ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 27 : PALI ROMAN Iti.A. (paramatthadi.)

                           5. Pancamavagga
                       1. Aggappasadasuttavannana
      [90] Pancamavaggassa pathame aggappasadati ettha ayam aggasaddo
adikotikotthasasetthesu dissati. Tatha hesa "ajjatagge samma dovarika
avarami dvaram niganthanam niganthinam. 1- Ajjatagge panupetam saranam gatan"ti 2-
ca adisu adimhi dissati. "teneva angulaggena tam angulaggam paramaseyyam. 3-
Ucchuggam veluggan"ti 4- ca adisu kotiyam. "imbilaggam va madhuraggam
tittakaggam va. 5- Anujanami bhikkhave viharaggena va parivenaggena va
bhajetun"ti 6- ca adisu kotthase. "ayam imesam catunnam puggalanam aggo ca settho
ca uttamo ca pavaro ca. 7- Aggohamasmi lokassa"ti 8- ca adisu setthe. Svayamidhapi
settheyeva datthabbo. Tasma aggesu setthesu pasada, aggabhuta setthabhuta
va pasada aggappasadati attho.
      Purimasmim ca atathe aggasaddena buddhadiratanattayam vuccati. Tesu bhagava
tava asadisatthena gunavisitthatthena asamasamatthena ca aggo. So hi
mahabhiniharam dasannam paraminam pavicayanca adim katva tehi bodhisambharagunehi
ceva buddhagunehi ca sesajanehi asadisoti asadisatthena aggo. Ye cassa
guna mahakarunadayo, te sesasattanam gunehi visitthati gunavisitthatthenapi
sabbasattuttamataya aggo. Ye pana purimaka sammasambuddha sabbasattehi
asama, tehi saddhim ayameva rupakayagunehi ceva dhammakayagunehi ca
@Footnote: 1 Ma.Ma. 13/70/47        2 vi.mahavi. 1/15/7, di.Si. 9/250/85
@3 abhi.ka. 37/441/267     4 cha.Ma. ucchaggam velaggam
@5 sam.maha. 19/374/131    6 vi.cula. 7/318/89
@7 an.catukka. 21/95/108   8 di.maha. 10/31/13, Ma.u. 14/207/173
Asamasamatthenapi aggo. Tatha dullabhapatubhavato acchariyamanussabhavato
bahujanahitasukhavahato adutiyaasahayadibhavato ca bhagava loke aggoti vuccati.
Yathaha:-
             "ekapuggalassa bhikkhave patubhavo dullabho lokasmim, katamassa
        ekapuggalassa, tathagatassa arahato sammasambuddhassa".
             "ekapuggalo bhikkhave loke uppajjamano uppajjati
        acchariyamanusso".
             "ekapuggalo bhikkhave loke uppajjamano uppajjati
        bahujana .pe. Sammasambuddho".
             "ekapuggalo bhikkhave loke uppajjamano uppajjati
        adutiyo asahayo appatisamo appatibhago appatipuggalo asamo
        asamasamo dipadanam aggo, katamo ekapuggalo, tathagato araham
        sammasambuddho"ti. 1-
      Dhammasamghapi annadhammasamghehi asadisatthena visitthagunataya dullabhapatubhavadina
ca agga. Tatha hi tesam svakkhatatadisupatipannatadigunavisesehi annadhammasamgha
sadisa appataranihina va natthi, kuto settha. Sayameva ca pana tehi
visitthagunataya settha. Tatha dullabhuppadaacchariyabhavabahujanahitasukhavaha
adutiyaasahayadisabhava ca te. Yadaggena hi bhagava dullabhapatubhavo, tadaggena
dhammasamghapiti. Acchariyadibhavepi eseva nayo. Evam aggesu setthesu uttamesu
pavaresu gunavisitthesu pasadati aggappasada.
      Dutiyasmim pana atthe yathavuttesu aggesu buddhadisu uppattiya aggabhuta
pasada aggappasada. Ye pana ariyamaggena agata aveccappasada, te ekanteneva
@Footnote: 1 an. ekaka. 20/174/22
Aggabhuta pasadati aggappasada. Yathaha "idha bhikkhave ariyasavako buddhe
aveccappasadena samannagato hoti"tiadi. 1- Aggavipakattapi cete aggappasada.
Vuttanhi "agge kho pana pasannanam aggo vipako"ti.
      Yavatati yattaka. Sattati panino. Apadati apadaka. Dvipadati
dvipadaka. Sesapadvayepi eseva nayo. Vasaddo samuccayattho, na vikappattho.
Yatha "anuppanno va kamasavo uppajjati, uppanno va kamasavo
pavaddhati"ti 2- ettha anuppanno ca uppanno cati attho, yatha ca "bhutanam va
sattanam thitiya sambhavesinam va anuggahaya"ti 3- ettha bhutananca sambhavesinancati
attho. Yatha ca "aggito va udakato va mithubhedato va"ti 4- ettha aggito ca
udakato ca mithubhedato cati attho, evam "apada va .pe. Aggamakkhayati"ti
etthapi apada ca dvipada cati sampindanavasena attho datthabbo. Tena
vuttam "vasaddo samuccayattho, na vikappattho"ti.
      Rupinoti rupavanto. Na rupinoti arupino. Sanninoti sannavanto. Na
sanninoti asannino. Nevasanninasannino nama bhavaggapariyapanna. Ettavata
ca kamabhavo rupabhavo arupabhavo ekavokarabhavo catuvokarabhavo pancavokarabhavo
sannibhavo asannibhavo nevasanninasannibhavoti navavidhepi bhave satte anavasesato
pariyadiyitva dassesi dhammaraja. Ettha hi rupiggahanena kamabhavo rupabhavo
pancavokarabhavo ekavokarabhavo ca dassito, arupiggahanena arupabhavo catuvokarabhavo
ca dassito. Sannibhavadayo pana sarupeneva dassita. Apadadiggahanena
kamabhavapancavokarabhavasannibhavanam ekadeso dassitoti.
@Footnote: 1 sam.maha. 19/1027/339          2 Ma.mu. 12/17/11
@3 Ma.mu. 12/402/359,sam.ni. 16/12/13       4 di.maha. 10/152/80
      Kasma panettha yatha adutiyasutte "dvipadanam aggo"ti dvipadanam
gahanameva akatva apadadiggahanam katanti? vuccate:- adutiyasutte tava
setthataravasena dvipadaggahanameva katam. Imasmim hi loke settho nama
uppajjamano apadacatuppadabahuppadesu na uppajjati, dvipadesuyeva uppajjati.
Kataresu dvipadesu? manussesu ceva devesu ca. Manussesu uppajjamano
Sakalalokam vase vattetum samattho buddho hutva uppajjati. Anguttaratthakathayam pana
tisahassilokadhatum 1- vase pavattetum samattho"ti vuttam. Devesu uppajjamano
dasasahassilokadhatum vase vattanako mahabrahma hutva uppajjati, so tassa
kappiyakarako va aramiko va sampajjati. Iti tatopi setthataravasenesa
"dvipadanam aggo"ti tattha vutto, idha pana anavasesapariyadanavasena evam
vuttam yavattaka hi satta attabhavapariyapanna apada va .pe.
Nevasanninasannino va, tathagato tesam aggamakkhayatiti. Niddharane cetam samivacanam,
makaro padasandhikaro. Aggo akkhayatiti padavibhago.
      Aggo vipako hotiti agge sammasambuddhe pasannanam yo pasado,
so aggo settho uttamo kotibhuto va, tasma tassa vipakopi aggo settho
uttamo kotibhuto ularatamo panitatamo hoti. So pana pasado duvidho
lokiyalokuttarabhedato. Tesu lokiyassa tava:-
                  "ye keci buddham saranam gatase
                   na te gamissanti apayabhumim
                   pahaya manusam deham
                   devakayam paripuressanti. 2-
@Footnote: 1 cha.Ma. tisahassimahasahassilokadhatum      2 di.maha. 10/332/217, sam.sa. 15/37/30
             Buddhoti kittayantassa     kaye bhavati ya piti 1-
             varameva hi sa piti      kasinenapi jambudipassa.
             Satam hatthi satam assa     satam assatari ratha
             satam kannasahassani      amuttamanikundala
             ekassa padavitiharassa    kalam nagghanti solasim. 2-
                Sadhu kho devanaminda buddham saranagamanam hoti, buddham
        saranagamanahetu kho devanaminda evamidhekacce satta kayassa bheda
        param marana sugatim saggam lokam upapajjanti, te anne deve dasahi
        thanehi adhiganhanti dibbena ayuna dibbena vannena dibbena sukhena
        dibbena yasena dibbena adhipateyyena dibbehi rupehi dibbehi
        saddhehi dibbehi gandhehi dibbehi rasehi dibbehi photthabbehi"ti 3-
evamadinam suttapadanam vasena pasadassa phalavisesayogo veditabbo. Tasma
so apayadukkhavinivattanena saddhim sampattibhavesu sukhavipakadayakoti datthabbo.
Lokuttaro pana samannaphalavipakadayako vattadukkhavinivattako ca. Sabbopi cayam
pasado paramparaya vattadukkham vinivattetiyeva. Vuttanhetam:-
                "yasmim bhikkhave samaye ariyasavako attano saddham anussarati,
        nevassa tasmim samaye ragapariyutthitam cittam hoti, na dosapariyutthitam,
        na mohapariyutthitam cittam hoti, ujugatamevassa tasmim samaye cittam hoti.
        Ujugatacittassa pamojjam jayati, pamuditassa piti jayati .pe.
        Naparam itthattayati pajanati"ti. 4-
     Dhammati sabhavadhamma. Sankhatati samecca sambhuyya paccayehi katati
sankhata, sappaccayadhamma. Hetuhi paccayehi ca na kehici katati. Asankhata,
@Footnote: 1 Si.,ka. yassa kaye bhavati piti      2 vi.cula. 7/305/74, sam.sa. 15/241/154-5
@3 sam.sala. 18/530/337 (sya)     4 an.chakka. 26/281/320
Appaccayanibbanam. Sankhatanam patiyogibhavena "asankhata"ti puthuvacanam. Virago tesam
aggamakkhayatiti tesam sankhatasankhatadhammanam yo viragasankhato asankhatadhammo, so
sabhaveneva sanhasukhumabhavato santatarapanitatarabhavato gambhiradibhavato madanimmadanadibhavato
ca aggam settham uttamam pavaranti vuccati. Yadidanti nipato, yo ayanti
attho. Madanimmadanotiadini sabbani nibbanavevacananiyeva. Tatha hi tam agamma
manamadapurisamadadiko sabbo mado nimmadiyati pamaddiyati, 1- kamapipasadika sabba
pipasa viniyati, kamalayadika sabbepi alaya samugghatiyanti, sabbepi
kammavattakilesavattavipakavatta upacchijjanti, atthasatapabheda sabbapi tanha khiyati,
sabbepi kilesa virajjanti. Sabbam dukkham nirujjhati, tasma madanimmadano .pe.
Nirodhoti vuccati. Ya panesa tanha bhavena bhavam, phalena kammam vinati
samsibbatiti katva vananti vuccati, tam vanam ettha natthi, etasmim va adhigate
ariyapuggalassa na hotiti nibbanam.
      Aggo vipako hotiti etthapi:-
           "ye keci dhammam         saranam gatase .pe. 2-
            Dhammoti kittayantassa     kaye bhavatiya piti .pe.
                Sadhu kho devanaminda dhammam saranagamanam hoti, dhammam
        saranagamanahetu kho devanaminda evamidhekacce .pe. Dibbehi
        photthabbehi"ti 3-
evamadinam suttapadanam vasena dhamme pasadassa phalavisesayogo veditabbo.
Evamettha asankhatadhammavaseneva aggabhavo agato, sabbasankhatanissaranadassanattham
ariyamaggavasenapi ayamattho labbhateva. Vuttanhetam:-
@Footnote: 1 Ma. sammaddiyati    2 di.maha. 10/332/217, sam.sa. 15/37/30
@3 sam.sala. 18/530/337 (sya)
             "yavata bhikkhave dhamma sankhata ariyo atthangiko maggo
       tesam aggamakkhayati"ti. 1- "magganatthangiko settho"ti 2- ca.
     Samgha va gana vati janasamuhasankhata yavata loke samgha va gana
va. Tathagatasavakasamghoti atthaariyapuggalasamuhasankhato ditthisilasamannena samhato
tathagatassa savakasamgho. Tesam aggamakkhayatiti attano silasamadhipannavimutti-
adigunavisesena tesam samghanam aggo settho uttamo pavaroti vuccati. Yadidanti
yani imani. Cattari purisayuganiti yugalavasena pathamamaggattho pathamaphalatthoti
idamekam yugalam, yava catutthamaggattho catutthaphalatthoti idamekam yugalanti evam
cattari purisayugani. Attha purisapuggalati purisapuggalavasena eko pathamamaggattho
eko pathamaphalatthoti imina nayena attha purisapuggala. Ettha ca purisoti
va puggaloti va ekatthani etani padani, veneyyavasena panevam vuttam.
Esa bhagavato savakasamghoti yanimani yugavasena cattari purisayugani, patekkato
attha purisapuggala, esa bhagavato savakasamgho.
      Ahuneyyotiadisu anetva hunitabbanti ahunam, duratopi agantva
silavantesu databbanti attho. Catunnam paccayanam etam adhivacanam. Mahapphalabhavakaranato
tam ahunam patiggahetum yuttoti ahuneyyo. Atha va duratopi agantva
sabbam sapateyyampi ettha ahunitabbam, 3- sakkaradinampi 4- ahavanam arahatiti
va ahavaniyo. Yo cayam brahmananam ahavaniyo nama aggi, yattha hutam
mahapphalanti tesam laddhi, so ce hutassa mahapphalataya ahavaniyo, samghova
ahavaniyo. Samghe hutanhi mahapphalam hoti. Yathaha:-
@Footnote: 1 an.catukka. 21/34/39     2 khu.dha. 25/273/64
@3 cha.Ma. hunitabbam            4 cha.Ma. sakkadinampi
           Yo ca vassasatam jantu     aggim paricare vane
           ekanca bhavitattanam     muhuttamapi pujaye
           sa eva pujana seyyo  yance vassasatam hutan"ti. 1-
      Tayidam nikayantare "ahavaniyo"ti padam idha "ahuneyyo"ti imina
padena atthato ekam, byanjanato pana kincimattameva nanam, tasma
evamatthavannana kata.
      Pahuneyyoti ettha pana pahunam vuccati disavidisato agatanam
piyamanapanam natimittanam atthaya sakkarena patiyattam agantukadanam, tampi
thapetva te tatharupe pahunake samghasseva datum yuttam. Tatha esa ekabuddhantarepi
dissati abbokinnanca. Ayam panettha padattho:- "piyamanapattakarehi
dhammehi samannagato"ti evam pahunamassa datum yuttam, pahunanca patiggahetum
yuttoti pahuneyyo. Yesam pana pahavaniyoti pali, tesam yasma samgho pubbakaram
arahati, tasma samgho sabbapathamam anetva ettha hunitabbanti pahavaniyo,
sabbappakarena va ahavanam arahatiti pahavaniyo. Svayamidha teneva atthena
pahuneyyoti vuccati.
      "dakkhina"ti paralokam saddahitva databbadanam, tam dakkhinam arahati,
dakkhinaya va hito mahapphalabhavakaranena visodhanatoti dakkhineyyo. Ubho
hatthe sirasi patitthapetva sabbalokena kariyamanam anjalikammam arahatiti
anjalikaraniyo. Anuttaram punnakkhettam lokassati sabbalokassa asadisam
punnaviruhanatthanam. Yatha hi rattasalinam va yavanam va viruhanatthanam
"rattasalikkhettam yavakkhettan"ti 2- vuccati, evam samgho sadevakassa lokassa
punnaviruhanatthanam. Samgham nissaya hi lokassa nanappakarahitasukhanibbattakani
punnani viruhanti, tasma samgho anuttaram punnakkhettam lokassa. Idhapi:-
@Footnote: 1 khu.dha. 25/107/36  2 visuddha. 2/282 ranno salikkhettam ranno
@yavakkhettanti (sya)
               "ye keci samgham saranam gatase .pe. 1-
                Samghoti kittayantassa kaye bhavati ya piti .pe.
             Sadhu kho devanaminda samgham saranagamanam hoti, samgham
         saranagamanahetu kho devanaminda .pe. Dibbehi photthabbehi"tiadinam 2-
suttapadanam vasena samghe pasadassa phalavisesayogo, tenassa aggata
aggavipakata ca veditabba. Tatha anuttariyapatilabho sattamabhavadito patthaya
vattadukkhasamucchedo anuttarasukhadhigamoti evamadiularaphalanipphadanavasena
aggavipakata veditabba.
      Gathasu aggatoti agge ratanattaye, aggabhavato va pasannanam. Aggam
dhammanti aggasabhavam buddhasubuddhatam dhammasudhammatam samghasupatipattim, ratanattayassa
anannasadharanam uttamasabhavam, dasabaladisvakkhatatadisupatipannatadigunasabhavam va
vijanatam vijanantanam. Evam sadharanato aggappasadavatthum dassetva idani
asadharanato tam vibhagena dassetum "agge buddhe"tiadi vuttam. Tattha
pasannananti aveccappasadena itarappasadena ca pasannanam adhimuttanam.
Viragupasameti virage upasame ca, sabbassa ragassa sabbesam kilesanam
accantaviragahetubhute accantaupasamahetubhute cati attho. Sukheti
vattadukkhakkhayabhavena sankharupasamasukhabhavena ca sukhe.
      Aggasmim danam dadatanti agge ratanattaye danam dadantanam 3-
deyyadhammam pariccajantanam. Tattha dharamanam bhagavantam catuhi paccayehi upatthahanta
pujenta sakkaronta parinibbutanca bhagavantam uddissa dhatucetiyadike
upatthahanta pujenta sakkaronta buddhe danam dadanti nama. "dhammam
@Footnote: 1 di.maha. 10/331/217     2 sam.sala. 18/532/339 (sya)  3 cha.Ma. dentanam
Pujessama"ti dhammadhare puggale catuhi paccayehi upatthahanta pujenta
sakkaronta dhammanca ciratthitikam karonta dhamme danam dadanti nama.
Tatha ariyasamgham catuhi paccayehi upatthahanta pujenta sakkaronta tam uddissa
itarasmimpi tatha patipajjanta samghe danam dadanti nama. Aggam punnam
pavaddhatiti evam ratanattaye pasannena cetasa ularam  pariccagam ularanca
pujasakkaram pavattentanam divase divase aggam ularam kusalam upaciyati. Idani
tassa punnassa aggavipakataya aggabhavam dassetum "aggam ayu"tiadi vuttam.
Tattha aggam ayuti dibbam va manusam va aggam ularatamam aYu. Pavaddhatiti
uparupari bruhati. Vannoti rupasampada. Yasoti parivarasampada. Kittiti thutighoso.
Sukhanti kayikam cetasikanca sukham. Balanti kayabalam nanabalanca.
      Aggassa datati aggassa ratanattayassa data, atha va aggassa
deyyadhammassa danam ularam katva tattha punnam pavatteta. Aggadhammasamahitoti
aggena pasadadhammena danadidhammena ca samahito acalappasadayutto, tassa
va vipakabhutehi bahujanassa piyamanapatadidhammehi yutto. Aggappatto pamodatiti
yattha yattha sattanikaye uppanno, tattha tattha aggabhavam visitthabhavam adhigato,
aggabhavam va lokuttaramaggaphalam adhigato pamodati abhiramati paritussatiti.
                       Pathamasuttavannana nitthita.
                         --------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 27 page 320-329. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=7070&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=7070&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=270              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=6267              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=6162              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=6162              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]