ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 27 : PALI ROMAN Iti.A. (paramatthadi.)

page133.

2. Dutiyavagga 1. Vitakkasuttavannana [38] Dutiyavaggassa pathame tathagatam bhikkhaveti ettha tathagatasaddo tava sattavoharasammasambuddhadisu dissati. Tatha hesa "hoti tathagato parammarana"tiadisu 1- sattavohare. "tathagatam devamanussapujitam buddham namassama suvatthi hotu"ti 2- adisu sammasambuddhe. "tathagatam devamanussapujitam dhammam namassama suvatthi hotu"ti 2- adisu dhamme. "tathagatam devamanussapujitam samgham namassama suvatthi hotu"ti 3- adisu samghe. Idha pana sammasambuddhe. Tasma tathagatanti ettha atthahi karanehi bhagava tathagatoti vuccati. Katamehi atthahi? tatha agatoti tathagato, tatha gatoti tathagato, tathalakkhanam agatoti tathagato, tathadhamme yathavato abhisambuddhoti tathagato, tathadassitaya tathagato, tathavaditaya tathagato, tathakaritaya, tathagato abhibhavanatthena tathagatoti. Katham bhagava tatha agatoti tathagato? yatha yena abhiniharena Danaparamim puretva silanekkhammapannaviriyakhantisaccaadhitthanamettaupekkhaparamiyo @Footnote: 1 di.Si. 9/65/28 2 khu.khu. 25/16/9 3 khu.khu. 25/17/9

--------------------------------------------------------------------------------------------- page134.

Puretva ima dasa paramiyo dasa upaparamiyo dasa paramatthaparamiyoti samatimsa paramiyo puretva angapariccagam attapariccagam dhanapariccagam darapariccagam rajjapariccaganti imani panca mahapariccagani pariccajitva yatha vipassiadayo sammasambuddha agata, tatha amhakam bhagavapi agatoti tathagato. Yathaha:- "yatheva lokamhi vipassiadayo sabbannubhavam munayo idhagata tatha ayam sakyamunipi agato tathagato vuccati tena cakkhuma"ti. Evam tatha agatoti tathagato (1) katham tatha gatoti tathagato? yatha sampatijatava vipassiadayo samehi padehi pathaviyam patitthaya uttarabhimukha sattapadavitiharena gata, tatha amhakam bhagavapi gatoti tathagato. Yathaha 1- :- "muhuttajatova gavampati yatha samehi padehi phusi vasundharam so vikkami satta padani gotamo setanca chattam anudharayum maru. Gantvana so satta padani gotamo disa vilokesi sama samantato atthangupetam giramabbhudirayi siho yatha pabbatamuddhanitthito"ti. Evam tatha gatoti tathagato. (2) @Footnote: 1 cha.Ma. yathahu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page135.

Katham tathalakkhanam agatoti tathagato? sabbesam ruparupadhammanam salakkhanam samannalakkhanam tatham avitatham nanagatiya agato avirajjhitva patto anubuddhoti tathagato. Yathaha:- "sabbesam pana dhammanam sakasamannalakkhanam tathamevagato yasma tasma natho tathagato"ti. Evam tathalakkhanam agatoti tathagato. (3) Katham tathadhamme yathavato abhisambuddhoti tathagato? tathadhamma nama cattari ariyascani. Yathaha "cattarimani bhikkhave tathani avitathani anannathani, katamani cattari, idam dukkham ariyasaccanti bhikkhave tathametam avitathametam anannathametan"ti 1- vittharo. Tani ca bhagava abhisambuddho, tasmapi tathanam abhisambuddhatta tathagato. Abhisambodhanattho hi ettha gatasaddo. Evam tathadhamme yathavato abhisambuddhoti tathagato. (4) Katham tathadassitaya tathagato? yam sadevake loke .pe. Sadevamanussaya pajaya aparimanasu lokadhatusu aparimananam sattanam cakkhudvare apatham agacchantam ruparammanam nama atthi, tam bhagava sabbakarato janati passati. Evam janata passata canena tam itthadivasena va ditthasutamutavinnatesu labbhamanapadavasena va "katamam tam rupam rupayatanam, yam rupam catunnam mahabhutanam upadaya vannanibha sanidassanam sappatigham nilam pitakan"tiadina 2- nayena anekehi namehi terasahi varehi dvepannasaya va nayehi vibhajjamanam tathameva hoti, vitatham natthi. Esa nayo sotadvaradisu apathamagacchantesu saddadisu. Vuttanhetam bhagavata:- @Footnote: 1 sam.maha. 19/1090/375 2 abhi.vi. 35/162/82

--------------------------------------------------------------------------------------------- page136.

"yam bhikkhave sadevakassa lokassa .pe. Sadevamanussaya dittham sutam mutam vinnatam pattam pariyesitam anuvicaritam manasa, tamaham janami .pe. Tamaham abbhannasim, tam tathagatassa viditam, tam tathagate na upatthasi"ti. 1- Evam tathadassitaya tathagato. Ettha tathadassiatthe tathagatoti padassa sambhavo veditabbo. (5) Katham tathavaditaya tathagato? yam rattim bhagava anuttaram sammasambodhim abhisambuddho, yanca rattim anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayi, etthantare pancacattalisavassaparimanakale yam bhagavata bhasitam suttageyyadi, sabbantam parisuddham paripunnam ragamadadinimmadanam ekasadisam tatham avitatham. Tenaha:- "yanca cunda rattim tathagato anuttaram sammasambodhim abhisambujjhati, yanca rattim anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbayati, yam etasmim antare bhasati lapati niddisati, sabbam tam tatheva hoti na annatha. Tasma `tathagato'ti vuccati"ti. 2- Gadaattho hi ettha gatasaddo. Evam tathavaditaya tathagato. Apica agadanam agado, vacananti attho. Tatho aviparito agado assati dakarassa takaram katva tathagatoti evamettha 3- padasiddhi veditabba. (6) Katham tathakaritaya tathagato? bhagavato hi vacaya kayo anulometi, kayassapi vaca. Tasma yathavadi tathakari, yathakari tathavadi ca hoti. Evam bhutassa cassa yatha vaca, kayopi tatha gato pavatto. Yatha ca kayo, vacapi @Footnote: 1 an.catukka. 21/24/29 2 di.pa. 11/188/117, an.catukka. 21/23/28 @3 cha.Ma. evampettha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page137.

Tatha gatoti tathagato. Tenaha "yathavadi bhikkhave tathagato tathakari, yathakari tathavadi. Iti yathavadi tathakari, yathakari tathavadi. Tasma `tathagato'ti vuccati"ti. 1- Evam tathakaritaya tathagato. (7) Katham abhibhavanatthena tathagato? yasma bhagava upari bhavaggam hettha avicim pariyantam karitva tiriyam aparimanasu lokadhatusu sabbasatte abhibhavati silenapi samadhinapi pannayapi vimuttiyapi vimuttinanadassanenapi, na tassa tula va pamanam va atthi, atha kho atulo appameyyo anuttaro deva atidevo sakkanam atisakko brahmanam atibrahma sabbasattuttamo, tasma tathagato. Tenaha:- "sadevake bhikkhave loke .pe. Sadevamanussaya tathagato abhibhu anabhibhuto annadatthu daso vasavatti, tasma `tathagato'ti vuccati"ti. 1- Tatrayam padasiddhi:- agado viya agado, desanavilaso ceva punnussayo ca. Tena hesa mahanubhavo bhisakko viya dibbagadena sappe, sabbaparappavadino sadevakanca lokam abhibhavati. Iti sabbalokabhibhavane tatho aviparito yathavutto agado etassati dakarassa takaram katva tathagatoti veditabbo. Evam abhibhavanatthena tathagato. (8) Apica tathaya gatoti tathagato, tatham gatoti tathagato. Tattha sakalalokam tiranaparinnaya tathaya gato avagatoti tathagato, lokasamudayam pahanaparinnaya tathaya gato atitoti tathagato, lokanirodham sacchikiriyaya tathaya gato adhigatoti tathagato. Lokanirodhagaminim patipadam gato patipannoti tathagato. Vuttanhetam bhagavata:- @Footnote: 1 di.pa. 11/188/117, an.catukka. 21/23/28

--------------------------------------------------------------------------------------------- page138.

"loko bhikkhave tathagatena abhisambuddho, lokasma tathagato visamyutto. Lokasamudayo bhikkhave tathagatena abhisambuddho, lokasamudayo tathagatassa pahino. Lokanirodho bhikkhave tathagatena abhisambuddho, lokanirodho tathagatassa sacchikato. Lokanirodhagamini patipada bhikkhave tathagatena abhisambuddha, lokanirodhagamini patipada tathagatassa bhavita. Yam bhikkhave sadevakassa .pe. Sabbam tam tathagatena abhisambuddham. Tasma `tathagato'ti vuccati"ti. 1- Aparehipi atthahi karanehi bhagava tathagato:- tathaya agatoti tathagato, tathaya gatoti tathagato, tathani agatoti tathagato, tatha gatoti tathagato, tathavidhoti tathagato, tathapavattikoti 2- tathagato, tathehi agatoti tathagato, tatha gatabhavena tathagatoti. Katham tathaya agatoti tathagato? ya sa bhagavata sumedhabhutena Dipankaradasabalassa padamule:- "manussattam lingasampatti hetu sattharadassanam pabbajja gunasampatti adhikaro ca chandata atthadhammasamodhana abhiniharo samijjhati"ti 3- evam vuttam atthangasamannagatam abhiniharam sampadentena "aham sadevakam lokam tinno taressami, mutto mocessami, danto damessami, assattho assasessami, parinibbuto parinibbapessami, suddho sodhessami, buddho bodhessami"ti mahapatinna 4- pavattita. Vuttanhetam:- "kimme ekena tinnena purisena thamadassina sabbannutam papunitva santaressam sadevakam. @Footnote: 1 an.catukka. 21/23/27 2 Ma. tatha pavattitoti @3 khu.buddha. 33/59/453 4 Si. vohare patinna, ka. voharaparinna

--------------------------------------------------------------------------------------------- page139.

Imina me adhikarena katena purisuttame 1- sabbannutam papunitva taremi janatam bahum. Samsarasotam chinditva viddhamsetva tayo bhave dhammanavam samaruyha santaressam sadevakam. Kimme annatavesena dhammam sacchikatenidha sabbannutam papunitva buddho hessam sadevake"ti. 2- Tam panetam mahapatinnam sakalassapi buddhakaradhammasamudayassa pavicayapaccavekkhana- samadananam karanabhutam avisamvadento lokanatho yasma mahakappanam satasahassadhikani cattari asankhyeyyani sakkaccam nirantaram niravasesato danaparamiadayo samatimsaparamiyo puretva angapariccagadayo panca mahapariccage pariccajitva saccadhitthanadini cattari adhitthanani paribruhetva punnananasambhare sambharitva pubbayogapubbacariyadhammakkhananatatthacariyadayo ukkamsapetva buddhicariyam paramakotim papetva anuttaram sammasambodhim abhisambujjhi, tasma tasseva sa mahapatinna tatha avitatha anannatha, na tassa valaggamattampi vitatham atthi. Tatha hi dipankaro dasabalo kondanno sumangalo 3- .pe. Kassapo bhagavati ime catuvisatisammasambuddha patipatiya uppanna "buddho bhavissati"ti nam byakarimsu. Evam catuvisatiya buddhanam santike laddhabyakarano ye te katabhiniharehi bodhisattehi laddhabba anisamsa, te labhitvava agatoti taya yathavuttaya mahapatinnaya tathaya abhisambuddhabhavam agato adhigatoti tathagato. Evam tathaya agatoti tathagato. (1) Katham tathaya gatoti tathagato? yayam mahakaruna lokanathassa, yaya mahadukkhasambadhappatipannam sattanikayam disva "tassa natthanno koci patisaranam, @Footnote: 1 ka. purisena thamadassina 2 khu.buddha. 33/2/422 3 cha.Ma. mangalo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page140.

Ahameva nam ito samsaradukkhato mutto mocessami"ti samussahitahadayo 1- mahabhiniharam akasi. Katva ca yathapanidhanam sakalalokahitasampadanaya ussukkamapanno attano kayajivite nirapekkho paresam sotapathagamanamattenapi cittutrasasamuppadika atidukkara dukkaracariya samacaranto yatha mahabodhisattanam patipatti hanabhagiya sankilesabhagiya thitibhagiya va na hoti, atha kho uttari visesabhagiyava hoti, tatha patipajjamano anupubbena niravasese bodhisambhare samanetva abhisambodhim papuni. Tato paranca tayeva mahakarunaya sancoditamanaso pavivekaratim paramanca santam vimokkhasukham pahaya balajanabahule loke tehi samuppaditam sammanavamanavippakaram aganetva veneyyajanavinayanena niravasesam buddhakiccam nitthapesi. Tatra yo bhagavato sattesu mahakarunaya samokkamanakaro, so parato avi bhavissati. Yatha buddhabhutassa lokanathassa sattesu mahakaruna, evam bodhisattabhutassapi mahabhiniharakaladisuti sabbattha sabbada ca ekasadisataya tathava sa avitatha anannatha. Tasma tisupi avatthasu sabbasattesu samanarasaya tathaya mahakarunaya sakalalokahitaya gato patipannoti tathagato. Evam tathaya gatoti tathagato. (2) Katham tathani agatoti tathagato? tathani nama cattari ariyamaggananani. Tani hi "idam dukkham, ayam dukkhasamudayo, ayam dukkhanirodho, ayam dukkhanirodhagamini patipada"ti evam sabbaneyyasangahakanam pavattinivattitadubhayahetubhutanam catunnam ariyasaccanam, dukkhassa pilanattho sankhatattho santapattho viparinamattho, samudayassa ayuhanattho nidanattho samyogattho palibodhattho, nirodhassa nissaranattho vivekattho asankhatattho amatattho, maggassa niyyanattho hetvattho dassanattho adhipateyyatthotiadinam tabbibhagananca @Footnote: 1 cha.Ma.,i....manaso

--------------------------------------------------------------------------------------------- page141.

Yathabhutasabhavavabodhavibandhakassa sankilesapakkhassa samucchindanena patiladdhaya tattha asammohabhisamayasankhataya aviparitakarappavattiya dhammanam sabhavasarasalakkhanassa avisamvadanato tathani avitathani anannathani, tani bhagava anannaneyyo sayameva agato adhigato, tasma tathani agatoti tathagato. Yatha ca maggananani, evam bhagavato tisu kalesu appatihatananani catupatisambhidananani catuvesarajjananani pancagatiparicchedananani chaasadharanananani sattabojjhangavibhavanananani atthamaggangavibhavanananani navanupubbaviharasamapattinanani dasabalananani ca vibhavetabbani. Tatrayam vibhavana:- yam hi kinci aparimanasu lokadhatusu aparimananam sattanam hinadibhedabhinnanam hinadibhedabhinnasu atitasu khandhayatanadhatusu sabhavakiccadi avatthavisesadi khandhapatibaddhanamagottadi ca janitabbam. Anindriyabaddhesu ca atisukhumatirohitaviduradesesu rupadhammesu yo tamtampaccayavisesehi saddhim paccayuppannanam vannasanthanagandharasaphassadiviseso, tattha sabbattheva hatthatale thapitaamalako viya paccakkhato asangamappatihatam bhagavato nanam pavattati, tatha anagatasu paccuppannasu cati imani tisu kalesu appatihatananani nama. Yathaha:- "atitamse buddhassa bhagavato appatihatam nanam, anagatamse buddhassa bhagavato appatihatam nanam, paccuppannamse buddhassa bhagavato appatihatam nanan"ti. 1- Tani panetani tattha tattha dhammanam sabhavasarasalakkhanassa avisamvadanato tathani avitathani anannathani, tani bhagava sayambhunanena adhiganchi. evam tathani agatoti tathagato. @Footnote: 1 khu.pati. 31/5/408

--------------------------------------------------------------------------------------------- page142.

Tatha atthapatisambhida dhammapatisambhida niruttipatisambhida patibhanapatisambhidati catasso patisambhida. Tattha atthapabhedassa salakkhanavibhavanavatthanakaranasamattham atthe pabhedagatam nanam atthapatisambhida. Dhammapabhedassa sallakkhanavibhavanavavatthana- karanasamattham dhamme pabhedagatam nanam dhammapatisambhida. Niruttipabhedassa sallakkhanavibhavanavavatthanakaranasamattham niruttabhilape pabhedagatam nanam niruttipatisambhida. Patibhanapabhedassa sallakkhanavibhavanavavatthanakaranasamattham patibhane pabhedagatam nanam patibhanapatisambhida. Vuttanhetam:- "atthe nanam atthapatisambhida, dhamme nanam dhammapatisambhida, tatra dhammaniruttabhilape nanam niruttipatisambhida, nanesu nanam patibhanapatisambhida"ti. 1- Ettha ca hetuanusarena araniyato adhigantabbato ca sankhepato hetuphalam attho nama. Pabhedato pana yankinci paccayuppannam nibbanam bhasitattho vipako kiriyati ime panca dhamma attho, tam attham paccavekkhantassa tasmim atthe pabhedagatam nanam atthapatisambhida. Dhammoti sankhepato paccayo. So hi yasma tam tam attham vidahati pavatteti ceva papeti ca, tasma dhammoti vuccati. Pabhedato pana yo koci phalanibbattako hetu ariyamaggo bhasitam kusalam akusalanti ime panca dhamma dhammo, tam dhammam paccavekkhantassa tasmim dhamme pabhedagatam nanam dhammapatisambhida. Vuttampi cetam:- "dukkhe nanam atthapatisambhida, dukkhasamudaye nanam dhammapatisambhida, dukkhanirodhe nanam atthapatisambhida, dukkhanirodhagaminiya patipadaya nanam dhammapatisambhida"ti. 1- Atha va hetumhi nanam dhammapatisambhida, hetuphale nanam atthapatisambhida. Ye dhamma jata bhuta sanjata nibbatta abhinibbatta patubhuta, imesu @Footnote: 1 abhi.vi. 35/719/359

--------------------------------------------------------------------------------------------- page143.

Dhammesu nanam atthapatisambhida. Yamha dhamma te dhamma jata bhuta sanjata nibbatta abhinibbatta patubhuta, tesu dhammesu nanam dhammapatisambhida. Jaramarane nanam atthapatisambhida, jaramaranasamudaye nanam dhammapatisambhida. Jaramarananirodhe nanam atthapatisambhida, jaramarananirodhagaminiya patipadaya nanam dhammapatisambhida. Jatiya, bhave, upadane, tanhaya, vedanaya, phasse, salayatane, namarupe, vinnane, sankharesu nanam atthapatisambhida, sankharasamudaye nanam dhammapatisambhida. Sankharanirodhe nanam atthapatisambhida, sankharanirodhagaminiya patipadaya nanam dhammapatisambhida. "idha bhikkhave bhikkhu dhammam janati suttam geyyam .pe. Vedallam. Ayam vuccati dhammapatisambhida. So tassa tasseva bhasitassa attham janati `ayam imassa bhasitassa attho, ayam imassa bhasitassa attho'ti ayam vuccati atthapatisambhida. Katame dhamma kusala, yasmim samaye kamavacaram kusalam cittam uppannam hoti somanassasahagatam nanasampayuttam ruparammanam va .pe. Dhammarammanam va yam yam va panarabbha, tasmim samaye phasso hoti .pe. Avikkhepo hoti, ime dhamma kusala. Imesu dhammesu nanam dhammapatisambhida, tesam vipake nanam atthapatisambhida"tiadi 1- vittharo. Tasmim atthe ca dhamme ca sabhavanirutti abyabhicaravoharo abhilapo, tasmim sabhavaniruttabhilape magadhikaya sabbasattanam mulabhasaya "ayam sabhavanirutti, ayam na sabhavanirutti"ti pabhedagatam nanam niruttipatisambhida. Yathavuttesu tesu nanesu gocarakiccadivasena vittharato pavattam sabbampi nanam arammanam katva paccavekkhantassa tasmim nane pabhedagatam nanam patibhanapatisambhida. Iti imani @Footnote: 1 abhi.vi. 35/725/362

--------------------------------------------------------------------------------------------- page144.

Cattari patisambhidananani sayameva bhagavata adhigatani atthadhammadike tasmim tasmim attano visaye avisamvadanavasena aviparitakarappavattiya tathani avitathani anannathani. Evampi bhagava tathani agatoti tathagato. Tatha yankinci neyyam nama, sabbantam bhagavata sabbakarena natam dittham adhigatam abhisambuddham. Tatha hissa abhinneyya dhamma abhinneyyato buddha, parinneyya dhamma parinneyyato buddha, pahatabba dhamma pahatabbato buddha, sacchikatabba dhamma sacchikatabbato buddha, bhavetabba dhamma bhavetabbato buddha, yato nam koci samano va brahmano va devo va maro va brahma va "ime nama te dhamma anabhisambuddha"ti saha dhammena anuyunjitum samattho natthi. Yankinci pahatabbam nama, sabbantam bhagavata anavasesato bodhimuleyeva pahinam anuppattidhammam, na tassa pahanaya uttarim karaniyam atthi. Tatha hissa lobhadosamohaviparitamanasikaraahirikanottappathinamiddhakodhupanahamakkhapalasa- issamacchariyamayasatheyyathamthasarambhamanatimanamadapamadatividhakusalamuladuccarita- visamasannamala 1- vitakkapapancaesanatanhacatubbidhavipariyesaasavaganthaoghayogagati- tanhupadanapancabhinandananivaranacetokhilacetasovinibandhachavivadamulasattanusayaattha- micchattanavaaghatavatthutanhamulakadasaakusalakammapathaekavisatianesanadvasatthiditthigata- atthasatatanhavicaritadippabhedam diyaddhakilesasahassam saha vasanaya pahinam samucchinnam samuhatam, yato nam koci samano va .pe. Brahma va "ime nama te kilesa appahina"ti saha dhammena anuyunjitum samattho natthi. Ye cime bhagavata kammavipakakilesupavadaanavitikkamappabheda antarayika dhamma vutta, alameva te ekantena antarayaya, yato nam koci samano va @Footnote: 1 Ma....visamaviparitasannamala...

--------------------------------------------------------------------------------------------- page145.

.pe. Brahma va "nalam te patisevato antarayaya"ti saha dhammena anuyunjitum samattho natthi. Yo ca bhagavata 1- niravasesavattadukkhanissaranaya silasamadhipannasangaho sattakotthasiko sattattimsappabhedo ariyamaggapubbangamo anuttaro niyyanadhammo desito, so ekanteneva niyyati patipannassa vattadukkhato, 2- yato nam koci samano va .pe. Brahma va "niyyanadhammo taya desito na niyyati"ti saha dhammena anuyunjitum samattho natthi. Vuttanhetam:- "sammasambuddhassa te patijanato ime dhamma anabhisambuddha"ti 3- vittharo. Evametani attano nanappahanadesanavisesanam avitathabhavavabodhanato aviparitakarappavattani bhagavato catuvesarajjananani tathani avitathani anannathani. Evampi bhagava tathani agatoti tathagato. Tatha nirayagati tiracchanagati petagati manussagati devagatiti panca gatiyo. Tasu sanjivadayo attha mahaniraya, kukkuladayo solasa ussadaniraya, lokantarikanirayo cati sabbepime ekantadukkhataya nirassadatthena niraya ca, sakakammuna gantabbato gati cati nirayagati. Tibbandhakarasitanarakapi etesveva antogadha. Kimikitapatangasarisapapakkhisonasingaladayo tiriyam anchitabhavena tiracchana nama, te eva gatiti tiracchanagati. Khuppipasitaparadattupajivinijjhama- tanhikadayo dukkhabahulataya pakatthasukhato ita vigatati peta, te eva gatiti petagati. Kalakancikadiasurapi etesveva antogadha. Parittadipavasihi saddhim jambudipadicatumahadipavasino manaso ussannataya manussa, te eva gatiti manussagati. Catumaharajikato patthaya yava nevasannanasannayatanupagati ime @Footnote: 1. i. bhagavato 2 patipannassa vattadukkhato mokkhaya hoti. udana. A. 144 @3 Ma.mu. 12/150/110

--------------------------------------------------------------------------------------------- page146.

Chabbisati devanikaya dibbanti attano iddhanubhavena kilanti jotenti cati deva, te eva gatiti devagati. Ta paneta gatiyo yasma tamtamkammanibbatto upapattibhavaviseso, tasma atthato vipakakkhandha katatta ca rupam. Tattha "ayam nama gati imina nama kammuna jayati, tassa kammassa paccayavisesehi evam vibhagabhinnatta visum 1- ete sattanikaya evam vibhagabhinna"ti yathasakam hetuphalavibhagaparicchindanavasena thanaso hetuso bhagavato nanam pavattati. Tenaha bhagava:- "panca kho ima sariputta gatiyo, katama panca, nirayo tiracchanayoni pettivisayo manussa deva. Nirayancaham sariputta pajanami nirayagaminca maggam nirayagamininca patipadam, yatha patipanno ca kayassa bheda param marana apayam duggatim vinipatam nirayam upapajjati, tanca pajanami"tiadi. 2- Tani panetani bhagavato nanani tasmim tasmim visaye aviparitakarappavattiya avisamvadanato tathani avitathani anannathani. Evampi bhagava tathani agatoti tathagato. Tatha yam sattanam saddhadiyogavikalabhavavabodhena apparajakkhamaharajakkhatadi- visesavibhavanam pannasaya akarehi pavattam bhagavato indriyaparopariyattananam. Vuttanhetam:- "saddho puggalo apparajakkho, assaddho puggalo maharajakkho"ti vittharo. 3- Yanca "ayam puggalo apparajakkho, ayam sassataditthiko, ayam ucchedaditthiko ayam anulomikaya khantiyam thito, ayam yathabhutanane thito, ayam kamasayo, na @Footnote: 1 Ma. etasu 2 Ma.mu. 12/153/113-4 3 khu.pati. 31/111/124

--------------------------------------------------------------------------------------------- page147.

Nekkhammadiasayo, ayam nekkhammasayo, na kamadiasayo"tiadina "imassa kamarago ativiya thamagato, na patighadiko, imassa patigho ativiya thamagato, na kamaragadiko"tiadina "imassa punnabhisankharo adhiko, na apunnabhisankharo, na anenjabhisankharo, imassa apunnabhisankharo adhiko, na punnabhisankharo na anenjabhisankharo, imassa anenjabhisankharo adhiko, na punnabhisankharo na apunnabhisankharo. Imassa kayasucaritam adhikam, imassa vacisucaritam. Imassa manosucaritam. Ayam hinadhimuttiko, ayam panitadhimuttiko, ayam kammavaranena samannagato, ayam kilesavaranena samannagato, ayam vipakavaranena samannagato, ayam na kammavaranena samannagato, na kilesavaranena, na vipakavaranena samannagato"tiadina ca sattanam asayadinam yathabhutam vibhavanakarappavattam bhagavato asayanusayananam. Yam sandhaya vuttam:- "idha tathagato sattanam asayam janati, anusayam janati, caritam janati, adhimuttim janati, bhabbabhabbe satte janati"tiadi. 1- Yanca uparimahetthimapuratthimapacchimakayehi dakkhinavamaakkhi- kannasotanasikasotaamsakutapassahatthapadehi angulaangulantarehi lomalomakupehi ca aggikkhandhudakadharapavattanam anannasadharanam vividhavikubbaniddhinimmapanakam bhagavato yamakapatihariyananam. Yam sandhaya vuttam:- "idha tathagato yamakapatihariyam karoti asadharanam savakehi, uparimakayato aggikkhandho pavattati, hetthimakayato udakadhara pavattati. Hetthimakayato aggikkhandho pavattati, uparimakayato udakadhara pavattati"tiadi. 2- @Footnote: 1 khu.pati. 31/113/126 2 khu.pati. 31/116/128-9

--------------------------------------------------------------------------------------------- page148.

Yanca ragadihi jatiadihi ca anekehi dukkhadhammehi upaddutam sattanikayam tato niharitukamatavasena nananayehi pavattassa bhagavato mahakarunokkamanassa paccayabhutam mahakarunasamapattinanam. Yathaha:- "katamam tathagatassa mahakarunasamapattinanam, bahukehi akarehi passantanam buddhanam bhagavantanam sattesu mahakaruna okkamati, aditto lokasannivasoti passantanam buddhanam bhagavantanam sattesu mahakaruna okkamati"tiadina 1- ekunanavutiya akarehi vibhajanam katam. Yam pana yavata dhammadhatu, yattakam natabbam sankhatasankhatadi, tassa sabbassa paropadesena vina sabbakarato pativijananasamattham akankhamattapatibaddhavutti anannasadharanam bhagavato nanam sabbatha anavasesasankhatasankhatasammutisaccavabodhato sabbannutannanam, tatthavaranabhavatova nissangappavattim upadaya anavarananananti ca vuccati. Ayamettha sankhepo, vittharo pana parato avi bhavissati. Evametani bhagavato cha asadharanananani aviparitakarappavattiya yathasakamvisayassa avisamvadanato tathani avitathani anannathani. Evampi bhagava tathani agatoti tathagato. Tatha "sattime bhikkhave bojjhanga satisambojjhango dhammavicayasambojjhango viriyasambojjhango pitisambojjhango passaddhisambojjhango samadhisambojjhango upekkhasambojjhango"ti 2- evam sarupato yayam lokuttaramaggakkhane uppajjamana linuddhaccapatitthanayuhanakamasukhattakilamathanuyogaucchedasassatabhinivesadinam anekesam upaddavanam patipakkhabhuta satiadibheda dhammasamaggi, yaya ariyasavako bujjhati, kilesaniddaya utthahati, cattari va saccani pativijjhati, nibbanameva va sacchikaroti, sa dhammasamaggi "bodhi"ti vuccati, tassa bodhiya angati @Footnote: 1 khu.pati. 31/117/130 2 sam.maha. 19/185/64, khu.pati. 31/17/327

--------------------------------------------------------------------------------------------- page149.

Bojjhanga. Ariyasavako va yathavuttaya dhammasamaggiya bujjhatiti katva "bodhi"ti vuccati, tassa bodhissa angati bojjhangati evam samannalakkhanato, upatthanalakkhano satisambojjhango, pavicayalakkhano dhammavicayasambojjhango, paggahalakkhano viriyasambojjhango, pharanalakkhano pitisambojjhango, upasamalakkhano passaddhisambojjhango, avikkhepalakkhano samadhisambojjhango, patisankhanalakkhano upekkhasambojjhangoti evam visesalakkhanato, "tattha katamo satisambojjhango, idha bhikkhu satima hoti paramena satinepakkena samannagato, cirakatampi cirabhasitampi sarita hoti anussarita"tiadina 1- sattannam bojjhanganam annamannupakaravasena ekakkhane pavattidassanato, "tattha katamo satisambojjhango, atthi ajjhattam dhammesu sati, atthi bahiddha dhammesu sati"tiadina 2- tesam visayavibhavanapavattidassanato, "tattha katamo satisambojjhango, idha bhikkhave bhikkhu satisambojjhangam bhaveti vivekanissitam viraganissitam nirodhanissitam vossaggaparinaman"tiadina 3- bhavanavidhidassanato, "tattha katame satta bojjhanga, idha bhikkhu yasmim samaye lokuttaram jhanam bhaveti .pe. Tasmim samaye satta bojjhanga honti satisambojjhango, .pe. Upekkhasambojjhango. Tattha katamo satisambojjhango ya sati anussati"adina 4- channavutiya nayasahassavibhagehiti evam nanakarato pavattani bhagavato bojjhangavibhavanananani tassa tassa atthassa avisamvadanato tathani avitathani anannathani. Evampi bhagava tathani agatoti tathagato. Tatha "tattha katamam dukkhanirodhagamini patipada ariyasaccam, ayameva ariyo atthangiko maggo, seyyathidam, sammaditthi .pe. Sammasamadhi"ti 5- evam sarupato, @Footnote: 1 abhi.vi. 35/467/274 2 abhi.vi. 35/469/275 3 abhi.vi. 35/471/276 @4 abhi.vi. 35/473-4/277 5 abhi.vi. 35/205/125

--------------------------------------------------------------------------------------------- page150.

Sabbakilesehi arakatta ariyabhavakaratta ariyaphalapatilabhakaratta ca ariyo, ariyanam atthavidhatta nibbanadhigamaya ekantakaranatta ca atthangiko, kilese marento gacchati, atthikehi maggiyati, sayam va nibbanam maggayatiti maggoti evam samannalakkhanato, "sammadassanalakkhana sammaditthi, sammaabhiniropanalakkhano sammasankappo, sammapariggahanalakkhana sammavaca, sammasamutthapanalakkhano sammakammanto, sammavodanalakkhano sammaajivo, sammapaggahanalakkhano sammavayamo, sammaupatthanalakkhana sammasati, sammaavikkhepalakkhano sammasamadhi"ti evam visesalakkhanato, sammaditthi tava annehipi attano paccanikakilesehi saddhim micchaditthim pajahati, nibbanam arammanam karoti, tappaticchadakamohavidhamanena asammohato sampayuttadhamme ca passati, tatha sammasankappadayopi micchasankappadini pajahanti, nirodhanca arammanam karonti, sahajatadhammanam sammaabhiniropanapariggahanasamutthapanavodanapaggahanaupatthanasamadahanani ca karontiti evam kiccavibhagato, sammaditthi pubbabhage nanakkhana visum dukkhadiarammana hutva maggakale ekakkhana nibbanameva arammanam katva kiccato "dukkhe nanan"tiadini cattari namani labhati. Sammasankappadayopi pubbabhage nanakkhana nanarammana hutva maggakale ekakkhana ekarammana, tesu sammasankappo kiccato "nekkhammasankappo"tiadini tini namani labhati, sammavacadayo tayo pubbabhage "musavada veramani"tiadina vibhaga viratiyopi cetanayopi hutva maggakkhane viratiyova, sammavayamasatiyo kiccato sammappadhanasatipatthanavasena cattari namani labhanti, sammasamadhi pana maggakkhanepi pathamajjhanadivasena nana evati evam pubbabhagaparabhagesu pavattivibhagato, "idha bhikkhave bhikkhu sammaditthim bhaveti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page151.

Vivekanissitan"tiadina 1- bhavanavidhito, "tattha katamo atthangiko maggo, idha bhikkhu yasmim sameye lokuttaram jhanam bhaveti .pe. Dukkhapatipadam dandhabhinnam, tasmim samaye atthangiko maggo hoti sammaditthi sammasankappo"tiadina 2- caturasitiya nayasahassavibhagehiti evam anekakarato pavattani bhagavato ariyamaggavibhavanananani atthassa avisamvadanato sabbanipi tathani avitathani anannathani. Evampi bhagava tathani agatoti tathagato. Tatha pathamajjhanasamapattiya ca nirodhasamapattiti etasu anupatipatiya viharitabbatthena samapajjitabbatthena ca, anupubbaviharasamapattisu sampadanapaccavekkhanadivasena yatharaham sampayogavasena ca pavattani bhagavato nanani tadatthasiddhiya tathani avitathani anannathani. Evampi bhagava tathani agatoti tathagato tatha "idam imassa thanam, idam atthanan"ti aviparitam tassa tassa phalassa karanakaranajananam, tesam tesam sattanam atitadibhedabhinnassa kammasamadanassa anavasesato. Yathabhutam vipakantarajananam, ayuhanakkhaneyeva tassa tassa sattassa "ayam nirayagamini patipada .pe. Ayam nibbanagamini patipada"ti yathavato sasavanasavakammavibhagajananam, khandhayatananam upadinnanupadinnadianekasabhavam nanasabhavam ca tassa lokassa "imaya nama dhatuya ussannatta imasmim dhammappabandhe ayam viseso jayati"tiadina nayena yathabhutam dhatunanattajananam, saddhadiindriyanam tikkhamudutajananam, sankilesadihi saddhim jhanavimokkhadijananam, sattanam aparimanasu jatisu tappatibandhena saddhim anavasesato pubbenivutthakkhandhasantatijananam, hinadivibhagehi saddhim cutipatisandhijananam, "idam dukkhan"tiadina hettha vuttanayeneva catusaccajanananti imani bhagavato dasabalananani @Footnote: 1 abhi. vi. 35/489/285 2 abhi.vi. 35/490/285

--------------------------------------------------------------------------------------------- page152.

Avirajjhitva yathasakamvisayavagahanato yathadhippetatthasadhanato ca yathabhutavuttiya tathani avitathani anannathani, vuttanhetam:- "idha tathagato thananca thanato atthananca atthanato yathabhutam pajanati"tiadi. 1- Evampi bhagava tathani agatoti tathagato. Yatha cetesampi nananam vasena, evam yathavuttanam satipatthanasammappadhana- divibhavanananadianantaparimeyyabhedanam anannasadharananam pannavisesanam vasena bhagava tathani nanani agato adhigatoti tathagato, evampi tathani agatoti tathagato. (3) Katham tatha gatoti tathagato? ya ta bhagavato abhijatiabhisambodhidhammavinaya- pannapanaanupadisesanibbanadhatuyo, ta tatha. Kim vuttam hoti? yadattham ta lokanathena abhipatthita pavattita ca, tadatthassa ekantasiddhiya avisamvadanato aviparitatthavuttiya tatha avitatha anannatha. Tatha hi ayam bhagava bodhisattabhuto samatimsaparamiparipuranadikam vuttappakaram sabbabuddhattahetum sampadetva tusitapure thito buddhakolahalam sutva dasasahassacakkavaladevatahi ekato sannipatitahi upasankamitva:- kalo kho 2- te mahavira uppajja matukucchiyam sadevakam tarayanto bujjhassu amatam padanti 3- ayacito uppannapubbanimitto panca mahavilokanani viloketva "idanaham manussayoniyam uppajjitva abhisambujjhissami"ti asalhipunnamayam sakyarajakule mahamayaya deviya kucchiyam patisandhim gahetva dasa mase devamanussehi @Footnote: 1 an.dasaka. 24/21/27, abhi.vi. 35/809/409 @2 si.,i. kaloyam 3 khu.buddha. 33/1/413

--------------------------------------------------------------------------------------------- page153.

Mahata pariharena parihariyamano visakhapunnamayam paccusasamaye abhijatim papuni. Abhijatikkhane panassa patisandhiggahanakkhane viya dvattimsapubbanimittani paturahesum, ayam dasasahassilokadhatu sankampi sampakampi sampavedhi, dasasu cakkavalasahassesu appamano 1- obhaso phari, tassatam sirim datthukama viya andha cakkhuni patilabhimsu, badhira saddam sunimsu, muga samalapimsu, khujja ujugatta ahesum, pangula padasa gamanam patilabhimsu, bandhanagata sabbasatta andubandhanadihi muccimsu, sabbanarakesu aggi nibbayi, pettivisaye khuppipasa vupasami, tiracchananam bhayam nahosi, sabbasattanam rogo vupasami, sabbasatta piyamvada ahesum, madhurenakarena assa hasimsu, varana gajjimsu, sabbaturiyani sakasakaninnadam muncimsu, aghattitani eva manussanam hatthupagadini abharanani madhurenakarena saddam muncimsu, sabbadisa vippasanna ahesum, sattanam sukham uppadayamano mudusitalavato vayi, akalamegho vassi, pathavitopi udakam ubbhijjitva vissandi, pakkhino akasagamanam vijahimsu, nadiyo asandamana atthamsu, mahasamudde madhuram udakam ahosi, upakkilesavinimutte suriye dippamane eva akasagata sabba jotiyo jotimsu, thapetva arupavacare deve avasesa sabbe deva sabbe ca nerayika dissamanarupa ahesum, tarukuttakavatadiseladayo anavaranabhuta ahesum, sattanam cutupapata nahesum, sabbam anitthagandham abhibhavitva dibbagandho pavayi, sabbe phalupaga rukkha phaladhara sampajjimsu, mahasamuddo sabbatthakameva pancavannehi padumehi sanchannatalo ahosi, thalajajalajadini sabbapupphani pupphimsu, rukkhanam khandhesu khandhapadumani, sakhasu sakhapadumani, latasu latapadumani pupphimsu, mahitalasilatalani bhinditva uparupari satta satta hutva @Footnote: 1 cha.Ma. aparimano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page154.

Dandapadumani nama nikkhamimsu, akase olambakapadumani nibbattimsu, samantato pupphavassam vassi, akase dibbaturiyani vajjimsu, sakaladasasahassilokadhatu vattetva visatthamalagulam viya, uppiletva pavattamalakalapo viya, alankatapatiyattam malasanam viya ca ekamalamalini vipphurantavalavijani pupphadhupagandhapavasita paramasobhaggappatta ahosi, tani ca pubbanimittani upari adhigatanam anekesam visesadhigamanam nimittabhutani eva ahesum. Evam anekacchariyapatubhava ayam abhijati yadattham tena abhipatthita, tassa abhisambodhiya ekantasiddhiya tathava ahosi avitatha anannatha. Tatha ye buddhaveneyya bodhaneyyabandhava, te sabbepi anavasesato sayameva bhagavata vinita. Ye ca savakaveneyya dhammaveneyya ca, tepi savakadihi vinita vinayam gacchanti gamissanti cati yadattham bhagavata abhisambodhi abhipatthita, tadatthassa ekantasiddhiya abhisambodhi tatha avitatha anannatha. Apica yassa yassa neyyadhammassa yo yo sabhavo bujjhitabbo, so so hatthatale thapitaamalakam viya avajjanamattapatibaddhena attano nanena aviparitam anavasesato bhagavata abhisambuddhoti evampi abhisambodhi tatha avitatha anannatha. Tatha tesam tesam dhammanam tatha tatha desetabbappakaram, tesam tesanca sattanam asayanusayacariyadhimuttim sammadeva oloketva dhammatam avijahanteneva pannattinayam voharamattam anatidhavanteneva ca dhammatam vibhaventena yathaparadham yathajjhasayam yathadhammanca anusasantena bhagavata veneyya vinita ariyabhumim sampapitati dhammavinayapannapanapissa tadatthasiddhiya yathabhutavuttiya ca tatha avitatha anannatha.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page155.

Tatha ya sa bhagavata anuppatta 1- pathaviyadikaphassavedanadi- ruparupasabhavanimutta 2- lujjanapalujjanabhavabhavato lokasabhavatita tamasa visamsatthatta kenaci anobhasaniya lokasabhavabhavato eva gatiadibhavarahita appatittha anarammana amatamahanibbanadhatu khandhasankhatanam upadinam lesamattassapi 3- abhavato "anupadisesa"tipi vuccati. Yam sandhaya vuttam:- "atthi bhikkhave tadayatanam, yattha neva pathavi na apo na tejo na vayo na akasanancayatanam na vinnanancayatanam na akincannayatanam na nevasannanasannayatanam nayam loko na paro loko na ca ubho candimasuriya. Tamaham bhikkhave neva agatim vadami na gatim na thitim na cutim na upapattim, appatittham appavattam anarammanamevetam, esevanto dukkhassa"ti. 4- Sa sabbesampi upadanakkhandhanam atthangamo, sabbesam sankharanam samatho, sabbupadhinam patinissaggo, sabbadukkhanam vupasamo, sabbalayanam samugghato, sabbavattanam upacchedo, accantasantilakkhanati yathavuttasabhavassa kadacipi avisamvadanato tatha avitatha anannatha. Evameta abhijatiadika tatha gato upagato adhigato patipanno pattoti tathagato. Evam bhagava tatha gatoti tathagato. (4) Katham tathavidhoti tathagato? yathavidha purimaka sammasambuddha, ayampi bhagava tathavidho. Kim vuttam hoti? yathavidha te bhagavanto maggasilena phalasilena sabbenapi lokiyalokuttarasilena, maggasamadhina phalasamadhina sabbenapi lokiyalokuttarasamadhina, maggapannaya phalapannaya sabbayapi lokiyalokuttarapannaya, @Footnote: 1 Si.,i. anuppatta sopadiadika 2 Si. pathaviphassavedanadi... @3 Si.,ka. kilesamattassapi 4 khu.u. 25/71/212

--------------------------------------------------------------------------------------------- page156.

Devasikam valanjitabbehi catuvisatikotisatasahassasamapattiviharehi, tadangavimuttiya vikkhambhanavimuttiya samucchedavimuttiya patippassaddhivimuttiya nissaranavimuttiyati sankhepato, vittharato pana anantaparimanabhedehi acinteyyanubhavehi sakalasabbannugunehi, ayampi amhakam bhagava tathavidho. Sabbesam hi sammasambuddhanam ayuvemattam sarirappamanavemattam kulavemattam dukkaracariyavemattam rasmivemattanti imehi pancahi vemattehi siya vemattam, na pana silavisuddhiadisu visuddhisu samathavipassanapatipattiyam attana patividdhagunesu ca kinci nanakaranam atthi, atha kho majjhe bhinnasuvannam viya annamannam nibbisesa te buddha bhagavanto. Tasma yathavidha purimaka sammasambuddha. Ayampi bhagava tathavidho. Evam tathavidhoti tathagato. Vidhattho cettha gatasaddo. Tatha hi lokiya vidhayuttagatasadde pakaratthe vadanti. (5) Katham tathapavattikoti 1- tathagato? anannasadharanena iddhanubhavena samannagatatta atthapatisambhidadinam ukkamsaparamippattiya anavaranananapatilabhena ca bhagavato kayappavattiyadinam katthaci patighatabhavato yatharuci tatha gatam gati gamanam kayavacicittappavatti etassati tathagato. Evam tathapavattikoti tathagato. (6) Katham tathehi agatoti tathagato? bodhisambharasambharane tappatipakkhappavattisankhatam natthi etassa gatanti agato. So panassa agatabhavo maccheradanaparamiadisu aviparitam adinavanisamsapaccavekkhanadinayappavattehi nanehiti tathehi nanehi agatoti tathagato. Atha va kilesabhisankharappavattisankhatam khandhappavattisankhatameva va pancasupi gatisu gatam gamanam etassa natthiti agato. @Footnote: 1 Ma. tatha pavattitoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page157.

Saupadisesaanupadisesanibbanappattiya svayamassa agatabhavo tathehi ariyamaggananehiti evampi bhagava tathehi agatoti tathagato. (7) Katham tathagatabhavena tathagato? tathagatabhavenati ca tathagatassa sabbhavena, atthitayati attho. Kopanesa tathagato, yassa atthitaya bhagava tathagatoti vuccatiti? saddhammo. Saddhammo hi ariyamaggo tava yatha yuganaddhasamathavipassanabalena anavasesakilesapakkham samuhanantena samucchedappahanavasena gantabbam, tatha gato. Phaladhammo yatha attano magganurupam patippassaddhippahanavasena gantabbam, tatha gato pavatto. Nibbanadhammo pana yatha gato pannaya patividdho sakalavattadukkhavupasamaya sampajjati, buddhadihi tatha gato sacchikatoti tathagato. Pariyattidhammopi yatha purimabuddhehi suttageyyadivasena pavattiadippakasanavasena ca veneyyanam asayadianurupam pavattito, amhakampi bhagavata tatha gato gadito 1- pavattitoti va tathagato. Yatha bhagavata desito, tatha bhagavato savakehi gato avagatoti tathagato. Evam sabbopi saddhammo tathagato. Tenaha sakko devanamindo "tathagatam devamanussapujitam, dhammam namassama suvatthi hotu"ti. 2- Svassa atthiti bhagava tathagato. Yatha ca dhammo, evam ariyasamghopi yatha attahitaya parahitaya ca patipannehi suvisuddham pubbabhagasamathavipassanapatipadam purakkhatva tena tena maggena gantabbam, tam tam tatha gatoti tathagato. Yatha va bhagavata paticcasamuppadadinayo desito, tatha ca buddhatta tatha gadanato ca tathagato. Tenaha sakko @Footnote: 1 Ma. gadito avagato 2 khu.khu. 25/16/9, khu.su. 25/240/380

--------------------------------------------------------------------------------------------- page158.

Devaraja "tathagatam devamanussapujitam samgham namassama suvatthi hotu"ti 1- svassa savakabhuto atthiti bhagava tathagato. Evam tathagatabhavena tathagato. (8) Idampi tathagatassa tathagatabhavadipane mukhamattakameva, sabbakarena pana tathagatova tathagatassa tathagatabhavam vanneyya. Idam hi tathagatapadam mahattham mahagatikam mahavisayam, tassa appamadapadassa viya tepitakampi buddhavacanam yuttito atthabhavena 2- aharanto "atitthena dhammakathiko pakkhando"ti na vattabboti. Tatthetam vuccati:- "yatheva loke purima mahesino sabbannubhavam munayo idhagata tatha ayam sakyamunipi agato tathagato vuccati tena cakkhuma. Pahaya kamadimale asesato samadhinanehi yatha gata jina puratana sakyamuni jutindharo tatha gato tena tathagato mato. Tathanca dhatayatanadilakkhanam sabhavasamannavibhagabhedato sayambhunanena jino tatha gato tathagato vuccati sakyapungavo. @Footnote: 1 khu.khu. 25/16/9, khu.su. 25/240/380 2 Si.,i. atthibhavena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page159.

Tathani saccani samantacakkhuna tatha idappaccayata ca sabbaso anannaneyyanayato vibhavita tatha gato tena jino tathagato. Anekabhedasupi lokadhatusu jinassa rupayatanadigocare vicittabhede tathameva dassanam tathagato tena samantalocano. Yato ca dhammam tathameva bhasati karoti vacayanulopamattano gunehi lokam abhibhuyyiriyati tathagato tenapi lokanayako. Tatha parinnaya tathaya sabbaso avedi lokam pabhavam atikkami gato ca paccakkhakriyaya nibbutim ariyamagganca 1- gato tathagato. Tatha patinnaya tathaya sabbaso hitaya lokassa yato yamagato tathaya natho karunaya sabbada gato ca tenapi jino tathagato. @Footnote: 1 Si. sadariyamagganca, i. yadariyamagganca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page160.

Tathani nanani yato yamagato yathasabhavam visayavabodhato tathabhijatippabhuti tathagato tadatthasampadanato tathagato. Yathavidha te purima mahesino tathavidhoyampi tatha yatharuci pavattavaca tanucittabhavato tathagato vuccati aggapuggalo. Sambodhisambharavipakkhato pure gatam na samsaragatampi tassa va na catthi nathassa bhavantadassino tathehi tasma agato tathagato. Tathagato dhammadharo mahesina yatha pahatabbamalam pahiyati tatha gato ariyagano vinayako tathagato tena samangibhavato"ti. Arahantam sammasambuddhanti ettha arahati padassa attho hettha vuttoyeva. Samma samanca sabbadhammanam buddhatta sammasambuddham. Yankinci neyyam nama, tassa sabbassapi sabbakarato aviparitato sayameva abhisambuddhattati vuttam hoti. Iminassa paropadesarahitassa sabbakarena sabbadhammavabodhanasamatthassa akankhapatibaddhavuttino anavaranananasankhatassa sabbannutannanassa adhigamo dassito.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page161.

Nanu ca sabbannutannanato annam anavaranam, annatha cha asadharanananani buddhanananiti vacanam virujjheyyati? na virujjhati visayappavattibhedavasena annehi asadharanabhavadassanattham ekasseva nanassa dvidha vuttatta. Ekameva hi tam nanam anavasesasankhatasankhatasammutidhammavisayataya sabbannutannanam, tattha ca avaranabhavato nissangacaramupadaya anavarananananti vuttam. Yathaha patisambhidayam:- "sabbam sankhatasankhatam anavasesam janatiti sabbannutannanam, tattha avaranam natthiti anavaranananan"tiadi. 1- Tasma natthi nesam atthato bhedo, ekantenevetam evamicchitabbam. Annatha sabbannutanavarananananam sadharanata 2- asabbadhammarammanata ca apajjeyya. Na hi bhagavato nanassa anumattampi avaranam atthi, anavaranananassa ca asabbadhammarammanabhave yattha tam nappavattati, tatthavaranasabbhavato anavaranabhavoyeva na siya. Atha va pana hotu annameva anavaranam sabbannutannanato, idha pana sabbattha appatihatavuttitaya anavarananananti sabbannutannanameva adhippetam, tassevadhigamena bhagava sabbannu sabbavidu sammasambuddhoti vuccati, na sakimyeva sabbadhammavabodhato. Tatha ca vuttam patisambhidayam:- "vimokkhantikametam buddhanam bhagavantanam bodhiya mule saha sabbannutannanassa patilabha sacchikapannatti yadidam buddho"ti. 3- Sabbadhammavabodhanasamatthananasamadhigamena hi bhagavato santane anavasesadhamme pativijjhitum samatthata ahositi. Etthaha:- kim panidam nanam pavattamanam sakimyeva sabbasmim visaye pavattati, udahu kamenati. Kincettha:- yadi tava sakimyeva sabbasmim visaye @Footnote: 1 khu.pati. 31/119/134, udana. A. 150 2 Ma. savaranata @3 khu.maha. 29/379/253 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page162.

Pavattati, atitanagatapaccuppannaajjhattabahiddhadibhedabhinnanam sankhatadhammanam asankhatasammutidhammananca ekajjham upatthane durato cittapatam pekkhantassa viya visayavibhagenavabodho na siya, tatha ca sati "sabbe dhamma anatta"ti vipassantanam anattakarena viya sabbadhamma anirupitarupena bhagavato nanassa visaya hontiti apajjati. Yepi "sabbaneyyadhammanam thitalakkhanavisayam vikapparahitam sabbakalam buddhanam nanam pavattati, tena te sabbaviduti vuccanti. Evanca katva:- `caram samahito nago, titthantopi samahito'ti:- idampi vacanam suvuttam hoti"ti vadanti, tesampi vuttadosanativatti, thitalakkhanaramnataya ca atitanagatasammutidhammanam tadabhavato ekadesavisayameva bhagavato nanam siya. Tasma sakimyeva nanam pavattatiti na yujjati. Atha kamena sabbasmim visaye nanam pavattatiti? evampi na yujjati. Na hi jatibhumisabhavadivasena disadesakaladivasena ca anekabhedabhinne neyye kamena gayhamane tassa anavasesapativedho sambhavati apariyantabhavato neyyassa. Ye pana "atthassa avisamvadanato neyyassa ekadesam paccakkham katva sesepi evanti adhimuccitva vavatthapanena sabbannu bhagava, tanca nanam na anumanikam samsayabhavato. Samsayanubandham hi loke anumanananan"ti vadanti, tesampi na yuttam, sabbassa hi apaccakkhabhave atthassa avisamvadanena neyyassa ekadesam paccakkham katva sesepi evanti adhimuccitva vavatthapanassa asambhavato. Yam hi tam sesam, tam apaccakkhanti atha tampi paccakkham, tassa sesabhavo pana na siyati sabbametam akaranam. Kasma? avisayavicarabhavato. 1- Vuttanhetam bhagavata:- @Footnote: 1 Ma. avisayavidhanabhavato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page163.

"buddhavisayo bhikkhave acinteyyo na cintetabbo, yo cinteyya, ummadassa vighatassa bhagi assa"ti. 1- Idampanettha sannitthanam:- yankinci bhagavata natum icchitam sakalamekadeso va, tattha appatihatavuttitaya paccakkhato nanam pavattati, niccasamadhananca vikkhepabhavato, natum icchitassa sakalassa avisayabhavato 2- tassa akankhapatibaddhavuttita na siya, ekanteneva sa icchitabba "sabbe dhamma buddhassa bhagavato avajjanapatibaddha akankhapatibaddha manasikarapatibaddha cittuppadapatibaddha"ti 3- vacanato. Atitanagatavisayampi bhagavato nanam anumanagamanatakkaggahanavirahitatta paccakkhameva. Nanu ca ekasmimpi pakkhe yada sakalam natum icchitam, tada sakimyeva sakalavisayataya anirupitarupena bhagavato nanam pavatteyyati vuttadosanativattiyevati? na, tassa visodhitatta. Visodhito hi so buddhavisayo acinteyyoti. Annatha va pacurajanananasamavuttitaya buddhanam bhagavantanam nanassa acinteyyata na siya, tasma sakaladhammarammanampi tam ekadhammarammanam viya suvavatthapiteyeva te dhamme katva pavattatiti idamettha acinteyyam. Yavatakam neyyam, tavatakam nanam, yavatakam nanam tavatakam neyyam, neyyapariyantikam nanam, nanapariyantikam neyyanti evamekajjham visum visum sakim kamena ca icchanurupam samma samanca sabbadhammanam buddhatta sammasambuddho bhagava. Tam sammasambuddham. Dve vitakkati dve samma vitakka. Tattha vitakkenti etena, sayam va vitakketi, vitakkanameva vati vitakko. Svayam arammanabhiniropanalakkhano, ahananapariyahananaraso, arammane cittassa anayanapaccupatthano. Visayabhedena @Footnote: 1 an.catukka. 21/77/91 2 Si. avisayabhave @3 khu.maha. 29/320/218, khu.cula. 30/492/239 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page164.

Pana tam dvidha katva vuttam "dve vitakka"ti. Samudacarantiti samam samma ca uddhamuddham mariyadaya caranti. Mariyadattho hi ayamakaro, tena payogena "tathagatam arahantam sammasambuddhan"ti idam samiatthe upayogavacanam. Idam vuttam hoti:- tathagatassa arahato sammasambuddhassa attano attano visaye samam samma ca annamannam mariyadam anatikkamanta uddhamuddham bahulam abhinham caranti pavattantiti. Ko pana nesam visayo, ka va mariyada, kathanca tam anatikkamitva te uddhamuddham bahulam abhinham niccam pavattantiti? vuccate:- khemavitakko pavivekavitakkoti ime dve vitakkayeva. Tesu khemavitakko tava bhagavato visesena karunasampayutto, mettamuditasampayuttopi labbhateva, tasma so mahakarunasamapattiya mettadisamapattiya ca pubbangamo sampayutto ca veditabbo. Pavivekavitakko pana phalasamapattiya pubbangamo sampayutto ca, dibbaviharadivasenapi, labbhateva. Iti nesampi 1- vitakko visayo, tasma ekasmim santane bahulam pavattamananampi kalena kalam savisayasmimyeva caranato natthi mariyada na sankarena vutti. Tattha khemavitakko bhagavato karunokkamanadina vibhavetabbo, pavivekavitakko samapattihi. Tatthayam vibhavana:- "ayam loko santapajato dukkhapareto"tiadina ragaggiadihi lokasannivasassa adittadiakaradassanehi mahakarunasamapattiya pubbabhage, samapattiyampi pathamajjhanavasena vattabbo. Vuttanhetam 2- :- "bahuhi akarehi passantanam buddhanam bhagavantanam sattesu mahakaruna okkamati, aditto lokasannivasoti passantanam buddhanam bhagavantanam sattesu mahakaruna okkamati. Uyyutto, @Footnote: 1 cha.Ma. nesam 2 khu.pati. 31/117/130,134

--------------------------------------------------------------------------------------------- page165.

Payato, kummaggapatipanno, upaniyati loko addhuvo, atano loko anabhissaro, assako loko, sabbam pahaya gamaniyam, uno loko atitto tanhadaso. Atayano lokasannivaso, aleno, asarano, asaranibhuto, uddhato loko avupasanto, sasallo lokasannivaso viddho puthusallehi, avijjandhakaravarano kilesapanjaraparikkhitto, avijjagato lokasannivaso andabhuto pariyonaddho tantakulakajato kulagunthikajato munjapabbajabhuto apayam duggatim vinipatam samsaram nativattatiti passantanam, avijjavisadosasamlitto kilesakalalibhuto, ragadosamohajatajatito. Tanhasamghatapatimukko, tanhajalena otthato, tanhasotena vuyhati, tanhasamyojanena samyutto, tanhanusayena anusato, tanhasantapena santappati, tanhaparilahena paridayhati. Ditthisamghatapatimukko, ditthijalena otthato, ditthisotena vuyhati, ditthisamyojanena samyutto, ditthanusayena anusato, ditthisantapena santappati, ditthiparilahena paridayhati. Jatiya anugato, jaraya anusato, byadhina abhibhuto, maranena abbhahato, dukkhe patitthito. Tanhaya oddito, jarapakaraparikkhitto, maccupasena parikkhitto, mahabandhanabaddho lokasannivaso, ragabandhanena dosamohabandhanena manaditthikilesaduccaritabandhanena baddho, mahasambadhapatipanno, mahapalibodhena palibuddho, mahapapate patito, mahakantarapatipanno, mahasamsarapatipanno, mahavidugge samparivattati, mahapalipe palipanno.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page166.

Abbhahato lokasannivaso, aditto lokasannivaso ragaggina dosaggina mohaggina jatiya .pe. Upayasehi, unnitako lokasannivaso hannati niccamatano pattadando takkaro, vajjabandhanabaddho aghatanapaccupatthito, anatho lokasannivaso paramakarunnatam patto, dukkhabhitunno cirarattapilito, niccagadhito niccapipasito. Andho acakkhuko, hatanetto aparinayako, vipathapakkhando anjasaparaddho, mahoghapakkhando. Dvihi ditthigatehi pariyutthito, tihi duccaritehi vippatipanno, catuhi yogehi yojito, catuhi ganthito, catuhi upadanehi upadiyati, pancagatisamarulho, pancahi kamagunehi rajjati, pancahi nivaranehi otthato, chahi vivadamulehi vivadati, chahi tanhakayehi rajjati, chahi ditthigatehi pariyutthito, sattahi anusayehi anusato, sattahi samyojanehi samyutto, sattahi manehi unnato, atthahi lokadhammehi samparivattati, atthahi micchattehi niyyato atthahi purisadosehi dussati, navahi aghatavatthuhi aghatito, navahi manehi unnato, navahi tanhamulakehi dhammehi rajjati, dasahi kilesavatthuhi kilissati, dasahi aghatavatthuhi aghatito, dasahi akusalakammapathehi samannagato, dasahi samyojanehi samyutto, dasahi micchattehi niyyato, dasavatthukaya ditthiya samannagato, dasavatthukaya antaggahikaya ditthiya samannagato, atthasatatanhapapancehi papancito, dvasatthiya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page167.

Ditthigatehi pariyutthito lokasannivasoti sampassantanam buddhanam bhagavantanam sattesu mahakaruna okkamati. Ahancamhi tinno, loko ca atinno. Ahancamhi mutto, loko ca amutto. Ahancamhi danto, loko ca adanto. Ahancamhi santo, loko ca asanto. Ahancamhi assattho, loko ca anassattho. Ahancamhi parinibbuto, loko ca aparinibbuto. Pahomi khvaham tinno taretum, mutto mocetum, santo sametum, assattho assasetum, parinibbuto pare ca parinibbapetunti passantanam buddhanam bhagavantanam sattesu mahakaruna okkamati"ti. Iminava nayena bhagavato sattesu mettaokkamananca vibhavetabbam. Karunavisayassa hi dukkhassa patipakkhabhutam sukham sattesu upasamharanti mettapi vattatiti idha abyapadaavihimsavitakka khemavitakko. Pavivekavitakko pana nekkhammavitakkoyeva, tassa dibbaviharaariyaviharesu pubbabhagassa pathamajjhanassa paccavekkhanaya ca vasena pavatti veditabba. Tattha ye te bhagavato devasikam valanjanakavasena catuvisatikotisatasahassasankha samapattivihara, yesam pure caranabhavena pavattam samadhicariyanugatam nanacariyanugatam nanam catuvisatikotisatasahassasamapattipanna sancari mahavajiranananti vuccati, tesam vasena bhagavato pavivekavitakkassa bahulam pavatti veditabba. Ayanca attho mahasaccakasuttenapi veditabbo. Vuttanhi tattha bhagavata:- "so kho aham aggivessana tasmimyeva purimasmim samadhinimitte ajjhattameva cittam santhapemi, sannisademi, yena sudam niccakappam viharami"ti. 1- @Footnote: 1 Ma.mu. 12/385/345

--------------------------------------------------------------------------------------------- page168.

Idam hi bhagava "samano gotamo abhirupo pasadiko, suphusitam dantavaranam, jivha tanuka, madhuram vacanam, tena parisam ranjento manne vicarati, citte panassa ekaggata natthi, yo evam sannattibahulo carati"ti saccakena niganthaputtenapi vitakkite avassam sahogham coram ganhanto viya "na aggivessana tathagato parisam ranjento sannattibahulo vicarati, cakkavalapariyantayapi parisaya dhammam desenti asallino anupalitto ekattam ekaviharisunnatta phalasamapattiphalam anuyutto"ti dassetum ahari. Bhagava hi yasmim khane parisa sadhukaram deti, dhammam va paccavekkhati, tasmim khane pubbabhagena kalam paricchinditva phalasamapattim assasavare passasavare samapajjati, sadhukarasaddanigghose avicchinneyeva dhammapaccavekkhanaya ca pariyosane samapattito vutthaya thitatthanato patthaya dhammam deseti. Buddhanam hi bhavangaparivaso lahuko, assasavare passasavare samapattiyo samapajjanti. Evam yathavuttasamapattinam sapubbabhaganam vasena bhagavato khemavitakkassa pavivekavitakkassa ca bahulappavatti veditabba. Tattha yassa byapadavihimsavitakkadisankilesappahanassa abyapadavitakkassa avihimsavitakkassa ca anubhavena kutocipi bhayabhavato tamsamangi khemappatto ca viharati, tato ca sabbassapi sabbadapi khemameva hoti abhayameva. Tasma duvidhopi ubhayesam khemam karoti khemavitakko. Yassa pana kamavitakkadisankilesappahanassa nekkhammavitakkassa anubhavena kayaviveko cittaviveko upadhivivekoti tividho, tadangaviveko vikkhambhanaviveko samucchedaviveko patippassaddhiviveko nissaranavivekoti pancavidho ca viveko paripurim gacchati, so yatharaham arammanato sampayogato ca pavivekasahagato vitakkoti pavivekavitakko. Ete ca dve vitakka

--------------------------------------------------------------------------------------------- page169.

Evam vibhattavisayapi samana adikammikanam annamannupakaraya sambhavanti yatha hi khemavitakkassa pavivekavitakko anuppannassa uppadaya, uppannassa bhiyyobhavaya vepullaya hoti, evam pavivekavitakkassapi khemavitakko. Na hi vupakatthakayacittanamantarena mettaviharadayo sambhavanti byapadadippahanena ca vina cittavivekadinam asambhavoyevati annamannassa bahupakara ete dhamma datthabba. Bhagavato pana sabbaso pahinasankilesassa lokahitatthaya evam khemavitakko ca pavivekavitakko ca assasavaramattepi hitasukhamavahantiyevati. Khemo ca vitakko paviveko ca vitakkoti sambandhitabbam. Evam udditthe dve vitakke niddisitum "abyapajjharamo"tiadimaha. Tattha abyapajjhanam kassaci adukkhanam abyapajjho, so aramitabbato aramo etassati abyapajjharamo. Abyapajjhe rato sevanavasena niratoti abyapajjharato. Esevati eso eva. Iriyayati kiriyaya, kayavacipayogenati attho. Na kinci byabadhemiti hinadisu kincipi sattam tanhatasadiyogato tasam va tadabhavato pahinasabbakilesavipphanditatta thavaram va na badhemi na dukkhapemi. Karunajjhasayo bhagava mahakarunasamapattibahulo attano paramarucitakarunajjhasayanurupamevamaha. Tena avihimsavitakkam abyapadavitakkanca dasseti. Idam vuttam hoti:- aham imaya iriyaya imaya patipattiya evam samma patipajjanto evam samapattiviharehi viharanto evam punnatthikehi katani sakkaragarukaramananavandanapujanani adhivasento sattesu na kanci byabadhemi, apica kho ditthadhammikasamparayikaparamatthabhedam hitasukhameva nesam paribruhemiti. Yam akusalam, tam pahinanti yam diyaddhakilesasahassabhedam annanca tamsampayuttam anantappabhedam akusalam, tam sabbam bodhimuleyeva mayham pahinam samuhatanti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page170.

Imina pavivekesu muddhabhute 1- saddhim nissaranavivekena samucchedappatippassaddhiviveke 2- dasseti. Keci panettha tadangavikkhambhanavivekepi uddharanti. Agamaniyapatipadaya hi saddhim bhagavata attano kilesakkhayo idha vuttoti. Iti bhagava aparimitakappaparicitam attano pavivekajjhasayam saddhim nissaranajjhasayena idani matthakam papetva thito tamajjhasayam phalasamapattim samapajjitva attano kilesappahanapaccavekkhanamukhena vibhaveti. Yadattham panettha sattha ime dve vitakke uddhari, idani tamattham dassento "tasmatiha bhikkhave"tiadimaha. Bhagava hi imassa vitakkadvayassa attano bahulasamudacaradassanamukhena tattha bhikkhu nivesetum imam dhammadesanam arabhi. Tattha tasmati yasma abyapajjhapavivekabhiratassa me khemapavivekavitakkayeva bahulam pavattanti, tasma. Tihati nipatamattam. Abyapajjharama viharathati sabbasattesu mettaviharena karunavihare na ca abhiramamana viharatha. Tena byapadassa tadekatthakilesananca durikaranamaha. Tesam voti ettha voti nipatamattam. Pavivekarama viharathati kayadivivekanceva tadangadivivekancati sabbaviveke aramitabbatthanam katva viharatha. Imaya mayantiadi yatha nesam khemavitakkassa pavattanakaradassanam, evam kim akusalantiadi pavivekavitakkassa pavattanakaradassanam. Tattha yatha anavajjadhamme paripuretukamena kimkusalagavesina hutva kusaladhammapariyesana katabbava, savajjadhamme pajahitukamenapi akusalapariyesana katabbati aha "kim akusalan"tiadi. Abhinnapubbika hi parinnapahanasacchikiriyabhavana. Tattha kim akusalanti akusalam nama kim, sabhavato kimassa lakkhanam, kani va rasapaccupatthanapadatthananiti akusalassa sabhavakiccadito paccavekkhanavidhim dasseti. Adikammikavasena cesa vitakko agato, @Footnote: 1 Si.,i. paviveke samiddhabhutena 2 Ma. samucchedappahanappatippassaddhiviveke

--------------------------------------------------------------------------------------------- page171.

Kim appahinam kim pajahamati idam padadvayam sekkhavasena. Tasma kim appahinanti kamaragasamyojanadisu akusalesu kim akusalam amhakam maggena asamucchinnam. Kim pajahamati kim akusalam samugghatema. Atha va kim pajahamati vitikkamapariyutthananusayesu kimvibhagam akusalam idani mayam pajahamati attho. Keci pana "kim appahinan"ti pathanti, tesam ditthisamyojanadivasena anekabhedesu akusalesu kim katamam akusalam kena katamena pakarena katamena va maggena amhakam appahinanti vuttam hoti. Sesam vuttanayameva. Gathasu buddhanti catunnam ariyasaccanam aviparitam sayambhunanena buddhatta patividdhatta buddham saccavinimuttassa neyyassa abhavato. Tatha hi vuttam:- abhinneyyam abhinnatam bhavetabbanca bhavitam pahatabbam pahinam me tasma buddhosmi brahmana"ti. 1- Thapetva mahabodhisattam annehi sahitum vahitum asakkuneyyatta asayhassa sakalassa bodhisambharassa mahakarunadhikarassa ca sahanato vahanato, tatha annehi sahitum abhibhavitum dukkaratta asayhanam pancannam maranam sahanato abhibhavanato, asayanusayacariyadhimuttiadivibhavavabodhena yatharaham veneyyanam ditthadhammikasamparayikaparamatthehi anusasanasankhatassa annehi asayhassa buddhakiccassa sahanato vahanato, tattha va sadhukaravibhavato asayhasahinam. Samudacaranti nanti ettha nanti nipatamattam, nam tathagatanti va attho. Sakaparasantanesu tamasankhatam mohandhakaram nudi khipiti tamonudo. Param nibbanam gatoti paragato. Atha va "mutto moceyyan"tiadina nayena @Footnote: 1 Ma.Ma. 13/399/385, khu.su. 25/564/448

--------------------------------------------------------------------------------------------- page172.

Pavattitassa mahabhiniharassa sakalassa va samsaradukkhassa sabbannugunanam param pariyantam gatoti paragato, tam tamonudam paragatam. Tato eva pattipattam buddham, siladim dasabalananadinca sammasambuddhehi pattabbam sabbam pattanti attho. Vasimanti jhanadisu akankhapatibaddho paramo avajjanadivasibhavo, ariyiddhisankhato anannasadharano cittavasibhavo ca assa atthiti vasima, tam vasimam, vasinanti attho. Sabbesam kamasavadinam abhavena anasavam. Kayavisamadikassa visamassa vantatta va visasankhatam sabbam kilesamalam taritva va visam sakalavattadukkham sayam taritva taranato visantaro, 1- tam visantaram. Tanhakkhaye arahattaphale nibbane va vimuttam, ubhayanhi gamanato monasankhatena nanena kayamoneyyadihi va satisayasamannagatatta munim. Muniti hi agariyamuni anagariyamuni sekkhamuni asekkhamuni paccekamuni munimuniti anekavidha munayo. Tattha gihi agataphalo vinnatasasano agariyamuni, tatharupo pabbajito anagariyamuni, satta sekkha sekkhamuni, khinasavo asekkhamuni, paccekabuddho paccekamuni, sammasambuddho munimuniti. Ayameva idhadhippeto. Ayatim punabbhavabhavato antimam pacchimam deham kayam dharetiti antimadehadhari, tam antimadehadharim. Kilesamaradinam sammadeva pariccattatta maranjaham. Tato eva jarahetusamucchedato anupadisesanibbanappattivasena pakatajaradisabbajaraya paragum. Jarasisena cettha jatimaranasokadinam paragamanam vuttanti datthabbam. Tam evambhutam tathagatam duve vitakka samudacarantiti brumiti sambandho. Iti bhagava pathamagathaya vitakkadvayam uddisitva tato dutiyagathaya pavivekavitakkam dassetva idani khemavitakkam dassetum "sele yatha"ti tatiyam @Footnote: 1 Si. vessantaro

--------------------------------------------------------------------------------------------- page173.

Gathamaha. Tattha sele yatha pabbatamuddhanitthitoti sele silamaye ekagghanapabbatamuddhani yatha thito. Na hi tattha thitassa uddham givukkhipanapasaranadikiccam atthi. Tathupamanti tappatibhagam selapabbatupamam. Ayam panettha sankhepattho:- yatha selapabbatamuddhani thito cakkhuma puriso samantato janatam passeyya, evameva sumedho sundarapanno sabbannutannanena samantacakkhu bhagava dhammamayam pannamayam pasadamaruyha sayam apetasoko sokavatinnam jatijarabhibhutanca janatam sattakayam avekkhati upadharayati upaparikkhati. Ayam panettha adhippayo:- yatha hi pabbatapade samanta mahantam khettam katva tattha kedarapalisu kutiyo katva rattim aggim jaleyya, caturangasamannagatanca andhakaram bhaveyya, athassa pabbatamatthake thatva cakkhumato purisassa bhumippadesam olokayato neva khettam, na kedarapaliyo, na kutiyo, na tattha sayitamanussa pannayeyyum, kutisu pana aggijalamattameva pannayeyya, evam dhammamayam pasadamaruyha sattakayam olokayato tathagatassa ye te akatakalyana satta, te ekavihare dakkhinapasse nisinnapi buddhananassa apatham nagacchanti, rattim khittasara viya honti. Ye pana katakalyana veneyyapuggala, te evassa durepi thita apatham gacchanti so aggi viya himavantapabbato viya ca. Vuttampi cetam:- "dure santo pakasenti himavantova pabbato asantettha na dissanti rattim khitta yatha sara"ti. 1- Evametasmim sutte gathasu ca bhagava attanam param viya katva dassesi. Pathamasuttavannana nitthita. -------------- @Footnote: 1 khu.dha. 25/304/69


             The Pali Atthakatha in Roman Book 27 page 133-173. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=2914&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=2914&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=216              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=5102              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=5226              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=5226              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]