ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 29 : PALI ROMAN Sutta.A.2 (paramattha.2)

                     12. Dvayatanupassanasuttavannana
      evamme sutanti dvayatanupassanasuttam. Ka uppatti? imassa suttassa
attajjhasayato uppatti. Attajjhasayena hi bhagava imam suttam desesi. Ayamettha
sankhepo, vittharo panassa atthavannanayameva avibhavissati. Tattha evamme
sutantiadini vuttanayaneva. Pubbarameti savatthinagarassa puratthimadisayam
arame. Migaramatu pasadeti ettha visakha upasika attano sasurena
migarena setthina matutthane thapitatta "migaramata"ti vuccati, taya
migaramatuya navakotiagghanakam mahalatapilandhanam vissajjetva karapito pasado
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. ayanca
Hettha ca upari ca panca panca gabbhasatani katva sahassakutagaragabbho,
so "migaramatu pasado"ti vuccati. Tasmim migaramatu pasade.
      Tena kho pana samayena bhagavati yam samayam bhagava savatthim nissaya
pubbarame migaramatu pasade viharati, tena samayena. Tadahuposatheti tasmim
ahu uposathe, uposathadivaseti vuttam hoti. Pannaraseti idam uposathaggahanena
sampattavasesuposathapatikkhepavacanam. Punnaya punnamaya rattiyati pannarasadivasatta
divasagananaya abbhadiupakkilesaviharatta rattigunasampattiya ca punnatta punnaya,
paripunnacandatta punnamaya ca rattiya. Bhikkhusamghaparivutoti bhikkhusamghena parivuto.
Abbhokase nisinno hotiti migaramatu ratanapasadaparivene abbhokase
upari appaticchanne okase pannattapavarabuddhasane nisinno hoti. Tunhibhutam
tunhibhutanti ativa tunhibhutam yato yato va anuviloketi, tato tato tunhibhutam
tunhibhutam vacaya puna tunhibhutam kayena. Bhikkhusamgham anuviloketvati tam
samparivaretva nisinnam anekasahassabhikkhuparimanam tunhibhutam tunhibhutam
bhikkhusamgham "ettaka ettha sotapanna, ettaka sakadagamino, ettaka anagamino,
ettaka araddhavipassaka kalyanaputhujjana. Imassa bhikkhusamghassa kidisi dhammadesana
sappaya"ti sappayadhammadesanaparicchedanattham ito cito ca viloketva.
      Ye te bhikkhave kusala dhammati ye te arogyatthena anavajjatthena
itthaphalatthena kosallasambhutatthena ca kusala sattattimsabodhipakkhiyadhamma, tajjotaka
va pariyattidhamma. Ariya niyyanika sambodhagaminoti upagantabbatthena ariya,
lokato niyyanatthena niyyanika, sambodhasankhatam arahattam gamanatthena
sambodhagamino. Tesam vo bhikkhave .pe. Savanaya, tesam bhikkhave kusalanam .pe.
Sambodhagaminam ka upanisa kim karanam kim payojanam tumhakam savanaya,
Kimattham tumhe te dhamme sunathati vuttam hoti. Yavadeva dvayatanam dhammanam
yathabhutam nanayati ettha yavadevati paricchedavadharanavacanam. Dve avayava
etesanti dvaya, dvaya eva dvayata, tesam dvayatanam. "dvayanan"tipi patho.
Yathabhutam nanayati aviparitananaya. Kim vuttam hoti? yadetam lokiyalokuttaradibhedena
Dvidha vavatthitanam dhammanam vipassanasankhatam yathabhutananam, etadatthaya,
na tato 1- bhiyyoti. Savanena hi ettakam hoti. Taduttarivisesadhigamo bhavanayati.
Kinca dvayatam vadethati ettha pana sace vo bhikkhave siya, kim ca tumhe
bhante dvayatam vadethati ayamadhippayo. Padattho pana "kinca dvayatabhavam
vadetha"ti.
     #[1] Tato bhagava dvayatam dassento "idam dukkhan"ti evamadimaha.
Tattha dvayatanam catusaccadhammanam "idam dukkham, ayam dukkhasamudayo"ti evam lokiyassa
ekassa avayavassa, sahetukassa va dukkhassa dassanena ayamekanupassana, itara
lokuttarassa dutiyassa avayavassa, saupayassa va nirodhassa dassanena
dutiyanupassana. Pathama cettha tatiyacatutthavisuddhihi hoti, dutiya pancamavisuddhiya.
Evam samma dvayatanupassinoti imina vuttanayena samma dvayadhamme
anupassino, 2- satiya avippavasena appamattassa kayikacetasikaviriyatapena
atapino kaye ca jivite ca nirapekkhatta pahitattassa. Patikankhanti
icchitabbam. Dittheva dhamme annati asmimyeva va attabhave arahattam. Sati va
upadisese anagamitati "upadisesan"ti punabbhavavasena upadatabbakkhandhasesam
vuccati, tasmim va sati anagamibhavo patikankhoti dasseti. Tattha kincapi
hetthimaphalanipi evam dvayatanupassinova honti, uparimaphalesu pana ussaham
janento evamaha.
@Footnote: 1 cha.Ma. na ito  2 cha.Ma. anupassantassa
      Idamavocatiadi sangitikaranam vacanam. Tattha idanti "ye te bhikkhave"tiadi
vuttanidassanam. Etanti idani "ye dukkhan"ti evamadi vattabbagathabandhanidassanam.
Ima ca gatha catusaccadipakatta vuttatthadipaka eva, evam santepi
gatharucikanam paccha agatanam pubbe vuttam asamatthataya anuggahetva "idani
yadi vadeyya sundaran"ti akankhantanam pubbe 1- vikkhittacittananca atthaya
vutta. Visesatthadipaka vati avipassake vipassake ca dassetva tesam
vattavivattadassanato, 2- tasma visesatthadassanatthameva vutta. Esa nayo ito
parampi gathavacanesu.
      [730] Tattha yatthati 3- nibbanam dassesi. Nibbane hi dukkham sabbaso
uparujjhati, sabbapparam uparujjhati, sahetukam uparujjhati, asesanca uparujjhati.
Tanca magganti tanca atthangikam maggam.
      [731-3] Cetovimuttihina te, atho pannavimuttiyati ettha
arahattaphalasamadhi ragaviraga cetovimutti, arahattaphalapanna avijjaviraga
pannavimuttiti veditabba. Tanhacaritena va appanajhanaphalena kilese vikkhambhetva
adhigatam arahattaphalam ragaviraga cetovimutti, ditthicaritena upacarajjhanamattam
nibbattetva vipassitva adhigatam arahattaphalam avijjaviraga pannavimutti.
Anagamiphalam va kamaragam sandhaya ragaviraga cetovimutti, arahattaphalam
sabbakarato 4- avijjaviraga pannavimuttiti. Antakiriyayati vattadukkhassa
antakaranaya. 5- Jatijarupagati jatijaram upagata, jatijaraya va upagata, na
parimuccanti jatijarayati evam veditabba. Sesamettha adito pabhuti pakatameva.
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati
@2 ka. chiddavachidda...  3 cha.Ma.,i. yattha cati
@4 cha.Ma. sabbappakarato  5 cha.Ma.,i. antakaranatthaya
Gathapariyosane ca satthimatta bhikkhu tam desanam uggahetva vipassitva
tasmimyeva asane arahattam papunimsu. Yatha cettha, evam sabbavaresu.
     #[2] Ito eva bhagava "siya annenapi pariyayenatiadina nayena
nanappakarato dvayatanupassanam aha. Tattha dutiyavare upadhipaccayati sasavakammappaccaya.
Sasavakammam hi idha "upadhi"ti adhippetam. Asesaviraganirodhati asesam
viragena nirodha, asesaviragasankhata va nirodha.
      [734] Upadhinidanati kammappaccaya. Dukkhassa jatippabhavanupassiti
vattadukkhassa jatikaranam "upadhi"ti anupassanto. Sesamettha pakatameva. Evamayampi
varo cattari saccani dipetva arahattanikuteneva vutto. Yatha cayam, evam
sabbavaRa.
     #[3] Tattha tatiyavare avijjapaccayati bhavagamikammasambharaavijjapaccaya. 1-
Dukkham pana sabbattha vattadukkhameva.
      [735] Jatimaranasamsaranti khandhanibbattim jatim khandhabhedam maranam
khandhapatipatim samsaranca. Vajantiti gacchanti upenti. Itthabhavannathabhavanti imam
manussabhavam ito avasesaannanikayabhavanca. Gatiti paccayabhavo.
      [736] Avijja hayanti avijja hi ayam. Vijjagata ca ye sattati
ye ca arahattamaggavijjaya kilese vijjhitva gata khinasavasatta. Sesamuttanatthameva.
     #[4] Catutthavare sankharapaccayati punnapunnanenjabhisankharapaccaya.
      [738-9] Etamadinavam natvati yadidam dukkham sankharapaccaya,
etamadinavanti natva. Sabbasankharasamathati sabbesam vuttappakaranam sankharanam
@Footnote: 1 ka. pabhavakamMa...
Maggananena samatha, upahatataya phalasamatthatayati vuttam hoti. Sannananti
kamasannadinam maggeneva uparodhana. Etam natva yathatathanti etam dukkhakkhayam
aviparitam natva. Sammaddasati sammadassana. Sammadannayati sankhatam aniccadito,
asankhatanca niccadito natva. Marasamyoganti tebhumakavattam. Sesamuttanatthameva.
     #[5] Pancamavare vinnanapaccayati kammasahajatabhisankharavinnanapaccaya.
      [741] Nicchatoti nittanho. Parinibbutoti kilesaparinibbanena
parinibbuto hoti. Sesam pakatameva.
     #[6] Chatthavare phassapaccayati abhisankharavinnanasampayuttaphassapaccayati
attho. Evam ettha padapatipatiya vattabbani namarupasalayatanani avatva
phasso vutto. Tani hi rupamissakatta kammasampayuttaneva na honti, idanca
vattadukkham kammato va sambhaveyya kammasampayuttadhammato vati.
      [742-3] Bhavasotanusarinanti tanhanusarinam. Parinnayati tihi
parinnahi parijanitva. Annayati arahattamaggapannaya natva. Upasame ratati
phalasamapattivasena nibbane rata. Phassabhisamayati phassanirodha. Sesam pakatameva.
    #[7] Sattamavare vedanapaccayati kammasampayuttavedanapaccaya.
     [744-5] Adukkhamasukham sahati adukkhamasukhena saha. Etam dukkhanti
natvanati etam sabbam vedayitam "dukkhakaranan"ti natva, viparinamatthitiannana-
dukkhatahi va dukkhanti 1- natva. Mosadhammanti nassanadhammam. Palokinanti
jaramaranehi palujjanadhammam. Phussa phussati udayabbayananena phusitva phusitva.
Vayam passanti ante bhangameva passanto. Evam tattha vijanatiti evam ta vedana
@Footnote: 1 cha.Ma. dukkham
Vijanati, tattha va dukkhabhavam vijanati. Vedananam khayati tato param maggananena
kammasampayuttanam vedananam khaya. Sesamuttanameva.
     #[8] Atthamavare tanhapaccayati kammasambharatanhapaccaya.
      [747] Etamadinavam natva, tanham dukkhassa sambhavanti etam dukkhassa
sambhavam tanhaya adinavam natva. Sesamuttanatthameva.
     #[9] Navamavare upadanapaccayati kammasambharaupadanapaccaya.
      [748-9] Bhavoti vipakabhavo khandhapatubhavo. Bhuto dukkhanti bhuto
sambhuto vattadukkham nigacchati. Jatassa marananti yatrapi "bhuto sukham nigacchati"ti
bala mannanti, tatrapi dukkhameva dassento aha "jatassa maranam hoti"ti.
Dutiyagathaya yojana:- aniccadihi sammadannaya pandita upadanakkhaya
jatikkhayam nibbanamabhinnaya na gacchanti punabbhavanti.
     #[10] Dasamavare arambhapaccayati kammasampayuttaviriyapaccaya.
      [751] Anarambhe vimuttinoti anarambhe nibbane vimuttassa.
Sesamuttanameva.
     #[11] Ekadasamavare aharapaccayati kammasampayuttaharapaccaya. Aparo
nayo:- catubbidha satta rupupaga vedanupaga sannupaga sankharupagati. Tattha
ekadasavidhaya kamadhatuya satta rupupaga kabalikaraharasevanato. Rupadhatuya
satta annatra asannehi vedanupaga phassaharasevanato. Hettha tividhaya
arupadhatuya satta sannupaga sannabhinibbattamanosancetanaharasevanato. Bhavagge
satta sankharupaga sankharabhinibbattavinnanaharasevanatoti. Evampi yam kinci
dukkham sambhoti, sabbam aharapaccayati veditabbam.
      [755] Arogyanti nibbanam. Sankhaya seviti cattaro paccaye
paccavekkhitva sevamano, "pancakkhandha dvadasayatanani attharasa dhatuyo"ti.
Evam va lokam sankhaya "aniccam dukkham anatta"ti nanena sevamano.
Dhammatthoti catusaccadhamme thito. Sankhyam 1- nopetiti "devo"ti va "manusso"ti
va adikam sankhyam na gacchati. Sesamuttanameva.
     #[12] Dvadasamavare injitapaccayati tanhamanaditthikammakilesainjitesu
yato kutoci kammasambharinjitapaccaya.
      [757] Ejam vossajjati tanham cajitva. Sankhare uparundhiyati
kammanca kammasampayutte ca sankhare nirodhetva. Sesamuttanameva.
     #[13] Terasamavare nissitassa calitanti tanhaya tanhaditthimanehi va
khandhe nissitassa sihasutte 2- devanam viya bhayacalanam hoti. Sesamuttanameva.
     #[14] Cuddasamavare rupehi"ti rupabhavehi, rupasamapattihi va. Aruppati 3-
arupabhava, arupasamapattiyo va. Nirodhoti nibbanam.
      [761] Maccuhayinoti maranamaccukilesamaccudevaputtamaccuhayino, tividhampi
tam maccum hitva gaminoti vuttam hoti. Sesamuttanameva.
     #[15] Pannarasamavare yanti namarupam sandhayaha. Tam hi lokena
dhuvasubhasukhattavasena "idam saccan"ti upanijjhayitam ditthamalokitam. Tadamariyananti
tam idam ariyanam, anunasikaikaralopam katva vuttam. Etam musati etam dhuvadivasena
gahitampi musa, na tadisam hotiti. Puna yanti nibbanam sandhayaha. Tam hi
lokena rupavedanadinamabhavato "idam musa natthi kinci"ti upanijjhayitam.
@Footnote: 1 Si. sankham  2 sam.kha. 17/78-9/69-70  3 cha.Ma. arupati
Tadamariyanam etam saccanti tam idam ariyanam etam nikkilesasankhata sukhabhava,
pavattidukkhapatipakkhasankhata sukhabhava, accantasantisankhata niccabhava ca
anapagamanena paramatthato "saccan"ti yathabhutam sammappannaya sudittham.
      [762-3] Anattani 1- attamaniti anattani namarupavedanadinam sabhavato
attamani. 1- Idam saccanti mannatiti idam namarupam dhuvadivasena "saccan"ti
mannati. Yena yena hiti yena yena rupe va vedanaya va "mama rupam, mama
vedana"tiadina nayena mannanti. Tato tanti tato mannitakara tam namarupam
hoti annatha. Kimkaranam? tanhi tassa musa hoti, yasma tam yatha mannitakara
musa hoti, tasma annatha hotiti attho. Kasma pana musa hotiti?
mosadhammanhi ittaram, yasma yam ittaram parittapaccupatthanam, tam mosadhammam
nassanadhammam hoti, tatharupanca namarupanti. Saccabhisamayati saccavabodha. 2-
Sesamuttanameva.
     #[16] Solasamavare yanti chabbidhamittharammanam sandhayaha. Tam hi lokena
salabhamacchamakkatadihi padipabalisalepadayo viya "etam 3- sukhan"ti upanijjhayitam.
Tadamariyanam etam dukkhanti tam idam ariyanam "kama hi citra madhura manorama,
viruparupena mathenti cittan"tiadina 4- nayena "etam dukkhan"ti yathabhutam
sammapapannaya sudittham. Puna idan"ti 5- nibbanameva sandhayaha. Tam hi lokena
kamagunabhava "dukkhan"ti upanijjhayitam. Tadamariyananti  tam idam ariyanam
paramatthasukhato "etam sukhan"ti yathabhutam sammappannaya sudittham.
@Footnote: 1-1 cha.Ma. attamaninti attani namarupe attamanim
@2 ka. saccabodha  3 cha.Ma. idam
@4 khu.su. 25/50/345, khu.cula. 30/722/365 (sya)  5 cha.Ma..i. yanti
      [765-6] Kevalati anavasesa. Itthati icchita patthita. Kantati
piya. Manapati manavuddhikaRa. Yavatatthiti vuccatiti yavata ete cha arammana
atthiti vuccantiti. 1- Vacanabyattayo veditabbo. Ete voti ettha voti
nipatamattam.
      [767-8] Sukhanti ditthamariyehi, sakkayassuparodhananti "sukha"miti ariyehi
pancakkhandhanirodho dittho, nibbananti vuttam hoti. Paccanikamidam hotiti
patilomamidam dassanam hoti. Passatanti passantanam, panditananti vuttam hoti.
Yam pareti ettha yanti vatthukame sandhayaha. Puna yam pareti ettha nibbanam.
      [769-71] Passati sotaram alapati. Dhammanti nibbanadhammam.
Sampamulhetthaviddasuti 2- sampamulha ettha aviddasu bala. Kimkaranam sampamulha?
Nivutanam tamo hoti, andhakaro apassatam, yasma 3- balanam avijjaya nivutanam
otthatanam andhabhavakarano tamo hoti, yena nibbanadhammam datthum na sakkonti.
Satanca vivatam hoti, aloko passatamivati satanca sappurisanam pannadassanena
passatam alokova vivatam hoti nibbanam. Santike na vijananti, maga
dhammassa kovidati yam attano sarire tacapancakamattam paricchinditva anantarameva
adhigantabbato, attano khandhanam va nirodhamattato santike nibbanam, tam evam
santike santampi na vijananti magabhuta jana maggamaggadhammassa va sabbadhammassa
va 4- akovida, sabbatha bhavaraga .pe. Susambudho. Tattha madheyyanupannehiti
tebhumakavattam anuppannehi.
      [772] Pacchimagathaya sambandho "evam asusambudham ko nu annatra
mariyehi"ti. Tassattho:- thapetva ariye ko nu anno nibbanapadam janitum.
@Footnote: 1 cha.Ma. vuccanti  2 ka. sampamulhettha aviddasuti
@3 cha.Ma. ayam patho na dissati  4 cha.Ma. saccadhammassa va
Arahati, yam padam catutthena ariyamaggena sammadannaya anantarameva anasava
hutva kilesaparinibbanena parinibbanti, sammadannaya va anasava hutva
ante anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbantiti arahattanikutena desanam
nitthapesi.
      Attamanati tutthamana. Abhinandunti abhinandimsu. Imasminca pana
veyyakaranasminti imasmim solasame veyyakarane. Bhannamaneti bhaniyamane. Sesam
pakatameva.
      Evam sabbesupi solasasu veyyakaranesu satthimatte satthimatte katva
satthiadhikanam navannam bhikkhusatanam anupadaya asavehi cittani vimuccimsu,
solasakkhattum cattari cattari katva catusatthisaccanettha veneyyavasena 1-
nanappakarato desitaniti.
                     Paramatthajotikaya khuddakatthakathaya
                          suttanipatatthakathaya
                   dvayatanupassanasuttavannana nitthita.
                 Nitthito ca tatiyo vaggo atthavannananayato,
                         namena mahavaggoti.
                         --------------
@Footnote: 1 ka. veyyakaranavasena



             The Pali Atthakatha in Roman Book 29 page 334-344. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=7544&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=29&A=7544&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=390              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=9696              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=9837              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=9837              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]