nibbanagamanam atthangikam maggam sigham sigham
visodheyyati attho.
@Footnote: 1. Si. lenam va saranam. Yu. saranam va lenam va.
      Desanavasane patacara sotapattiphale patitthahi, annepi
bahu sotapattiphaladini papunimsuti.
                      Patacaravatthu.
                   Maggavaggavannananitthita.
                      Visatimo vaggo.
                       --------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 24 page 58-86. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=24&A=1155&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=24&A=1155&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=30              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=986              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=987              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=987              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]