ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 26 : PALI ROMAN U.A. (paramatthadi.)

                         10. Lokasuttavannana
    [30] Dasame buddhacakkhunati ettha asayanusayananam indriyaparopariyattanananca
buddhacakkhu nama. Yathaha:-
           "addasa no bhagava buddhacakkhuna lokam volokento satte
        apparajakkhe maharajakkhe tikkhindriye mudindriye"tiadi. 2-
    Lokanti tayo loka okasaloko sankharaloko sattalokoti. Tattha:-
           "yavata candimasuriya pariharanti    disa bhanti virocana
            tava sahassadha loko          ettha te vattati vaso"ti 3-
adisu akasaloko "eko loko sabbe satta aharatthitika, dve loka
namanca, rupanca tayo loka tisso vedana, cattaro ahara, panca loka
pancupadanakkhandha, cha loka cha ajjhattikani ayatanani, satta loka satta
vinnanatthitiyo, attha loka attha lokadhamma, nava loka nava sattavasa,
@Footnote: 1 ka. asippajiviadibhave  2 Ma.mu. 12/283/244, Ma.Ma. 13/339/321
@3 Ma.mu. 12/503/445

--------------------------------------------------------------------------------------------- page219.

Dasa loka dasayatanani, dvadasa loka dvadasayatanani, attharasa loka attharasa dhatuyo"tiadisu 1- sankharaloko. "sassato loko, asassato loko"ti adisu 2- sattaloko vutto. Idhapi sattaloko veditabbo. Tattha lokiyati vicittakarato dissatiti cakkavalasankhato loko okasaloko, sankharo lujjati palujjatiti loko, lokiyati ettha punnapapam tabbipako cati sattaloko. Tesu bhagava mahakarunaya anukampamano samsaradukkhato mocetukamo sattalokam olokesi. Katamassa pana sattahassa accayena olokesi? pathamassa sattahassa. Bhagava hi pallankasattahassa pariyosane pacchimayamavasane "yada have patubhavanti dhamma .pe. Suriyova obhasayamantalikkhan"ti 3- imam ariyamagganubhavadipakam udanam udanetva "aham tava evam suduttaram samsaramahogham imaya dhammanavaya samuttaritva nibbanapare thito, handa dani lokampi taressami, kidiso nu kho loko"ti lokam volokesi. Tam sandhaya vuttam "atha kho bhagava tassa sattahassa accayena tamha samadhimha vutthahitva buddhacakkhuna lokam volokesi"ti tattha volokesiti vividhehi akarehi passi, hatthatale thapitaamalakam viya attano nanena paccakkham akasi. Anekehi santapehitiadi volokitakaradassanam. Anekehi santapehiti anekehi dukkhehi. Dukkham hi santapanapilanatthena santapoti vuccati. Yathaha "dukkhassa pilanattho sankhatattho santapattho viparinamattho"ti. 4- Tanca dukkham dukkhadivasena ceva jatiadivasena ca anekappakaram. Tena vuttam "anekehi santapehi"ti anekehi dukkhehi santappamane piliyamane badhiyamane. @Footnote: 1 khu.pati. 31/112/126 @2 di.Si. 9/421/184, Ma.mu. 12/269/230 Ma.Ma. 13/122/97 @3 vi.maha. 4/3/3, khu.u. 25/3/96, abhi.ka. 37/321/162 @4 khu.pati. 31/17/21,8/318

--------------------------------------------------------------------------------------------- page220.

Parilahehiti paridahehi. Paridayhamaneti indhanam viya aggina samantato dayhamane. Ragajehiti ragasambhavehi. Esa nayo sesesupi. Ragadayo hi yasmim santane uppajanti, tam niddahanta viya vibadhenti, tena vuttam "tayome bhikkhave aggi, ragaggi, dosaggi, mohaggi"ti. 1- Yato te cittam kayanca kilesentiti kilesati vuccanti. Ettha ca paridayhamaneti etena bhagava ragadikilesanam pavattidukkhatam, tena ca sattanam abhibhutatam dassesi. Santappamaneti imina pana tesam kalantaradukkhatam, tena nirantaropaddavatanca dassesi. Bhagava hi bodhirukkhamule aparajitapallanke nisinno pathamayame pubbenivasam anussaritva majjhimayame dibbacakkhum visodhetva pacchimayame paticcasamuppade nanam otaretva kilesamulakam vattadukkham abhinnaya sankhare pariggahetva sammasanto anukkamena vipassanam vaddhetva ariyamaggadhigamena sayam vigataviddhastakileso abhisambuddho hutva paccavekkhananantaram anavasesanam kilesanam pahinatta attano vattadukkhassa parikkhinabhavadipakam sabbabuddhanam avijahitam "anekajatisamsaran"ti 2- udanam udanetva teneva pallankena sattaham vimuttisukham patisamvedi nisinno sattamaya rattiya tisu yamesu vuttanayena tini udanani udanetva tatiyaudananantaram buddhacakkhuna lokam volokento sakalamidam sattanam vattadukkham kilesamulakam, kilesa namete pavattidukkha ayatimpi dukkhahetubhuta, tehi ime satta santappanti paridayhanti ca"ti passi. Tena vuttam "addasa kho bhagava .pe. Mohajehipi"ti. Etamattham viditvati etam lokassa yathavuttasantapaparilahehi abhibhuyyamanatam sabbakarato viditva. Imam udananti imam sabbasantapaparilahato parinibbanavibhavanam mahaudanam udanesi. @Footnote: 1 khu.iti. 25/93/311 2 khu.dha. 25/153/44

--------------------------------------------------------------------------------------------- page221.

Tattha ayam loko santapajatoti ayam sabbopi loko jararogamaranehi ceva nanavidhabyasanehi ca kilesapariyutthanehi ca jatasantapo, uppannakayikacetasikadukkhabhibhavoti attho. Phassaparetoti tato eva anekehi dukkhasamphassehi parihato upadduto. Atha va phassaparetoti sukhadisankhatanam tissannam dukkhatanam paccayabhutehi chahi phassehi abhibhuto, tato tato dvarato tasmim tasmim arammane pavattivasena upassattho. Rogam vadati attatoti phassapaccaya uppajjamanam vedanasankhatam rogam dukkham, khandhapancakameva va yathabhutam ajananto "ahan"ti sannaya ditthiggahavasena "aham sukhito dukkhito"ti attato vadati. "attano"tipi pathanti. Tassattho:- svayam 1- loko kenaci dukkhadhammena phuttho abhavitattaya adhivasetum asakkonto "aho dukkham, idisam dukkham mayham attanopi ma hotu"tiadina vippalapanto kevalam attano rogam vadati, tassa pana pahanaya na patipajjatiti adhippayo. Atha va tam yathavuttam dukkham yathabhutam ajananto tanhagahavasena "maman"ti sannaya attato vadati, "mama idan"ti vacam nicchareti. Yena yena hi mannatiti evamimam rogabhutam khandhapancakam attato attano va vadanto loko yena yena rupavedanadina karanabhutena, yena va sassatadina pakarena ditthimanatanhamannanahi mannati. Tato tam hoti annathati tato attana parikappitakarato tam mannanaya vatthubhutam khandhapancakam annatha anattanattaniyameva ca hoti, vase vattetum asakkuneyyataya ahankaramamankarattam na nipphadetiti attho. Atha va tatoti tasma mannanamattabhavato tam khandhapancakam niccadivasena mannitam annatha aniccadisabhavameva hoti. Na hi mannana bhavannathattam va lakkhanannathattam va katum sakkoti. Annathabhavi. @Footnote: 1 cha.Ma. yvayam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page222.

Annathabhavi bhavasattoti asambhave vaddhiyam hitasukhe satto laggo sattaloko mannanaya yatharuci cintiyamanopi viparitapatipattiya tato annathabhavi ahitadukkhabhavi vighatamyeva papunati. Bhavamevabhinandatiti evam santepi tam mannanaparippitam avijjamanam bhavam vuddhim abhinandati eva abhikankhati eva. Athava annathabhaviti "nicco me atta"tiadina mannanaya parikappitakarato sayam annathabhavi samano anicco addhuvoti attho. Bhavasattoti kamadibhavesu bhavatanhaya satto laggo gadhito. 1- Bhavamevabhinandatiti aniccadisabhavam bhavameva niccadivasena paramasitva, tattha va adhimuttisannam tanhaditthadinandanaya 2- abhinandati, na tattha nibbindati. Yadabhinandati tam bhayanti yam vuddhisankhatam bhavam kamadibhavam va abhinandati, tam aniccadiviparinamasabhavatta anekabyananudhatta ca bhavahetubhavato ativiya bhayanakatthena bhayam. Yassa bhayatiti yato jaramaranadito bhayati, tam jaramaranadidukkhadhitthanabhavato dukkhadukkhabhavato ca dukkham. Atha va yassa bhayatiti bhavabhinandanena yassa visayassa bhayati, so ucchedasankhato vibhavo, tato bhayananca dukkhavatthubhavato jatiadidukkhassa anativattanato ca dukkham dukkhasabhavamevati attho. Atha va yassa bhayati tam dukkhanti yassa aniccadikassa bhayatam tam nissaranam ajananto, tam bhayam tassa dukkham hoti, dukkham avahatiti attho. Ettakena vattam dassetva idani vivattam dassetum "bhavavippahanaya kho panidam brahmacariyam vussati"ti aha. Tattha bhavavippahanayati kamadibhavassa pajahanatthaya. Khoti avadharane, panati padapurane nipato idanti asannapaccakkhavacanam. Brahmacariyanti maggabrahamcariyam. Vussatiti puressati idam vuttam hoti:- ekanteneva kamadibhavassa samudayappahanena asavasesapajahanatthaya idam @Footnote: 1 Si. gathito 2 ka. tanhaditthibhavanandanahi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page223.

Maya satasahassakappadhikani cattari asankhyeyyani atidukkarani acaritva 1- paramiyo puretva bodhimande tinnam maranam matthakam madditva adhigatam siladikhandhattayasangatam atthangikamaggabrahmacariyam cariyati bhaviyatiti. Evam ariyamaggassa ekamseneva niyyanikabhavam dassetva idani annamaggassa tadabhavam dassento "ye hi kecitiadimaha. Tattha yeti aniyamaniddeso. Hiti nipatamattam. Keciti ekacce padadvayenapi tathavadino ditthigatike aniyamato pariyadiyati. Samanati pabbajjupagamanamattena samana, na samitapapa. Brahmanati jatimattena brahmana, na bahitapapa. Vasaddo vikappattho. Bhavena bhavassa vippamokkhamahamsuti ekacce kamabhavena rupabhavena va sabbabhavato vimuttim samsarasuddhim kathayimsu. Ke panevam vadantiti? ditthadhammanibbanavadino. Tesu hi keci "ularehi Pancahi kamagunehi samappito 2- atta dittheva dhamme paramam nibbutim patto hoti"ti vadanti. Keci "rupavacarajjhanesu pathamajjhanasamangi .pe. Keci "dutiyatatiyacatutthajjhanasamangi atta dittheva dhamme paramam nibbutim patto hoti"ti vadanti. Yathaha:- "idha bhikkhave ekacco samano va brahmano va evamvadi hoti evamditthi `yato kho bho ayam atta pancahi kamagunehi samappito'ti 3- vittharo. Te pana yasma yavadattham pitatta suhitaya jalukaya viya ruhirapipasa kamadisukhehi samappitassa tassa attano kamesanadayo na bhavissanti, tadabhave @Footnote: 1 Si.,ka. acarata 2 Si. santappito @3 di.Si. 9/94/36

--------------------------------------------------------------------------------------------- page224.

Ca bhavassa abhavoyeva, yasmim yasminca bhave thitassa ayam nayo labbhati, tena tena bhavena sabbabhavato vimutti hotiti vadanti, tasma "bhavassa vippamokkhamahamsu"ti vutta, yesanca "ettakam nama kalam samsaritva bala ca pandita ca pariyosanabhave thatva samsarato vimuccanti"ti laddhi, tepi bhavena bhavassa vippamokkham vadanti nama. Vuttanhetam:- "cullasiti 1- mahakappino satasahassani yani bale ca pandite ca sandhavitva samsaritva dukkhassantam karissanti"ti. 2- Atha va bhavenati bhavaditthiya. Bhavati sassatam titthatiti pavattanato sassataditthi bhavaditthiti vuccati. Bhavaditthi evettha uttarapadalopavasena 3- bhavatanhatiadisu viya bhavoti vutta. Bhavaditthivasena ca ekacce bhavavisesamyeva kilesanam vupasantavuttiya ayuno ca dighavasataya 4- niccadisabhavam bhavavimokkham mannanti, seyyathapi bako brahma "idam niccam, idam dhuvam, idam sassatam, idam aviparinamadhamman"ti 5- avoca. Tesameva viparitaggahinam anissarane nissaranaditthinam kuto bhavavimokkho. Tenaha bhagava "sabbe te `avippamutta bhavasma'ti vadami"ti. Vibhavenati ucchedena. Bhavassa nissaranamahamsuti sabbabhavato niggamanam nikkhantim samsarasuddhim vadimsu. Te hi "bhavena bhavassa vippamokkho"ti vadantanam vadam ananujananta bhavupacchedena nissaranam patijanimsu. Vibhavenati va ucchedaditthiya. Vibhavati vinassati ucchijjati atta ca loko cati pavattanato ucchedaditthi vuttanayena "vibhavo"ti vuccati. Ucchedaditthivasena hi satta @Footnote: 1 ka. culasiti 2 di.Si. 9/168/54 @3 cha.Ma.... lopena 4 Si.,Ma. dighatamataya @5 Ma.mu. 12/501/442

--------------------------------------------------------------------------------------------- page225.

Adhimuccitva tattha tattha uppanna ucchijjanti, sa eva samsarasuddhiti ucchedavadino. Vuttanhetam:- "yato kho bho ayam atta rupi catumahabhutiko .pe. Nevasannanasannayatanam upasampajja viharati, ettavata kho bho ayam atta samma samucchinno hoti"ti. 1- Tatha:- "natthi maharaja dinnam, natthi yittham, natthi hutam, .pe. Bale ca pandite ca 2- kayassa bheda ucchijjanti vinassanti na honti parammarana"ti 3- ca. Tesampi evam viparitagahinam kuto bhavanissaranam. Tenaha bhagava "sabbe te `anissata bhavasma'ti vadami"ti na hi ariyamaggabhavanaya anavasesakilesam asamugghatetva kadacipi bhavato nissaranavimutti sambhavati tatha hi tesam samanabrahmananam yathabhutavabodhabhavato "atthi natthi"ti antadvayanipatitanam tanhaditthivasena samparitasitavipphanditamattam, yato te ditthigatika pavattihetusupi sammulha sakkayabhumiyam sunikhate viparitadassanatthambhe tanhabandhanena baddha gaddulabandhana viya sa na vijahanti bandhanatthanam, kuto nesam vimokkho. Ye pana catusaccavibhavanena pavattiadisu asammohato tam antadvayam anupagamma majjhimam patipadam samarulha, tesamyeva bhavavippamokkho nissaranancati dassento sattha "upadhim hi"tiadimaha. Tattha upadhinti khandhadiupadhim. Hiti nipatamattam. Paticcati nissaya, paccayam katva. Dukkhanti jatiadidukkham. Kim vuttam hoti? yatthime ditthagatika vimokkhasannino, tattha @Footnote: 1 di.Si. 9/85/33 2 ka. bala ca pandita ca 3 di.Si. 9/171/55

--------------------------------------------------------------------------------------------- page226.

Khandhakilesabhisankharupadhayo adhigata, kuto tattha dukkhanissaranam. Yatra hi kilesa, tatrabhisankharasambhavato bhavappabandhassa avicchedoyevati vattadukkhassa anivatti. Tena vuttam "upadhim hi paticca dukkhamidam sambhoti"ti. Idani yam paramatthato dukkhassa nissaranam, tam dassetum "sabbupadanakkhaya natthi dukkhassa sambhavo"ti vuttam. Tattha sabbupadanakkhayati kamupadanam ditthupadanam silabbatupadanam attavadupadananti sabbesam imesam catunnampi upadananam ariyamaggadhigamena anavasesappahanato. Tattha ditthupadanam silabbatupadanam attavadupadananti imani tini upadanani sotapattimaggena khiyanti, anuppattidhammatam apajjanti. Kamupadanam apayagamaniyam pathamena, kamaragabhutam bahalam dutiyena, sukhumam tatiyena, ruparagaruparagappahanam catutthenati catuhipi maggehi khiyati, anuppattidhammatam apajjatiti veditabbam. Natthi dukkhassa sambhavoti evam sabbaso upadanakkhaya tadekatthataya sabbassapi kilesagahanassa 1- anuppadanato appamattakassapi vattadukkhassa sambhavo patubhavo natthi. Evam bhagava hetuna saddhim pavattim nivattinca dassetva "imam nayam ajananto ayam sattaloko vattatopi silam na ukkhipati"ti dassento "lokamimam passa"tiadimaha. Tattha lokamimam passati attano buddhacakkhuna paccakkhato visayabhavassa upagatatta "lokamimam passa"ti bhagava dassanakiriyaya niyojento attanamevalapati. Puthuti bahu, visum visum va. Avijjaya paretati "dukkhe annanan"tiadina 2- nayena vuttaya catusaccapaticchadikaya avijjaya abhibhuta. Bhutati kammakilesehi jata nibbatta. Bhutaratati bhutesu matapituputtadaradisannaya annasattesu tanhaya rata, bhute va khandhapancake @Footnote: 1 Si.,ka. kilesagahanassa 2 abhi. san. 34/1106/259, abhi.vi. 35/226/161

--------------------------------------------------------------------------------------------- page227.

Aniccasubhadukkhanattasabhave tamsabhavanavabodhato itthipurisadiparikappavasena niccadivasena attattaniyagahavasena ca abhirata. Bhava aparimuttati yathavuttena tanhaditthigahena bhavato samsarato na parimatta. Ettha ca "lokamiman"ti pathamam tava sakalampi sattanikayam samannato ekattam upanento ekavacanena anodhiso gahanam dipetva "svayam loko bhavayonigatithitisattavasadivasena ceva tatthapi tamtamsattanikayadivasena ca anekabhedabhinno paccekam maya volokito"ti attano buddhacakkhunananubhavam pakasento sattha puna vacanabhedam katva bahuvacanena odhiso gahanam dipeti "puthu avijjaya pareta bhuta"tiadina. Evanca katva "lokamiman"ti upayogavacanam katva "avijjaya pareta"tiadina paccattabahuvacananiddesopi aviruddho hoti bhinnavakyatta. Keci pana ekavakyatadhippayena "avijjaya paresam bhutam bhutaratam bhava aparimuttan"ti vadanti, 1- vibhattibhedavaseneva pana puranapatho. Idani yena upayena bhavavippamokkho hoti, tam sabbam titthiyanam avisayabhutam buddhagocaram vipassanavithim dassento "ye hi keci"tiadimaha. Tattha ye hi keci bhavati kamabhavadisannibhavadiekavokarabhavadivibhagena nanabhedabhinna satavanto va asatavanto va 2- dighayuka va ittaralakkhana va ye hi keci bhava. Sabbadhiti uddham adho tiriyanti adivibhagena sabbattha. Sabbatthatayati saggapayamanussadivibhagena. 3- Sabbe tetiadisu sabbepi te bhava rupavedanadidhamma hutva abhavatthena anicca, udayabbayapatipilitatta dukkha, jaraya maranena cati dvidha viparinametabbataya viparinamadhamma. Itisaddo adyattho pakarattho va. Tena anattalakkhanampi sangahetva @Footnote: 1 cha.Ma. pathanti 2 Si.,ka. satavantasammata sarabhinna satarahita @3 ka....sabbabhavena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page228.

Avasavattanatthena anatta, viparinamadhammataya va avasavattanatthena anattati vutta. Evam lakkhanattayasampativijjhanakarena etam bhavasankhatam khandhapancakam yathabhutam aviparitam sammappannaya samma nayena vipassanasahitaya maggapannaya passato parinnabhisamayadivasena pativijjhato "bhavo nicco"ti adinayappavatta bhavesu tanha pahiyati, aggamaggappattisamakalameva anavasesam nirujjhati, ucchedaditthiya sabbaso pahinatta vibhavam vicchedam nabhinandati na pattheti. Evambhutassa tassa ya kamatanhadivasena atthasatabheda avatthadivibhagena anantabheda ca, tasam sabbaso sabbappakarena tanhanam khaya pahana, tadekatthataya sabbassapi sankilesapakkhassa asesam nissesam viragena ariyasaggena yo anuppadanirodho, tam nibbananti evam tanhaya pahanamukhena saupadisesanibbanam dassetva idani anupadisesanibbanam dassento "tassa nibbutassa"tiadimaha. Tassattho:- yo so sabbaso tanhanam khaya kilesaparinibbanena nibbuto vuttanayena bhinnakileso khinasavabhikkhu, tassa nibbutassa bhikkhuno anupada upadanabhavato kilesabhisankharamaranam va aggahanato punabbhavo na hoti, ayatim patisandhivasena uppattibhavo 1- natthi. Evambhutena ca tena abhibhuto maro, ariyamaggakkhane kilesamaro abhisankharamaro devaputtamaro ca carimakacittakkhane khandhamaro maccumaro cati pancavidho maro abhibhuto parajito, puna sisam ukkhipitum appadanena nibbisevano kato, yato tena vijito sangamo marehi tattha tattha pavattito, evam vijitasangamo pana itthadisu sabbesu @Footnote: 1 cha.Ma. upapattibhavo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page229.

Vikarabhavena tadilakkhanappattiya tadi araha sabbabhavani yathavuttabhede sabbepi bhave upaccaga samatikkanto, yattha katthaci sankham na upeti, annadatthu anupadano viya jatavedo parinibbanato uddham apannattikova hotiti. Iti bhagava imam mahaudanam anupadisesaya nibbanadhatuya kutam gahetva nitthapesi. Dasamasuttavannana nitthita. Nitthita ca nandavaggavannana. ---------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 26 page 218-229. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=4892&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=4892&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=84              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=2423              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=2464              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=2464              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]