ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 29 : PALI ROMAN Sutta.A.2 (paramattha.2)

                     12. Dvayatanupassanasuttavannana
      evamme sutanti dvayatanupassanasuttam. Ka uppatti? imassa suttassa
attajjhasayato uppatti. Attajjhasayena hi bhagava imam suttam desesi. Ayamettha
sankhepo, vittharo panassa atthavannanayameva avibhavissati. Tattha evamme
sutantiadini vuttanayaneva. Pubbarameti savatthinagarassa puratthimadisayam
arame. Migaramatu pasadeti ettha visakha upasika attano sasurena
migarena setthina matutthane thapitatta "migaramata"ti vuccati, taya
migaramatuya navakotiagghanakam mahalatapilandhanam vissajjetva karapito pasado
@Footnote: 1 cha.Ma.,i. ayanca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page335.

Hettha ca upari ca panca panca gabbhasatani katva sahassakutagaragabbho, so "migaramatu pasado"ti vuccati. Tasmim migaramatu pasade. Tena kho pana samayena bhagavati yam samayam bhagava savatthim nissaya pubbarame migaramatu pasade viharati, tena samayena. Tadahuposatheti tasmim ahu uposathe, uposathadivaseti vuttam hoti. Pannaraseti idam uposathaggahanena sampattavasesuposathapatikkhepavacanam. Punnaya punnamaya rattiyati pannarasadivasatta divasagananaya abbhadiupakkilesaviharatta rattigunasampattiya ca punnatta punnaya, paripunnacandatta punnamaya ca rattiya. Bhikkhusamghaparivutoti bhikkhusamghena parivuto. Abbhokase nisinno hotiti migaramatu ratanapasadaparivene abbhokase upari appaticchanne okase pannattapavarabuddhasane nisinno hoti. Tunhibhutam tunhibhutanti ativa tunhibhutam yato yato va anuviloketi, tato tato tunhibhutam tunhibhutam vacaya puna tunhibhutam kayena. Bhikkhusamgham anuviloketvati tam samparivaretva nisinnam anekasahassabhikkhuparimanam tunhibhutam tunhibhutam bhikkhusamgham "ettaka ettha sotapanna, ettaka sakadagamino, ettaka anagamino, ettaka araddhavipassaka kalyanaputhujjana. Imassa bhikkhusamghassa kidisi dhammadesana sappaya"ti sappayadhammadesanaparicchedanattham ito cito ca viloketva. Ye te bhikkhave kusala dhammati ye te arogyatthena anavajjatthena itthaphalatthena kosallasambhutatthena ca kusala sattattimsabodhipakkhiyadhamma, tajjotaka va pariyattidhamma. Ariya niyyanika sambodhagaminoti upagantabbatthena ariya, lokato niyyanatthena niyyanika, sambodhasankhatam arahattam gamanatthena sambodhagamino. Tesam vo bhikkhave .pe. Savanaya, tesam bhikkhave kusalanam .pe. Sambodhagaminam ka upanisa kim karanam kim payojanam tumhakam savanaya,

--------------------------------------------------------------------------------------------- page336.

Kimattham tumhe te dhamme sunathati vuttam hoti. Yavadeva dvayatanam dhammanam yathabhutam nanayati ettha yavadevati paricchedavadharanavacanam. Dve avayava etesanti dvaya, dvaya eva dvayata, tesam dvayatanam. "dvayanan"tipi patho. Yathabhutam nanayati aviparitananaya. Kim vuttam hoti? yadetam lokiyalokuttaradibhedena Dvidha vavatthitanam dhammanam vipassanasankhatam yathabhutananam, etadatthaya, na tato 1- bhiyyoti. Savanena hi ettakam hoti. Taduttarivisesadhigamo bhavanayati. Kinca dvayatam vadethati ettha pana sace vo bhikkhave siya, kim ca tumhe bhante dvayatam vadethati ayamadhippayo. Padattho pana "kinca dvayatabhavam vadetha"ti. #[1] Tato bhagava dvayatam dassento "idam dukkhan"ti evamadimaha. Tattha dvayatanam catusaccadhammanam "idam dukkham, ayam dukkhasamudayo"ti evam lokiyassa ekassa avayavassa, sahetukassa va dukkhassa dassanena ayamekanupassana, itara lokuttarassa dutiyassa avayavassa, saupayassa va nirodhassa dassanena dutiyanupassana. Pathama cettha tatiyacatutthavisuddhihi hoti, dutiya pancamavisuddhiya. Evam samma dvayatanupassinoti imina vuttanayena samma dvayadhamme anupassino, 2- satiya avippavasena appamattassa kayikacetasikaviriyatapena atapino kaye ca jivite ca nirapekkhatta pahitattassa. Patikankhanti icchitabbam. Dittheva dhamme annati asmimyeva va attabhave arahattam. Sati va upadisese anagamitati "upadisesan"ti punabbhavavasena upadatabbakkhandhasesam vuccati, tasmim va sati anagamibhavo patikankhoti dasseti. Tattha kincapi hetthimaphalanipi evam dvayatanupassinova honti, uparimaphalesu pana ussaham janento evamaha. @Footnote: 1 cha.Ma. na ito 2 cha.Ma. anupassantassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page337.

Idamavocatiadi sangitikaranam vacanam. Tattha idanti "ye te bhikkhave"tiadi vuttanidassanam. Etanti idani "ye dukkhan"ti evamadi vattabbagathabandhanidassanam. Ima ca gatha catusaccadipakatta vuttatthadipaka eva, evam santepi gatharucikanam paccha agatanam pubbe vuttam asamatthataya anuggahetva "idani yadi vadeyya sundaran"ti akankhantanam pubbe 1- vikkhittacittananca atthaya vutta. Visesatthadipaka vati avipassake vipassake ca dassetva tesam vattavivattadassanato, 2- tasma visesatthadassanatthameva vutta. Esa nayo ito parampi gathavacanesu. [730] Tattha yatthati 3- nibbanam dassesi. Nibbane hi dukkham sabbaso uparujjhati, sabbapparam uparujjhati, sahetukam uparujjhati, asesanca uparujjhati. Tanca magganti tanca atthangikam maggam. [731-3] Cetovimuttihina te, atho pannavimuttiyati ettha arahattaphalasamadhi ragaviraga cetovimutti, arahattaphalapanna avijjaviraga pannavimuttiti veditabba. Tanhacaritena va appanajhanaphalena kilese vikkhambhetva adhigatam arahattaphalam ragaviraga cetovimutti, ditthicaritena upacarajjhanamattam nibbattetva vipassitva adhigatam arahattaphalam avijjaviraga pannavimutti. Anagamiphalam va kamaragam sandhaya ragaviraga cetovimutti, arahattaphalam sabbakarato 4- avijjaviraga pannavimuttiti. Antakiriyayati vattadukkhassa antakaranaya. 5- Jatijarupagati jatijaram upagata, jatijaraya va upagata, na parimuccanti jatijarayati evam veditabba. Sesamettha adito pabhuti pakatameva. @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati @2 ka. chiddavachidda... 3 cha.Ma.,i. yattha cati @4 cha.Ma. sabbappakarato 5 cha.Ma.,i. antakaranatthaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page338.

Gathapariyosane ca satthimatta bhikkhu tam desanam uggahetva vipassitva tasmimyeva asane arahattam papunimsu. Yatha cettha, evam sabbavaresu. #[2] Ito eva bhagava "siya annenapi pariyayenatiadina nayena nanappakarato dvayatanupassanam aha. Tattha dutiyavare upadhipaccayati sasavakammappaccaya. Sasavakammam hi idha "upadhi"ti adhippetam. Asesaviraganirodhati asesam viragena nirodha, asesaviragasankhata va nirodha. [734] Upadhinidanati kammappaccaya. Dukkhassa jatippabhavanupassiti vattadukkhassa jatikaranam "upadhi"ti anupassanto. Sesamettha pakatameva. Evamayampi varo cattari saccani dipetva arahattanikuteneva vutto. Yatha cayam, evam sabbavaRa. #[3] Tattha tatiyavare avijjapaccayati bhavagamikammasambharaavijjapaccaya. 1- Dukkham pana sabbattha vattadukkhameva. [735] Jatimaranasamsaranti khandhanibbattim jatim khandhabhedam maranam khandhapatipatim samsaranca. Vajantiti gacchanti upenti. Itthabhavannathabhavanti imam manussabhavam ito avasesaannanikayabhavanca. Gatiti paccayabhavo. [736] Avijja hayanti avijja hi ayam. Vijjagata ca ye sattati ye ca arahattamaggavijjaya kilese vijjhitva gata khinasavasatta. Sesamuttanatthameva. #[4] Catutthavare sankharapaccayati punnapunnanenjabhisankharapaccaya. [738-9] Etamadinavam natvati yadidam dukkham sankharapaccaya, etamadinavanti natva. Sabbasankharasamathati sabbesam vuttappakaranam sankharanam @Footnote: 1 ka. pabhavakamMa...

--------------------------------------------------------------------------------------------- page339.

Maggananena samatha, upahatataya phalasamatthatayati vuttam hoti. Sannananti kamasannadinam maggeneva uparodhana. Etam natva yathatathanti etam dukkhakkhayam aviparitam natva. Sammaddasati sammadassana. Sammadannayati sankhatam aniccadito, asankhatanca niccadito natva. Marasamyoganti tebhumakavattam. Sesamuttanatthameva. #[5] Pancamavare vinnanapaccayati kammasahajatabhisankharavinnanapaccaya. [741] Nicchatoti nittanho. Parinibbutoti kilesaparinibbanena parinibbuto hoti. Sesam pakatameva. #[6] Chatthavare phassapaccayati abhisankharavinnanasampayuttaphassapaccayati attho. Evam ettha padapatipatiya vattabbani namarupasalayatanani avatva phasso vutto. Tani hi rupamissakatta kammasampayuttaneva na honti, idanca vattadukkham kammato va sambhaveyya kammasampayuttadhammato vati. [742-3] Bhavasotanusarinanti tanhanusarinam. Parinnayati tihi parinnahi parijanitva. Annayati arahattamaggapannaya natva. Upasame ratati phalasamapattivasena nibbane rata. Phassabhisamayati phassanirodha. Sesam pakatameva. #[7] Sattamavare vedanapaccayati kammasampayuttavedanapaccaya. [744-5] Adukkhamasukham sahati adukkhamasukhena saha. Etam dukkhanti natvanati etam sabbam vedayitam "dukkhakaranan"ti natva, viparinamatthitiannana- dukkhatahi va dukkhanti 1- natva. Mosadhammanti nassanadhammam. Palokinanti jaramaranehi palujjanadhammam. Phussa phussati udayabbayananena phusitva phusitva. Vayam passanti ante bhangameva passanto. Evam tattha vijanatiti evam ta vedana @Footnote: 1 cha.Ma. dukkham

--------------------------------------------------------------------------------------------- page340.

Vijanati, tattha va dukkhabhavam vijanati. Vedananam khayati tato param maggananena kammasampayuttanam vedananam khaya. Sesamuttanameva. #[8] Atthamavare tanhapaccayati kammasambharatanhapaccaya. [747] Etamadinavam natva, tanham dukkhassa sambhavanti etam dukkhassa sambhavam tanhaya adinavam natva. Sesamuttanatthameva. #[9] Navamavare upadanapaccayati kammasambharaupadanapaccaya. [748-9] Bhavoti vipakabhavo khandhapatubhavo. Bhuto dukkhanti bhuto sambhuto vattadukkham nigacchati. Jatassa marananti yatrapi "bhuto sukham nigacchati"ti bala mannanti, tatrapi dukkhameva dassento aha "jatassa maranam hoti"ti. Dutiyagathaya yojana:- aniccadihi sammadannaya pandita upadanakkhaya jatikkhayam nibbanamabhinnaya na gacchanti punabbhavanti. #[10] Dasamavare arambhapaccayati kammasampayuttaviriyapaccaya. [751] Anarambhe vimuttinoti anarambhe nibbane vimuttassa. Sesamuttanameva. #[11] Ekadasamavare aharapaccayati kammasampayuttaharapaccaya. Aparo nayo:- catubbidha satta rupupaga vedanupaga sannupaga sankharupagati. Tattha ekadasavidhaya kamadhatuya satta rupupaga kabalikaraharasevanato. Rupadhatuya satta annatra asannehi vedanupaga phassaharasevanato. Hettha tividhaya arupadhatuya satta sannupaga sannabhinibbattamanosancetanaharasevanato. Bhavagge satta sankharupaga sankharabhinibbattavinnanaharasevanatoti. Evampi yam kinci dukkham sambhoti, sabbam aharapaccayati veditabbam.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page341.

[755] Arogyanti nibbanam. Sankhaya seviti cattaro paccaye paccavekkhitva sevamano, "pancakkhandha dvadasayatanani attharasa dhatuyo"ti. Evam va lokam sankhaya "aniccam dukkham anatta"ti nanena sevamano. Dhammatthoti catusaccadhamme thito. Sankhyam 1- nopetiti "devo"ti va "manusso"ti va adikam sankhyam na gacchati. Sesamuttanameva. #[12] Dvadasamavare injitapaccayati tanhamanaditthikammakilesainjitesu yato kutoci kammasambharinjitapaccaya. [757] Ejam vossajjati tanham cajitva. Sankhare uparundhiyati kammanca kammasampayutte ca sankhare nirodhetva. Sesamuttanameva. #[13] Terasamavare nissitassa calitanti tanhaya tanhaditthimanehi va khandhe nissitassa sihasutte 2- devanam viya bhayacalanam hoti. Sesamuttanameva. #[14] Cuddasamavare rupehi"ti rupabhavehi, rupasamapattihi va. Aruppati 3- arupabhava, arupasamapattiyo va. Nirodhoti nibbanam. [761] Maccuhayinoti maranamaccukilesamaccudevaputtamaccuhayino, tividhampi tam maccum hitva gaminoti vuttam hoti. Sesamuttanameva. #[15] Pannarasamavare yanti namarupam sandhayaha. Tam hi lokena dhuvasubhasukhattavasena "idam saccan"ti upanijjhayitam ditthamalokitam. Tadamariyananti tam idam ariyanam, anunasikaikaralopam katva vuttam. Etam musati etam dhuvadivasena gahitampi musa, na tadisam hotiti. Puna yanti nibbanam sandhayaha. Tam hi lokena rupavedanadinamabhavato "idam musa natthi kinci"ti upanijjhayitam. @Footnote: 1 Si. sankham 2 sam.kha. 17/78-9/69-70 3 cha.Ma. arupati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page342.

Tadamariyanam etam saccanti tam idam ariyanam etam nikkilesasankhata sukhabhava, pavattidukkhapatipakkhasankhata sukhabhava, accantasantisankhata niccabhava ca anapagamanena paramatthato "saccan"ti yathabhutam sammappannaya sudittham. [762-3] Anattani 1- attamaniti anattani namarupavedanadinam sabhavato attamani. 1- Idam saccanti mannatiti idam namarupam dhuvadivasena "saccan"ti mannati. Yena yena hiti yena yena rupe va vedanaya va "mama rupam, mama vedana"tiadina nayena mannanti. Tato tanti tato mannitakara tam namarupam hoti annatha. Kimkaranam? tanhi tassa musa hoti, yasma tam yatha mannitakara musa hoti, tasma annatha hotiti attho. Kasma pana musa hotiti? mosadhammanhi ittaram, yasma yam ittaram parittapaccupatthanam, tam mosadhammam nassanadhammam hoti, tatharupanca namarupanti. Saccabhisamayati saccavabodha. 2- Sesamuttanameva. #[16] Solasamavare yanti chabbidhamittharammanam sandhayaha. Tam hi lokena salabhamacchamakkatadihi padipabalisalepadayo viya "etam 3- sukhan"ti upanijjhayitam. Tadamariyanam etam dukkhanti tam idam ariyanam "kama hi citra madhura manorama, viruparupena mathenti cittan"tiadina 4- nayena "etam dukkhan"ti yathabhutam sammapapannaya sudittham. Puna idan"ti 5- nibbanameva sandhayaha. Tam hi lokena kamagunabhava "dukkhan"ti upanijjhayitam. Tadamariyananti tam idam ariyanam paramatthasukhato "etam sukhan"ti yathabhutam sammappannaya sudittham. @Footnote: 1-1 cha.Ma. attamaninti attani namarupe attamanim @2 ka. saccabodha 3 cha.Ma. idam @4 khu.su. 25/50/345, khu.cula. 30/722/365 (sya) 5 cha.Ma..i. yanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page343.

[765-6] Kevalati anavasesa. Itthati icchita patthita. Kantati piya. Manapati manavuddhikaRa. Yavatatthiti vuccatiti yavata ete cha arammana atthiti vuccantiti. 1- Vacanabyattayo veditabbo. Ete voti ettha voti nipatamattam. [767-8] Sukhanti ditthamariyehi, sakkayassuparodhananti "sukha"miti ariyehi pancakkhandhanirodho dittho, nibbananti vuttam hoti. Paccanikamidam hotiti patilomamidam dassanam hoti. Passatanti passantanam, panditananti vuttam hoti. Yam pareti ettha yanti vatthukame sandhayaha. Puna yam pareti ettha nibbanam. [769-71] Passati sotaram alapati. Dhammanti nibbanadhammam. Sampamulhetthaviddasuti 2- sampamulha ettha aviddasu bala. Kimkaranam sampamulha? Nivutanam tamo hoti, andhakaro apassatam, yasma 3- balanam avijjaya nivutanam otthatanam andhabhavakarano tamo hoti, yena nibbanadhammam datthum na sakkonti. Satanca vivatam hoti, aloko passatamivati satanca sappurisanam pannadassanena passatam alokova vivatam hoti nibbanam. Santike na vijananti, maga dhammassa kovidati yam attano sarire tacapancakamattam paricchinditva anantarameva adhigantabbato, attano khandhanam va nirodhamattato santike nibbanam, tam evam santike santampi na vijananti magabhuta jana maggamaggadhammassa va sabbadhammassa va 4- akovida, sabbatha bhavaraga .pe. Susambudho. Tattha madheyyanupannehiti tebhumakavattam anuppannehi. [772] Pacchimagathaya sambandho "evam asusambudham ko nu annatra mariyehi"ti. Tassattho:- thapetva ariye ko nu anno nibbanapadam janitum. @Footnote: 1 cha.Ma. vuccanti 2 ka. sampamulhettha aviddasuti @3 cha.Ma. ayam patho na dissati 4 cha.Ma. saccadhammassa va

--------------------------------------------------------------------------------------------- page344.

Arahati, yam padam catutthena ariyamaggena sammadannaya anantarameva anasava hutva kilesaparinibbanena parinibbanti, sammadannaya va anasava hutva ante anupadisesaya nibbanadhatuya parinibbantiti arahattanikutena desanam nitthapesi. Attamanati tutthamana. Abhinandunti abhinandimsu. Imasminca pana veyyakaranasminti imasmim solasame veyyakarane. Bhannamaneti bhaniyamane. Sesam pakatameva. Evam sabbesupi solasasu veyyakaranesu satthimatte satthimatte katva satthiadhikanam navannam bhikkhusatanam anupadaya asavehi cittani vimuccimsu, solasakkhattum cattari cattari katva catusatthisaccanettha veneyyavasena 1- nanappakarato desitaniti. Paramatthajotikaya khuddakatthakathaya suttanipatatthakathaya dvayatanupassanasuttavannana nitthita. Nitthito ca tatiyo vaggo atthavannananayato, namena mahavaggoti. -------------- @Footnote: 1 ka. veyyakaranavasena


             The Pali Atthakatha in Roman Book 29 page 334-344. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=7544&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=29&A=7544&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=390              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=9696              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=9837              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=9837              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]