ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 28 : PALI ROMAN Sutta.A.1 (paramattha.1)

                      4. Kasibharadvajasuttavannana
      evamme sutanti kasibharadvajasuttam. Ka uppatti? bhagava magadhesu
viharanto dakkhinagirismim ekanalayam brahmanagame purebhattakiccam
pacchabhattakiccanti imesu dvisu buddhakiccesu purebhattakiccam nitthapetva
pacchabhattakiccavasane buddhacakkhuna lokam volokento kasibharadvajam brahmanam
arahattassa upanissayasampannam disva "tattha mayi gate katha pavattissati, tato kathavasane
dhammadesanam sutva esa brahmano pabbajitva arahattam papunissati"ti ca
natva tattha gantva katham samutthapetva imam suttam abhasi.
      Tattha siya "katamam buddhanam purebhattakiccam, katamam pacchabhattakiccan"ti.
Vuccate:- buddho bhagava pato eva vutthaya 1- upatthakanuggahattham sariraphasukatthanca
mukhadhovanadisariraparikammam katva yava bhikkhacaravela, tava vivittasane vitinametva
bhikkhacaravelaya nivasetva kayabandhanam bandhitva civaram parupitva pattamadaya
kadaci ekakova kadaci bhikkhusamghaparivuto gamam va nigamam va pindaya pavisati
kadaci pakatiya, kadaci anekehi patihariyehi pavattamanehi. 2- Seyyathidam?
@Footnote: 1 cha.Ma. utthaya        2 cha.Ma. vattamanehi
Pindaya pavisato lokanathassa purato gantva mudugatiyo vata pathavim sodhenti,
valahaka udakaphusitani muncanta magge renum vupasametva upari vitanam hutva
titthanti. Apare vata pupphani upasamharitva magge okiranti, unnata
bhumippadesa onamanti, onata unnamanti, padanikkhepasamaye samava bhumi hoti,
sukhasamphassani rathacakkamattani padumapupphani va pade sampaticchanti, indakhilassa
anto thapitamatte dakkhinapade sarira chabbannarasmiyo niccharitva
suvannarasapinjarani viya citrapataparikkhittani viya ca pasadakutagaradini karontiyo
ito cito ca vidhavanti, hatthiassavihangadayo sakasakatthanesu thitayeva madhurena
akarena saddam karonti, tatha bherivinadini turiyani manussanam kayupagani ca
abharanani, tena sannanena manussa jananti "ajja bhagava idha pindaya
pavittho"ti. Te sunivattha suparuta gandhapupphadini adaya ghara nikkhamitva
antaravithim patipajjitva bhagavantam gandhapupphadihi sakkaccam pujetva vanditva
"amhakam bhante dasa bhikkhu, amhakam visati, amhakam bhikkhusatam detha"ti yacitva
bhagavatopi pattam gahetva asanam pannapetva sakkaccam pindapatena
patimanenti.
      Bhagava katabhattakicco tesam santanani oloketva tatha dhammam deseti,
yatha keci saranagamane patitthahanti, keci pancasu silesu, keci sotapattisakadagami-
anagamiphalanam annatarasmim, keci pabbajitva aggaphale arahatteti. Evam tatha
tatha janam anuggahetva utthayasana viharam gacchati. Tattha tattha mandalamale
pannattapavarabuddhasane nisidati bhikkhunam bhattakiccapariyosanam agamayamano. Tato
bhikkhunam bhattakiccapariyosane upatthako bhagavato nivedeti, atha bhagava gandhakutim
pavisati. Idantava purebhattakiccam. Yamettha 1- na vuttam, tam brahmayusutte
vuttanayeneva gahetabbam.
@Footnote: 1 cha.Ma. yancettha
      Atha bhagava evam katapurebhattakicco gandhakutiya upatthane nisiditva
pade pakkhaletva padapithe thatva bhikkhusamgham ovadati "bhikkhave appamadena sampadetha,
buddhuppado dullabho lokasmim, manussapatilabho dullabho, saddhasampatti 1-
dullabha, pabbajja dullabha, saddhammassavanam dullabham lokasmin"ti. Tato bhikkhu
bhagavantam vanditva kammatthanam pucchanti, atha bhagava bhikkhunam cariyavasena
kammatthanam deti. Te kammatthanam uggahetva bhagavantam abhivadetva attano
attano vasanatthanam gacchanti, keci arannam, keci rukkhamulam, keci pabbatadinam
annataram, keci catumaharajikabhavanam .pe. Keci vasavattibhavananti. Tato bhagava
gandhakutim pavisitva sace akankhati, dakkhinena passena sato sampajano muhuttam
sihaseyyam kappeti. Atha samassasitakayo utthahitva dutiyabhage lokam voloketi.
Tatiyabhage yam gamam va nigamam va upanissaya viharati, tattha jana 2- purebhattam
danam datva pacchabhattam sunivattha suparuta 3- gandhapupphadini adaya vihare
sannipatanti. 4- Tato bhagava sampattaparisaya anurupena patihariyena gantva
dhammasabhayam pannattapavarabuddhasane nisajja dhammam deseti kalayuttam pamanayuttam.
Atha kalam viditva parisam uyyojeti.
      Tato sace gattani parisincitukamo 5- hoti, atha buddhasana vutthaya
upatthakena udakapatiyaditokasam gantva upatthakahattha 6- udakasatikam gahetva
nhanakotthakam pavisati. Upatthakopi buddhasanam anetva gandhakutiparivene
pannapeti, bhagava gattani parisincitva 7- surattadupattam nivasetva kayabandhanam
bandhitva uttarasangam katva tattha gantva 8- nisidati ekakova muhuttam
@Footnote: 1 Si. khanasampatti        2 cha.Ma. jano          3 cha.Ma. sunivattho suparuto
@4 cha.Ma. sannipatati       5 cha.Ma. osincitukamo   6 cha.Ma. upatthakahatthato
@7 cha.Ma. osincitva                         8 cha.Ma. agantva
Patisallino. Atha bhikkhu tato tato agamma bhagavato upatthanam agacchanti. 1-
Tattha ekacce panham pucchanti, ekacce kammatthanam, ekacce dhammassavanam yacanti.
Bhagava tesam adhippayam sampadento pathamayamam vitinameti.
      Majjhimayame dasasahassilokadhatudevatayo 2- okasam labhamana bhagavantam
upasankamitva panham pucchanti yathabhisankhatam antamaso caturakkharampi. Bhagava tasam
devatanam panham vissajjento majjhimayamam vitinameti. Tato pacchimayamam cattaro
bhage katva ekam bhagam cankamam adhitthati, dutiyabhagam gandhakutim pavisitva
dakkhinena passena sato sampajano sihaseyyam kappeti, tatiyabhagam phalasamapattiya
vitinameti, catutthabhagam mahakarunasamapattim pavisitva buddhacakkhuna lokam voloketi
apparajakkhamaharajakkhadisattadassanattham. Idam pacchabhattakiccam.
      Evamimassa pacchabhattakiccassa lokavolokanasankhate catutthabhagavasane
buddhadhammasamghesu danasilauposathakammadisu ca akatadhikare ca katadhikare ca
anupanissayasampanne ca upanissayasampanne ca satte passitum buddhacakkhuna lokam
volokento kasibharadvajam brahmanam arahattupanissayasampannam disva "tattha
mayi gate katha pavattissati, tato kathavasane dhammadesanam sutva  esa brahmano
pabbajitva arahattam papunissati"ti ca natva tattha gantva katham samutthapetva
imam suttam abhasi.
      Tattha evamme sutantiadi ayasmata anandena pathamamahasangitikale
dhammasangitim karontena ayasmata mahakassapattherena putthena pancannam
arahantasatanam vuttam, "aham kho samana kasami ca vappami 3- ca"ti kasibharadvajena
vuttam, "ahampi kho brahmana kasami ca vappami ca"tiadi bhagavata vuttam,
tadetam sabbampi samodhanetva "kasibharadvajasuttan"ti vuccati.
@Footnote: 1 cha.Ma. gacchanti        2 cha.Ma. sakaladasasahassi.....      3 cha.Ma. vapami
      Tattha evanti ayam akaranidassanavadharanattho evamsaddo. Akaratthena
hi etena etamattham dipeti:- nananayanipunamanekajjhasayasamutthanamatthabyanjanasampannam
vividhapatihariyam dhammatthadesanapativedhagambhiram sabbasattehi sakasakabhasanurupa-
mupalakkhaniyasabhavam tassa bhagavato vacanam, tam sabbappakarena 1- ko samattho
vinnatum, atha kho evamme sutam, mayapi ekenakarena sutanti. Nidassanatthena
"naham sayambhu, na maya idam sacchikatan"ti attanam parimocento "evamme
sutam, maya evam sutan"ti idani vattabbam sakalam suttam nidasseti. Avadharanatthena
"etadaggam bhikkhave mama savakanam bhikkhunam bahussutanam yadidam anando,
gatimantanam, satimantanam, dhitimantanam, upatthakanam yadidam anando"ti 2- evam
bhagavata pasatthabhavanurupam attano dharanabalam dassento sattanam sotukamyatam
janeti "evamme sutam tanca atthato va byanjanato va anunamanadhikam, evam na
annatha datthabban"ti. Me sutanti ettha mayasaddattho mesaddo,
sotadvaravinnanattho sutasaddo. Tasma evamme sutanti evam maya
sotavinnanapubbangamaya sotavinnanavithiya 3- upadharitanti vuttam hoti.
      Ekam samayanti ekam kalam. Bhagavati bhagyava bhaggava bhattavati vuttam
hoti. Magadhesu viharatiti magadha nama janapadino rajakumara, tesam nivaso
ekopi janapado rulhisaddena "magadha"ti vuccati, tasmim magadhesu janapade.
Keci pana "yasma cetiyaraja musavadam bhanitva bhumim pavisanto `ma gadham
pavisa'ti vutto, yasma va tam rajanam magganta bhumim khananta purisa
`ma gadham karotha'ti vutta, tasma magadha"ti evamadihi nayehi bahudha
papancenti. Yam ruccati, tam gahetabbam. 4- Viharatiti ekam iriyapathabadhanam
@Footnote: 1 cha.Ma. sabbakarena           2 an.ekaka. 20/219-23/25
@3 cha.Ma. vinnanavithiya           4 cha.Ma. gahetabbanti
Aparena iriyapathena vicchinditva aparipatantam attabhavam harati, pavattetiti vuttam
hoti. Dibbabrahmaariyaviharehi va sattanam vividham hitam haratiti viharati. Haratiti
upasamharati upaneti janeti uppadetiti vuttam hoti. Tatha hi yada satta
kamesu vippatipajjanti, tada kira bhagava dibbena viharena viharati tesam
alobhakusalamulasamuppadanattham "appeva nama imam patipattim disva ettha rucim
uppadetva kamesu virajjeyyun"ti. Yada pana issariyattham sattesu
vippatipajjanti, tada brahmaviharena viharati tesam adosakusalamulasamuppadanattham
"appeva nama imam patipattim disva ettha rucim uppadetva adosena dosam
vupasameyyun"ti. Yada pana pabbajita dhammadhikaranam vivadanti, tada ariyaviharena viharati
tesam amohakusalamulasamuppadanattham  "appeva nama imam patipattim disva ettha rucim
uppadetva amohena moham vupasameyyun"ti. Iriyapathaviharena pana na kadaci
na viharati tam vina attabhavapariharanabhavatoti. Ayamettha sankhepo, vittharam pana
mangalasuttavannanayam vakkhama.
      Dakkhinagirisminti yo so rajagaham parivaretva thito giri, tassa
dakkhinapassena janapado "dakkhinagiri"ti vuccati dakkhinagiriti va 1- tasmim
janapadeti vuttam hoti. Tattha viharassapi tadeva namam. Ekanalayam
brahmanagameti ekanalati tassa gamassa namam. Brahmana cettha sambahula
pativasanti, brahmanabhogo va so, tasma "brahmanagamo"ti vuccati.
      Tena kho pana samayenati yam samayam bhagava aparajitapallankam abhujitva
anuttaram sammasambodhim abhisambujjhitva pavattitapavaradhammacakko magadharatthe
ekanalam brahmanagamam upanissaya dakkhinagirimahavihare brahmanassa
indriyaparipakam agamayamano viharati, tena samayena karanabhutenati vuttam hoti.
@Footnote: 1 cha.Ma. "dakkhinagiri"ti vuccati, Si. vuccati, dakkhinagiriti va
Kho panati idam panettha nipatadvayam padapuranamattam, adhikarantaradassanattham vati
datthabbam. Kasibharadvajassa brahmanassati so brahmano kasiya jivati,
bharadvajoti cassa gottam, tasma evam vuccati. Pancamattaniti yatha "bhojane
mattannuta"ti 1- ettha mattasaddo pamane vattati, evamidhapi, tasma
pancappamanani anunani anadhikani, panca nangalasataniti vuttam hoti.
Payuttaniti payojitani, balibaddanam khandhesu thapetva yuge yottehi yuttani 2-
hontiti attho.
      Vappakaleti vappanakale, bijanikkhipanakaleti 3- vuttam hoti. Tattha dve
vappani kalalavappam pamsuvappanca. Pamsuvappam idhadhippetam, tanca kho pathame divase
mangalavappam. Tatrayam upakaranasampada:- tini balibaddasahassani upatthapitani
honti, sabbesam suvannamayani singani patimukkani, rajatamaya khura, sabbe
setamalahi sabbagandhasugandhehi pancangulikehi ca alankata paripunnangapaccanga
sabbalakkhanasampanna, ekacce kala anjanavannayeva, ekacce seta
rajatavanna, 4- ekacce ratta pavalavanna, ekacce kammasa masaragallavanna.
Pancasata kassakapurisa sabbe ahatasetavatthanivattha malalankata dakkhinaamsakutesu
thapitapupphacumbataka haritalamanosilalanchanujjalitagattabhaga 5- dasa dasa nangala
ekekagumba hutva gacchanti. Nangalanam sisanca yuganca patoda ca
suvannavinaddha. Pathamanangale attha balibadda yutta, sesesu cattaro cattaro,
avasesa kilantaparivattanattham anita. Ekekagumbe ekamekam bijasakatam ekeko
kasati, ekeko vappati.
      Brahmano pana pageva massukammam karapetva nhatva sugandhagandhehi
vilitto pancasatagghanikam vattham nivasetva sahassagghanikam 6- vattham ekamsam karitva
@Footnote: 1 cha.Ma. mattannuti        2 cha.Ma. yojitani       3 cha.Ma. bijanikkhipakaleti
@4 Si. valahakavanna, Ma. bakavanna, cha. phalikavanna   5 Si....lanchanujjalagattabhaga
@6 cha.Ma. pancasatagghanakam...sahassagghanakam
Ekamekissa anguliya dve dve katva visati angulimuddikayo, kannesu
sihakundalani, 1- sise ca brahmavethanam patimuncitva suvannamalam kanthe
katva brahmanaganaparivuto kammantam vosasati. Athassa brahmani
anekasatabhajanesu payasam pacapetva mahasakatesu aropetva gandhodakena
nhayitva sabbalankaravibhusita brahmaniganaparivuta kammantam agamasi.
Gehampissa sabbattha gandhehi 2- suvilittam pupphehi sukatabalikammam, khettanca
tesu tesu thanesu samussitapatakam ahosi. Parijanakammakarehi saha kammantam
osataparisa addhateyyasahassa ahosi sabbe ahatavatthanivattha, sabbesanca
payasabhojanam patiyattam ahosi.
      Atha brahmano yattha samam bhunjati, tam suvannathalam 3- dhovapetva
payasassa puretva sappimadhuphanitadihi abhisankharitva nangalabalikammam karapesi.
Brahmani panca kassakasatani suvannarajatakamsatambamayani bhajanani gahetva
nisinnani suvannakatacchum gahetva payasena parivisanti gacchati. Brahmano
pana balikammam karapetva rattasuvannupahanayo 4- arohitva rattasuvannadandam
gahetva "idha payasam detha, idha sappim detha, idha sakkharam detha"ti vosasamano
vicarati. Atha kho bhagava gandhakutiyam nisinnova brahmanassa parivesanam vattamanam
natva "ayam kalo brahmanam dametun"ti nivasetva kayabandhanam bandhitva
sanghatim parupitva pattam gahetva gandhakutito nikkhami yathatam anuttaro
purisadammasarathi. Tenaha ayasma anando "atha kho bhagava pubbanhasamayam
nivasetva"ti.
      Tattha athaiti nipato adhikaravacanarambham joteti, 5- khoti padapurane.
Bhagavati vuttanayameva. Pubbanhasamayanti divasassa pubbabhagasamayam, pubbanhasamayeti
@Footnote: 1 Ma. gehamukhakundalani    2 Si. sabbagandhehi   3 Si. suvannathalim, cha.Ma. suvannapatim
@4 cha.Ma. rattasuvannabandhupahanayo   5 Ma. adhikaravacanarambhe, cha. annadhikaravacanarambhe
Attho, pubbanhe va samayam pubbanhasamayam, pubbanhe ekam khananti vuttam
hoti. Evam accantasamyoge upayogavacanam labbhati. Nivasetvati paridahitva,
viharanivasanaparivattanavasenetam veditabbam. Na hi bhagava tato pubbe anivattho
asi. Pattacivaramadayati pattam hatthehi, civaram kayena adiyitva, sampaticchitva
dharetvati attho. Bhagavato kira pindaya pavisitukamassa bhamaro viya vikasitam
padumadvayamajjham, indanilamanivannaselamayam pattam hatthadvayamajjham agacchati,
tasma evamagatam pattam hatthehi sampaticchitva civaranca parimandalam parutam
kayena dharetvati evamassa attho veditabbo. Yena va tena va pakarena
ganhanto adaya icceva vuccati yatha "samadayeva pakkamati"ti.
      Yenati yena maggena. Kammantoti kammakaranokaso. Tenati tena
maggena. Upasankamiti gato, yena maggena kasibharadvajassa brahmanassa
kammanto gammati, tena maggena gatoti vuttam hoti. Atha kasma bhikkhu
bhagavantam nanubandhimsuti? vuccate:- yada bhagava ekakova katthaci upasankamitukamo
hoti, bhikkhacaravelayam dvaram pidahitva antogandhakutiyam pavisati, tato bhikkhu
taya sannaya jananti "ajja bhagava ekakova gamam pavisitukamo, addha
kanci eva vinetabbam puggalam addasa"ti. Te attano pattacivaram gahetva
gandhakutim padakkhinam katva bhikkhacaram gacchanti. Tada ca bhagava evamakasi, tasma
bhikkhu bhagavantam nanubandhimsuti.
      Tena kho pana samayenati yena samayena bhagava kammantam upasankami, tena
samayena tassa brahmanassa parivesana vattati, bhattavissaggo vattatiti attho.
Yam pubbe avocumha 1- "brahmani panca kassakasatani suvannarajatakamsatambamayani
@Footnote: 1 cha.Ma. avocumha
Bhajanani gahetva nisinnani suvannakatacchum gahetva payasena parivisanti
gacchati"ti. Atha kho bhagava yena parivesana tenupasankamati. Kimkaranati?
brahmanassa anuggahakaranattham. Na hi bhagava kapanapuriso viya bhottukamataya 1-
parivesanam upasankamati. Bhagavato hi dveasitisahassasankhata 2- sakyakoliyarajano
natayo, te attano sampattiya nibaddhabhattam datum ussahanti. Na pana
bhagava bhattatthaya pabbajito, apica kho pana "anekani asankhyeyyani
pancamahapariccage pariccajanto paramiyo puretva mutto mocessami, danto
damessami, santo samessami, nibbuto nibbapessami"ti 3- pabbajito.
Tasma attano muttatta .pe. Parinibbutatta ca param mocento .pe.
Parinibbapento ca loke vicaranto brahmanassa anuggahakaranattham yena
parivesana tenupasankamiti veditabbam.
      Upasankamitva ekamantam atthasiti evam upasankamitva ca ekamantam
atthasi. Ekamantanti bhavanapumsakaniddeso, ekokasam ekapassanti vuttam hoti.
Bhummatthe va upayogavacanam, tassa dassanupacare kathasavanatthane, yattha thitam
brahmano passati, tattha uccatthane atthasi. Thatva ca suvannarasapinjaram
sahassacandasuriyobhasatibhasayamanam sarirabham munci samantato asitihatthaparimanam,
yaya ajjhottharitatta brahmanassa kammantasalabhittirukkhakasitamattikapindadayo
suvannamaya viya ahesum. Atha manussa payasam bhutta asitianubyanjanaparivara-
dvattimsavaralakkhanapatimanditasariram byamappabhaparikkhepavibhusitabahuyugalam
ketumalasamujjalitasassirikadassanam jangamamiva padumasaram, ramsijalujjalitataraganamiva
gaganatalam, adittamiva ca kanakagirisikharam siriya jalamanam sammasambuddham ekamantam thitam
@Footnote: 1 Ma. bhattakamataya          2 cha.Ma. dve asitisahassasankhya
@3 cha.Ma. parinibbuto parinibbapessamiti
Disva hatthapade dhovitva anjalim paggayha samparivaretva atthamsu. Evam
tehi samparivaritam addasa kho kasibharadvajo brahmano bhagavantam pindaya
thitam, disvana bhagavantam etadavoca "aham kho samana kasami ca vappami
ca"ti.
      Kasma panayam evamaha, kim samantapasadike pasadaniye
uttamadamathasamathamanuppattepi bhagavati appasadena, udahu addhateyyanam janasahassanam
payasam patiyadetvapi katacchubhikkhaya maccherenati? ubhayathapi no, apica
khvassa bhagavato dassanena atittam nikkhittakammantam janam disva "kammabhangam
me katum agato"ti anattamanata ahosi, tasma evamaha. Bhagavato ca
lakkhanasampattim disva "sacayam kammante payojayittha, 1- sakalajambudipe manussanam
sise culamani viya abhavissa, ko namassa attho na sampajjissa, evamevam
alasataya kammante appayojetva vappamangalakaladisu 2- pindaya caritva
bhunjanto kayadalhibahulo vicarati"tipissa ahosi. Tenaha:- aham kho samana
kasami ca vappami ca, kasitva ca vappitva ca bhunjamiti. Na me kammanta
byapajjanti, na camhi yatha tvam evam lakkhanasampannoti adhippayo. Tvampi
samana .pe. Bhunjassu, ko te attho na sampajjeyya evam lakkhanasampannassati
adhippayo.
      Apicayam assosi "sakyarajakule kira kumaro uppanno, so cakkavattirajjam
pahaya pabbajito"ti. Tasma "idani ayam so"ti natva "cakkavattirajjam kira
pahaya nikkhantosi"ti 3- uparambham karonto aha "aham kho samana"ti. Apicayam
tikkhapanno brahmano, na bhagavantam avakkhipanto bhanati, bhagavato pana
@Footnote: 1 cha.Ma. payojayissa     2 cha.Ma. vappamangaladisu     3 cha. kilantositi
Rupasampattim disva pannasampattim sambhavayamano kathapavattanatthampi evamaha
"aham kho samana"ti. Tato bhagava veneyyavasena sadevake loke
aggakassakavappakabhavam 1- attano dassento aha "ahampi kho brahmana"ti.
      Atha brahmanassa cinta udapadi "ayam samano `kasami ca vappami
ca'ti aha, na cassa olarikani yuganangaladini kasibhandani passami, so
musa nu kho bhanati, no"ti bhagavantam tava padatala patthaya yava upari kesanta
sammalokayamano 2- angavijjaya katadhikaratta dvattimsavaralakkhanasampattimassa
natva "atthanametam anavakaso, yam evarupo musa bhaneyya"ti tavadeva
sanjatabahumano bhagavati samanavadam pahaya gottena bhagavantam samudacaramano
aha "na kho pana mayam passama bhoto gotamassa"ti.
      Evam ca pana vatva tikkhapanno brahmano "gambhirattham sandhaya imina
etam vuttan"ti natva pucchitva tamattham natukamo bhagavantam gathaya ajjhabhasi.
Tenaha ayasma anando "atha kho kasibharadvajo brahmano bhagavantam
gathaya ajjhabhasi"ti. Tattha gathayati akkharapadaniyamitena vacanena. Ajjhabhasiti
abhasi.
      [76-77] Tattha brahmano "kasin"ti yuganangaladikasisambharasamayogam
vadati. Bhagava pana yasma pubbadhammasabhagena ropetva kathanannama buddhanam
anubhavo, tasma buddhanubhavam dipento pubbadhammasabhagena ropento aha
"saddha bijan"ti. Ko panettha pubbadhammasabhago, nanu brahmanena bhagava
yuganangaladikasisambharasamayogam pucchito  atha ca pana apucchitassa bijassa
sabhagena ropento aha "saddha bijan"ti, evanca sati ananusandhikava ayam
@Footnote: 1 Ma. aggakassakabhavam            2 Ma. samolokayamano
Katha hotiti? vuccate:- na buddhanam ananusandhika nama katha atthi, napi
buddha pubbadhammasabhagam aropetva 1- kathenti. Evancettha anusandhi veditabba:-
anena hi brahmanena bhagava yuganangaladikasisambharavasena kasim pucchito, tassa
anukampaya "idam apucchitan"ti aparihapetva samulam saupakaram sasambharam saphalam
kasim napetum mulato patthaya kasim dassento aha "saddha bijan"ti. Bijam hi
kasiya mulam tasmim sati kattabbato, asati akattabbato, tappamanena ca
kattabbato. Bije hi sati kasim karonti, asati na karonti. Bijappamanena ca
kusala kassaka khettam kasanti, na unam "ma no sassam parihayi"ti, na adhikam
"ma no mogho vayamo ahosi"ti. Yasma ca bijameva mulam, tasma bhagava mulato
patthaya kasim dassento tassa brahmanassa kasiya pubbadhammassa bijassa
sabhagena attano kasiya pubbadhammam ropento aha "saddha bijan"ti.
Evamettha pubbadhammasabhago veditabbo.
      Pucchitamyeva vatva apucchitam paccha kim na vuttanti ce? tassa
Upakarabhavato dhammasambandhasamatthabhavato ca ayanhi brahmano pannava,
micchaditthikule pana jatatta saddhavirahito. Saddhavirahito ca pannava paresam
saddhaya attano visaye appatipajjamano visesam nadhigacchati, kilesakalussiya-
bhavapagamaappasadamattalakkhanapi cassa dubbala saddha balavatiya pannaya saha
vattamana atthasiddhim na karoti hatthina saha ekadhure yuttagono viya. Tasma
tassa saddha upakarika. Evam tassa brahmanassa saupakarabhavato tam brahmanam
saddhaya patitthapentena pacchapi vattabbo ayamattho pubbe vutto
@Footnote: 1 Si. aropetva, cha.Ma. anaropetva
Desanakusalataya yatha annatrapi "saddha bandhati patheyyan"ti 1- ca, "saddha
dutiya purisassa hoti"ti 2- ca, "saddhidha vittam purisassa setthan"ti 3- ca,
"saddhaya tarati oghan"ti 4- ca, "saddhahattho mahanago"ti 5- ca, "saddho 6-
kho bhikkhave ariyasavakoti ca"ti. 7- Tassa 8- bijassa ca upakarika vutthi, sa
tadanantaranneva vuccamana samattha hoti. Evam dhammasambandhasamatthabhavato
pacchapi vattabbo ayamattho pubbe vutto, anno ca evamvidho isayottadi.
      Tattha sampasadanalakkhana saddha, okappanalakkhana va, pakkhandanarasa,
adhimuttipaccupatthana, akalussiyapaccupatthana va, sotapattiyangapadatthana,
saddahitabbadhammapadatthana va, adasajalataladinam pasado viya cetaso pasadabhuta,
udakappasadakamani viya udakassa, sampayuttadhammanam pasadika. Bijanti pancavidham
mulabijam khandhabijam phalabijam aggabijam bijabijameva pancamanti. Tam sabbampi viruhanatthena
bijantveva sankhyam gacchati. Yathaha "bijancetam viruhanatthena"ti.
      Tattha yatha brahmanassa kasiya mulabhutam bijam dve kiccani karoti,
hettha mulena patitthati, upari ankuram utthapeti, evam bhagavato kasiya mulabhuta
saddha hettha silamulena patitthati, upari samathavipassanankuram utthapeti. Yatha cetam
mulena pathavirasam aporasam gahetva nalena dhannaparipakagahanattham vaddhati,
evamayam silamulena samathavipassanarasam gahetva ariyamagganalena
ariyaphalaparipakagahanattham 9- vaddhati. Yatha ca tam subhumiyam patitthahitva
mulankurapannanalakandakapasavehi vuddhim virulhim vepullam patva khiram
janetva anekasaliphalabharitasalisisam
@Footnote: 1 sam.sa. 15/79/50  2 sam.sa. 15/59/43  3 sam.sa. 15/73/48, khu.su. 25/184/369
@4 sam.sa. 15/246/258     5 an.chakaka. 22/314/387, khu.thera. 26/694/366
@6 cha.Ma. saddhesiko sa. saddhayiko Ma. saddhaya   7 an.sattaka. 23/64/110 (sya)
@8 cha.Ma. ayam patho na dissati                9 cha.Ma. ariyaphaladhannavipaka....
Nipphadeti, evamayam cittasantane patitthahitva silacittaditthi-
kankhavitaranamaggamaggananadassanapatipadananadassanavisuddhihi vuddhim virulhim vepullam
patva nanadassanavisuddhikhiram janetva anekapatisambhidadhammabharitaarahattaphalam 1-
nipphadeti. Tenaha bhagava "saddha bijan"ti.
      Tattha siya "paropannasakusaladhammesu 2- ekato uppajjamanesu kasma
saddhava bijam vutta"ti? vuccate:- bijakiccakaranato. Yatha hi tesu vinnanamyeva
vijananakiccam karoti, evam saddha bijakiccam, sa ca sabbakusalanam mulabhuta.
Yathaha:-
            "saddhajato upasankamati, upasankamanto payirupasati,
        payirupasanto sotam odahati, ohitasoto dhammam sunati, sutva
        dhammam dhareti, dhatanam dhammanam attham upaparikkhati, attham upaparikkhato
        dhamma nijjhanam khamanti, dhammanijjhanakkhantiya sati chando jayati,
        chandajato ussahati, ussahitva tulayati, tulayitva padahati, pahitatto
        samano kayena ceva paramatthasaccam sacchikaroti, pannaya ca nam
        ativijjha passati"ti. 3-
      Tapati akusaladhamme kayancati tapo, indriyasamvaraviriyadhutangadukkarakarikanam
etamadhivacanam, idha pana indriyasamvaro adhippeto. Vutthiti vassavutthivatavutthiti-
adina 4- anekavidha, idha vassavutthi adhippeta. Yatha hi brahmanassa
vassavutthisamanuggahitam bijam bijamulakanca sassam viruhati na milayati nipphattim
gacchati, evam bhagavato indriyasamvarasamanuggahita saddha saddhamula ca siladayo
dhamma viruhanti na milayanti nipphattim. Tenaha "tapo vutthi"ti. "panna
@Footnote: 1 cha.Ma. anekapatisambhidabhinnapharitam arahattaphalam      2 cha.Ma. paropannasa...
@3 Ma.Ma. 13/183/158-432/420              5 cha.Ma.....vatavutthiadina
Me"ti ettha ca vutto mesaddo imesupi padesu yojetabbo "saddha me
bijam, bijam, tapo me vutthi"ti. Tena kim dipeti? yatha brahmana taya vappite
bije sace vutthi atthi, sadhu, no ce atthi, udakampi databbam hoti, tatha
maya hiriise pannayuganangale manoyottena ekabaddhe kate viriyabalibadde
yojetva satipacanena vijjhitva attano cittasantanakkhette saddhabije
vappite vutthiabhavo nama natthi. Ayam pana me satatam samitam tapo vutthiti.
      Pajanati etaya puggalo, sayam va pajanatiti panna, sa
kamavacaradibhedato anekavidha, idha pana saha vipassanaya maggapanna adhippeta.
Yuganangalanti yuganca nangalanca. Yatha hi brahmanassa yuganangalam, evam bhagavato
duvidhapi panna. Tattha yatha yugam isaya upanissayam 1- hoti, purato hoti,
isabaddham hoti, yottanam nissayam hoti, balibaddanam ekato gamanam dhareti, 2-
evam panna hiripamukhanam dhammanam upanissaya 3- hoti. Yathaha "pannuttara sabbe
kusala dhamma"ti 4- ca, "panna hi settha kusala vadanti, nakkhattarajariva
tarakanan"ti 5- ca. Kusalanam dhammanam pubbangamatthena purato ca hoti. Yathaha
"silam hiri capi satanca dhammo, anvayika pannavato bhavanti"ti. 5- Hirivippayogena
anuppattito isabaddha hoti, manosankhatassa samadhiyottassa nissayapaccayato
yottanam nissayo hoti, accaraddhatilinabhavapatisedhanato viriyabalibaddanam
ekato gamanam dhareti. Yatha pana nangalam phalayuttam kasanakale pathavighanam
bhindati, mulasantanakani padaleti, evam satiyutta panna vipassanakale
dhammanam santatisamuhakiccarammanaghanam bhindati, sabbakilesamulasantanakani padaleti.
@Footnote: 1 Si. uparisayam    2 Si. vareti      3 Si. uparisaya
@4 an.atthaka. 23/189/350 (sya)   5 khu.ja. 27/2468/541 (sya)
Sa ca kho lokuttarava, itara ca lokiyapi siya. Tenaha "panna me
yuganangalan"ti.
      Hiriyati etaya puggalo, sayam va hiriyati akusalappavattim jigucchatiti
hiri. Taggahanena sahacaranabhavato ottappam gahitamyeva hoti. Isati
yuganangalasandharika daruyatthi. Yatha hi brahmanassa isa yuganangalam sandhareti,
evam evam bhagavatopi hiri lokiyalokuttarapannasankhatam yuganangalam sandhareti hiriya
asati pannaya abhavato. Yatha ca isapatibaddham yuganangalam kiccakaram hoti acalam
asithilam, evam hiripatibaddha ca panna kiccakari hoti acala asithila
abbokinna ahirikena. Tenaha "hiri isa"ti.
      Munatiti mano, cittassetam adhivacanam, idha pana manosisena tamsampayutto
samadhi adhippeto. Yottanti rajjubandhanam. Tam tividham isaya saha yugassa
bandhanam, yugena saha balibaddanam bandhanam, sarathina saha balibaddanam
bandhananti. Tattha yatha brahmanassa yottam isayugabalibadde ekabaddhe
katva sakakicce patipadeti, evam bhagavato samadhi sabbeva te hiripannaviriyadhamme
ekarammane avikkhepabhavena bandhitva sakakicce patipadeti. Tenaha "mano
yottan"ti.
      Sarati etaya cirakatadimattham puggalo, sayam va saratiti sati, sa
apammussanalakkhana. 1- Phaletiti phalo. Pajeti etenati pajanam. Tam idha
"pacanan"ti vuccati, patodassetam adhivacanam. Phalo ca pacananca phalapacanam. Yatha
hi brahmanassa phalapacanam, evam bhagavato vipassanayutta ca maggayutta ca
sati. Tattha yatha phalo nangalam anurakkhati, purato cassa gacchati, evam sati
@Footnote: 1 cha.Ma. asammussa....
Kusalanam dhammanam tatiyo samanvesamana arammane va upatthapayamana
pannanangalam rakkhati. Tatha hi "satarakkhena cetasa viharati"tiadisu 1-
"arakkha"ti vutta. Apammussanavasena cassa purato hoti. Satiparicite hi dhamme
panna pajanati, no pammutthe. 2- Yatha ca pacanam balibaddanam vijjhanabhayam
dassentam samsidanam na deti, uppathagamananca vareti, evam sati viriyabalibaddanam
apayabhayam dassenti kosajjasamsidanam na deti, kamagunasankhate agocare caram
nivaretva kammatthane niyojenti uppathagamananca vareti. Tenaha "sati me
phalapacanan"ti.
      [78] Kayaguttoti tividhena kayasucaritena gutto. Vaciguttoti catubbidhena
vacisucaritena gutto. Ettavata patimokkhasamvarasilam vuttam. Ahare udare yatoti
ettha aharamukhena sabbapaccayanam sangahitatta catubbidhepi paccaye yato samyato
nirupakkilesoti attho. Imina ajivaparisuddhisilam vuttam. Udare yatoti udare
yato samyato mitabhoji, ahare mattannuti vuttam hoti. Imina bhojane
mattannutamukhena paccayapatisevanasilam vuttam. Tena kim dipeti? yatha tvam brahmana
bijam vappitva sassaparipalanattham kantakavatim va rukkhavatim va pakaraparikkhepam
va karosi, tena te gomahimsamigagana pavesam alabhamana 3- sassam na vilumpanti,
evamahampi saddhabijam vappitva nanappakarakusalasassaparipalanattham kayavaciahara-
guttimayam tividham parikkhepam karomi, tena me ragadiakusaladhammagomahisamigagana
pavesam alabhanta nanappakaram kusalasassam na vilumpantiti.
    Saccam karomi niddananti ettha dvihi dvarehi avisamvadanam saccam. Niddananti
chedanam lunanam uppatanam, karanavacanatthe 4- cetam upayogavacanam veditabbam. Ayanhi
@Footnote: 1 cha.Ma. sammutthe         2 an.chakka. 22/297/352 (sya)
@3 cha.Ma. alabhanta         4 cha.Ma. karanatthe
Ettha attho "saccena karomi niddhanan"ti. Kim vuttam hoti? yatha tvam
bahiram kasim kasitva sassadusakanam tinanam hatthena va asitena va niddhanam
karosi, evamahampi ajjhattikam kasim kasitva kusalasassadusakanam visamvadanatinanam
saccena niddhanam 1- karomi. Nanasaccam va ettha saccanti veditabbam, yantam
yathabhutanananti vuccati, tena attasannadinam tinanam niddhanam karomiti evam
yojetabbam. Atha va niddananti chedakam lavakam, uppatakanti attho. Evam
sante yatha tvam dasam va kammakaram va niddhanam karosi, "niddhehi tinani"ti tinanam
chedakam lavakam uppatakam karosi, evamaham saccam karomiti upayogavacaneneva vattum
yujjati. Atha va saccanti ditthisaccam. Tamaham niddhanam karomi, chinditabbam
lunitabbam uppatetabbam karomiti evampi upayogavacaneneva vattum yujjati.
      Soraccam me pamocananti ettha yantam "kayiko avitikkamo vacasiko
avitikkamo"ti, evam silameva "soraccan"ti vuttam na tam idha adhippetam, vuttameva
etam "kayagutto"tiadina nayena, arahattaphalam pana adhippetam. Tampi hi sundare
nibbane ratabhavato "soraccan"ti vuccati. Pamocananti yoggavissajjanam. Kim
vuttam hoti? yatha tava pamocanam punapi sayanhe va dutiyadivase va
anagatasamvacchare va yojetabbato appamocanameva hoti, na mama evam. Na hi
mama antara mocanannama atthi. Ahanhi dipankaradasabalakalato pabhuti pannanangale
viriyabalibadde yojetva cattari asankhyeyyani kappasatasahassanca mahakasim
kasanto tava na munacim, yava na sammasambodhim abhisambujjhim. Yada ca me
sabbantam kalam khepetva bodhirukkhamule aparajitapallanke nisinnassa sabbagunaparivaram
arahattaphalam udapadi, tada maya tam sabbussukkapatippassaddhippattiya
@Footnote: 1 cha.Ma. niddanam, evamuparipi
Pamuttam, nadani puna yojetabbam bhavissatiti. Etamattham sandhaya bhagava aha
"soraccamme pamocanan"ti.
      [79] Viriyam me dhuradhorayhanti ettha viriyanti "kayiko va cetasiko
va viriyarambho"tiadina nayena vuttappadhanam. Dhuraya dhorayham dhuradhorayham, dhuram
vahatiti attho. Yatha hi brahmanassa dhuraya dhorayhakaddhitam nangalam bhumighanam
bhindati, mulasantanakani ca padaleti, evam bhagavato viriyakaddhitam pannanangalam
yathavuttam ghanam bhindati, kilesasantanakani ca padaleti. Tenaha "viriyam me
dhuradhorayhan"ti. Atha va purimadhuram vahanta dhura, muladhuram vahanta dhorayha. Dhura
ca dhorayha ca dhuradhorayham. 1- Tattha yatha brahmanassa ekamekasmim nangale
catubalibaddappabhedam dhuradhorayham vahantam uppannanuppannatinamulaghatam
sassasampattinca sadheti, evam bhagavato catusammappadhanaviriyappabhedam dhuradhorayham vahantam
uppannanuppannakusalamulaghatam kusalasampattinca sadheti. Tenaha "viriyam me
dhuradhorayhan"ti.
      Yogakkhemadhivahananti ettha yogehi khematta "yogakkheman"ti nibbanam
vuccati, tam adhigantva 2- vahiyati, abhimukham va vahiyatiti adhivahanam, yogakkhemassa
adhivahanam yogakkhemadhivahanam. Tena kim dipeti? yatha tava dhuradhorayham puratthimam
disam pacchimadisu va annataram abhimukham vahiyati, tatha mama dhuradhorayham
nibbanabhimukham vahiyati.
      Evam vahiyamananca gacchati anivattantam. Yatha tava nangalam vahantam
dhuradhorayham khettakotim patva puna nivattati, evam anivattantam dipankarakalato
pabhuti gacchateva. Yasma va tena tena maggena pahina kilesa puna 3-
pahatabba na honti, yatha tava nangalena chinnani tinani punapi aparasmim
@Footnote: 1 cha.Ma. dhuradhorayha    2 cha. adhikatva        4 cha.Ma. punappunam
Samaye chinditabbani honti, tasmapi etam 1- pathamamaggavasena ditthekatthe
kilese, dutiyavasena olarike kilese, tatiyavasena anusahagate kilese,
catutthavasena sabbakilese pajahantam gacchati anivattantam. Atha va gacchati anivattantanti
nivattanarahitam hutva gacchatiti attho. Tanti tam dhuradhorayham. Evamettha 2-
padacchedo veditabbo. Evam gacchantanca yatha tava dhuradhorayham na tam thanam
gacchati, yattha gantva kassako asoko nissoko virajo hutva na socati,
etam pana tam thanam gacchati, yattha gantva na socati. Yattha satipacanena etam
viriyadhuradhorayham codento gantva madiso kassako asoko nissoko virajo
hutva na socati, tam sabbasokasallasamugghatabhutam nibbanamatasankhatam thanam
gacchatiti.
         [80] Idani nigamanam karonto bhagava imam gathamaha:-
               "evamesa kasi kattha    sa hoti amatapphala
                etam kasim kasitvana      sabbadukkha pamuccati"ti.
      Tassayam sankhepattho:- maya brahmana esa saddhabija tapovutthiya
anuggahita kasi pannamayam yuganangalam hirimayanca isam manomayena yottena
ekabaddham katva pannanangale satiphalam akottetva satipacanam gahetva
kayavaciaharaguttiya gopetva saccam niddhanam katva soraccam pamocanam
viriyam dhuradhorayham yogakkhemabhimukham anivattantam vahantena kattha, kasikammapariyosanam
catubbidham samannaphalam papita, sa hoti amatapphalati, sa esa kasi
amatapphala hoti. Amatam vuccati nibbanam, nibbananisamsa hotiti attho. Sa
kho panesa kasi na mamevekassa amatapphala hoti, apica kho pana yo koci
@Footnote: 1 Si. tatha mama          2 cha.Ma. evampettha
Khattiyo va brahmano va vesso va suddo va gahattho va pabbajito
va etam kasim kasati, so sabbopi etam kasim kasitvana, sabbadukkha pamuccatiti 1-
sabbasma vattadukkhadukkhadukkhasankharadukkhaviparinamadukkha pamuccatiti. Evam bhagava
brahmanassa arahattanikutena nibbanapariyosanam katva desanam nitthapesi.
      Tato brahmano gambhiratthadesanam sutva "mama kasiphalam bhunjitva
aparajju eva chato hoti, imassa pana kasi amatapphala, tassa phalam bhunjitva
sabbadukkha pamuccati"ti ca viditva pasanno pasannakaram katum payasam
datumaraddho. Tenaha "atha kho kasibharadvajo"ti. Tattha mahatiyati mahatiyanti
attho. Kamsapatiyati suvannapatiyam, satasahassagghanike attano suvannathale.
Vaddhetvati chupitva, akiritvati vuttam hoti. Bhagavato upanamesiti
sappimadhuphanitadihi vicittam 2- katva dukulavitanena paticchadetva ukkhipitva
sakkaccam tathagatassa abhihari, kinti? "bhunjatu bhavam gotamo payasam kassako bhavan"ti.
Tato kassakabhavasadhakam karanamaha "yanhi .pe. Kasati"ti, yasma bhavam .pe.
Kasatiti vuttam hoti. Atha bhagava "gathabhigitamme"ti aha.
      [81] Tattha gathabhigitanti gathahi abhigitam, gathayo bhasitva laddhanti
vuttam hoti. Meti maya. Abhojaneyyanti bhunjanaraham na hoti. Sampassatanti
samma ajivaparisuddhim 3- passatam, samanta va passatam sampassatam, buddhananti
vuttam hoti. Nesa dhammoti "gathabhigitam bhunjitabban"ti esa dhammo etam
carittam na hoti, tasma gathabhigitam panudanti buddha, patikkhipanti na bhunjantiti.
Kim pana bhagavata payasattham gatha abhigita, yena evamahati? na
Etamattham abhigita, apica kho pana pato patthaya khettasamipe thatva
@Footnote: 1 cha.Ma. pamuccati    2 cha.Ma. vicitram    3 cha.Ma. ajivasuddhim
Katacchubhikkhampi alabhitva puna sakalabuddhagune pakasetva laddham tadetam natanaccakadihi
naccitva gayitva ca laddhasadisam hoti, tena "gathabhigitan"ti vuttam. Tadisanca
yasma buddhanam na kappati, tasma "abhojaneyyan"ti vuttam. Appicchatanurupam
cetam na hoti, tasmapi pacchimam janatam anukampamanena ca evam vuttam. Yatra ca
nama parappakasitenapi attano gunena uppannam labham patikkhipanti seyyathapi
appiccho ghatikaro kumbhakaro, tatra katham kotippattaya appicchataya samannagato
bhagava attanava attano gunappakasanena uppannam labham sadiyissati, yato
yuttameva etam bhagavata vuttanti. 1-
      Ettavata "appasannam adatukamam brahmanam gathabhasanena 2- datukamam
katva samano gotamo bhojanam patiggahesi, amisakarana imassa desana"ti
imamha lokapavada attanam mocento desanaparisuddhim dipetva idani
ajivaparisuddhim dipento aha "dhamme sati brahmana vuttiresa"ti. Tassattho:-
ajivaparisuddhidhamme va dasavidhasucaritadhamme va buddhanam carittadhamme va
sati samvijjamane anusahagate 3- vattamane vuttiresa ekantavodata akase
panippasaranakappa esana pariyesana jivitavutti buddhanam brahmanati.
      [82] Evam vutte brahmano "payasam me patikkhipati, akappiyam kiretam bhojanam,
adhanno vatasmi, danam datum 4- na labhami"ti domanassam uppadetva 5- "appeva
nama annam patigganheyya"ti ca cintesi. Tam natva bhagava "aham bhikkhacaravelam
paricchinditva agato `ettakena kalena imam brahmanam pasadessami'ti,
brahmano ca domanassam akasi, idani tena domanassena mayi cittam pakopetva
@Footnote: 1 Ma. bhagavato vattanti, cha. bhagavato vattunti
@2 cha. gathagayanena           3 cha. anupahate
@4 ka. ahanne tasmim, datum       5 ka. uppadesi
Amatavaradhammam pativijjhitum na sakkhissati"ti brahmanassa pasadajananattham tena
patthitamanoratham purento aha "annena ca kevalinan"ti. Tattha kevalinanti
sabbagunaparipunnam, sabbayogavisamyuttam vati attho. Mahantanam silakkhandhadinam
gunanam esanato mahesim. Parikkhinasabbasavatta khinasavam. Hatthapadakukkuccamadim
katva vupasantasabbakukkuccatta kukkuccavupasantam. Upatthahassuti parivisassu 1-
patimanayassu. Evam brahmanena citte uppaditepi pariyayameva bhanati, na tu
bhanati "dehi, aharahi"ti. Sesamettha uttanatthameva.
      Atha brahmano "ayam payaso bhagavato anito, naham arahami tam attano
chandena kassaci datun"ti cintetva aha "atha kassa cahan"ti. Tato bhagava
"tam payasam thapetva tathagatam tathagatasavakanca annassa ajiranadhammo"ti natva aha
"khvaham tan"ti tattha sadevakavacanena pancakamavacaradevaggahanam, samarakavacanena
chatthakamavacaradevaggahanam, sabrahmakavacanena rupavacarabrahmaggahanam arupavacara
pana bhunjeyyunti asambhavaneyya. Sassamanabrahmanivacanena sasanapaccatthikapaccamitta-
samanabrahmanaggahanam samitapapavahitapapasamanabrahmanaggahananca, pajavacanena
sattalokaggahanam, sadevamanussavacanena sammutidevaavasesamanussaggahanam.
Evamettha tihi vacanehi okasaloko, dvihi pajavasena sattaloko gahitoti
veditabbo. Esa sankhepo, vittharam pana alavakasutte vannayissama.
      Kasma pana sadevakadisu kassaci na samma parinamam gaccheyyati?
Olarike sukhumojapakkhipanato. Imasmim hi payase bhagavantam uddissa
gahitamatteyeva devatahi oja pakkhitta yatha sujataya payase, cundassa ca
sukaramaddave paccamane, veranjayanca bhagavata gahitagahitalope, bhesajjakkhandhake
ca kaccayanassa gulhakumbhasmim avasitthagulhe. So olarike sukhumojapakkhipanato
@Footnote: 1 Si. paticarassu
Devanam na parinamati. Deva hi sukhumasarira, tesam olariko manussaharo na
samma parinamati. Manussanampi na parinamati. Manussa hi olarikasarira, tesam
sukhuma dibboja na samma parinamati. Tathagatassa pana pakatiagginava parinamati,
samma jirati. Kayabalananabalappabhavenati eke. Tathagatasavakassa khinasavassetam
samadhibalena mattannutaya ca parinamati, itaresam iddhimantanampi na parinamati.
Acintaniyam va ettha karanam, buddhavisayo esoti.
      Tena hi tvanti yasma annam na passami, mama na kappati, mama
akappantam savakassapi me na kappati, tasma tvam brahmanati vuttam hoti.
Appahariteti parittaharitatine, apparulhaharitatine va pasanapitthisadise.
Appanaketi nippanake, payasajjhottharanakaranena maritabbapanarahite va
mahaudakakkhandhe, saha tinanissitehi panehi tinanam panakananca anukampanatthaya 1-
etam vuttam. Ciccitayati citicitayatiti evam saddam karoti. Samdhumayatiti 2- samanta
dhumayati. Sampadhumayatiti 3- tatheva adhimattam dhumayati. Kasma evam ahositi? bhagavato
anubhavena, na udakassa, na payasassa, na brahmanassa, na annesam
devayakkhadinam. Bhagava hi brahmanassa dhammasamvegattham tatha adhitthasi. Seyyathapi
namati opammanidassanametam, yatha phaloti ettakameva vuttam hoti. Samviggo
cittena, lomahatthajato sarirena. Sarire kirassa navanavuti lomakupasahassani
suvannabhittiya ahatamaninagadanta viya uddhagga ahesum. Sesam pakatameva.
      Padesu pana nipatitva bhagavato dhammadesanam abbhanumodamano bhagavantam
etadavoca "abhikkantam bho gotama abhikkantam bho gotama"ti. Abbhanumodane
@Footnote: 1 cha.Ma. anurakkhanatthaya  2 cha.Ma. samdhupayatiti   3 cha.Ma. sampadhupayatiti
Hi ayamidha abhikkantasaddo. Vittharato panassa mangalasuttavannanayam atthavannana
avibhavissati. Yasma ca abbhanumodanatthe, tasma sadhu sadhu bho gotamati
vuttam hotiti veditabbam.
        "bhaye kodhe pasamsayam      turite kotuhalecchare
         hase soke pasade ca   kare ameditam budho"ti
imina ca lakkhanena idha pasadavasena pasamsavasena cayam dvikkhattum vuttoti
veditabbo. Atha va abhikkantanti atikkantam 1- atiittham atimanapam, atisundaranti
vuttam hoti.
      Tattha ekena abhikkantasaddena desanam thometi, ekena attano pasadam.
Ayanhi ettha adhippayo:- abhikkantam bho gotama yadidam bhoto gotamassa dhammadesana,
abhikkantam yadidam bhoto gotamassa dhammadesanam agamma mama pasadoti. Bhagavato eva
va vacanam dve atthe sandhaya thometi:- bhoto gotamassa vacanam abhikkantam
dosanasanato, abhikkantam gunadhigamanato, tatha saddhajananato, pannajananato,
satthato, sabyanjanato, uttanapadato, gambhiratthato, kannasukhato, hadayangamato,
anattukkamsanato, aparavambhanato, karunasitalato, pannavadatato, apatharamaniyato,
vimaddakkhamato, suyyamanasukhato, vimamsiyamanahitatoti evamadihi yojetabbam.
      Tato parampi catuhi upamahi desanamyeva thometi. Tattha nikkujjitanti adhomukham
thapitam hettha mukhajatam va. Ukkujjeyyati uparimukham kareyya. Paticchannanti
tinadihi chaditam 2- vivareyyati ugghateyya. Mulhassati disamulhassa. Maggam
acikkheyyati hatthe gahetva "esa maggo"ti vadeyya. Andhakareti
kalapakkhacatuddasiaddharattaghanavanasandameghapatalehi caturange tamasi. Ayam tava padattho.
@Footnote: 1 Si. atikantam, Ma. abhikkantam, cha. abhikantam        2 cha.Ma. tinapannadicchaditam
      Ayam pana adhippayayojana:- yatha koci nikkujjitam ukkujjeyya, evam
saddhammavimukham asaddhammapatitam mam asaddhamma vutthapentena, yatha paticchannam
vivareyya, evam kassapassa bhagavato sasanantaradhana pabhuti micchaditthigahanapaticchannam
sasanam vivarantena, yatha mulhassa maggam acikkheyya, evam
kummaggamicchamaggapatipannassa me saggamokkhamaggam acikkhantena, yatha andhakare
telapajjotam dhareyya, evam mohandhakaranimuggassa me buddhadiratanarupani
apassato tappaticchadakamohandhakaraviddham sakadesanapajjotadharanena mayham bhota
gotamena etehi pariyayehi desitatta anekapariyayena dhammo pakasito.
      Atha va ekacciyena matena yasma ayam dhammo dukkhadassanena ca asubhe
"subhan"ti vipallasappahanena ca nikkujjitukkujjitasadiso, samudayadassanena
dukkhe "sukhan"ti vipallasappahanena ca paticchannavivaranasadiso, nirodhadassanena
anicce "niccan"ti vipallasappahanena ca mulhassa maggacikkhanasadiso,
maggadassanena anattani "atta"ti vipallasappahanena ca andhakare
telapajjotasadiso 1- tasma seyyathapi nama nikkujjitam va ukkujjeyya .pe.
Pajjotam dhareyya "cakkhumanto rupani dakkhanti"ti, evam pakasito hoti.
      Yasma panettha saddhatapakayaguttatadihi silakkhandho pakasito hoti,
pannaya pannakkhandho, hirimanaadihi samadhikkhandho, yogakkhemena nirodhoti
evam tikkhandho ariyamaggo nirodho cati sarupeneva dve ariyasaccani pakasitani,
tattha maggo patipakkho samudayassa, nirodho dukkhassati patipakkhena dve. Iti
imina pariyayena cattari ariyasaccani 2- pakasitani. Tasma anekapariyayena
pakasito hotiti veditabbo.
@Footnote: 1 cha.Ma. pajjotasadiso       2 cha.Ma. saccani
      Esahantiadisu eso ahanti esaham. Saranam gacchamiti padesu
nipatitva panipatena saranagamanena gatopi idani vacaya samadiyanto aha,
atha va panipatena buddhamyeva saranam tatoti idani tam adim katva sesadhammasamghepi
gantum aha. Ajjataggeti ajjatam adim katva, ajjadaggeti va patho, dakaro
padasandhikaro, ajja aggam katvati vuttam hoti. Panehi upetam panupetam, yava me
jivitam pavattati, tava upetam, anannasatthukam tihi saranagamanehi saranam gatam mam
bhavam gotamo dharetu janatuti vuttam hoti. Ettavatanena sutanurupa patipatti
dassita hoti. Nikkujjitadihi va satthu sampattim dassetva imina
"esahan"tiadina sissasampatti dassita. Tena va pannapatilabham dassetva
imina saddhapatilabho dassito. Idani evam patiladdhasaddhena pannavata yam
kattabbam, tam katukamo 1- bhagavantam yacati "labheyyahan"ti. Tattha bhagavato
iddhiadihi abhippasaditacitto "bhagavapi cakkavattirajjam pahaya pabbajito,
kimangam panahan"ti saddhaya pabbajjam yacati, tattha paripurakaritam patthento
pannaya upasampadam. Sesam pakatameva.
      Eko vupakatthotiadisu pana eko kayavivekena, vupakattho cittavivekena,
appamatto kammatthane satiavijahanena, atapi kayikacetasikaviriyasankhatena
atapena, pahitatto kaye ca jivite ca anapekkhataya viharanto
annatarairiyapathaviharena. Na cirassevati pabbajjam upadaya vuccati. Kulaputtati
duvidha kulaputta jatikulaputto ca acarakulaputto ca, ayam pana ubhayathapi kulaputto.
Agarasmati ghaRa. Agarassa 2- hitam agariyam, kasigorakkhadikutumbaposanakammam
vuccati, natthi ettha agariyanti anagariyam, pabbajjayetam adhivacanam. Pabbajantiti
@Footnote: 1 cha.Ma. kattukamo          2 cha.Ma. agaranam
Upagacchanti upasankamanti. Tadanuttaranti tam anuttaram. Brahmacariyapariyosananti
maggabrahmacariyassa pariyosanam, arahattaphalanti vuttam hoti. Tassa hi atthaya
kulaputta pabbajanti. Dittheva dhammeti tasmimyeva attabhave. Sayam abhinna
sacchikatvati attanayeva pannaya paccakkham katva aparappaccayam natvati attho.
Upasampajja vihasiti papunitva sampadetva va vihasi. Evam viharanto ca
khina jati .pe. Abbhannasi. Etenassa paccavekkhanabhumim dasseti.
      Katama panassa jati khina, kathanca nam abbhannasiti? vuccate:-
Na tavassa atita jati khina pubbeva khinatta, na anagata anagate
vayamabhavato, 1- na paccuppanna vijjamanatta. Ya pana maggassa abhavitatta
uppajjeyya ekacatupancavokarabhavesu ekacatupancakkhandhappabheda jati, sa
maggassa bhavitatta anuppadadhammatam apajjanena khina. Tam so maggabhavanaya
pahinakilese paccavekkhitva kilesabhave vijjamanampi kammam ayatim appatisandhikam
hotiti jananto janati.
      Vusitanti vuttham parivuttham, katam caritam nitthapitanti attho. Brahmacariyanti
maggabrahmacariyam. Katam karaniyanti catusu saccesu catuhi maggehi parinnapahana-
sacchikiriyabhavanavasena solasavidhampi kiccam nitthapitanti attho. Naparam
itthattayati idani puna itthabhavaya evam solasakiccabhavaya kilesakkhayaya va
maggabhavana natthiti. Atha va itthattayati itthabhavato, imasma evampakara idani
vattamanakkhandhasantana aparam khandhasantanam natthi, ime pana pancakkhandha
parinnata titthanti chinnamulako rukkho viyati abbhannasi. Annataroti eko.
@Footnote: 1 i. nanagata pubbe cetarahi ca anagatatta
Arahatanti arahantanam. Mahasavakanam abbhantaro ayasma bharadvajo ahositi
ayam kirettha adhippayoti.
                     Paramatthajotikaya khuddakatthakathaya
                          suttanipatavannanaya
                    kasibharadvajasuttavannana nitthita.
                          -------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 28 page 132-161. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=28&A=3224&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=28&A=3224&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=297              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=7102              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=7049              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=7049              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]