ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 24 : PALI ROMAN Dha.A.7 mala-nagavagga

page87.

21. Pakinnakavaggavannana ------------ 1. Attanopubbakammavatthu. (213) "mattasukhapariccagati imam dhammadesanam sattha veluvane viharanto attano pubbakammam arabbha kathesi. Ekasmim hi samaye vesali iddha ahosi phita bahujana akinnamanussa. Tattha hi varena rajjam karontanam khattiyanamyeva sattasatadhikani satta sahassani satta ca khattiya ahesum. Tesam vasanatthaya tattakayeva pasada, tattakaneva kutagarani; uyyane viharatthaya tattakayeva arama ca pokkharaniyo ca ahesum. Sa aparena samayena dubbhikkha ahosi dussassa. Tattha chatakadosena pathamam duggatamanussa kalamakamsu. Tesam tattha tattha chadditanam kunapanam gandhena amanussa nagaram pavisimsu. Amanussupaddavena bahutara kalamakamsu. Tesam kunapagandhapatikulataya sattanam ahivatakarogo uppajji. Evam "dubbhikkhabhayam amanussabhayam rogabhayanti tini bhayani uppajjimsu. Nagaravasino sannipatitva rajanam ahamsu "maharaja imasmim nagare tini bhayani uppannani, ito pubbe yava sattama rajaparivatta evarupam bhayam nama na uppannapubbam; dhammikarajunam hi kale evarupam bhayam na uppajjatiti. Raja santhagare sabbesam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page88.

Sannipatam karetva "sace me adhammikabhavo atthi, tam vicinathati aha. Vesalivasino sabbam pavenim vicinanta ranno kanci dosam adisva "maharaja natthi te dosoti vatva "kathannu kho idam amhakam bhayam vupasamam gaccheyyati mantayimsu. Tattha ekaccehi "balikammena ayacanaya mangalakiriyayati vutte, sabbampi tam vidhim katva patibahitum nasakkhimsu. Anne evamahamsu "../../bdpicture/cha sattharo mahanubhava, tesu idhagatamattesu, bhayam vupasameyyati. Apare "sammasambuddho loke uppanno, so hi bhagava sabbasattahitaya dhammam desesi mahiddhiko mahanubhavo; tasmim idhagate, imani bhayani vupasamam gaccheyyunti ahamsu. Tesam vacanam sabbepi abhinanditva "kaham nu kho so bhagava etarahi viharatiti ahamsu. Tada pana sattha upakatthaya vassupanayikaya ranno bimbisarassa patinnam datva veluvane viharati. Tena ca samayena bimbisarassa samagame bimbisarena saddhim sotapattiphalam patto mahali nama licchavi tassam parisaya santike nisinno hoti. Vesalivasino mahantam pannakaram sajjetva "rajanam bimbisaram sannapetva sattharam idha anethati mahalinceva licchavim purohitaputtanca pahinimsu. Te gantva ranno pannakaram datva tam pavattim nivedetva "maharaja sattharam amhakam nagaram pesethati yacimsu. Raja "tumheva janathati na sampaticchi. Te bhagavantam upasankamitva vanditva yacimsu "bhante vesaliyam tini bhayani uppannani, tani, tumhesu gatesu, vupasamessanti,

--------------------------------------------------------------------------------------------- page89.

Etha bhante, gacchamati. Sattha tesam vacanam sutva avajjanto "vesaliyam ratanasutte 1- vutte, sarakkha cakkavalanam kotisatasahassam pharissati, suttapariyosane caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo bhavissati, tani bhayani vupasamissantiti natva tesam vacanam sampaticchi. Raja bimbisaro "sattha 2- kira vesaligamanam sampaticchitanti sutva nagare ghosanam karetva sattharam upasankamitva "kim bhante vesaligamanam sampaticchitanti pucchitva, "ama maharajati vutte, "tenahi bhante agametha, tava maggam patiyadessamiti vatva rajagahassa ca gangaya ca antare pancayojanabhumim samam karetva yojane yojane viharam patiyadetva satthu gamanakalam arocesi. Atha sattha pancahi bhikkhusatehi saddhim maggam patipajji. Raja yojanantare yojanantare jannukamatte 3- odhina pancavannani pupphani okirapetva dhajapatakakaddaliadini ussapetva bhagavato chattatichattam katva dve setacchattani ekekassa bhikkhuno ekamekam setacchattam upadharetva saparivaro pupphagandhadihi pujam karonto sattharam ekekasmim vihare vasapetva mahadanani datva pancahi divasehi gangatiram papetva tattha navam alankaronto vesalikanam sasanam pesesi "maggam patiyadetva satthu paccuggamanam karontuti. Te "dvigunam pujam karissamati vesaliya ca gangaya ca antare tiyojanabhumim samam karetva bhagavato catuhi setacchattehi ekekassa @Footnote: 1. dha. khu. 25/5. su. khu. 25/367. 2. sattharati yuttataram. @3. Si. Yu. jannumattena.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page90.

Bhikkhuno dvihi dvihi setacchattehi chattatichattani sajjetva pujam kurumana agantva gangaya tire atthamsu. Bimbisaro dve nava sanghatetva mandapam karetva pupphadamadihi alankarapetva sabbaratanamayam buddhasanam pannapesi. Bhagava tasmim nisidi. Bhikkhupi navam abhiruhitva bhagavantam parivaretva nisidimsu. Raja anugacchanto galappamanam udakam otaritva "yava bhante bhagava agacchati, tavaham idheva gangatire vasissamiti vatva navam uyyojetva nivatti. Sattha yojanamattam addhanam gangaya gantva vesalikanam simam papuni. Licchavirajano sattharam paccuggantva galappamanam udakam pavisitva navam tiram upanetva sattharam navato otarayimsu. Satthara uttaritva naditire akkantamatteyeva, mahamegho utthahitva pokkharavassam vassi. Sabbattha jannukappamanauruppamanakatippamanadini udakani 1- sandantani sabbakunapani gangayam pavesayimsu. Parisuddho bhumibhago ahosi. Licchavirajano sattharam yojane yojane vasapetva mahadanani datva dvigunam pujam karonta tihi divasehi vesalim nayimsu. Sakko devaraja devaganaparivuto agamasi. Mahesakkhanam devatanam sannipatena amanussa yebhuyyena palayimsu. Sattha sayam nagaradvare thatva anandattheram amantesi "imam ananda ratanasuttam ugganhitva licchavikumarehi saddhim vicaranto vesaliyam tinnam pakaranam antare parittam karohiti. Thero satthara dinnam ratanasuttam ugganhitva @Footnote: 1.ekavacanam katabbam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page91.

Satthu selamayapattena udakam adaya nagaradvare thito, panidhanato patthaya tathagatassa "dasa paramiyo dasa upaparamiyo dasa paramattha- paramiyoti samatimsa paramiyo panca mahapariccage "lokatthacariya natatthacariya buddhatthacariyati tisso cariyayo pacchimabhave gabbhavakkantim jatim abhinikkhamanam padhanacariyam bodhipallanke maravijayam sabbannutananappativedham dhammacakkappavattanam nava lokuttaradhammeti sabbepime buddhagune avajjitva nagaram pavisitva tiyamarattim tisu pakarantaresu parittam karonto vicari. Tena "yankinciti vuttamatteyeva, uddham khittam udakam amanussanam upari pati. "yanidha bhutaniti gathakathanato patthaya rajatavatamsaka viya udakabinduni akase uggantva gilananam manussanam upari patimsu. Tavadeva vupasantaroga manussa utthaya theram parivaresum. "yankinciti vuttapadato patthaya pana udakaphusitehi phuttha phuttha pubbe apalayanta sankarakutabhittipadesadini nissita amanussa tena tena dvarena palayimsu. Dvarani anokasani ahesum. Te okasam alabhanta pakaram bhinditva palayimsu. Mahajano nagaramajjhe santhagaram sabbagandhehi upalimpitva upari suvannatarakadivicittam vitanam bandhitva buddhasanam pannapetva sattharam anesi. Sattha pannattasane nisidi. Bhikkhusanghopi licchaviganopi sattharam parivaretva nisidi. Sakkopi devaraja devaganaparivuto patirupe okase atthasi. Theropi sakalanagaram anuvicaritva vupasantarogena mahajanena saddhim agantva sattharam vanditva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page92.

Nisidi. Sattha parisam oloketva tadeva ratanasuttam abhasi. Desanavasane caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo ahosi. Evam "punadivasepi punadivasepiti sattaham tadeva ratanasuttam desetva sabbabhayanam vupasantabhavam natva licchaviganam amantetva vesalito nikkhami. Licchavirajano dvigunam sakkaram karonta puna tihi divasehi sattharam gangatiram nayimsu. Gangaya nibbatta nagarajano cintayimsu "manussa tathagatassa sakkaram karonti, mayam kim nu karomati. Te suvannarajatamanimaya navayo mapetva suvannarajatamanimaye pallanke pannapetva pancavannapadumasanchannam udakam katva "bhante amhakampi anuggaham karothati attano attano navam abhiruhanatthaya sattharam yacimsu. Manussa ca naga ca tathagatassa pujam karonti. "mayam kim nu karomati bhummatthakadeve adim katva yava akanitthabrahmaloka sabbadevata sakkaram karimsu. Tattha naga yojanikani chattatichattani ukkhipimsu. Evam hettha naga bhumitale manussa rukkhagacchapabbatadisu bhummatthakadevata antalikkhe akasatthakadevatati nagabhavanam adim katva cakkavalapariyantena yava brahmaloka chattatichattani ussapitani ahesum. Chattantaresu dhaja, dhajantaresu pataka, tesam antarantara pupphadamavasacunna- dhupadisakkaro ahosi. Sabbalankarapatimandita devaputta chanavesam gahetva ugghosayamana akase vicarimsu. Tayoeva kira samagama mahanta ahesum "yamakapatihariyasamagamo devorohanasamagamo ayam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page93.

Gangorohanasamagamoti. Paratire bimbisaropi licchavihi katasakkarato dvigunam sakkaram sajjetva bhagavato agamanam udikkhamano atthasi. Sattha gangaya ubhosu passesu rajunam mahantam pariccagam oloketva nagadinanca ajjhasayam viditva ekekaya navaya pancapancabhikkhu- sataparivaram ekekam nimmitabuddham mapesi. So ekekassa setacchattassa ceva kapparukkhassa ca malapupphadamassa ca hettha nagaganaparivuto nisinno hoti. Bhummatthakadevatadisupi ekekasmim okase saparivaram ekekam nimmitabuddham mapesi. Evam sakalacakkavalagabbhe ekussave ekacchane viya ca jate, naganam anuggaham karonto ekam ratananavam abhiruhi. Bhikkhusupi ekeko ekekameva abhiruhi. Nagarajano buddhappamukham bhikkhusangham nagabhavanam pavesetva sabbarattim satthu santike dhammakatham sutva dutiyadivase dibbena khadaniyena bhojaniyena buddhappamukham bhikkhusangham parivisimsu. Sattha anumodanam katva nagabhavana nikkhamitva sakalacakkavaladevatahi pujiyamano pancahi navasatehi ganganadim atikkami. Raja paccuggantva sattharam navato otaretva agamanakale licchavihi katasakkarato dvigunam sakkaram katva purimanayeneva pancahi divasehi rajagaham anesi. Dutiyadivase bhikkhu pindapatapatikkanta sayanhasamaye dhammasabhayam sannisinna katham samutthapesum "aho buddhanam anubhavo, aho satthari devamanussanam pasado; gangaya nama orato ca parato ca atthayojanamagge buddhagatena pasadena rajuhi samatalam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page94.

Bhumim katva valuka okiritva jannumattena odhina nanavannani pupphani santhatani, gangaya udakam naganubhavena pancavannehi padumehi sanchannam, yava akanitthabhavana chattatichattani ussapitani, sakalacakkavalagabbham ekalankaram ekussavam viya ca jatanti. Sattha agantva "kaya nuttha bhikkhave etarahi kathaya sannisinnati pucchitva, "imaya namati vutte, "na bhikkhave esa pujasakkaro mayham buddhanubhavena nibbatto, na nagadevabrahmanubhavena, atite pana appamattakapariccaganubhavena nibbattoti vatva bhikkhuhi yacito tamattham pakasetukamo atitam ahari: "atite takkasilayam sankho nama brahmano ahosi. Tassa putto susimo nama manavo solasavassuddesiko. So ekadivasam pitaram upasankamitva "icchamaham tata baranasim gantva mante sajjhayitunti. Atha nam pita aha "tenahi tata asuko nama brahmano mama sahayako, tassa santikam gantva adhiyassuti. So "sadhuti patisunitva anupubbena baranasim patva tam brahmanam upasankamitva pitara pahitabhavam acikkhi. Atha nam so "sahayakassa me puttoti sampaticchitva patippassaddhadaratham bhaddakena divasena mante vacetum arabhi. So lahunca ganhanto bahunca ganhanto gahitaggahitanca suvannabhajane pakkhittasihatelamiva avinassamanam dharento na cirasseva acariyassa mukhato ugganhitabbam sabbam ugganhitva sajjhayam karonto attano uggahitasippassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page95.

Adimajjhameva passati, no pariyosanam. So acariyam upasankamitva "aham imassa sippassa adimajjhameva passami, no pariyosananti vatva, acariyena "ahampi tata na passamiti vutte, "atha ko acariya pariyosanam janatiti pucchitva, "ime tata isayo isipatane viharanti, te janeyyum, tesam santikam upasankamitva pucchassuti acariyena vutte, paccekabuddhe upasankamitva pucchi "tumhe kira pariyosanam janathati. "ama janamati. "tenahi me acikkhathati.. "mayam apabbajitassa na acikkhama; sace te pariyosanenattho, pabbajassuti. So "sadhuti sampaticchitva tesam santike pabbaji. Athassa te "idam tava sikkhassuti vatva "evam te nivasetabbam, evam parupitabbantiadina nayena abhisamacarikavattam acikkhimsu. So tattha sikkhanto upanissayasampannatta na cirasseva paccekasambodhim abhisambujjhitva sakalabaranasinagare gaganatale punnacando viya pakato labhaggayasaggappatto ahosi. So appayukasamvattanikassa kammassa katatta na cirasseva parinibbayi. Athassa paccekabuddha ca mahajano ca sarirakiccam katva dhatuyo gahetva nagaradvare thupam patitthapesum. Sankhopi brahmano "putto me ciram gato, pavattimassa janissamiti tam datthukamo takkasilato nikkhamitva anupubbena baranasim patva mahajanakayam sannipatitam disva "addha imesu ekopi me puttassa pavattim janissatiti upasankamitva pucchi "susimo nama manavo idhagami, api nu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page96.

Tassa pavattim janathati. "ama brahmana janama, asukassa nama brahmanassa santike tayo vede sajjhayitva pabbajitva paccekabodhim sacchikatva parinibbayi, ayamassa thupo patitthapitoti. So bhumim hatthena paharitva roditva kanditva cetiyanganam gantva tinani uddharitva uttarasatakena valukam aharitva cetiyangane akiritva kamandaludakena paripphositva vanapupphehi pujam katva satakena patakam aropetva thupassa upari attano chattam bandhitva pakkami. Sattha idam atitam aharitva "tada bhikkhave aham sankho brahmano ahosim, maya susimassa paccekabuddhassa cetiyangane tinani uddhatani, tassa me kammassa nissandena atthayojanamaggam vihatakhanukantakam katva suddham samatalam karimsu; maya tattha valuka okinna, tassa me nissandena atthayojanamagge valukam okirimsu; maya tattha vanakusumehi puja kata, tassa me nissandena atthayojana- magge 1- nanavannani pupphani okinnani, ekayojanatthane gangaya udakam pancavannehi padumehi sanchannam: maya tattha kamandaludakena bhumi paripphosita, tassa me nissandena vesaliyam pokkharavassam vassi; maya tattha pataka aropita chattanca baddham, tassa me nissandena yava akanitthabhavana dhajapatakacchattatichattadihi sakalacakkavalagabbham ekussavam viya jatam; iti kho bhikkhave esa @Footnote: 1. Yu. atthayojane magge.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page97.

Pujasakkaro mayham neva buddhanubhavena nibbatto, na naga- devabrahmanubhavena, atite pana appamattakapariccaganubhavenati vatva dhammam desento imam gathamaha "mattasukhapariccaga passe ce vipulam sukham, caje mattasukham dhiro sampassam vipulam sukhanti. Tattha "mattasukhapariccagati: mattasukhanti pamanayuttakam parittasukham vuccati, tassa pariccagena. Vipulam sukhanti: ularam sukham nibbanasukham vuccati, tance passeyyati attho. Idam vuttam hoti "ekam hi bhojanapatim sajjapetva bhunjantassa mattasukham nama uppajjati, tam pana pariccajitva uposatham va karontassa danam va dentassa vipulam ularam nibbanasukham nama nibbattati; tasma sace evam tassa mattasukhassa pariccaga vipulam sukham passati, athetam vipulam sukham samma passanto pandito tam mattasukham cajeyyati. Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti. Attanopubbakammavatthu. --------- 2. Kukkutandakhadikavatthu. (214) "paradukkhupadhanenati imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto ekam kukkutandakhadikam arabbha kathesi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page98.

Savatthiya kira avidure panduram nama eko gamo, tattheko kevatto vasati. So savatthim gacchanto aciravatitire kacchapandani disva tani adaya savatthim gantva ekasmim gehe pacapetva khadanto tasmim 1- gehe kumarikaya ekam andam adasi. Sa tam khaditva tato patthaya annam khadaniyam nama na icchi. Athassa mata kukkutiya vijatatthanato ekam andam gahetva adasi. Sa tam khaditva rasatanhaya baddha tato patthaya sayameva kukkutiya andani gahetva khadi. Kukkuti vijatakale tam attano andani gahetva khadantim disva taya upadduta aghatam bandhitva "itodani cuta "yakkhini hutva" 2- tava darake khaditum samattha hutva nibbatteyyanti patthanam thapetva kalam katva tasmimyeva gehe majjari hutva nibbatti. Itarapi kalam katva tattheva kukkuti hutva nibbatti. Kukkuti andani vijayi. Majjari agantva tani khaditva dutiyampi tatiyampi khadiyeva. Kukkuti "tayo vare mama andani khaditva idani mam khaditukamasi, ito cuta saputtakam tam khaditum labheyyanti patthanam katva tato cuta dipini hutva nibbatti. Itarapi kalam katva migi hutva nibbatti. Tassa vijatakale dipini agantva tam saddhim puttehi khadi. Evam khadanta pancasu attabhavasatesu annamannassa dukkham uppadetva avasane eka yakkhini hutva nibbatti, eka savatthiyam kuladhita @Footnote: 1. tatthati yuttataram. 2. pamadalikhitena bhavitabbam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page99.

Hutva nibbatti. Ito param "na hi verena veraniti gathaya vuttanayeneva veditabbam. Idha pana sattha "veram hi averena upasammati, no verenati vatva ubhinnampi dhammam desento imam gathamaha "paradukkhupadhanena yo attano sukhamicchati, verasamsaggasamsattho vera so na parimuccatiti. Tattha "paradukkhupadhanenati: parasmim dukkhatthapanena, paradukkhuppadanenati attho. Verasamsaggasamsatthoti: so puggalo akkosanappaccakkosanappaharanappatippaharanadinam vasena annamannam katena verasamsaggena samsattho. Vera so na parimuccatiti: niccakalam veravasena dukkhameva papunatiti attho. Desanavasane yakkhini saranesu patitthaya panca silani samadayitva verato mucci. Itarapi sotapattiphale patitthahi. Sampattanampi satthika desana ahositi. Kukkutandakhadikavatthu. --------- 3. Bhaddiyabhikkhuvatthu. (215) "yam hi kiccanti imam dhammadesanam sattha bhaddiyam nissaya jatiyavane viharanto bhaddiye bhikkhu arabbha kathesi. Te kira padukamandane uyyutta ahesum. Yathaha? tena kho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page100.

Pana samayena bhaddiya bhikkhu anekavihitam padukamandananuyogamanuyutta viharanti: tinapadukam karontipi karentipi munjapadukam 1- pabbajapadukam hintalapadukam kambalapadukam karontipi karentipi, rincanti uddesam paripuccham adhisilam adhicittam adhippannanti. 2- Bhikkhu tesam tathakaranabhavam ujjhayitva satthu arocesum. Sattha te bhikkhu garahitva "bhikkhave tumhe annena kiccena agantva annasmimyeva kicce uyyuttati vatva dhammam desento ima gatha abhasi "yam hi kiccam, tadapaviddham, akiccam pana kayirati; 3- unnalanam pamattanam tesam vaddhanti asava; yesanca susamaraddha niccam kayagata sati, akiccam te na sevanti, kicce sataccakarino; satanam sampajananam attham gacchanti asavati. Tattha "yam hi kiccanti: bhikkhuno hi pabbajitakalato patthaya aparimanasilakkhandhagopanam arannavaso dhutanga pariharanam bhavana- ramatatievamadi kiccam nama. Imehi pana, yam attano kiccam; tam apaviddham chadditam. Akiccanti: bhikkhuno pana chattamandanam upahanamandanam padukapattathalakadhamakarakakayabandhanaamsabandhanamandanam akiccam @Footnote: 1. paliyampana "munjapadukam karontipi karentipi pabbajapadukam karontipi @karentipi hintalapadukam karontipi karentipi kamalapadukam karontipi karentipi @kambalapadukanti dissanti. na. va. 2. mahavagge 5/20. 3. Ma. kariyati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page101.

Nama. Yehi tam kayirati, tesam mananalam ukkhipitva caranena unnalanam sativossaggena pamattanam cattaropi asava vaddhantiti attho. Susamaraddhati: supaggahita. Kayagata satiti: kayanupassanabhavana. Akiccanti: te etam chattamandanadikam akiccam na sevanti na karontiti attho. Kicceti: pabbajitakalato patthaya kattabbe aparimanasilakkhandhagopanadike karaniye. Sataccakarinoti: satatam karino atthitakarino. Tesam satiya avippavasena satanam "satthakasampajannam sappayasampajannam gocarasampajannam asammohasampajannanti catuhi sampajannehi sampajananam cattaropi asava attham gacchanti parikkhayam abhavam gacchantiti attho. Desanavasane te bhikkhu arahatte patitthahimsu. Sampattanampi satthika desana ahositi. Bhaddiyabhikkhuvatthu. --------- 4. Lakuntakabhaddiyattheravatthu. (216) "mataram pitaram hantvati imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto lakuntakabhaddiyattheram arabbha kathesi. Ekadivasam hi sambahula agantuka bhikkhu sattharam divatthane nisinnam upasankamitva vanditva ekamantam nisidimsu. Tasmim khane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page102.

Lakuntakabhaddiyatthero bhagavato avidure atikkamati. Sattha tesam bhikkhunam cittavaram natva "passatha bhikkhave, ayam bhikkhu matapitaro hanitva niddukkho hutva yatiti vatva, tehi [bhikkhuhi] "kim nu kho sattha vadatiti annamannam mukhani oloketva samsayam pakkhantehi "kim nametam vadathati vutte, tesam dhammam desento imam gathamaha "mataram pitaram hantva rajano dve ca khattiye rattham sanucaram hantva anigho yati brahmanoti. Tattha "sanucaranti: ayasadhakena ayuttakena sahitam, ettha hi "tanha janeti purisanti vacanato tisu bhavesu sattanam jananato tanha mata nama. "aham asukassa nama ranno va rajamahamattassa va puttoti pitaram nissaya asmimanassa uppajjanato asmimano pita nama. Loko viya rajanam yasma sabbani ditthigatani dve sassatucchedaditthiyo bhajanti; tasma sassatucchedaditthiyo dve khattiyarajano nama. Dvadasayatanani vitthatatthena ratthasadisatta rattham nama. Ayasadhako ayuttakapuriso viya tam nissito nandirago anucaro nama. Anighoti: niddukkho. Brahmanoti: khinasavo. Etesam tanhadinam arahattamaggannanasina hatatta khinasavo. Niddukkho hutva yatiti ayamettha attho. Desanavasane te bhikkhu arahatte patitthahimsu. Dutiyagathayapi vatthu purimasadisameva. Tadapi sattha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page103.

Lakuntakabhaddiyattherameva arabbha tesam dhammam desento imam gathamaha "mataram pitaram hantva rajano dve ca sotthiye veyyagghapancamam hantva anigho yati brahmanoti. Tattha "dve ca sotthiyeti: dve ca brahmane. Imissa hi gathaya sattha attano dhammissarataya ca desanavidhikusalataya ca sassatucchedaditthiyo dve brahmanarajano katva kathesi. Veyyagghapancamanti ettha byagghanucarito sappatibhayo duppatipanno maggo veyyaggho nama, vicikicchanivaranampi tena sadisataya veyyaggham nama, tam pancamam assati nivaranapancakam veyyagghapancamam nama. Idanca veyyagghapancamam arahattamaggannanasina nissesam hantva anigho yati brahmanoti ayamettha attho. Sesam purimasadisamevati. Lakuntakabhaddiyattheravatthu. --------- 5. Darusakatikavatthu. (217) "suppabuddhanti imam dhammadesanam sattha veluvane viharanto darusakatikassa puttam arabbha kathesi. Rajagahasmim hi "sammaditthikaputto ca micchaditthikaputto cati dve daraka abhikkhanam gulakilam kilanti. Tesu sammaditthikaputto gulam khipamano buddhanussatim avajjitva "namo buddhassati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page104.

Vatva gulam khipati. Itaro titthiyanam gune uddisitva "namo arahantananti vatva khipati. Tesu sammaditthikaputto jinati, itaro parajayati. So tassa kiriyam disva "ayam evam anussaritva evam vatva gulam khipanto mam jinati, ahampi evarupam karissamiti buddhanussatiyam paricayamakasi. Athekadivasam tassa pita sakatam yojetva darunam atthaya gacchanto tampi darakam adaya gantva ataviyam darunam sakatam puretva agacchanto bahinagare susanasamante udakaphasukatthane gone mocetva bhattavissaggam akasi. Athassa gona sayanhasamaye nagaram pavisantena goganena saddhim nagarameva pavisimsu. Sakatikopi gone anubandhanto nagaram pavisitva sayam gone disva adaya nikkhamanto dvaram na sampapuni. Tasmim hi asampatteyeva, dvaram pidahi. Athassa putto ekakova rattibhage sakatassa hettha nipajjitva niddam okkami. Rajagaham pana pakatiyapi amanussabahulam. Ayanca susanasantike nipanno. Tattha nam amanussa passimsu. Eko sasanassa patikantako micchaditthiko, eko sammaditthiko. Tesu micchaditthiko aha "ayam no bhakkho, imam khadamati. Itaro "alam, ma te rucciti tam nivaresi. So tena nivariyamanopi tassa vacanam anadayitva darakam padesu gahetva akaddhi. So buddhanussatiparicitatta tasmim khane "namo buddhassati aha. Amanusso mahabhayabhito patikkamitva atthasi. Atha nam itaro "amhehi akiccam katam, dandakammamassa karomati vatva tam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page105.

Rakkhamano atthasi. Micchaditthiko nagaram pavisitva ranno bhojanapatim puretva bhojanam ahari. Atha nam ubhopi tassa matapitaro viya hutva tam utthapetva bhojetva "imani akkharani rajava passatu, ma annoti tam pavattim pakasetva yakkhanubhavena bhojanapatiyam akkharani chinditva gata. Punadivase "rajakulato corehi bhajanabhandam avahatanti kolahalam karonta dvarani pidahitva oloketva tattha apassanta nagara nikkhamitva ito cito ca olokenta darusakate suvannapatim disva "ayam coroti tam darakam gahetva ranno dassesum. Raja akkharani disva "kimetam tatati pucchi. "naham deva janami, matapitaro me agantva rattim bhojetva rakkhamana atthamsu, aham `matapitaro mam rakkhantiti nibbhayova niddam upagato, ettakam aham janamiti aha. Athassa matapitaropi tam thanam agamamsu. Raja tam pavattim natva te tayopi jane adaya satthu santikam gantva sabbam arocetva "kinnu kho bhante buddhanussatiyeva rakkha hoti udahu dhammanussatiadayopiti pucchi. Athassa sattha "maharaja na kevalam buddhanussatiyeva rakkha, yesam pana chabbidhena cittam subhavitam, tesam annena rakkhavaranena va mantosadhehi va kiccam natthiti vatva chatthanani dassento ima gatha abhasi "suppabuddham pabujjhanti sada gotamasavaka, yesam diva ca ratto ca niccam buddhagata sati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page106.

Suppabuddham pabujjhanti sada gotamasavaka, yesam diva ca ratto ca niccam dhammagata sati. Suppabuddham pabujjhanti sada gotamasavaka, yesam diva ca ratto ca niccam sanghagata sati. Suppabuddham pabujjhanti sada gotamasavaka, yesam diva ca ratto ca niccam kayagata sati. Suppabuddham pabujjhanti sada gotamasavaka, yesam diva ca ratto ca ahimsaya rato mano. Suppabuddham pabujjhanti sada gotamasavaka, yesam diva ca ratto ca bhavanaya rato manoti. Tattha "suppabuddham pabujjhantiti: buddhagatam satim gahetva supantayeva pabujjhanta suppabuddham pabujjhanti nama. Sada gotamasavakati: gotamagottassa buddhassa savanante jatatta tasseva anusasanisavanataya gotamasavaka. Buddhagata satiti: yesam 1- "itipi so bhagavatiadippabhede buddhagune arabbha uppajjamana sati niccakalam atthi, te sadapi suppabuddham pabujjhantiti attho. Tatha asakkonta pana ekadivasam tisu kalesu dvisu kalesu ekasmimpi kale buddhanussatim manasikaronta suppabuddham pabujjhantiyeva nama. Dhammagata satiti "svakkhato bhagavata dhammotiadippabhede dhammagune arabbha uppajjamana sati. Sanghagata satiti "supatipanno @Footnote: 1. Si. Yu. `yesanti natthi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page107.

Bhagavato savakasanghotiadippabhede sanghagune arabbha uppajjamana sati. Kayagata satiti dvattimsakaravasena va navasivatthikavasena va catudhatuvavatthanavasena va ajjhattanilakasinadirupajjhanavasena va uppajjamana sati. Ahimsaya ratoti: so karunasahagatena cetasa ekam disam pharitva viharatiti 1- evam vuttaya karunabhavanaya rato. Bhavanayati: mettabhavanaya. Kincapi hi hettha karunabhavanaya vuttatta idha sabbapi avasesa bhavana, idha pana mettabhavanava adhippeta. Sesam pathamagathayam vuttanayeneva veditabbam. Desanavasane so darako matapituhi saddhim sotapattiphale patitthahi. Paccha pana pabbajitva sabbepi arahattam papunimsu. Sampattanampi satthika desana ahositi. Darusakatikavatthu. -------- 6. Vajjiputtakabhikkhuvatthu. (218) "duppabbajjam durabhiramanti imam dhammadesanam sattha vesaliyam nissaya mahavane viharanto annataram vajjiputtakam bhikkhum arabbha kathesi, yam sandhaya vuttam "annataro vajjiputtako bhikkhu vesaliyam viharati annatarasmim vanasande. Tena kho pana samayena vesaliyam @Footnote: 1. di. Si. 9/310.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page108.

Sabbarattim chanavaro hoti. Athakho so bhikakhu vesaliyam turiyatalita- vaditanigghosasaddam sutva paridevamano tayam velayam imam gathamaha "ekaka mayam aranne viharama apaviddhamva vanasmim darukam, etadisikaya rattiya ko su dani amhehi papiyoti. So kira vajjiratthe rajaputto varena sampattam rajjam pahaya pabbajito, vesaliyam catummaharajikehi saddhim ekabaddham katva sakalanagare dhajapatakadihi patimandite, komudiya punnamaya sabbarattim chanavare vattamane, bheriadinam turiyanam talitanam nigghosam vinadinanca vaditanam saddam sutva, yani vesaliyam satta rajasahassani satta rajasatani satta ca rajano, tattakayeva ca nesam uparajasenapatiadayo, tesu alankatapatiyattesu nakkhattakilanatthaya vithim otinnesu, satthihatthe mahacankame cankamamano gaganamajjhe thitam punnacandam disva cankamakotiyam phalakam nissaya thito vethanalankaravirahitatta vane chadditadarukam viya attabhavam oloketva "atthi nu kho anno amhehi lamakataroti cintento pakatiya arannakadigunayuttopi tasmim khane anabhiratiya pilito evamaha. So tasmim vanasande adhivatthaya devataya "imam bhikkhum samvejessamiti adhippayena "ekako tvam aranne viharasi apaviddhamva vanasmim darukam,

--------------------------------------------------------------------------------------------- page109.

Tassa te bahuka pihayanti nerayika viya saggagaminanti vuttam imam gatham sutva punadivase sattharam upasankamitva vanditva nisidi. Sattha tam pavattim natva gharavasassa dukkhatam pakasetukamo panca dukkhani samodhanetva imam gathamaha "duppabbajjam durabhiramam duravasa ghara dukkha dukkho samanasamvaso dukkhanupatitaddhagu; tasma na caddhagu siya na ca dukkhanupatito siyati. Tattha duppabbajjanti appam va mahantam va bhogakkhandham ceva natiparivattanca pahaya imasmim sasane uram datva pabbajjam nama dukkham. Durabhiramanti: evam pabbajitenapi bhikkhacariyaya jivitavuttim ghatantena aparimanasilakkhandhagopanadhammanudhammapatipattipuranavasena abhiramitum dukkham. Duravasati: yasma pana gharam avasantena rajunam rajakiccam issaranam issarakiccam vahitabbam, parijano 1- ceva dhammika ca samanabrahmana sangahitabba, evam santepi, gharavaso chiddaghato viya mahasamuddo viya ca duppuro; tasma ghara namete duravasa dukkha avasitum teneva karanena dukkhati attho. Dukkho samanasamvasoti: gihino hi ye jatigottakulabhogehi pabbajita va silacarabahusaccadihi samanapi hutva "kosi tvam, ko ahantiadini vatva adhikaranappasuta honti, te asamana nama, tehi saddhim @Footnote: 1. Yu. parijana.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page110.

Samvaso nama dukkhoti attho. Dukkhanupatitaddhaguti: ye vattasankhatam addhanam patipannatta addhagu; te dukkhena anupatitava. Tasma na caddhaguti: yasma dukkhanupatitabhavopi dukkho addhagubhavopi dukkho; tasma vattasankhatam addhanam gamanataya addhagupi na bhaveyya vuttappakarena dukkhena anupatitopi na bhaveyyati attho. Desanavasane so bhikkhu pancasu thanesu dassite dukkhe nibbindanto pancorambhagiyani ca pancuddhambhagiyani ca samyojanani padaletva arahatte patitthahiti. Vajjiputtakabhikkhuvatthu. ----------- 7. Cittagahapativatthu. (219) "saddho silena sampannoti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto cittagahapatim arabbha kathesi. Vatthu balavagge "asantam bhavamiccheyyati gathavannanayam vittharitam. Gathapi tatthevagata. Vuttam hi tattha "kim pana bhante etassa tumhakam santikam agacchantassevayam sakkaro uppajjati udahu annattha gacchantassapi uppajjeyyati. 1- "ananda mama santikam agacchantassapi annattha gacchantassapi tassa @Footnote: 1. Yu. uppajjethati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page111.

Uppajjatiyeva, ayam hi upasako saddho pasanno sampannasilo, evarupo yam yam padesam 1- bhajati; tattha tatthevassa labhasakkaro nibbattatiti vatva imam gathamaha "saddho silena sampanno yasobhogasamappito yam yam padesam bhajati; tattha tattheva pujitoti. Tattha "saddhoti: lokiyalokuttaraya saddhaya samannagato. Silenati: "agariyasilam anagariyasilanti 2- duvidham silam, tesu idha agariyasilam 3- adhippetam, tena samannagatoti attho. Yasobhoga- samappitoti: yadiso anathapindikadinam pancaupasakasataparivara- sankhato agariyayaso tadiseneva yasena dhanadhannadiko ceva sattavidhaariyadhanasankhato ca duvidho bhogo tena ca samannagatoti attho. Yam yanti: puratthimadisu disasu evarupo kulaputto yam yam padesam bhajati; tattha tattha evarupena labhasakkarena pujito va hotiti. Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsuti. Cittagahapativatthu. ------ @Footnote: 1. Yu. disam. 2. Yu. agariyasilam anagariyasilanti. @3. anuttanattadipanayam anagariyasilanti dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page112.

8. Culasubhaddavatthu. (220) "dure santo pakasentiti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto anathapindikassa dhitaram culasubhaddam nama arabbha kathesi. Anathapindikassa kira daharakalato patthaya ugganagaravasi uggo nama setthiputto sahayako ahosi. Te ekacariyakule sippam ugganhanta annamannam katikam karimsu "amhakam vayappattakale puttadhitasu jatasu, yo puttassa atthaya dhitaram vareti; tena tassa dhita databbati. Te ubhopi vayappatta attano attano nagare setthitthane patitthahimsu. Ekasmim samaye uggasetthi vanijjam payojento pancahi sakatasatehi savatthim agamasi. Anathapindiko attano dhitaram culasubhaddam amantetva "amma pita te uggasetthi nama agato, tassa kattabbakiccam tava bharoti anapesi. Sa "sadhuti patissunitva tassa agatadivasato patthaya sahattheneva supabyanjanadini sampadeti, malagandhavilepanadini abhisankharoti, bhojanakale tassa nahanodakam patiyadapetva nahanakalato patthaya sabbakiccani sadhukam karoti. Uggasetthi tassa acarasampattim disva pasannacitto ekadivasam anathapindikena saddhim sukhakathaya nisinno "mayam daharakale evam nama katikam karimhati saretva culasubhaddam attano puttassatthaya varesi. So pana pakatiya micchaditthiko; tasma dasabalassa tamattham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page113.

Arocetva satthara uggasetthino upanissayam disva anunnato, bhariyaya saddhim mantetva tassa vacanam sampaticchitva divasam thapetva, dhitaram visakham datva uyyojento dhananjayasetthi viya mahantam sakkaram katva subhaddam amantetva "amma sassurakule vasantiya nama anto aggi bahi na niharitabboti dhananjayasetthina visakhaya dinnanayeneva dasa ovade datva uyyojento "sace me gatatthane dhitu doso uppajjati, tumhehi sodhetabboti attha kutumbike patibhoge gahetva, tassa uyyojanadivase buddhappamukhassa bhikkhusanghassa mahadanam datva, purimabhave dhitara katanam sucaritanam phalavibhutim lokassa pakatam katva dassento viya mahantena sakkarena dhitaram uyyojesi. Tassa anupubbena ugganagaram pattakale sassurakulena saddhim mahajano paccuggamanam akasi. Sapi attano sirivibhavam pakatam katum visakha viya sakalanagarassa attanam dassenti rathe thatva nagaram pavisitva nagarehi pesitam pannakaram gahetva anurupavasena tesam tesam pesenti sakalanagaram attano gunehi ekabaddham akasi. Mangaladivasadisu panassa sassuro acelakanam sakkaram karonto "agantva amhakam samane vandatuti pesesi. Sa lajjaya nagge passitum asakkonti gantum na icchati. So punappunam pesetvapi taya patikkhitto kujjhitva "niharatha nanti aha. Sa "na sakka mama akaranena dosam aropetunti kutumbike pakkosapetva tamattham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page114.

Arocesi. Te tassa niddosabhavam natva setthim sannapesum. So "ayam mama samane `ahirikati na vandatiti bhariyaya arocesi. Sa "kidisa nu kho imissa samana, ativiya ne pasamsatiti tam pakkosapetva aha "kidisa samana tuyham balham kho ne pasamsasi. Kimsila kimsamacara tam me akkhahi pucchitati. Athassa subhadda buddhananceva buddhasavakananca gune pakasenti "santindriya santamanasa santam tesam gatam thitam, okkhittacakkhu mitabhani, tadisa samana mama. Kayakammam suci tesam, vacakammam anavilam, manokammam suvisuddham, tadisa samana mama. Vimala sankhamuttabha suddha antarabahira 1- punna suddhehi dhammehi, tadisa samana mama. Labhena unnato loko alabhena ca onato, labhalabhena ekattha, tadisa samana mama. Yasena unnato loko ayasena ca onato, yasayasena ekattha, tadisa samana mama. Pasamsaya unnato loko nindayapi ca onato, sama nindapasamsasu, tadisa samana mama. @Footnote: 1. santarabahira [?]

--------------------------------------------------------------------------------------------- page115.

Sukhena unnato loko dukkhenapi ca onato, akampa sukhadukkhesu, tadisa samana mamati- evamadihi vacanehi sassum tosesi. Atha nam "sakka tava samane amhakampi dassetunti vatva, "sakkati vutte, "tenahi yatha mayam te passama; tatha karohiti [aha]. Sa "sadhuti buddhappamukhassa bhikkhusanghassa mahadanam sajjetva uparipasadatale thatva jetavanabhimukhi 1- sakkaccam pancapatitthitena vanditva buddhagune avajjitva gandhavasapupphadhupehi pujam katva "bhante svatanaya buddhappamukham bhikkhusangham nimantemi, imina me sannanena sattha nimantitabhavam janatuti vatva sumanapupphanam attha mutthiyo akase khipi. Pupphani gantva catuparisamajjhe dhammam desentassa satthuno upari malavitanam hutva atthamsu. Tasmim khane anathapindikopi dhammakatham sutva svatanaya sattharam nimantesi. Sattha "adhivuttham maya gahapati svatanaya bhattanti vatva, "bhante maya puretaram agato natthi, kassa nu kho vo adhivutthanti vutte, "culasubhaddaya gahapati nimantitoti vatva, "nanu bhante subhadda dure vasati ito visatiyojanasatamatthaketi vutte, "ama gahapati, dure vasantapi hi sappurisa abhimukhe thita viya pakasentiti vatva imam gathamaha @Footnote: 1. jetavanabhimukhiniti yuttataram.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page116.

"dure santo pakasenti, himavantova pabbato; asantettha na dissanti, rattim khitta yatha sarati. Tattha "santoti: ragadinam santataya buddhadayo santo nama. Idha pana pubbabuddhesu katadhikara ussannakusalamula bhavitabhavana satta "santoti adhippeta. Pakasentiti: dure thitapi buddhanam nanapatham agacchanta pakata honti. Himavantovati: yatha hi tiyojanasahassavitthato pancayojanasatubbedho caturasitiya kutasahassehi patimandito himavantapabbato dure thitanampi abhimukhe thito viya pakaseti; evam pakasentiti attho. Asantetthati: ditthadhammagaruka vitinnaparaloka amisacakkhuka jivitatthaya pabbajita balapuggala asanto nama, te ettha buddhanam dakkhinassa janumandalassa santike nisinnapi na dissanti na pannayanti. Rattim khittati: rattim caturangasamannagate andhakare khitta sara viya. Tatharupassa 1- upanissayabhutassa pubbahetuno abhavena na pannayantiti attho. Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsu. Sakkopi kho devaraja "satthara culasubhaddaya nimantanam adhivasitanti natva vissakammadevaputtam anapesi "panca kutagarasatani nimminitva sve buddhappamukham bhikkhusangham ugganagaram nehiti. So punadivase pancasatani kutagarani nimminitva jetavanadvare atthasi. Sattha uccinitva visuddhakhinasavanamyeva panca satani adaya saparivaro kutagaresu nisiditva ugganagaram agamasi. @Footnote: 1. Si. tatharupa.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page117.

Uggasetthipi saparivaro subhaddaya dinnanayena tathagatassa agamanamaggam olokento sattharam mahantena sirivibhavena agacchantam disva pasannamanaso hutva maladihi sakkaram karonto sampaticchitva vanditva mahadanam datva punappunam nimantetva sattaham mahadanam adasi. Satthapissa sappayam sallakkhetva dhammam desesi. Tam adim katva caturasitiya panasahassanam dhammabhisamayo ahosi. Sattha subhaddaya anuggahanattham "idheva hohiti anuruddhattheram nivattapetva savatthimeva agamasi. Tato patthaya tam nagaram saddham pasannam ahositi. Culasubhaddavatthu. ----- 9. Ekaviharittheravatthu. (221) "ekasananti imam dhammadesanam sattha jetavane viharanto ekaviharittheram nama arabbha kathesi. So kira thero "ekova nisidati ekova cankamati ekova titthatiti catuparisantare pakato ahosi. Atha nam bhikkhu "bhante evarupo namayam theroti tathagatassa arocesum. Sattha "sadhu sadhuti sadhukaram datva "bhikkhuna nama vivittena bhavitabbanti viveke anisamsam kathetva imam gathamaha "ekasanam ekaseyyam eko caramatandito eko damayamattanam vanante ramito siyati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page118.

Tattha "ekasanam ekaseyyanti: bhikkhusahassamajjhepi mulakammatthanam avijahitva teneva manasikarena nisinnassa asanam ekasanam nama. Lohapasadasadisepi ca pasade bhikkhusahassamajjhepi pannatte vicitrapaccattharanupadhane maharahe sayane satim upatthapetva dakkhinena passena mulakammatthanamanasikarena nipannassa bhikkhuno seyya ekaseyya nama. Evarupam ekasananca ekaseyyanca bhajethati attho. Atanditoti: janghabalam nissaya jivitakappanena akusito hutva sabbiriyapathesu ekova carantoti attho. Eko damayamattananti: rattitthanadisu kammatthanam anuyunjitva maggaphaladhigamanavasena ekakova hutva attanam damentoti attho. Vanante ramito siyati: evamattanam damento itthipurisasaddadihi vivittavanasandeyeva abhirato bhaveyya. Na hi sakka akinnaviharina evam attanam dametunti attho. Desanavasane bahu sotapattiphaladini papunimsu. Tato patthaya mahajano ekaviharameva patthetiti. Ekaviharittheravatthu. Pakinnakavaggavannana nitthita. Ekavisatimo vaggo. ---------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 24 page 87-118. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=24&A=1721&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=24&A=1721&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=31              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=1035              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=1035              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=1035              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]