|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
2. Cittalatāvagga
18. 1. Dāsivimānavaṇṇanā
dutiyavagge api sakkova devindoti dāsivimānaṃ. Tassa kā uppatti?
bhagavati jetavane viharante sāvatthivāsī aññataro upāsako sambahulehi upāsakehi
saddhiṃ sāyanhasamayaṃ vihāraṃ gantvā dhammaṃ sutvā parisāya vuṭṭhitāya bhagavantaṃ
upasaṅkamitvā "ito paṭṭhāya ahaṃ bhante saṃghassa cattāri niccabhattāni dassāmī"ti
āha. Atha naṃ bhagavā tadanucchavikaṃ dhammakathaṃ kathetvā vissajjesi. So "mayā
bhante saṃghassa cattāri niccabhattāni paññattāni, sve paṭṭhāya ayyā mama
gehaṃ āgacchantū"ti bhattuddesakassa ārocetvā attano gehaṃ gantvā dāsiyā
tamatthaṃ ācikkhitvā "tattha tayā niccakālaṃ appamattāya bhavitabban"ti āha, sā
---------------------------------------------------------------------------------------------
page100.
"sādhū"ti sampaṭicchi. Pakatiyāva sā saddhāsampannā puññakāmā sīlavatī, tasmā
divase divase kālasseva uṭṭhāya paṇītaṃ annapānaṃ paṭiyādetvā bhikkhūnaṃ nisīdanaṭṭhānaṃ
susammaṭṭhaṃ suparibhaṇḍakaṃ 1- katvā āsanāni paññāpetvā bhikkhū upagate tattha
nisīdāpetvā vanditvā gandhapupphadhūpadīpehi pūjetvā sakkaccaṃ parivisati.
Athekadivasaṃ bhikkhū katabhattakicce upasaṅkamitvā vanditvā evamāha "kathaṃ nu
kho bhante ito jātiādidukkhato parimutti hotī"ti. Bhikkhū tassā saraṇāni ca
pañca sīlāni ca datvā kāyasabhāvaṃ pakāsetvā paṭikūlamanasikāre niyojesuṃ, apare
bhikkhū aniccatāpaṭisaṃyuttaṃ dhammakathaṃ kathesuṃ. Sā soḷasavassāni 2- sīlaṃ rakkhantī
antarantarā yoniso manasikarontī 2- ekadivasaṃ dhammassavanasappāyaṃ labhitvā
ñāṇassa ca paripakkattā vipassanaṃ vaḍḍhetvā sotāpattiphalaṃ sacchākāsi. Sā
aparena samayena 3- kālaṃ katvā sakkassa devarañño vallabhā paricārikā hutvā
nibbatti. Sā saṭṭhitūriyasahassehi paricariyamānā 4- accharāsatasahassaparivutā mahantaṃ
dibbasampattiṃ anubhavantī pamudā modamānā saparivārā uyyānādīsu vicarati. Taṃ
āyasmā mahāmoggallāno heṭṭhā vuttanayeneva disvā:-
[157] "api sakkova devindo ramme cittalatā vane
samantā anupariyāsi nārīgaṇapurakkhatā
obhāsentī disā sabbā osadhī viya tārakā.
[158] Kena te'tādiso vaṇṇo kena te idha mijjhati
uppajjanti ca te bhogā ye keci manaso piyā.
@Footnote: 1 Sī. suparibhaṇḍakataṃ 2-2 Sī. ime pāṭhā na dissanti
@3 Ma. sā na cirasseva 4 Ma. vādiyamānā, i. parivāriyamānā
---------------------------------------------------------------------------------------------
page101.
[159] Pucchāmi taṃ devi mahānubhāve
manussabhūtā kimakāsi puññaṃ
kenāsi evañjalitānubhāvā
vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī"ti
pucchi.
[160] Sā devatā attamanā moggallānena pucchitā
puñhaṃ puṭṭhā viyākāsi yassa kammassidaṃ phalaṃ.
[161] "ahaṃ manussesu manussabhūtā
dāsī ahosiṃ parapessiyā 1- kule.
[162] Upāsikā cakkhumato gotamassa yasassino
tassā me nikkamo āsi sāsane tassa tādino.
[163] Kāmaṃ bhijjatuyaṃ kāyo neva atthettha saṇṭhanaṃ 2-
sikkhāpadānaṃ pañcannaṃ maggo sovatthiko sivo.
[164] Akaṇṭako agahano 3- uju sabbhi pavedito
nikkamassa phalaṃ passa yathidaṃ pāpuṇitthikā.
[165] Āmantanikā raññomhi sakkassa vasavattino
saṭṭhi tūriyasahassāni paṭibodhaṃ karonti me.
[166] Ālambo gaggaro 4- bhīmo sādhuvādī ca saṃsiyo
pokkharo ca suphasso ca vīṇāmokkhā ca nāriyo.
@Footnote: 1 Ma. parapesiyā 2 pāḷiyaṃ. santhanaṃ
@3 ka. agahaṇo 4 Ma. bhaggaro, ka. gaggamo
---------------------------------------------------------------------------------------------
page102.
[167] Nandā ceva sunandā ca soṇadinnā sucimhitā 1-
alambusā missakesī ca puṇḍarīkāti dāruṇī.
[168] Eṇīphassā 2- suphassā ca subhaddā muduvādinī 3-
etā caññā ca seyyāse accharānaṃ pabodhikā.
[169] Tā maṃ kālenupāgantvā 4- abhibhāsanti devatā
handa naccāma gāyāma handa taṃ ramayāmase.
[170] Nayidaṃ akatapuññānaṃ katapuññānamevidaṃ
asokaṃ nandanaṃ rammaṃ tidasānaṃ mahāvanaṃ.
[171] Sukhaṃ akatapuññānaṃ idha natthi parattha ca
sukhañca katapuññānaṃ idha ceva parattha ca
[172] Tesaṃ sahabyakāmānaṃ kattabbaṃ kusalaṃ bahuṃ
katapuññā hi modanti sagge bhogasamaṅgino"ti 5-
devatā vissajjesi.
#[157] Tattha api sakkova devindoti apisaddo sambhāvanāyaṃ, ivasaddo
ikāralopaṃ katvā vutto upamāyaṃ, tasmā yathā nāma sakko devānamindoti
attho. Sakkasamabhāvo etissā 6- devatāya parivārasampattidassanatthaṃ vutto. 7- Keci
"apīti nipātamattan"ti vadanti. Cittalatāvaneti cittāya nāma devadhītāya
puññānubhāvena nibbatte, cittānaṃ vā vicittapupphaphalādivisesayuttānaṃ
santānakavalliādīnaṃ tattha yebhuyyatāya cittalatāvananti laddhanāme devuyyāne.
@Footnote: 1 ka. sucimbhikā 2 pāḷiyaṃ. eṇīpassā (eni...syā) 3 pāḷiyaṃ. mudukāvadī,
@i. mudukācari. 4 Sī. tā maṃ pālentupāgantvā 5 Sī. sabbabhogasamaṅginoti
@6 Sī. sakkūpamā nāmetissā, cha.Ma....bhāvo tissā 7 Sī. vuttā
---------------------------------------------------------------------------------------------
page103.
#[161] Parapessiyāti paresaṃ kule tasmiṃ tasmiṃ kicce pesaniyā, paresaṃ
veyyāvaccakārīti attho.
#[162] Tassā me nikkamo āsi, sāsane tassa tādinoti tassā
dāsiyāpi samānāya pañcahi cakkhūhi cakkhumato buddhassa bhagavato upāsikā hutvā
soḷasa vassāni sīlaṃ rakkhantiyā kammaṭṭhānañca manasikarontiyā manasikārānubhāvena
me mayhaṃ uppajjamāne sattatiṃsabodhipakkhiyadhammasaṅkhāte iṭṭhādīsu tādilakkhaṇa-
sampattiyā tādino satthu sāsane tappariyāpannoyeva saṅkilesapakkhato nikkamanena
"nikkamo"ti laddhanāmo sammāvāyāmo āsi ahosi uppajji.
#[163-4] Tassa pana nikkamassa pubbabhāgassa pavattākāraṃ dassetuṃ "kāmaṃ
bhijjatuyaṃ kāyo, neva atthettha saṇṭhanan"ti vuttaṃ. Tassattho:- yadipi me ayaṃ
kāyo bhijjatu vinassatu, tattha kiñcimattampi apekkhaṃ akarontī ettha etasmiṃ
kammaṭṭhānānuyoge neva atthi me vīriyassa saṇṭhanaṃ 1- sithilīkaraṇanti vīriyaṃ
samuttejentī vipassanaṃ ussukkāpesinti.
Idāni taṃ tathā 2- vipassanaṃ ussukkāpetvā paṭiladdhaguṇaṃ dassentī
āha:-
"sikkhāpadānaṃ pañcannaṃ maggo sovatthiko sivo
akaṇṭako agahano uju sabbhi pavedito
nikkamassa phalaṃ passa yathidaṃ pāpuṇitthikā"ti.
Tatrāyaṃ saṅkhepattho:- yo niccasīlavasena samādinnānaṃ pañcannaṃ sikkhāpadānaṃ
sikkhākoṭṭhāsānaṃ upanissayabhāvena laddhattā tesaṃ paripūritattā ca sikkhāpadānaṃ
@Footnote: 1 Sī. santhānaṃ 2 cha.Ma. idāni tathā
---------------------------------------------------------------------------------------------
page104.
Pañcannaṃ sambandhībhūto, yasmiṃ santāne uppanno, tassa sabbākārena
sotthibhāvasampādanato sundaratthabhāvato ca sovatthiko sotthiko, saṅkilesadhammehi
anupaddutattā khemappattihetutāya ca sivo, rāgakaṇṭakādīnaṃ abhāvena akaṇṭako,
kilesadiṭṭhiduccaritagahanasamucchedanato agahano, sabbajimhavaṅkakuṭilabhāvāpagamahetutāya
uju, buddhādīhi sappurisehi pakāsitattā sabbhi pavedito ariyamaggo, taṃ yathā
yena upāyabhūtena itthikā dvaṅgulabahalabuddhikāpi samānā pāpuṇiṃ, tassa nikkamassa
yathāvuttavīriyassa idaṃ phalaṃ passāti sakkaṃ ālapati.
#[165] Āmantanikā raññomhi, sakkassa vasavattinoti sayaṃvasībhāvena
vattanato, dvīsu devalokesu attano vasaṃ issariyaṃ vattetīti vā vasavattī 1- tassa
vasavattino sakkassa devarañño āmantanikā ālāpasallāpayoggā, 2- kīḷanakāle
vā tena āmantetabbā amhi, nikkamassa vīriyassa phalaṃ passāti yojanā. Ātatavatitatādi-
bhedena pañca tūriyaṅgāni dvādasahi pāṇibhāgehi ekato pavajjamānāni
saṭṭhi honti, tāni pana sahassamattāni payirupāsanavasena upaṭṭhitāni
sandhāyāha "saṭṭhi tūriyasahassāni, paṭibodhaṃ karonti me"ti. Tattha paṭibodhanti
pītisomanassānaṃ pabodhanaṃ.
#[166-8] Ālambotiādi tūriyavādakānaṃ devaputtānaṃ ekadesato
nāmaggahaṇanti vadanti, tūriyānaṃ panetaṃ nāmaggahaṇaṃ. Vīṇāmokkhādikā devadhītā.
Sucimhitāti suddhamihitā, 3- nāmameva vā etaṃ. Muduvādanīti mudunāva vadatīti
mudavādinī 4-, mudukaṃ ativiya vādanasīlā, nāmameva vā. Seyyāseti seyyataRā.
Accharānanti accharāsu saṅgīte pāsaṃsataRā. Pabodhikāti pabodhanakaRā. 5-
@Footnote: 1 Ma. issariyaṃ vatteti 2 Sī.,i.,Ma.,ka. allāpasallāpayoggā
@3 Ma. visuddhāsitā 4 ka. mudukāvadī 5 Ma. pabodhaniyakarā, i. pabodhanaṃ viya karā
---------------------------------------------------------------------------------------------
page105.
#[169] Kālenāti yuttappattakālena. Abhibhāsantīti abhimukhā, abhiratā vā
hutvā bhāsanti. Yathā ca bhāsanti, taṃ dassetuṃ "handa naccāma gāyāma,
handa taṃ ramayāmase"ti vuttaṃ.
#[170] Idanti idaṃ mayā laddhaṭṭhānaṃ. Asokanti iṭṭhakantapiyamanāpānaṃyeva
rūpādīnaṃ sambhavato visokaṃ. Tato eva sabbakālaṃ pamodasaṃvaḍḍhanato 1- nandanaṃ.
Tidasānaṃ mahāvananti tāvatiṃsadevānaṃ mahantaṃ mahanīyañca uyyānaṃ.
#[171] Evarūpā dibbasampatti nāma puññakammavasenevāti odissakanayena 2-
vatvā puna anodissakanayena 3- dassentī "sukhaṃ akatapuññānan"ti gāthamāha.
#[172] Puna attanā laddhassa dibbaṭṭhānassa parehi sādhāraṇakāmatāvasena
dhammaṃ kathentī "tesaṃ sahabyakāmānan"ti osānagāthamāha. Tesanti tāvatiṃsadevānaṃ.
Sahabyakāmānanti sahabhāvaṃ icchantehi, kattuatthe hi idaṃ sāmivacanaṃ. Saha vāti
pavattatīti sahavo, tassa bhāvo sahabyaṃ yathā vīrassa bhāvo vīriyanti. 4-
Evaṃ thero devatāya attano puññakamme āvikate tassā saparivārāya
dhammaṃ desetvā devalokato āgantvā taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesi, bhagavā
tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi, sā desanā sadevakassa
lokassa sātthikā ahosīti.
Dāsivimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
--------------
@Footnote: 1 Ma. pamodasampannato 2 Sī. odissakavasena
@3 Sī. anodissakavasena 4 Sī.,i. vīriyanti vuttaṃ
The Pali Atthakatha in Roman Book 30 page 99-105.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=2145&pagebreak=1
อรรถกถาบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=30&A=2145&pagebreak=1
อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=18
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=514
พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=529
The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=529
Contents of The Tipitaka Volume 26
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26
        |
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]