ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 26 : PALI ROMAN U.A. (paramatthadi.)

                           6. Jaccandhavagga
                    1. Ayusankharossajjanasuttavannana
    [51] Jaccandhavaggassa pathame vesaliyantiadi hettha vuttatthameva.
Vesalim pindaya pavisiti kada pavisi? ukkacelato nikkhamitva vesaligatakale
Bhagava hi veluvagamake vassam vasitva tato nikkhamitva anupubbena savatthim
patva jetavane vihasi. Tasmim kale dhammasenapati attano ayusankharam
oloketva "sattahameva pavattissati"ti natva bhagavantam anujanapetva
nalakagamam gantva tattha mataram sotapattiphale patitthapetva parinibbayi.
Sattha cundena abhata tassa dhatuyo gahetva dhatucetiyam karapetva
mahabhikkhusamghaparivuto rajagaham agamasi. Tattha gatakale ayasma mahamoggallano
parinibbayi. Bhagava tassapi dhatuyo gahetva cetiyam karapetva rajagahato
nikkhamitva anupubbena ukkacelam 1- agamasi. Tattha gangatire bhikkhusamghaparivuto
nisiditva aggasavakanam parinibbanappatisamyuttam dhammam desetva ukkacelato
nikkhamitva vesalim agamasi. Evam gato bhagava "pubbanhasamayam nivasetva
pattacivaramadaya vesalim pindaya pavisi"ti vuccati. Tena vuttam "ukkacelato
nikkhamitva vesaligatakale"ti.
    Nisidananti idha cammakkhandam adhippetam. Pavalacetiyanti 2- pubbe
pavalalsa 3- nama yakkhassa vasitatthanam "pavalacetiyan"ti pannayittha. Tattha
bhagavato kataviharopi taya rulhiya "pavalacetiyan"ti vuccati. Udenam cetiyanti 4-
@Footnote: 1 ukkavelam su.vi. 2/166/156  2 Si. capalacetiyanti, cha.Ma. capalam cetiyanti
@khu.u. 25/51/179  3 cha.Ma. capalassa  4 su.vi. 2/166/157
Evamadisupi eseva nayo. Sattambanti kikissa kira kasiranno dhitaro satta
kumariyo samvegajata rajagehato nikkhamitva yattha padhanam padahimsu, tam thanam
"sattambam cetiyan"ti vadanti. Bahuputtanti bahuparoho eko nigrodharukkho,
tasmim adhivattham devatam bahu manussa putte patthenti, tadupadaya tam thanam
"bahuputtam cetiyan"ti pannayittha. Sarandanti 1- sarandassa nama yakkhassa
vasitatthanam. Iti sabbanevetani 2- buddhuppadato pubbe devatapariggahitatta
cetiyavoharena voharitani, bhagavato vihare katepi ca tatheva sanjananti. 3-
Ramaniyati ettha vesaliya tava bhumibhagasampattiya puggalasampattiya sulabhapaccayataya
ca ramaniyabhavo veditabbo. Viharanam pana nagarato natidurataya naccasannataya
gamanagamanasampattiya anakinnaviharatthanataya 4- chayudakasampattiya pavivekapatirupataya
ca ramaniyata datthabba. Cattaro iddhipadati ettha iddhipadapadassa
attho hettha vuttoyeva. Bhavitati vaddhita. Bahulikatati punappunam kata.
Yanikatati yuttayanam viya kata. Vatthukatati patitthatthena 5- vatthu viya kata.
Anutthitati adhitthita. Paricitati samantato cita suvaddhita. Susamaraddhati
sutthu samaraddha, ativiya samma nipphaditati.
    Iti 6- aniyamena kathetva puna niyametva dassetum "tathagatassa kho"tiadimaha.
Ettha ca kappanti ayukappam. Tittheyyati tasmim tasmim kale yam
manussanam ayuppamanam. Tam paripunnam katva tittheyya dhareyya. Kappavasesam vati
"appam va bhiyyo va"ti 7- vuttam vassasatato atirekam va. Mahasivatthero panaha
"buddhanam atthane gajjitam nama natthi, yatheva hi veluvagamake uppannam
@Footnote: 1 cha.Ma. sarandadam.. evamuparipi  2 cha.Ma. sabbaneva tani
@3 cha.Ma. pannayanti  4 Ma. anakinnaviharataya
@5 Si. patitthanameva, patitthanatthena, su.vi. 2/167/157, thanatthena sa.pa. 3/356
@6 cha.Ma. evam  7 di.maha. 10/7/3, an. sattaka. 23/71/141 (sya)
Maranantikam vedanam dasa mase vikkhambhesi, evam punappunam tam samapattim
samapajjitva vikkhambhento imam bhaddakappameva tittheyya"ti. Kasma pana na
thitoti? upadinnakasariram nama khandiccadihi abhibhuyyati, buddha ca pana
khandiccadibhavam appatva pancame ayukotthase bahujanassa piyamanapakaleyeva
parinibbayanti. Buddhanubuddhesu aggasavakamahasavakesu parinibbutesu aparivarena
ekakeneva thatabbam hoti, daharasamaneraparivarena va. Tato "aho buddhanam
parisa"ti hiletabbatam apajjeyya, tasma na thitoti. Evam vuttepi so pana
vuccati "ayukappo"ti idameva atthakathaya niyamitam.
    Olarike nimitteti thule sannuppadane. Thulasannuppadanam hetam, "titthatu
bhagava kappan"ti sakalakappam avatthanayacanaya yadidam "yassa kassaci ananda
cattaro iddhipada bhavita"tiadina annapadesena attano caturiddhipadabhavananubhavena
kappam avatthanasamatthatavibhavanam. Obhaseti pakatavacane. Pakatanhetam
vacanam 1- pariyayam muncitva ujukameva attano adhippayavibhavanam.
    Bahujanahitayati mahajanassa hitatthaya. Bahujanasukhayati mahajanassa
sukhatthaya. Lokanukampayati sattalokassa anukampam paticca. Katarassa sattalokassa?
yo bhagavato dhammadesanam sutva pativijjhati. Amatapanam pivati, tassa bhagavato hi
dhammacakkappavattanasuttadesanaya annatakondannappamukha attharasa brahmakotiyo
dhammam pativijjhimsu. Evam yava subhaddaparibbajakavinayana dhammapatividdhasattanam
ganana natthi. Mahasamayasuttam mangalasuttam cularahulovadasuttam samacittasuttanti
imesam catunnam suttanam desanakale abhisamayappattasattanam paricchedo natthi,
@Footnote: 1 cha.Ma. pakatancetam vacanam pariyayam
Etassa aparimanassa sattalokassa anukampaya bhagavato thanam jatam. Evam
anagatepi bhavissatiti adhippayena vadati. Devamanussananti na kevalam
devamanussanamyeva, avasesanam nagasupannadinampi atthaya hitaya sukhaya bhagavato thanam
hoti. Sahetukapatisandhike pana maggaphalasacchikiriyaya bhabbapuggale dassetum evam
vuttam, tasma annesampi atthatthaya hitatthaya sukhatthaya bhagava titthatuti attho.
Tattha atthayati idhalokasampattiatthaya. Hitayati paralokasampattihetubhutahitatthaya.
Sukhayati nibbanadhatusukhatthaya. Purimam pana hitasukhaggahanam sabbasadharanavasena
veditabbam.
    Yatha tam marena pariyutthitacittoti ettha tanti nipatamattam, yatha
marena pariyutthitacitto ajjhotthatacitto annopi koci puthujjano pativijjhitum
na sakkuneyya, evameva nasakkhi pativijjhitunti attho. Maro hi yassa keci
vipallasa appahina, tassa cittam pariyutthati. Yassa pana sabbena sabbam
dvadasa vipallasa appahina, tassa vattabbameva natthi. Therassa ca cattaro
vipallasa appahina, tenassa cittam pariyutthasi. So pana cittapariyutthanam
karonto kim karotiti? bheravam ruparammanam va dasseti, saddarammanam va
saveti, tato satta tam disva va sutva va satim vissajjetva vivatamukha honti.
Tesam mukhena hattham pavesetva hadayam maddati, tato visannino 1- hutva
titthanti. Therassa panesa mukhena hattham pavesetum kim sakkhissati, bheravarammanam
pana dasseti. Tam disva thero nimittobhasam na pativijjhi. Janantoyeva bhagava
kimattham yavatatiyam amantesi? parato "titthatu bhante bhagava"ti yacite
"tuyhevetam dukkatam, tuyhevetam aparaddhan"ti dosaropanena sokatanukaranattham.
Passati hi bhagava "ayam mayi ativiya siniddhahadayo, so parato bhumicalakarananca
@Footnote: 1 tatopi visanniva, su.vi. 2/167/158
Ayusankharossajjananca sutva mama ciratthanam yacissati, athaham `kissa tvam
puretaram na yacasi'ti tasseva sise dosam patessami, satta ca attano
aparadhena na tatha vihannanti, tenassa soko tanuko bhavissati"ti.
    Gaccha tvam anandati yasma divaviharatthaya idhagato, tasma ananda
gaccha tvam yatharucitam thanam divaviharaya. Tenevaha "yassa dani kalam
mannasi"ti.
    Maro papimati ettha satte anatthe niyojento maretiti maro.
Papimati tasseva vevacanam. So hi papadhammena samannagatatta `papima'ti
vuccati. Bhasita kho panesati ayanhi bhagavati bodhimande satta sattahe
atikkamitva ajapalanigrodhe viharante attano dhitasu agantva icchavighatam
patva gatasu ayam "attheso upayo"ti cintento agantva "bhagava yadattham
tumhehi paramiyo purita, so vo attho anuppatto, patividdham sabbannutannanam,
kim te lokavicaranena"ti 1- vatva yatha ajja, evameva "parinibbatu dani
bhante bhagava"ti yaci. Bhagava cassa "na tavahan"tiadini vatva patikkhipi.
Tam sandhaya idani "bhasita kho panesa"tiadimaha.
    Tattha viyattati ariyamaggadhigamavasena byatta. Vinitati tatheva kilesavinayanena
vinita. Visaradati sarajjakaranam ditthivicikicchadinam pahanena visaradabhavam patta.
Bahussutati tepitakavasena bahu sutametesanti bahussuta. Tameva dhammam dharentiti
dhammadhaRa. Atha va bahussutati pariyattibahussuta ceva pativedhabahussuta ca.
Dhammadharati pariyattidhammananceva pativedhadhammananca dharanato dhammadharati evampettha
attho veditabbo. Dhammanudhammapatipannati ariyadhammassa anudhammabhutam vipassanadhammam
@Footnote: 1 su.vi. 2/168/158
Patipanna. Samicipatipannati nanadassanavisuddhiya anucchavikam visuddhiparamparapatipadam
patipanna. Anudhammacarinoti abhisallekhitam 1- tassa patipadaya anurupam appicchatadi-
dhammam caranasila. Sakam acariyakanti attano acariyavadam. Acikkhissantiti
adito kathessanti, attana uggahitaniyamena pare ugganhapessantiti attho.
Desessantiti vacessanti, palim samma vacessantiti attho. Pannapessantiti
pajanapessanti, pakasessantiti attho. Patthapessantiti pakarehi thapessanti.
Vivarissantiti vivatam karissanti. Vibhajissantiti vibhattam karissanti.
Uttanikarissantiti anuttanam gambhiram uttanam pakatam karissanti. Sahadhammenati
sahetukena sakaranena vacanena. Sappatihariyanti yava niyyanikam katva. Dhammam
desessantiti navavidhalokuttaradhammam pabodhessanti, pakasessantiti attho.
    Ettha ca "pannapessanti"tiadihi chahi padehi cha atthapadani dassitani,
adito pana dvihi padehi cha byanjanapadaniti. Ettavata tepitakam buddhavacanam
samvannananayena sangahetva dassitam hoti. Vuttanhetam nettiyam "dvadasa
padani suttam, tam sabbam byanjananca attho ca"ti.
    Brahmacariyanti sikkhattayasangahitam sakalam sasanabrahmacariyam. Iddhanti samiddham
jhanuppadavasena. 2- Phitanti vuddhippattam sabbaphaliphullam abhinnasampattivasena.
Vittharikanti vitthatam tasmim tasmim disabhage patitthahanavasena. Bahujannanti
bahuhi natam patividdham bahujanabhisamayavasena. Puthubhutanti sabbakaravasena
puthulabhavappattam. Katham? yava devamanussehi suppakasitanti yattaka vinnujatika
deva ceva 3- manussa ca atthi, tehi sabbehi sutthu pakasitanti attho.
@Footnote: 1 Si. abhisallekhattham, cha. sallekhitam  2 jhanadivasena, su.vi. 2/168/159
@3 cha.Ma. ayam patho na dissati
    Appossukkoti nirussukko linaviriyo. "tvam hi papima
sattasattahatikkamanato 1- patthaya `parinibbatu dani bhante bhagava, parinibbatu
sugato'ti viravanto ahindittha, ajja dani patthaya vigatussaho hoti, ma mayham
parinibbanatthaya vayamam karohi"ti vadati. Sato sampajano ayusankharam
ossajiti satim supatitthitam katva nanena paricchinditva ayusankharam vissaji
pajahi. Tattha na bhagava hatthena leddum viya ayusankharam ossaji, temasamattameva
pana samapattim samapajjitva tato param na samapajjissamiti cittam uppadesi.
Tam sandhaya vuttam "ossaji"ti, "vossaji"tipi patho.
    Kasma pana bhagava kappam va kappavasesam va thatum samattho tattakam
kalam atthatva parinibbayitum marassa yacanaya ayusankharam ossaji? na
bhagava marassa yacanaya ayusankharam ossaji, napi therassa ayacanaya na
ossajissati, temasato pana param buddhaveneyyanam abhavato ayusankharam
ossaji. Thananhi nama buddhanam bhagavantanam yavadeva veneyyavinayanattham, te
asati vineyyajane kena nama karanena thassanti. Yadi ca marassa yacanaya
parinibbayeyya, puretaramyeva parinibbayeyya. Bodhimandepi hi marena yacitam,
nimittobhasakaranampi therassa sokatanukaranatthanti vuttovayamattho. Apica
buddhabaladipanattham nimittobhasakaranam. Evam mahanubhava buddha bhagavantoyeva
titthantapi attano ruciyava titthanti, parinibbayantapi attano ruciyava
parinibbayantiti.
    Mahabhumicaloti mahanto pathavikamPo. Tada kira dasasahassilokadhatu
akampittha. Bhimsanakoti bhayajanako. Devadundubhiyo ca phalimsuti devabheriyo nadimsu. 2-
@Footnote: 1 atthamasattahato. su.vi. 2/168/159
@2 phalimsu. su.vi. 2/169/159 sa.pa. 3/330, mano.pu. 3/277
Devo sukkhagajjitam gajji, akalavijjulata niccharimsu. Khanikavassam vassiti vuttam
hoti.
    Etamattham viditvati etam sankharavisankharanam visesasankhatam 1- attham
sabbakarato viditva. Imam udananti anavasesasankhare vissajjetva attano
visankharagamanadipakam udanam udanesi. Kasma udanesi? koci nama vadeyya
"marena pacchato pacchato anubandhitva `parinibbatu bhante parinibbatu
bhante'ti 2- upadduto bhayena bhagava ayusankharam ossaji"ti. "tassokaso ma
hotu, bhitassa udanam nama natthi"ti etassa dipanattham pitivegavissattham
udanam udanesiti atthakathasu vuttam. Tato temasamatteneva ca pana buddhakiccassa
nipphajjanato evam digharattam maya parihatoyam dukkhabharo nacirasseva nikkhipiyatiti
passato parinibbanagunapaccavekkhane tassa ularam pitisomanassam uppajji, tena
pitivegena udanesiti yuttam viya. Ekantena hi visankharaninno nibbanajjhasayo
sattha mahakarunaya balakkarena viya sattahitattham loke suciram thito. Tatha hi
devasikam catuvisatikotisatasahassasankha samapattiyo valanjeti, sodani
mahakarunadhikarassa nipphannatta nibbanabhimukho anappakam pitisomanassam patisamvedesi.
Teneva hi bhagavato kilesaparinibbanadivase viya khandhaparinibbanadivasepi sarirabha
visesato vippasanna parisuddha pabhassara ahositi.
    Gathaya sonasingaladinampi paccakkhabhavato tulitam paricchinnanti tulam,
kamavacarakammam. Na tulam atulam, tulam va sadisamassa annam lokiyakammam natthiti
atulam, mahaggatakammam. Kamavacaram rupavacaram va tulam, arupavacaram atulam. Appavipakam
va tulam, bahuvipakam atulam. Sambhavanti sambhavassa hetubhutam, upapattijanakanti
@Footnote: 1 Si. sankharanam visankharavisesasankhatam  2 mano.pu. 2/227
Attho. Bhavasankharanti punabbhavasankharanakam. 1- Avassajiti vissajjesi. Muniti
buddhamuni. Ajjhattaratoti niyakajjhattarato. Samahitoti upacarappanasamadhivasena
samahito. Abhinandi kavacamivati kavacam viya abhindi. Attasambhavanti attani
sanjatam kilesam. Idam vuttam hoti "savipakatthena sambhavam bhavabhavabhisankharanatthena
bhavasankharanti ca laddhanamam tulatulasankhatam lokiyakammanca ossaji, sangamasise
mahayodho kavacam viya attasambhavam kilesanca ajjhattarato samahito hutva
abhindi"ti.
    Atha va tulanti tulento tirento. Atulanca sambhavanti nibbananceva
bhavanca. Bhavasankharanti bhavagamikam kammam. Avassaji muniti "pancakkhandha anicca,
pancannam khandhanam nirodho nibbanam niccan"tiadina 2- nayena tulento
buddhamuni bhave adinavam nibbane ca anisamsam disva tam khandhanam mulabhutam
bhavasankharakammam "kammakkhayaya samvattati"ti 3- evam vuttena kammakkhayakarena
ariyamaggena avassaji. Katham? ajjhattarato samahito, abhindi kavacamivattasambhavam.
So hi vipassanavasena ajjhattarato, samahitoti evam pubbabhagato patthaya
samathavipassanabalena kavacam viya attabhavam pariyonandhitva thitam, attani sambhavatta
"attasambhavan"ti laddhanamam sabbam kilesajalam abhindi, kilesabhaveneva kammam
appatisandhikatta avassattham nama hotiti evam kilesappahanena kammam pajahi.
Iti bodhimuleyeva avassatthabhavasankharo bhagava vekhamissakena 4- viya jarasakatam
samapattivekhamissakena attabhavam yapentopi "ito temasato uddham samapattivekhamassa
na dassami"ti cittuppadanena ayusankharam ossajiti.
                       Pathamasuttavannana nitthita.
                          -------------
@Footnote: 1 Si. punabbhavasankharanakam  2 khu.pati. 31/38/446
@3 Ma.Ma. 13/81/57. an. catukka. 21/232/258  4 Si.,ka. vekkhamissakena



             The Pali Atthakatha in Roman Book 26 page 345-353. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=7720&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=7720&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=127              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=3316              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=3470              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=3470              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]