ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 26 : PALI ROMAN U.A. (paramatthadi.)

                       8. Suppavasasuttavannana
      [18] Atthame kundiyayanti 3- evannamake koliyanam nagare. Kundadhanavaneti
tassa nagarassa avidure kundadhanasankhate vane.
      Pubbe kira kundo nama eko yakkho tasmim vanasande vasam kaphpesi,
kundadhanamissena ca balikammena tusatiti tassa tatha tattha balim upaharanti,
tenetam vanasandam kundadhanavanantveva pannayittha. Tassa avidure eka gamapatika 4-
ahosi, sapi tassa yakkhassa anapavattitthane nivitthatta teneva paripalitatta
kundiyati 5- vohariyittha. Aparabhage tattha koliyarajano nagaram karesum, tampi
purimavoharena kundiyatveva vuccati. Tasminca vanasande koliyarajano bhagavato
bhikkhusamghassa ca vasantathaya viharam patitthapesum, tampi kundadhanavanantveva
@Footnote: 1 cha.Ma. amatapadam  2 khu.dha. 25/21/19,27/2419/524 (sya)
@3 cha.Ma. kundikayanti  4 Si. vamapathika  5 cha.Ma. kundikati, evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page127.

Pannayittha. Atha bhagava janapadacarikam caranto anukkamena tam viharam patva tattha vihasi. Tena vuttam "ekam samayam bhagava kundiyayam viharati kundadhanavane"ti. Suppavasati tassa upasikaya namam. Koliyadhitati koliyarajaputti. Sa hi bhagavato aggupatthayika panitadayikanam savikanam etadagge thapita sotapanna ariyasavika. Yam hi kinci bhagavato yuttarupam khadaniyam bhojaniyam bhesajjam va na tattha annahi samvidhatabbam atthi, sabbam tam sayameva atatno pannaya vicaretva sakkaccam sampadetva upaneti. Devasikanca atthasatam samghabhattapatipuggalikabhattani deti. Yo koci bhikkhu va bhikkhuni va tam kalam pindaya pavittho rittahattho na gacchati. Evam muttacaga payatapani vossaggarata yacayoga danasamvibhagarata. Assa kucchiyam purimabuddhesu katadhakaro pacchimabhaviko savakabodhisatto patisandhim ganhi. Sa tam gabbham kenacideva papakammena satta vassani kucchina parihari, sattahanca mulhagabbha ahosi. Tena vuttam "satta vassani gabbham dhareti sattaham mulhagabbha"ti. Tattha satta vassaniti satta samvacchani, accantasamyoge ca idam upayogavacanam. Gabbham dharetiti gabbham vahati, gabbhini hotiti attho. Sattaham mulahagabbhati satta ahani byakulagabbha. Gabbho hi paripakko sampajjamano vijayanakale kammajavatehi sancaletva parivattito uddhampado adhosiro hutva yonimukhabhimukho hoti, evam so katthaci kalaggo bahi nikkhamati. Vipajjamano pana viparivattanavasena yonimaggam pidahitva tiriyam nipajjati, sayameva va yonimaggo pidahati so tattha kammajavatehi aparaparam parivattamano byakulo mulhagabbhoti vuccati, tassapi satta divase evam ahosi, tena vuttam "sattaham mulhagabbha"ti. Ayanca gabbho sivalitthero, tassa katham satta vassani gabbhavasadukkham, sattaham mulhagabbhabhavappatti, matu cassapi sotapannaya ariyasavikaya tatha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page128.

Dukkhanubhavanam jatanti? vuccate:- atite kasikaraje baranasiyam rajjam karente eko kosalaraja mahantena balenagantva baranasim gahetva tam rajanam maretva tassa aggamahesim attano aggamahesim akasi. Baranasiranno pana putto pitu maranakale niddhamanadvarena palayitva attano natimittabandhave ekajajham katva anukkamena balam samharitva baranasim agantva avidure mahantam khandhavaram bandhitva tassa ranno pannam pesesi "rajjam va detu, yuddham va"ti. Rajakumarassa mata sasanam sutva "yuddhena kammam natthi, sabbadisasu sancaram pacchinditva baranasinagaram parivaretu, tato darudakabhattaparikkhayena 1- kilanta nagare manussa vinava yuddhena rajanam gahetva dassanti"ti pannam pesesi. So matu sasanam sutva cattari mahadvarani rakkhanto satta vassani nagaram uparundhi, nagare manussa culadvarena nikkhamitva darudakadini aharanti, sabbakiccani karonti. Atha rajakumarassa mata tam pavattim sutva "balo mama putto upayam na janati, gacchatha, assa 2- culadvarani pidahitva 3- nagaram uparundhatuti vadetha"ti puttassa gulhasasanam pahini, so matu sasanam sutva satta divase tatha akasi. Nagara bahi nikkhamitum alabhanta sattame divase tassa ranno sisam gahetva kumarassa adamsu. Kumaro nagaram pavisitva rajjam aggahesi. So tada satta vassani nagararundhanakammanissandena etarahi satta vassani matukucchisankhataya lohitakumbhiya vasi, avasesato pana sattaham nagaruparundhanena sattaham mulhagabbhabhavam apajji. Jatakatthakathayam pana "satta divasani nagaram rundhitva gahitakammanissandena satta vassani lohitakumbhiyam vasitva sattaham mulhagabbhabhavam apajji"ti vuttam. Yam pana so padumuttarasammasambuddhapadamule "labhinam @Footnote: 1 Si. darudakadina va bhattaparikkhayena va 2 Ma. satta divase 3 cha.Ma. pidhaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page129.

Aggo bhaveyyan"ti mahadanam datva patthanam akasi, yanca vipassissa bhagavato kale nagarehi saddhim sahassagghanikam guladadhim datva patthanam akasi, tassanubhavena labhinam aggo jato. Suppavasapi "nagaram rundhitva ganha tata"ti pesitabhavena satta vassani kucchina gabbham pariharitva sattaham mulhagabbha jata. Evam te mataputta attano kammassa anurupam idisam dukkham patisamvedimsu. Tihi vitakkehiti taranattayassa gunanussatipatisamyuttehi tihi sammavitakkehi. Adhivasetiti mulhagabbhataya uppannadukkham sahati. Sa hi bhagavato sambuddhabhavam, ariyasamghassa supatipattim, nibbanassa ca dukkhanissaranabhavam anussaranti attano uppajjamanadukkham amanasikaraneneva abhibhavitva khamati. Tena vuttam "tihi vitakkehi adhivaseti"ti. Sammasambuddho vatatiadi tesam vitakkanam pavattiakaradassanam. Tassattho:- yo bhagyavantatadihi karanehi bhagava lokanatho samma aviparitam samam sayameva sabbadhamme aho vata buddho, so bhagava evarupassa etarahi maya anubhaviyamanassa annassa ca evamjatikassa sakalassa vattadukkhassa pahanaya accantam anuppadanirodhaya dhammam katheti, aviparitadhammam katheti. Aviparitadhammadesanataya hi satthu sammasambodhisiddhi. Tassa yathavuttagunassa bhagavato dhammassavanante jatatta siladitthisamannena samhatatta ca savasamghoti laddhanamo atthaariyapuggalasamuho supatipanno vata aho vata sammapatipanno, yo ariyasamgho evarupassa idisassa vattadukkhassa pahanaya anuppadanirodhaya anivattipatipadam patipanno. Susukham vata aho vata sutthu sukham sabbasankhatanissatam nibbanam, yasmim nibbane idisam vattadukkham na upalabbhatiti. Ettha ca patipajjamanapi patipannaicceva vutta patipattiya anivattibhavato. Athava uppannasaddo viya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page130.

Patipannasaddo vattamanatthopi veditabbo. Tenevaha "sotapattiphalasacchikiriyaya patipanno"ti. Samikanti attano patim koliyarajaputtam. Amantesiti abhasi. Mama vacanena bhagavato pade sirasa vandahiti mayham vacanena cakkalakkhanappatimanditani vikasitapadumasassirikani bhagavato caranani tava sirasa vandahi, uttamangena abhivadanam karohiti attho. Appabadhantiadisu abadhoti visabhagavedana vuccati, ya ekadese uppajjitvapi sakalasariram ayapattena abandhitva viya ganhati. Atankoti kicchajivitakaro rogo. Athava yapetabbarogo. Atanko, itaro abadho. Khuddako va rogo atanko, balava abadho. Keci pana "ajjhattasamutthano abadho, bahiddhasamutthano atanko"ti vadanti. Tadubhayassapi abhavam pucchati vadati. Gilanasseva ca utthanam nama garukam hoti, kaye balam na hoti, tasma niggelannataya lahuparivattisankhatam kayassa lahutthanam sarirabalanca pucchati vadati. Phasuviharanti thananisinnagamanasayanasankhatesu catusu iriyapathesu sukhaviharanca pucchati vadati. Athassa pucchatabbakaram dassenti "suppavasa bhante"tiadimaha. Evanca vadehiti idani vattabbakaram nidasseti. Paramanti vacanasampaticchanam. Tena sadhu bhadde yathavuttam, patipajjamiti dasseti. Koliyaputtoti suppavasaya samiko koliyarajaputto. Sukhini hotuti sadevake loke aggadakkhineyyo sattha suppavasaya pesitavandanam sampaticchitva tadanantaram attano mettaviharasamutthapakam 1- buddhacinnam sukhupasamharam tassa samannato pakasetva puna tassa puttassa ca gabbhavipattimulakadukkhuppattipatikkhepamukhena sukhupasamharam nidassento "sukhini .pe. Aroga, arogam puttam vijayatu"ti aha. @Footnote: 1 cha.Ma. mettaviharasamsucakam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page131.

Saha vacanati bhagavato vacanena saheva. Yasmim kale bhagava tatha avoca, tasmimyeva kale tampi kammam parikkhayam agamasi, tassa parikkhinabhavam oloketva sattha tatha abhasi. Apare pana vadanti:- sace tatha sattha nacikkhissa, tato parampi kinci kalam tassa tam dukkham anubandhissa. Yasma pana bhagavata "sukhini aroga aroganca puttam vijayatu"ti vuttam, tasma tassa vacanasamakalameva so gabbho byakulabhavam vijahitva sukheneva bahi nikkhami, evam tesam mataputtanam sotthi ahosi. Acinteyyo hi buddhanam buddhanubhavo. Yatha hi patacaraya piyavippayogasambhutena sokena ummadam patva:- "ubho putta kalakata panthe mayham pati mato mata pita ca bhata ca ekacitakamhi jhayare"ti 1- vatva jatarupeneva carantiya "satim patilabhahi bhagini"ti bhagavato vacanasamantarameva ummado vupasami, tatha suppiyapi upasika attanava attano uruyam katena mahavanena vutthatum asakkonti sayanapitthe nipanna "agantva mam vandatu"ti vacanasamantarameva vane pakatike jate sayameva gantava bhagavantam vanditievamadini vatthuni idha udaharitabbaniti. Evam bhanteti bhante yatha bhagava saputtaya matuya 2- arogabhavam asimsanto aha "sukhini aroga arogam puttam vijayatu"ti, tam evameva. Na hi kadaci buddhanam bhagavantanam vacanassa annathabhavoti adhippayo. Keci pana "evamatthu"ti vadanti, apare "hotu"ti padassa attham anetva vannayanti. Abhinanditvati karavikarutamanjuna brahmassarena bhagavata vuccamane tasmim vacane pitisomanassapatilabhato abhimukhabhavena nanditva. Anumoditvati tato pacchapi sammodanam uppadetva, cittena va abhinanditva vacaya anumoditva, @Footnote: 1 khu.apa. 33/160/322 2 Si. tassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page132.

Vacanasampattiya va abhinanditva atthasampattiya anumoditva. Sakam gharam paccayasiti attano gharam patiganchi. 1- Ye pana "yena sakam gharan"ti pathanti, tesam yadipi yatasaddanam sambandhabhavato "tena"ti padam vuttameva hoti, tathapi "patiyayitva"ti pathaseso yojetabbo hoti. Vijatanti pajatam, pasutanti attho. Acchariyanti andhassa pabbatarohanam viya niccam na hotiti acchariyam, ayam tava saddanayo. Atthakathasu pana "accharayoggam acchariyan"ti vuttam, accharam paharitum yuttanti attho. Vatati sambhavane, aho acchariyanti attho. Bhoti dhammalapanam. Abhutapubbam tathagato, tathavaditaya tathagato, tathakaritaya tathagato, abhibhavanatthena tathagato. Katham bhagava tatha agatoti tathagato? yatha sabbalokahitaya ussukkamapanna Purimaka sammasambuddha agatati. Kim vuttam hoti? yena abhiniharena te bhagavanto Agatama, tena atthagunasamannagatena ayampi bhagava agato. Yatha ca te bhagavanto danaparamim puretva silanekkhammapannaviriyakhantasaccaadhitthanamettaupekkhaparamiti ima dasa paramiyo dasa upaparamiyo dasa paramatthaparamiyoti samatimsaparamiyo puretva buddhicariyaya kotim patva agata, tatha ayampi bhagava agato. Yatha ca te bhagavanto cattaro @Footnote: 1 cha.Ma. patigacchi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page133.

Satipatthane .pe. Ariyam atthangikam maggam bhavetva bruhetva agata, tatha ayampi bhagava agato. Evam tatha agato tathagato. (1) Katham tatha gatoti tathagato? yatha sampatijata te bhagavanto samehi padehi pathaviyam patitthaya uttarabhimukha sattapadavitiharena gata, setacchatte dhariyamane sabbava disa anuvilokesum, asabhivacam bhasasimsu loke attano jetthasetthabhavam pakasenta, tanca gamanam tatham ahosi avitatham anekesam visesadhigamanam pubbanimittabhavena, tatha ayampi bhagava gato, tanacassa gamanam tatham ahosi avitatham tesanneva visesadhigamanam pubbanimittabhavena. Evam tatha gatoti tathagato. Yatha va te bhagavanto nekkhammena kamacchandam pahaya gata, abyapadena byapadam, alokasannaya thinamiddham, avikkhepena uddhaccakukkuccam, dhammavavatthanena vicikiccham pahaya gata, nanena avijjam padaletva, pamojjena aratim vinodetva, atthasamapattihi attharasahi mahavipassanahi catuhi ca ariyamaggehi tam tam patipakkham pahaya gata, evam ayampi bhagava gato. Evampi tatha gatoti gatharagato. (2) Katham tathalakkhanam agatoti tathagato? pathavidhatuya kakkhalalakkhanam, apodhatuya paggharanalakkhanam, atajodhatuya unhattalakkhanam, vayodhatuya vitthambhanalakkhanam, akasadhatuya asamphutthalakkhanam, rupassa ruppanalakkhanam, vedanaya vedayitalakkhanam, sannaya sanjananalakkhanam, sankharanam abhisankharanalakkhanam, vinnanassa vijananalakkhananti evam pancannam khandhanam dvadasannam ayatananam attharasannam dhatunam bavisatiya indriyanam catunnam saccanam dvadasapadikassa paccayakarassa catunnam satipatthananam catunnam sammappadhananam catunnam iddhipadanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page134.

Pancannam indriyanam pancannam balanam sattannam bojjhanganam ariyassa atthangikassa maggassa sattannam visuddhinam amatogadhassa nibbanassati evam tassa tassa dhammassa yam sabhavasarasalakkhanam, tam tatham avitatham anannetham lakkhanam nanagatiya agato avirajjhitva patto adhigatoti tathagato. Evam tathalakkhanam agatoti. Tathagato (3) katham tathadhamme yathavato abhisambuddhoti tathagato? tathadhamma nama cattari ariyasaccani. Yathaha:- "cattarimani bhikkhave tathani avitathani anannathani. Katamani cattari? `idam dukkhan'ti bhikkhave tathametam avitathametam anannathametan"ti 1- vittharo. Tani ca bhagava abhisambuddho, tasma tathanam abhisambuddhatta tathagato. Apica jaramaranassa jatipaccayasambhutasamudagatattho tatho avitatho anannatho .pe. Sankharanam avijjapaccayasambhutasamudagatattho tatho avitatho anannatho, tatha avijjaya sankharanam paccayattho .pe. Jatiya jaramaranassa paccayattho tatho avitatho anannatho, tam sabbam bhagava abhisambuddho, tasmapi tathanam abhisambuddhatta tathagato, abhisambuddhattho hi ettha gatasaddoti. Evam tathadhamme yathavato abhisambuddhoti tathagato. (4) Katham tathadassitaya tathagato? yam sadevake .pe. Sadevamanussaya pajaya aparimanasu lokadhatusu aparimananam sattanam cakkhudvare apathamagacchantam ruparammanam nama atthi, tam bhagava sabbakarato janati passati. Evam janata 2- passata ca tena itthanitthadivasena va 2- ditthasutamutavinnatesu labbhamanapadavasena va "katamanti rupam rupayatanam, yam rupam catunnam mahabhutanam upadaya vannanibhasanidassanam sappatigham nilam pitakan"tiadina 3- nayena anekehi @Footnote: 1-1 sam.maha. 19/1090/375 2-2 Si. passata tena itthanam vasena va @3 abhi.sana. 34/617/188

--------------------------------------------------------------------------------------------- page135.

Namehi terasahi varehi dvipannasaya nayehi vibhajjamanam tathameva hoti, vitatham natthi. Esa nayo sotadvaradisu apathamagacchantesu saddadisu, vuttanhetam bhagavata:- "yam bhikkhave sadevakassa lokassa .pe. Sadevamanussaya dittham sutam mutam vinnatam pattam pariyesitam anuvicaritam manasa, tamaham janami, tamaham abbhannasam, 1- tam tathagatassa viditam. Tam tathagato na upatthasi"ti 2- evam tathadassitaya tathagato. Tattha tathadassiatthe tathagatoti padasambhavo veditabbo. (5) Katham tathavaditaya tathagato? yam rattim bhagava anuttaram sammasambodhim abhisambuddho, yanca rattim anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayi, etthantare pancattalisavassaparimanakalam yam bhagavata bhasitam lapitam suttageyyadi, sabbantam paripunnam ragamadadinimmadanam ekasadisam tatham avitatham. Tenaha:- "yanca cunda rattim tathagato anuttaram sammasambodhim abhisambujjhati, yanca rattim anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayati, yam etasmim antare bhasati lapati niddisati, sabbantam tatheva ca hoti, no annatha, tasma `tathagato'ti vuccata"ti. 3- Gadaattho ettha gatasaddo. Evam tathavaditaya tathagato. Apica agadanam agado, vacananti attho. Tatho avitatho aviparito agado assati dakarassa takaram katva tathagatoti evamettha padasiddhi veditabba. (6) @Footnote: 1 ka. abhinnasim 2 ana.catukka. 21/24/29 3 di.pa. 12/188/117

--------------------------------------------------------------------------------------------- page136.

Katham tathakaritaya tathagato? bhagavato hi vacaya kayo anulometi, kayassapi vaca, tasma yathavari tathakari, yathakadi tathavadi ca hoti, evambhutassa cassa yatha vaca, kayohi tatha gato pavattoti attho. Yatha ca, kayo vacapi tatha gata pavattati tathagato. Tenaha:- "yathavadi bhikkhave tathagago tathakari yathakari tathavadi. Iti yathavadi tathakari, yathakari tathavadi. Tasma `tathagato'ti vuccati"ti. 1- Evam tathakaritaya tathagato. (7) Katham abhibhavanatthena tabhagato? yasma upari bhavaggam hettha avicim pariyantam karitva tiriyam aparimanasu lokadhatusu lokadhatusu sabbasatte abhibhavati silenapi samadhinapi pannayapi vimuttiyapi vimuttinanadassanenapi, na tassa tula va pamanam va atthi, athakho atulo appameyyo anuttaro devadevo sakkanam atisakko, brahmanam atibrahma sabbasattuttamo, tasma tathagato. Tenaha:- "sadevake bhikkhave loke .pe. Sadevamanussaya tathagato abhibhu anabhibhuto annadatthudaso vasavatti, tasma `tathagato'ti vuccati"ti. 1- Tatrayam padasiddhi:- agado viya agado, desanavilaso ceva punnassayo ca. Tena so mahanubhavo bhisakko viya dibbagadena sappe sabbaparappavadino sadevakanca lokam abhibhavati. Iti sabbalokabhibhavane tatho avitatho aviparito yathavuttova agado etassati dakarassa takaram katva tathagatoti veditabbo. Evam abhibhavanatthena tathagato. (8) @Footnote: 1 ana.catukka. 21/23/28

--------------------------------------------------------------------------------------------- page137.

Apica tathaya gatoti tathagato, tatham gatoti tathagato. Tattha sakalalokam tiranaparinnaya tathaya gato avigatoti 1- tathagato. Jhalakasamudayam pahanaparinnaya tathaya gato atitoti tathagato. Lokanirodham sacchikiriyaya tathaya gato adhigatoti tathagato. Lokanirodhagaminim patipadam tatham gato patipanyoti tathagato. Vuttanhetam bhagavata:- "loko bhikkhave tathagatena abhisambuddho, lokasma tathagato visamyutto. Lokasamudayo bhikkhave tathagatena abhisambuddho, lokasamudayo tathagatassa pahino. Lokanirodho bhikkhave tathagatena abhisambuddho, lokanirodho tathagatassa sacchikato. Lokanirodhagamini patipada bhikkhave tathagatena abhisambuddha, lokanirodhagamini patipada tathagatassa bhavita. Yam bhikkhave sadevakassa lokassa .pe. Sabbam tam tathagatena abhisambuddham. Tasma `tathagato'ti vuccati"ti. 2- Aparehipi atthahi karanehi bhagava tathagato:- tathaya agatoti tathagato, tathaya gatoti tatharagato, tathani agatoti tathagato, tatha gatoti tathagato, tathavidhoti tathagato, tatha pavattitoti tathagato, tathehi agatoti tathagato, tathagatabhavena tathagato. Katham tathaya agatoti tathagato? ya sa 3- bhagavata sumedhabhutena Dipankaradasabalassa padamule:- "manussattam lingasampatti hetu sattharadassanam pabbajja gunasampatti adhikaro ca chandata atthadhammasamodhana abhiniharo samijjhati"ti. 4- @Footnote: 1 Si. adhigatoti 2 ana. catukka. 21/23/27 3 Si. yatha 4 khu.buddha. 33/59/474

--------------------------------------------------------------------------------------------- page138.

Evam vuttam atthangasamannagatam abhiniharam sampadentena "aham sadevakam lokam tinno taressami, mutto mocessami, danto daessami, santo samessami, assattho assasessami, parinibbuto parinibbapessami, buddho bodhessami"ti mahapatinna pavattita. Vuttanhetam:- "kimme ekena tinnena purisena thamadassina sabbannutam papunitva santaressam sadevakam. Imina me adhikarena katena purisuttame sabbannutam papunitva taremi janatam bahum. Samsarasotam chinditva viddhamsetva tayo bhave dhammanavam samaruyha santaressam sadevakam. Kimme annatavesena dhammam sacchikatenidha sabbannutam papunitva buddho hessam sadevake"ti. 1- Tam panetam mahapatinnam sakalassapi buddhakaradhammasamudayassa pavicayapaccavekkhanasamadananam karanabhutam avisamvadetva 2- lokanayako yasma mahakappanam satasahassadhikani cattari asankhyeyyani sakkaccam nirantaram niravasesato danaparamiadayo samatamsaparamiyo puretva anpariccagadayo panca mahapariccage pariccajitva maccadhitthanadini cattari adhitthanani paribruhetva punnananasambhare sambharitva 3- pubbayogapubbacariyadhammakkhananatatthacariyadayo ukkamsapetva buddhacariyam paramakotaga papetva anuttaram sammasambodhim abhisambujjhi. Tasma tasseva sa mahapatinna tatha avitatha anannatha, na tassa valaggamattampi vitatham atthi. Tatha hi dipankaradasabalo kondanno mangalo .pe. Kassapo @Footnote: 1 khu.buddha. 33/2(55-55) /421 2 Si.,ka. abhisamvadento 3 Si.,ka.vaddhetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page139.

Bhagavati ime catuvisati sammasambuddha patipatiya uppanna "buddho bhavissati"ti byakarimsu. Evam catuvisatiya buddhanam santike laddhabyakarano ye te katabhiniharehi bodhisattehi laddhabba anisamsa, te labhitvava agatoti taya yathavittaya mahapatinnaya tathaya abhisambuddhabhavam agato adhigatoti tathagato. Evam tathaya agatoti tathagato. (1) Katham tathaya gatoti tathagato? yaya mahakarunaya lokanatho mahadukkhasambadhatipannam sattanikayam disva "tassa natthanno koci patissaranam, ahameva ito 1- samsaradukkhato mutto mocessami"ti samussahitamanaso mahabhiniharamakasi. Katva ca yathapanidhanam sakalalokahitasamhadanaya ussukkamapanno attano kayajivitanirapekkho paresam sotapathagamanamattenapi cittutrasasamuppadika atidukkara dukkaracariya samacaranto yatha mahabodhiya patipatti hanabhagiya sankilesabhagiya thitibhagiya va na hoti, ukho uttaruttari visesabhagiyava hoti, tatha patipajjamano anupubbena niravasese bodhisambhare sampadetva 2- abhisambodham papuni. Tato paranca tayayeva mahakarunaya sancoditamanaso pavivekaratim paramanca santam vimokkhasukham pahaya balajanabahuleloke tehi samuppadiyamanam vippakaram 3- aganetva vineyyajanassa vinayanena niravasesam buddhakiccam nitthapesi. Tattha yo bhagavato sattesu mahakarunaya samokkamanakaro, so parato avibhavissati. Yatha ca buddhabhutassa lokanathassa sattesu mahakaruna, evam bodhisattabhutassapi mahabhiniharakaladisuti 4- sabbattha sabbada ca ekasadisataya tatha avitatha anannatha, tasma tisupi avatthasu sabsattesu samanarasaya tathaya mahakarunaya sakalalokahitaya gato patipannoti tathagato. Evam tathaya gatoti tathagato. (2) @Footnote: 1 cha.Ma. na'mito 2 Si.,ka. niravasesam bodhisambharam samanetva @3 cha.Ma. samuppaditam sammanavamanavippakaram 4 Si.,Ma....kaladisupi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page140.

Katham tathani agatoti tathagato? tathani nama cattari ariyamaggananani. Tani hi idam dukkham, ayam dukkhasamudayo, ayam dukkhanirodho, ayam dukkhanirodhagamini patipadati evam sabbaneyyadhammasangahakanam pavattinivattitadubhayahetubhutanam catunnam ariyasaccanam dukkhassa pilanattho sankhatattho santapattho viparinamattho, samudayassa ayuhanattho nidanattho samyogattho palibodhattho, nirodhassa nissaranattho vivekattho asankhatattho, amatattho maggassa niyyanattho, hetavattho dassanattho adhipateyyatthotiadinam tabbibhagananca yathabhutasabhavavabodhavibandhakassa sankilesapakkhassa samucchindanena patiladdhaya tattha asammohabhisamayasankhataya aviparitakarappavattiya dhammanam sabhavasarasalakkhanassa avisamvadanato tathani avitathani anannathani, tani bhagava anannaneyyo sayameva agato adhigato, tasma tathani agatoti tathagato. Yatha ca maggananani, evam bhagavato tisu kalesu appatihatananani catuppatisambhidananani catuvesarajjananani pancagatiparicchedananani chaasadharanananani sattabojjhangavibhavanananani atthamaggangavibhavanananani navanupubbaviharasamapattinanani dasabalananani ca tathabhave veditabbani. Tatrayam vibhavana:- yam hi kinci aparimanasu lokadhatusu aparimananam sattanam hinadibhedabhinnasu atitasu khandhayatanadhatusu sabhavakiccadi avatthavisesadi khandhapatibaddhanamagottadi ca janitabbam. Anindriyabaddhesu ca atisukhumatirokuddavidurapadesesupi 1- rupadhammesu yo tamtampaccayavisesehi saddhim paccayuppannanam vannasanthanagandharasaphassadiviseso, tattha sabbattheva hatthatale thapitaamalake viya paccakkhato appatihatam bhagavato nanam pavattati, tatha anagatasu paccuppannasu cati imani tisu kalesu appatihatananani nama. Yathaha:- @Footnote: 1 cha.Ma. atisukhumatirohita...

--------------------------------------------------------------------------------------------- page141.

"atitamse buddhassa bhagavato appatihatam nanam, anagatamse buddhassa bhagavato appatihatam nanam, paccuppannamse buddhassa bhagavato appatihatam nanan"ti. 1- Tani panetani tattha tattha dhammanam sabhavasarasalakkhanassa avisamvadanato tathani avitathani anannathani, tani bhagava sayambhunanena adhiganchiti. Evampi tathani agatoti tathagato. Tatha atthapatisambhida dhammapatisambhida niruttipatisambhida patibhana- patisambhidati catasso patisambhida. Tattha atthappabhedassa sallakkhanavibhavanavavatthana- karanasamattham atthappabhedagatam nanam atthapatisambhida. Dhammappabhedassa sallakkhanavibhavanavavatthanakaranasamattham dhammappabhedagatam nanam dhammapatisambhida. Niruttippabhedassa sallakkhanavibhavanavavatthanakaranasamattham niruttabhilape pabhedagatam nanam niruttipatisambhida. Patibhanappabhedassa sallakkhanavibhavanavavatthanakaranasamattham patibhanappabhedagatam nanam patibhanapatisambhida. Vuttanhetam:- "atthe nanam atthapatisambhida, dhamme nanam dhammapatisambhida, tatra dhammaniruttabhilape nanam niruttipatisambhida, nanesu nanam patibhanapatisambhida"ti. 2- Ettha ca hetuanusarena araniyato adhigantabbato ca sankhepato hetuphalam attho nama, pabhedato pana yankinci paccayuppannam nibbanam bhasitattho vipako kiriyati ime panca dhamma attho, tam attham paccavekkhantassa tasmim atthe pabhedagatam nanam atthapatisambhida. Dhammoti sankhepato paccayo. So hi yasma tam tam attham vidahati pavatteti ceva papeti ca, tasma dhammoti vuccati, pabhedato pana @Footnote: 1 khu.pati. 31/669/577 (sya) 2 abhi.vi. 35/718/359

--------------------------------------------------------------------------------------------- page142.

Yo koci phalanibbattanako hetu ariyamaggo bhasitam kusalam akusalanti ime panca dhamma dhammo, tam dhammam paccavekkhantassa tasmim dhamme pabhedagatam nanam dhammapatisambhida. Vuttampi cetam:- "dukkhe nanam atthapatisambhida. Dukkhasamudaye nanam dhammapatisambhida, dukkhanirodhe nanam atthapatisambhida, dukkhanirodhagaminiya patipadaya nanam dhammapatisambhida"ti. 1- Athava hetumhi nanam dhammapatisambhida, hetuphale nanam atthapatisambhida. Ye dhamma jata bhuta sanjata nibbatta abhinibbatta patubhuta, imesu dhammesu nanam atthapatisambhida. Yamha dhamma te dhamma jata bhuta sanjata nibbatta abhinibbatta patubhuta, tesu dhammesu nanam dhammapatisambhida. Jaramarane nanam atthapatisambhida, jaramaranasamudaye nanam dhammapatisambhida. Jaramarananirodhe nanam atthapatisambhida, jaramarananirodhagaminiya patipadaya nanam dhammapatisambhida. Jatiya, bhave upadane, tanhaya, vedanaya, phasse, salayatane, namarupe, vinnane, sankharesu nanam atthapatisambhida, sankharasamudaye nanam dhammapatisambhida. Sankharanirodhe nanam atthapatisambhida. Sankhatanirodhagaminiya patipadaya nanam dhammapatisambhida. "idha bhikkhu dhammam janati suttam geyyam .pe. Vedallam, ayam vuccati dhammapatisambhida. So tassa tasseva bhasitassa attham janati `ayam imassa bhasitassa attho, ayam imasamsa bhasitassa attho'ti, ayam vuccati atthapatisambhida. 2- Katame dhamma kusala, yasmim samaye kamavacaram kusalam cittam uppannam hoti somanassasahagatam nanasampayuttam ruparammanam va @Footnote: 1 abhi.vi. 35/719/359 2 abhi.vi. 35/724/361

--------------------------------------------------------------------------------------------- page143.

.pe. Dhammarammanam va yam yam va panarabbha, tasmim samaye phasso hoti .pe. Avikkhepo hoti. Ime dhamma kusala. Imesu dhammesu nanam dhammapatisambhida. Tesam vipake nanam atthapatisambhida"tiadi 1- vittharo. Ya panetasmim atthe ca dhamme ca sabhavanirutti abyabhicaravoharo abhilapo, tasmim sabhavaniruttabhilape magadhikaya sabbasattanam mulabhasaya "ayam sabhavanirutti, ayam asabhavanirutti"ti pabhedagatam nanam niruttipatisambhida. Yathavuttesu tesu nanesu gocarakiccato vittharato pavattam sabbampi tam nanam arammanam katva paccavekkhantassa tasmim nane pabhedagatam nanam patibhanapatisambhida. Iti imani cattari patisambhidananani sayameva bhagavata adhigatani atthadhammadhike tasmaga tasmim attano visaye avisamvadanavasena aviparitakarappavattiya tathani avitathani anannathani. Evampi bhagava tathani agatoti tathagato. Tatha yankinci neyyam nama, sabbantam bhagavata sabbakarena natam dittham adhigatam abhasisambuddham. Tatha hissa abhinneyya dhamma abhinneyyato buddha, parinneyya dhamma parinneyyato, pahatabba dhamma pahatabbato, sacchikatabba dhamma sacchikatabbato, bhavetabba dhamma bhavetabbato, yato nam koci samano va brahmano va devo va maro va brahma va "ime nama te dhamma anabhisambuddha"ti saha dhammena anuyunjitum samattho natthi. Yankinci pahatabbam nama, sabbantam bhagavato anavasesato bodhimuleyeva pahinam anuppattidhammam, na tassa pahanaya uttari karaniyam atthi. Tatha hissa @Footnote: 1 abhi.vi. 35/725/362

--------------------------------------------------------------------------------------------- page144.

Lobhadosamohaviparitamanasikaraahirikanottappathinamiddhakodhupanahamakkhapalasaissa- macchariyamayasatheyyathambhasarambhamanatimanamadappamadatividhakusalamuladuccaritavisama- viparitasannamalavitakkapapancaesanatanhacatubbidhavipariyesaasavaganthaoghayogagati- tanhupadanapancabhinandananivaranacetokhilacetasovinibandhachavivadamulasattanusaya- atthamicchattanavaaghatavatthutanhamulakadasaakusalakammapathaekavisatianesanadvasatthiditthigata- atthasatatanhavicaritadippabhedam diyaddhakilesasahassam saha vasanaya pahinam samucchinnam samuhatam, yato nam koci samano va .pe. Brahma va "ime nama te kilesa appahina"ti saha dhammena anuyunjitum samattho natthi. Ye cime bhagavati kammavipakakilesupavadaanavitikkamappabheda antarayika vutta, alameva te patisevato ekantena antarayaya, yato nam koci samano va .pe. Brahma va "nalante patisevato antarayaya"ti 1- saha dhammena anuyunjitum samattho natthi. Yo ca bhagavata niravasesavattadukkhanissaranaya silasamadhipannaya sangaho sattakotthasiko sattatimsappabhedo ariyamaggapubbangamo anuttaro niyyaniko dhammo desito, so ekanteneva niyyati, patipannassa vattadukkhato mokkhaya hoti, yato nam koci samano va .pe. Brahma va "niyyaniko dhammoti taya desito na niyyati"ti saha dhammena anuyunjitum samattho natthiti. Vuttanhetam "sammasambuddhassa te patijanato ime dhamma anabhisambuddha"ti 2- vittharo. Evametani attano nanappahanadesanavisesanam avitathabhavavabodhanato aviparitakarappavattitani bhagavato catuvesarajjananani tathani avitathani anannathani. Evampi bhagava tathani agatoti tathagato. Tatha nirayagati tiracchanagati petagati manussagati devagatiti panca gatiyo, tasu sanjivadayo attha mahaniraya kukkuladayo solasa ussadaniraya @Footnote: 1 vi. mahavi. 2/418,429/307,315 2 Ma.mu. 12/150/110

--------------------------------------------------------------------------------------------- page145.

Lokantarikanirayoti sabbepime ekantadukakhataya nirassadatthena 1- niraya, yathakammuna gantabbato gati cati nirayagati, tibbandhakarasitanarakapi 2- etesveva antogadha. Kimikitasarisapapakkhisonasingaladayo tiriyam anchitabhavena tiracchana, te eva gatiti tiracchanagati. Khuppipasitatta paradattupajivinijjhamatanhikadayo dukkhabahulatayapakatasukhato ita vigatati peta, te eva gatiti petagati, kalakancikadiasurapi etesveva antogadha. Parittadipavasihi saddhim jambudipadicatumahadipavasino manaso ussannataya manussa, te eva gatiti manussagati. Catumaharajikato patthaya yava nevasannanasannayatanupagati ime chabbisati devanikaya dibbanti attano iddhanubhavena kilanti jotanti cati deva, te eva gatiti devagati. Ta paneta gatiyo yasma tamtamkammanibbatto upapattibhavaviseso, tasma atthato vipakakkhandha katatta ca rupam. Tattha "ayam nama gati imina nama kammuna jayati, tassa ca kammassa paccayavisesehi evam vibhagabhinnatta visum ete sattanikaya evam vibhagabhinna"ti yathasakam hetuphalavibhagaparicchindanavasena thanaso hetuso bhagavato nanam pavattati. Tenaha bhagava:- "panca kho ima sariputta gatiyo. Katama panca. Nirayo tiracchanayoni pettivisayo manussa deva. Nirayancaham sariputta pajanami nirayagaminca maggam nirayagamininca patipadam, yatha patipanno ca kayassa bheda parammarana apayam duggatim vinipatam nirayam upapajjati, tanca pajanami"tiadi. 3- Tani panetani bhagavato nanani tasmim tasmim visaye aviparitakarappavattiya avisamvadanato tathani avitathani anannathani. Evampi bhagava tathani agatoti tathagato. @Footnote: 1 Si. nirayatthena 2 Si. abbudadi... 3 Ma.mu. 12/153/113-4

--------------------------------------------------------------------------------------------- page146.

Tatha yam sattanam saddhadiyogavikalavikalabhavabodhanena apparajakkhamaharajakkhatadi- visesavibhavanam pannasaya akarehi pavattam bhagavato indriyaparopariyattananam. Vuttanhetam:- "saddho puggalo apparajakkho, assaddho puggalo maharajakkho"ti 1- vittharo. Yanca "ayam puggalo apparajakkho, ayam sassataditthiko, ayam ucchedaditthiko, ayam anulomikayam khantiyam thito, ayam yathabhutanane thito, ayam kamasayo, na nekkhammadiasayo, ayam nekkhammasayo, na kamadiasayo"tiadina "imassa kamarago ativiya thamagato, na patigho, 2- imassa patigho ativiya thamagato, na kamaragadiko"tiadina "imassa punnabhisankharo adhiko, na apunnabhisankharo na anenjabhisankharo, imassa apunnabhisankharo adhiko, na punnabhisankharo na anenjabhisankharo, imassa anenjabhisankharo adhiko, na punnabhisankharo na apunnabhisankharo. Imassa kayasucaritam adhikam, imassa vacisucaritam, imassa manosucaritam, ayam kilesavaranena samannagato, ayam vipakavaranena samannagato, ayam na kammavaranena samannagato, na kilesavaranena samannagato, na vipakavaranena samannagato"tiadina ca sattanam asayadinam yathabhutam vibhavanakarappavattam bhagavato asayanusayananam. Yam sandhaya vuttam:- "idha tathagato sattanam asayam janati, anusayam janati, caritam janati, adhimuttim janati, bhabbabhabbe satte janati"tiadi. 3- Yanca uparimahetthimapurimapacchimakayehi dakkhinavamaakkhikannasotanasikasota- amsakutahatthapadehi anguliangulantarehi lomakupehi ca aggikkhandhaudakadharapavattanam @Footnote: 1 khu.pati. 31/270/177 @2 cha.Ma. na patighadiko 3 khu.pati. 31/113/126

--------------------------------------------------------------------------------------------- page147.

Anannasadharanam vividhavikubbaniddhinimmapanakam bhagavato yamakapatihariyananam. Yam sandhaya vuttam:- "idha tathagato yamakapatihariyam karoti asadharanam savakehi, uparimakayato aggikkhandho pavattati, hetthimakayato udakadhara pavattati. Hetthimakayato udakadhara pavattati. Hetthimakayato aggikkhandho pavattati, uparimakayato udakadhara pavattati"tiadi. 1- Yanca ragadihi jatiadihi ca anekehi dukkhadhammehi upaddutam sattanikayam tato niharitukamatavasena nananayehi pavattassa bhagavato mahakarunokkamanassa paccayabhutam mahakarunasamapattinanam. Yathaha 2- :- "katamam tathagatassa mahakarunasamapattiya nanam. Bahukehi akarehi passantanam buddhanam bhagavantanam sattesu mahakaruna okkamati, aditto lokasannivasoti passantanam buddhanam bhagavantanam sattesu mahakaruna okkamati. Uyyutto, payato, kummaggappatipanno upaniyati loko addhuvo, atano loko anabhissaro, assako loko, sabbam pahaya gamaniyam, uno loko atitto tanhadasoti passantanam buddhanam bhagavantanam sattesu mahakaruna okkamati. Atano 3- lokasannivaso, aleno, asarano, asaranibhuto. Uddhato loko avupasanto, sasallo lokasannivaso viddho puthusallehi, avijjandhakaravarano kilesapanjarapakkhitto, avijjagato lokasannivaso andhabhuto pariyonaddho tantakulakajato kulakundikajato 4- munjapabbajabhuto apayam duggatim vinipatam samsaram nativattati, avijjavisadosasallitto kilesakalalibhuto, ragadosamohajatajatito. @Footnote: 1 khu.pati. 31/116/128 2 khu.pati. 31/117/130 @3 cha.Ma. atayano 4 Si. gulakundikajato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page148.

Tanhasanghatapatimukko, tanhajalena otthato, tanhasotena vuyhati, tanhasamyojanena samyutto, tanhanusayena anusato, tanhasantapena santappati, tanhaparilahena paridayhati. Ditthisanghatapatimukko, ditthijalena otthato, ditthisotena vuyhati, ditthisamyojanena samyutto, ditthanusayena anusato, ditthisantapena santappati, ditthiparilahena paridayhati. Jatiya anugato, jaraya anusato, byadhina, abhibhuto, maranena abbhahato, dukkhe patitthito. Tanhaya uddito, jarapakaraparikkhitto, maccupasena parikkhitto, mahabandhanabaddho, ragabandhanena dosamohamanaditthikilesa- duccaritabandhanena baddho, mahasambadhappatipanno, mahapalibodhena palibuddho, mahapapate patito, mahakantarappatipanno, mahasamsarappatipanno, mahavidugge samparivattati, mahapalipe palipanno. Abbhahato lokasannivaso, aditto lokasannivaso ragaggina dosaggina mohaggina jatiya jaraya maranena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upayasehi, unnitako lokasannivaso hannati niccamatano pattadando takkaro, vajjabandhanabaddho aghatanapaccupatthito, anatho lokasannivaso paramakarunnappatto, dukkhabhibhuto 1- cirarattam pilito, gadhito niccam pipasito. Andho acakkhuko, hatanetto aparinayako, vipathapakkhando anjasaparaddho, mahoghapakkhando. @Footnote: 1 cha.Ma. dukkhabhitunno

--------------------------------------------------------------------------------------------- page149.

Dvihi ditthigatehi pariyutthito, tihi duccaritehi vippatipanno, catuhi yogehi yojito, catuhi ganthehi ganthito, catuhi upadanehi upadiyati, pancagatisamarulho, pancahi kamagunehi rajjati, pancahi nivaranehi otthato, chahi vivadamulehi vivadati, chahi tanhakayehi rajjati, chahi ditthigatehi pariyutthito, sattahi anusayehi anusato, sattahi samyojanehi samyutto, sattahi manehi unnato, atthahi lokadhammehi samparivattati, atthahi micchattehi niyyato, atthahi purisadosehi dussati, navahi aghatavatthuhi aghatito, navavidhamanehi unnato, navahi tanhamulakehi dhammehi rajjati, dasahi kilesavatthuhi kilissati, dasahi aghatavatthuhi aghatito, dasahi akusalehi kammapathehi samannagato, dasahi samyojanehi samyutto, dasahi micchattehi niyyato dasavatthukaya micchaditthiya samannagato, dasavatthukaya antaggahikaya ditthiya samannagato, atthasatatanhapapancehi papancito, dvasatthiya ditthigatehi pariyutthito lokasannivasoti passantanam buddhanam bhagavantanam sattesu mahakaruna okkamati. Ahancamhi tinno, loko ca atinno. Ahancamhi mutto, loko ca amutto. Ahancamhi santo, loko ca asanto. Ahancamhi santo, loko ca asanto. Ahancamhi assattho, loko ca anassattho. Ahancamhi parinibbuto, loko ca aparinibbuto. Pahomi khvaham 1- tinno taretum, mutto mocetum, danto dametum, santo sametum, assattho assasetum, parinibbuto parinibbapetunti passantanam buddhanam bhagavantanam sattesu mahakaruna okkamati"ti. 2- Evam ekunanavutiya akarehi vibhajanam gatam. @Footnote: 1 Si. paho caham 2 khu.pati. 31/118/134

--------------------------------------------------------------------------------------------- page150.

Yam pana yavata dhammadhatuya yattakam natabbam sankhatasankhatadikassa sabbassa paropadesanirapekkham sabbakarena pativijjhanasamattham akankhamattap- patibaddhavuttianannasadharanam bhagavato nanam sabbatha anavasesasankhatasankhatasammatisaccava- bodhato sabbannutananam tatthavaranabhavato nissangappavattimupadaya anavarananananti vuccati. Ekameva hi tam nanam visayappavattimukhena annehi asadharanabhavadassanattham duvidhena uddittham. Annatha sabbannutanavarananananam sadharanata sabbavisayata apajjeyyum, na ca tam yuttam kincapi imaya yuttiya. Ayam hettha pali:- "sabbasankhatamasankhatam anavasesam janatiti sabbannutananam, tattha avaranam natthiti anavaranananam. Atitam sabbam janatiti sabbannutananam, tattha avaranam natthiti anavaranananam. Anagatam sabbam janatiti sabbannutananam, tattha avaranam natthiti anavaranananam. Paccuppannam sabbam janatiti sabbannutananam, tattha avaranam natthiti anavaranananan"ti 1- vittharo. Evametani bhagavato cha asadharanananani aviparitakarappavattiya yathasakavisayassa avisamvadanato tathani avitathani anannathani. Evampi bhagava tathani agatoti tathagato. Tatha:- "sattime bhikkhave bojjhanga, satisambojjhango dhammavicayasambojjhango viriyasambojjhango pitisambojjhango passaddhisambojjhango samadhisambojjhango upekkhasambojjhango"ti 2- evam sarupato, "yayam lokuttaramaggakkhane uppajjamana linuddhaccapatitthanayuhanakamasukhallikattakilamathanuyogaucchedasassatabhinivesadinam @Footnote: 1 khu.pati. 31/119/134-135 @2. abhi.vi. 35/466/274, sam.maha. 19/185/64 khu.pati. 31/17/327

--------------------------------------------------------------------------------------------- page151.

Anekesam upaddavanam patipakkhabhuta satiadibheda dhammasamaggi, yaya ariyasavako bujjhati kilesaniddaya utthahati, cattari va saccani 1- pativijjhati, nibbanameva va sacchikarotiti, sa dhammasamaggi bodhiti vuccati, tassa bodhiya angati bojjhanga, ariyasavako va yathavuttaya dhammasamaggiya bujjhatiti katva bodhiti vuccati, tassa bodhissa angatipi bojjhangati evam samannalakkhanato, "upatthanalakkhano satisambojjhango, pavicayalakkhano dhammavicayasambojjhango, paggahalakkhano viriyasambojjhango, pharanalakkhano pitisambojjhango, upasamalakkhano passaddhisambojjhango avikkhepalakkhano samadhisambojjhango, patisankhanalakkhano upekkhasambojjhangoti, evam visesalakkhanato, "tattha katamo satisambojjhango, idha bhikkhu satima hoti paramena satinepakkena samannagato, cirakatampi cirabhasitampi sarita hoti anussarita"tiadina 2- sattannam bojjhanganam annamannopakaravasena ekakkhane pavattidassanato, "tattha katamo satisambojjhango, atthi ajjhattam bhikkhave dhammesu sati, atthi bahiddha dhammesu sati"tiadina 3- tesam visayavibhagena pavattidassanato, "tattha katamo satisambojjhango, idha bhikkhave bhikkhu satisambojjhangam bhaveti vivekanissitam viraganissitam nirodhanissitam vossaggaparinamin"tiadina 4- bhavanavidhidassanato, "tattha katame satta sambojjhanga, idha bhikkhu yasmim samaye lokuttaram jhanam bhaveti .pe. Tasmim samaye satta bojjhanga honti satisambojjhango .pe. Upekkhasambojjhango. Tattha katamo satisambojjhango. Ya sati .pe. Anussati"tiadina 5- channavutiya nayasahassavibhagehiti evam nanakarato pavattani bhagavato sambojjhangavibhavanananani tassa tassa atthassa avisamvadanato tathani avitathani anannathani. Evampi bhagava tathani agatoti tathagato. @Footnote: 1 cha.Ma. ariyasaccani 2 abhi.vi. 35/467/274 3 abhi.vi. 35/469/275 @4 abhi.vi. 35/471/276 5 abhi.vi. 35/473-4/277

--------------------------------------------------------------------------------------------- page152.

Tatha:- "tattha katamam dukkhanirodhagamini patipada ariyasaccam, ayameva ariyo atthangiko maggo. Seyyathidam, sammaditthi .pe. Sammasamadhi"ti 1- evam sarupato, sabbakilesehi arakatta ariyabhavakaratta ariyaphalappatilabhakatta ca ariyo, atthavidhatta nibbanadhigamaya ekantakaranatta ca atthangiko, kilese marento gacchati, nibbanatthikehi maggiyati, sayam va nibbanam maggatiti maggoti evam samannalakkhanato, "samma dassanalakkhana sammaditthi, samma abhiniropanalakkhano sammasankappo, samma pariggahanalakkhana sammavaca, samma samutthanalakkhano sammakammanto, samma vodanalakkhano sammaajivo, samma paggahanalakkhano sammavayamo, samma upatthanalakkhana sammasati, samma avikkhepalakkhano sammasamadhi"ti evam visesalakkhanato, sammaditthi annehipi attano paccanikakilesehi saddhim micchaditthim pajahati, nibbanam arammanam karoti, tappaticchadakamohavidhamanena asammohato sampayuttadhamme ca passati. Tatha sammasankappadayopi micchasankappadini pajahanti, nibbanam ca arammanam karonti, sahajatadhammanam sammaabhiniropanapariggahanasamutthanavodanapaggahaupatthanasamadahanani ca karontiti evam kiccavibhagato, sammaditthi pubbabhage nanakkhana visum visum dukkhadiarammana hutva maggakale ekakkhana nibbanameva arammanam katva kiccato "dukkhe nanan"tiadini cattari namani labhati, sammasankappadayopi pubbabhage nanakkhana nanarammana maggakale ekakkhana ekarammana, tesu sammasankappo kiccato nekkhammasankappotiadini tini namani labhati, sammavacadayo tayo pubbabhage musavadaveramanitiadivibhaga viratiyopi cetanayopi hutva maggakkhane viratiyova, sammavayamasatiyo kiccato sammappadhanasatipatthanavasena cattari namani labhanti, sammasamadhi pana maggakkhanepi @Footnote: 1 abhi.vi 35/205/125

--------------------------------------------------------------------------------------------- page153.

Pathamajjhanadivasena nana evati evam pubbabhagaparabhagesu pavattivibhagato, "idha bhikkhave bhikkhu sammaditthim bhaveti vivekanissitan"tiadina 1- bhavanavidhito, "tattha katamo atthangiko maggo, idha bhikkhu yasmim samaye lokuttaram jhanam bhaveti .pe. Dukkhapatipadam dandhabhinnam, tasmim samaye atthangiko maggo hoti sammaditthi sammasankappo"tiadina 2- caturasitiya nayasahassavibhagehiti evamanekakarato pavattani bhagavato ariyamaggavibhavanananani atthassa avisamvadanato sabbanipi tathani avitathani anannathani. Evampi bhagava tathani agatoti tathagato. Tatha pathamajjhanasamapatti ya ca nirodhasamapattiti etasu anupatipatiya viharitabbatthena 3- samapajjitabbatthena ca anupubbaviharasamapattisu sampadanapaccavekkhanadivasena yatharaham sampayogavasena ca pavattani bhagavato nanani tadatthasiddhiya tathani avitathani anannathani. Tatha "idam imassa thanam, idamatthanan"ti aviparitam tassa tassa phalassa karanakaranajananam, tesam tesam sattanam atitadibhedabhinnassa kammasamadanassa anavasesato yathabhutam vipakantarajananam, ayuhanakkhaneyeva tassa tassa sattassa "ayam nirayagamini patipada .pe. Ayam nibbanagamini patipada"ti yathavato sasavanasavakammavibhagajananam, khandhayatanadinam upadinnanupadinnadianekasabhavam nanasabhavam ca tassa lokassa "imaya nama dhatuya ussannatta imasmim dhammappabandhe ayam viseso jayati"tiadina nayena yathabhutam dhatunanattajananam, anavasesato sattanam hinadiajjhasayadhimuttijananam, saddhadiindriyanam tikkhamudubhavajananam, sankilesadihi saddhim jhanavimokkhadivisesajananam, sattanam aparimanasu jatisu tappatibandhena saddhim anavasesato pubbenivutthakkhandhasantatijananam, hinadivibhagehi saddhim cutipatisandhijananam, "idam dukkhan"tiadina hettha vuttanayeneva catusaccajanananti imani @Footnote: 1 abhi.vi. 35/449/285 2 abhi.vi. 35/491/285 3 ka. bhavitabbatthena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page154.

Bhagavato dasabalananani avirajjhitva yathasakam visayavagahanato 1- yathadhippetatthasadhanato ca yathabhutavuttiya tathani avitathani anannathani. Vuttanhetam:- "idha tathagato thananca thanato atthananca atthanato yathabhutam pajanati"tiadi. 2- Evampi bhagava tathani agatoti tathagato. Yatha cetesam nananam vasena, evam yathavuttanam satipatthanasammappadhanavibhavanananadinam anantaparimeyyabhedanam anannasadharananam pannavisesanam vasena bhagava tathani nanani agato adhigatoti tathagato. Evampi tathani agatoti tathagato. (3) Katham tatha gatoti tathagato? ya sa bhagavato abhijati abhisambodhi dhammavinayapannapana anupadisesanibbanadhatu, sa tatha. Kim vuttam hoti? yadattham lokanathena abhisambodhi patthita pavattita ca, tadatthassa ekantasiddhiya avisamvadanato aviparitatthavuttiya tatha avitatha anannatha. Tatha hi ayam bhagava bodhisattabhuto samatimsaparamiparipuranadikam vuttappabhedam sabbam buddhattahetum sampadetva tusitapure thitova buddhakolahalam sutva dasasahassacakkavaladevatahi ekato sannipatitahi upasankamitva:- "kaloyam te 3- mahavira uppajja matukucchiyam sadevakam tarayanto bujjhassu amatam padan"ti 4- ayacito uppannapubbanimitto panca mahavilokanani viloketva "idanaham manussayoniyam uppajjitva abhisambujjhissami"ti asalhipunnamaya sakyarajakule mahamayaya deviya kucchimhi patisandhim gahetva dasa mase devamanussehi mahata pariharena parihariyamano visakhapunnamaya paccusasamaye abhijatim papuni. @Footnote: 1 Si.,ka. visayavabodhanato 2 an. dasaka. 24/21/27, abhi.vi. 35/809/409 @3 cha.Ma. kalo deva 4 khu. apa. 33/67/445

--------------------------------------------------------------------------------------------- page155.

Abhijatikkhane panassa patisandhiggahanakkhane viya dvattimsa pubbanimittani paturahesum. Ayam hi dasasahassi lokadhatu sankampi sampakampi sampavedhi, dasasu cakkavalasahassesu appamano obhaso phari, tassa tam sirim datthukama viya jaccandha cakkhuni patilabhimsu, badhira saddam sunimsu, muga samalapimsu, khujja ujugatta ahesum, pangula padasa gamanam patilabhimsu, bandhanagata sabbe satta andubandhanadihi muccimsu, sabbanirayesu aggi nibbayi, pettivisaye khuppipasa vupasami, tiracchananam bhayam nahosi, sabbasattanam rogo vupasami, sabbasatta piyamvada ahesum, madhurenakarena assa hasimsu, varana gajjimsu, sabbaturiyani sakam sakam ninnadam muncimsu, aghattitani eva manussanam hatthupagadini abharanani madhurenakarena ravimsu, sabbadisa vippasanna ahesum, sattanam sukham uppadayamano mudusitalavato vayi. Akalamegho vassi, pathavitopi udakam ubbhijjitva vissandi, pakkhino akasagamanam vijahimsu, nadiyo asandamana atthamsu, mahasamudde madhuram udakam ahosi, upakkilesavimutte suriye dissamane eva akasagata sabba jotiyo jalimsu, thapetva arupavacaradeve avasesa sabbe deva sabbepi nerayika dissamanarupa ahesum, tarukuttakavataseladayo anavaranabhuta ahesum, sattanam cutupapata nahesum, sabbam anitthagandham abhibhavitva dibbagandho vayi, sabbe phalupaga rukkha phaladhara sampajjimsu, mahasamuddo sabbatthakameva pancavannehi padumehi sanchannatalo ahosi, thalajajalajadini sabbapupphani pupphimsu, rukkhanam khandhesu khandhapadumani, sakhasu sakhapadumani, latasu latapadumani pupphimsu, mahitale silatalani bhinditva uparupari satta satta hutva dandapadumani nama nikkhamimsu, akase olambakapadumani nibbattimsu, samantato pupphavassam vassi, akase dibbaturiyani vajjimsu, sakaladasasahassilokadhatu vattetva vissatthamalagulam viya uppiletva baddhamalakalapo viya alankatapatiyattam malasanam viya ca ekamalamalini vipphurantavalavijani

--------------------------------------------------------------------------------------------- page156.

Pupphadhupagandhapavasita paramasobhaggappatta ahosi, tani ca pubbanimittani upari adhigatanam anekadhammavisesadhigatanam 1- nimittabhutani eva ahesum. Evam anekacchariyapatubhavapatimandita cayam 2- abhijati yadattham anena abhisambodhi abhipatthita, tassa abhisambodhiya ekantasiddhiya tathava ahosi avitatha anannatha. Tatha ye buddhaveneyya bodhaneyyabandhava, te sabbepi anavasesato sayameva bhagavata vinita. Ye ca savakaveneyya dhammaveneyya ca, tepi savakadihi vinita vinayam gacchanti gamissanti cati yadattham bhagavata abhisambodhi abhipatthita, tadatthassa ekantasiddhiya abhisambodhi tatha avitatha anannatha. Apica yassa yassa neyyadhammassa yo yo sabhavo bujjhitabbo, so so hatthatale thapitaamalakam viya avajjanamattapatibaddhena attano nanena aviparitam anavasesato bhagavata abhisambuddhoti evampi abhisambodhi tatha avitatha anannatha. Tatha tesam tesam dhammanam tatha tatha desetabbappakaram tesam tesanca sattanam asayanusayacaritadhimuttim sammadeva oloketva dhammatam avijahanteneva pannattinayavoharamaggam anatidhavanteneva ca dhammatam vibhavantena yathaparadham yathajjhasayam yathadhammanca anusasantena bhagavata veneyya vinita ariyabhumim sampapitati dhammavinayapannapanapissa tadatthasiddhiya yathabhutavuttiya ca tatha avitatha anannatha. Tatha ya sa bhagavata anuppatta pathaviyadiphassavedanadiruparupasabhavavinimutta lujjanabhavabhavato lokasabhavatita tamasa visamsatthatta kenaci anobhasaniya 3- obhasabhavato eva 4- gatiadibhavarahita appatittha anarammana @Footnote: 1 Si. anekadhammavisesadhigamanam, cha.Ma. anekesam visesadhigamanam 2 ka. vayam @3 Ma. anogahaniya 4 cha.Ma. lokasabhavabhavato eva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page157.

Amatamahanibbanadhatu khandhasankhatanam upadinam 1- lesamattassapi abhavato anupadisesati vuccati, yam sandhaya vuttam:- "atthi bhikkhave tadayatanam, yattha neva pathavi na apo na tejo na vayo, na akasanancayatanam na vinnanancayatanam na na akincannayatanam na nevasannanasannayatanam, nayam loko na paroloko, na ca ubho candimasuriya. Tatrapaham bhikkhave neva agatim vadami na gatim na thitim na cutim na uppattim, appatittham appavattam anarammanamevetam esevanto dukkhassa"ti. 2- Sa sabbesampi upadanakkhandhanam atthangamo, sabbasankharanam samatho, sabbupadhinam patinissaggo, sabbadukkhanam vupasamo, sabbalayanam samugghato, sabbavattanam upacchedo, accantasantilakkhanoti yathavuttasabhavassa kadacipi avisamvadanato tatha avitatha anannatha. Evameta abhijatiadika tatha gato upagato adhigato patipanno pattoti tathagato. Evam bhagava tatha gatoti tathagato. (4) Katham tathavidhoti tathagato? yathavidha purimaka sammasambuddha, ayampi bhagava tathavidho. Kim vuttam hoti? yathavidha te bhagavanto maggasilena phalasilena sabbenapi lokiyalokuttarasilena, maggasamadhina phalasamadhina sabbenapi lokiyalokuttarasamadhina, maggapannaya phalapannaya sabbayapi lokiyalokuttarapannaya, devasikam valanjitabbehi catuvisatikotisatasahassasamapattiviharehi, tadangavimuttiya vikkhambhanavimuttiya samucchedavimuttiya patippassaddhivimuttiya nissaranavimuttiyati sankhepato. Vittharato pana anantaparimanabhedehi acinteyyanubhavehi @Footnote: 1 Si. upadinnanam 2 khu.u. 25/71/212

--------------------------------------------------------------------------------------------- page158.

Sakalasabbannugunehi, ayampi amhakam bhagava tathavidho. Sabbesam hi sammasambuddhanam ayuvemattam sarirappamanavemattam kulavemattam dukkaracariyavemattam rasmivemattanti imehi pancahi vemattehi siya vemattam, na pana silavisuddhiadisu 1- visuddhisu samathavipassanapatipattiyam attana patiladdhagunesu ca kinci nanakaranam atthi, athakho majjhe bhinnasuvannam viya annamannam nibbisesa te buddha bhagavanto. Tasma yathavidha purimaka sammasambuddha, ayampi bhagava tathavidho. Evam tathavidhoti tathagato. Vidhaattho cettha gatasaddo, tathahi lokiya vidhayuttagatasadde pakaratthe vadanti. (5) Katham tatha pavattitoti tathagato? anannasadharanena iddhanubhavena samannagatatta atthapatisambhidadinam ukkamsaparamippattiya anavaranananappatilabhena ca bhagavato kayappavattiyadinam katthaci patighatabhavato yatharuci tatha gatam gati gamanam kayavacicittappavatti etassati tathagato. Evam tatha pavattitoti tathagato. (6) Katham tathehi agatoti tathagato? bodhisambharasambharane 2- tappatipakkhappavattisankhatam natthi etassa gatanti agato. So panassa agatabhavo maccheradanaparamiadisu aviparitam adinavanisamsapaccavekkhanadinayappavattehi nanehiti tathehi nanehi agatoti tathagato. Athava kilesabhisankharappavattisankhatam khandhappavattisankhatameva va pancasupi gatisu gatam gamanam etassa natthiti agato. Saupadisesaanupadisesanibbanappattiya svayamassa agatabhavo tathehi ariyamaggananehiti evampi bhagava tathehi agatoti tathagato. (7) Katham tatha gatabhavena tathagato? tatha gatabhavenati ca tathagatassa sabbhavena atthitayati attho. Ko panesa tathagato, yassa atthitaya bhagava tathagatoti @Footnote: 1 cha.Ma. silavisuddhiyadisu 2 ka. bodhisambharane

--------------------------------------------------------------------------------------------- page159.

Vuccatiti? saddhammo. Saddhammo hi ariyamaggo tava yatha yuganaddhasamathavipassanabalena anavasesato kilesapakkham samuhanantena samucchedappahanavasena gantabbam, tatha gato. Phaladhammo yatha attano magganurupam patipassaddhippahanavasena gantabbam, tatha gato pavatto. Nibbanadhammo pana yatha gato pannaya patividdho sakalavattadukkhavupasamaya sampajjati, buddhadihi tatha gato sacchikatoti tathagato. Pariyattidhammopi yatha purimabuddhehi suttageyyadivasena pavattiadippakasanavasena ca veneyyanam asayadianurupam pavattito, amhakampi bhagavata tatha gato gadito pavattitoti va tathagato. Yatha bhagavata desito, tatha bhagavato savakehi gato avagatoti tathagato. Evam sabbopi saddhammo tathagato. Tenaha sakko devanamindo:- "tathagatam devamanussapujitam dhammam namassama suvatthi hotu"ti. 1- Svassa atthiti bhagava tathagato. Yatha ca dhammo, evam ariyasamghopi yatha attahitaya parahitaya ca patipannehi suvisuddham pubbabhagasamathavipassanapatipadam purakkhatva tena tena maggena gantabbam, tam tam tatha gatoti tathagato. Yatha va bhagavata saccapaticcasamuppadadayo desita, tathava buddhatta tatha gadanato ca tathagato. Tenaha sakko devaraja:- "tathagatam devamanussapujitam samgham namassama suvatthi hotu"ti. 1- Svassa savakabhuto atthiti bhagava tathagato. Evam tathagatabhaveneva 2- tathagatoti. (8) Idampi ca tathagatassa tathagatabhavadipane mukhamattakameva, sabbakarena pana tathagatova tathagatassa tathagatabhavam vanneyya. Idam hi tathagatapadam mahattham 3- @Footnote: 1 khu.khu. 25/17-18/9, khu.su. 25/240-1/380 2 cha.Ma....bhavena 3 ka. mahantam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page160.

Mahagatikam mahavisayam, tassa appamadapassa viya tepitakampi buddhavacanam yuttito atthabhavena aharanto "atitthena 1- dhammakathiko pakkhando"ti na vattabboti. Tatthetam vuccati:- "yatheva loke purima mahesino sabbannubhavam munayo idhagata tatha ayam sakyamunipi agato tathagato vuccati tena cakkhuma. Pahaya kamadimale asesato samadhinanehi yatha gata jina puratana sakyamuni jutindharo tatha gato tena tathagato mato. Tathanca dhatvayatanadilakkhanam sabhavasamannavibhagabhedato sayambhunanena jino samagato 2- tathagato vuccati sakyapungavo. Tathani saccani samantacakkhuna tatha idappaccayata ca sabbaso anannaneyya nayato vibhavita tatha gato tena jino tathagato. @Footnote: 1 ka. atitthena 2 cha.Ma. jinoyamagato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page161.

Anekabhedasupi lokadhatusu jinassa rupayatanadigocare vicittabhede tathameva dassanam tathagato tena samantalocano. Yato ca dhammam tathameva bhasati karoti va tassanurupamattano 1- gunehi lokam abhibhuyyiriyati tathagato tenapi lokanayako. Tatha parinnaya tathaya sabbaso avedi lokam pabhavam atikkami gato ca paccakkhakriyaya 2- nibbutim ariyamagganca gato tathagato. Tatha patinnaya tathaya sabbaso hitaya lokassa yato samagato 3- tathaya natho karunaya sabbada gato ca tenapi jino tathagato. Tathani nanani yato samagato yathasabhavam visayavabodhato tathabhijatippabhuti tathagato tadatthasampadanato tathagato. @Footnote: 1 cha.Ma. karoti vacayanurupamattano 2 cha.Ma. paccakkhakiriyaya @3 cha.Ma. yatoyamagato, evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page162.

Yathavidha te purima mahesino tathavidhoyampi tatha yatharuci pavattavaca tanucittabhavato tathagato vuccati aggapuggalo. Sambodhisambharavipakkhato pure gatam na samsaragatampi tassa va 1- na catthi nathassa bhavantadassino tathehi tasma agato tathagato. Tathagato dhammavaro mahesina yatha pahatabbamalam pahiyati tathagato ariyaganopi satthuno 2- tathagato tena samangibhavato"ti. Mahiddhikatati paramena cittavasibhavena ca iddhividhayogena dhammanubhavannathattanipphadanasamatthatasankhataya mahatiya iddhiya samannagamo mahiddhikata. Cirakalasambhutena suvidurappatipakkhena icchitatthanipphattihetubhutena mahajutikena punnatejena samannagamo mahanubhavata. Yatrati acchariyapasamsakotuhalahasapasadiko paccattatthe nipato, tena yuttatta vijayissatiti anagatakalavacanam, attho pana atitakaloyeva. Ayam hettha attho:- ya hi nama ayam suppavasa tatha dukkhanimugga kicchapanna bhagavato vacanasamakalameva sukhini aroga arogam puttam vijayiti. Attamanoti sakamano, bhagavati pasadena kilesarahitacittoti attho. Kilesapariyutthitam hi cittam vase avattanato attamanoti na sakka vattunti. @Footnote: 1 Si. tassa hi 2 Si. ariyagano vinayako

--------------------------------------------------------------------------------------------- page163.

Attamanoti va pitisomanassehi gahitamano. Pamuditoti pamojjena yutto. Pitisomanassajatoti jatabalavapitisomanasso. Athati paccha, tato katipahassa accayena. Satta bhattaniti sattasu divasesu databbabhattani. Svatanayati svatanapunnattham, yam sve buddhappamukhassa samghassa danavasena payirupasanavasena ca bhavissati punnam, tadattham. Athakho bhagava ayasmantam mahamoggallanam amantesiti kasma amantesi? suppavasaya samikassa pasadarakkhanattham. 1- Suppavasa pana acalappasadava, upasakassa pana pasadarakkhanam mahamoggallanattherassa bharo. Tenaha "tuyheso upatthako"ti. Tattha tuyhesoti tuyham eso. Tinnam dhammanam patibhogoti mama bhogadinam tinnam dhammanam ahaniya avinasaya ayyo mahamoggallano yadi patibhogo yadi patibhu, ito satta divase atikkamitva mama sakka danam datunti yadi ayyena natanti dipeti. Theropi tassa tesu divasesu bhoganam jivitassa ca anupaddavam passitva aha "dvinnam kho nesam avuso dhammanam patibhogo bhogananca jivitassa ca"ti. Saddha panassa cittapatibaddhati tasseva bharam karonto "saddhaya pana tvanneva patibhogo"ti aha. Apica so upasako ditthasacco, tassa saddhaya annathabhavo natthiti tatha vuttam. Teneva ca karanena bhagavata "pacchapi tvam karissasiti sannapehi"ti vuttam. Upasakopi satthari there ca garavena ca subbacataya 2- tassa ca punnena vaddhim icchanto "karotu suppavasa koliyadhita satta bhattani, pacchaham karissami"ti anujani. Tanca darakanti vijatadivasato patthaya ekadasamam divasam atikkamitva tato param sattaham buddhappamukham bhikkhusamgham bhojetva sattame divase tam sattavassikam @Footnote: 1 Si. pasadarakkhanattham. na suppavasaya pasadarakkhanattham 2 Si. sukhavijataya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page164.

Darakam bhagavantam bhikkhusamghanca vandapesi. Satta me vassaniti satta me samvaccharani, accantasamyogavasena cetam upayogavacanam. Lohitakumbhiyam vutthaniti matu kucchiyam attano gabbhavasadukkham sandhaya vadati. Annanipi evarupani satta puttaniti "annepi evarupe satta putte"ti vattabbe lingavipallasavasena vuttam "evarupani"ti. Evam satta vassani gabbhadharanavasena sattaham mulhagabbhataya ca mahantam dukkham papetva uppajjanakaputteti attho. Etena matugamanam puttalolataya puttalabhena titti natthiti dasseti. Etamattham viditvati etam sattadivasadhikani satta samvaccharani gabbhadharanadivasena pavattam mahantam dukkham ekapade visaritva 1- puttalolatavasena taya vuttamattham viditva. Imam udananti imam cittasukhappamatto viya pamattapuggale itthakarena vancetva tanhasinehassa mahanatthakarabhavadipakam 2- udanam udanesi. Tattha asatanti amadhuram asundaram anittham. Satarupenati itthasabhavena. Piyarupenati piyayitabbabhavena. Sukhassa rupenati sukhasabhavena. Idam vuttam hoti:- yasma asatam appiyam dukkhameva samanam sakalampi vattagatam sankharajatam appahinavipallasatta ayonisomanasikarena ittham viya piyam viya sukham viya ca hutva upatthahamanam sativippavasena pamattapuggalam ativattati abhibhavati ajjhottharati, tasma imampi suppavasam punapi sattakkhattum evarupam asatam appiyam dukkham satadipatirupakena dukkhena puttasankhatapemavatthusukhena 3- ajjhottharatiti. Atthamasuttavannana nitthita. ---------------- @Footnote: 1 Si. viditva, Ma. ekantamadena vissaritva @2 Si. pahanakaranubhavadipakam, ka. pahanatthakarabhavadipakam 3 ka.... pemavattadukkhena


             The Pali Atthakatha in Roman Book 26 page 126-164. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=2826&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=2826&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=59              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=1870              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=1875              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=1875              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]