ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 30 : PALI ROMAN Vimana.A. (paramatthadi.)

                     63.  13. Cularathavimanavannana
     dalhadhamma nisarassati cularathavimanam. Tassa ka uppatti? bhagavati parinibbute
dhatuvibhagam katva tattha tattha satthu thupesu patitthapiyamanesu mahakassapattherap-
pamukhesu dhammam sangayitum uccinitva gahitesu savakesu yava vassupagamana
veneyyapekkhaya 1- attano attano parisaya saddhim tattha tattha vasantesu ayasma
mahakaccayano paccantadese annatarasmim arannayatane viharati. Tena samayena
assakaratthe potalinagare assakaraja rajjam kareti, tassa jetthaya deviya putto
sujato  nama kumaro solasavassuddesiko kanitthaya deviya nibandhanena pitara
@Footnote: 1 i. savakaveneyyapekkhaya
Ratthato pabbajito arannam pavisitva vanacarake nissaya aranne vasati. So
kira kassapassa bhagavato sasane pabbajitva silamatte patitthito puthujjanakalakiriyam
katva tavatimsesu nibbattitva tattha yavatayukam thatva aparaparam sugatiyamyeva
paribbhamanto imasmim buddhuppade bhagavato abhisambodhito timsavasse assakaratthe
assakaranno aggamahesiya kucchismim nibbatti, "sujato"tissa  namam ahosi. So
mahantena parivarena vaddhati.
     Tassa pana matari kalakataya raja annam rajadhitaram aggamahesitthane
thapesi, sapi aparena samayena puttam vijayi. Tassa raja puttam disva pasanno 1-
"bhadde taya icchitam varam ganhahi"ti varam adasi. Sa gahitakam katva thapetva
yada sujatakumaro solasavassuddesiko jato, tada rajanam aha "deva tumhehi
mama puttam disva tutthicittehi varo dinno, tam idani detha"ti. Ganha deviti.
Mayham puttassa rajjam dethati. "nassa vasali mama jetthaputte devakumarasadise
sujatakumare thite kasma evam vadasi"ti patikkhipi. Devi punappunam nibandhanam karonti
manam alabhitva ekadivasam aha "deva yadi sacce titthasi, dehi eva"ti. Raja
anupadharetva maya imissa varo dinno, ayanca evam vadati"ti vippatisari
hutva sujatakumaram pakkositva tamattham arocetva assuni pavattesi. Kumaro
pitaram socamanam disva domanassappatto assuni pavattetva "anujanahi deva,
aham annattha gamissami"ti aha. Tam sutva ranna "annam te nagaram mapessami,
tattha vaseyyasi"ti vatte kumaro na icchi, "mama sahayanam rajunam santike
pesessami"ti ca vutte tampi nanujani, kevalam "deva arannam gamissami"ti
aha. Raja puttam alingitva sise cumbitva "mamaccayena idhagantva rajje
patitthaha"ti vutva vissajjesi.
@Footnote: 1 Si. pasannamano
     So arannam pavisitva vanacarake nissaya vasanto ekadivasam migavam gato,
tassa samanakale sahayavaro 1- eko devaputto hitesitaya migarupena tam palobhento
dhavitva ayasmato mahakaccayanassa vasanatthanasamipam patva antaradhayi. So "imam
migam idani ganhissami"ti upadhavanto therassa vasanatthanam patva tam apassanto
bahi pannasalaya theram nisinnam disva tassa samipe capakotim olubbha atthasi.
Thero tam oloketva adito patthaya sabbam tassa pavattim natva anugganhanto
ajananto viya sangaham karonto pucchi:-
     [981]  "dalhadhamma nisarassa       dhanum olubbha titthasi
             khattiyo nusi rajanno      adu luddo vanecaro"ti.
     Tattha dalhadhammati dalhadhanu. Dalhadhanu nama dvisahassathamam vuccati.
Dvisahassathamanti ca yassa aropitassa jiyaya baddho lohasisadinam bharo dande
gahetva yava kandappamana ukkhittassa pathavito muccati. Nisarassati
niratisayasarassa visitthasarassa rukkhassa dhanum. Saratararukkhamayam dhanunti attho.
Olubbhati sannirumbhitva. Rajannoti rajakumaro. Vanecaroti vanacaro.
     Atha so attanam avikaronto aha:-
     [982]  "assakadhipatissaham         bhante putto vanecaro
             namam me bhikkhu te brumi    sujato iti mam vidu. 2-
     [983]   Mige gavesamanoham        ogahanto brahavanam
             migam tanceva 3- naddakkhim   tanca disva thito ahan"ti.
@Footnote: 1 Si. sahayacaro  2 Si. vidum  3 ka. gantveva
     Tattha assakadhipatissati assakaratthadhipatino assakarajassa. Bhikkhuti theram
apalati. Mige gavesamanoti mige sukaradike gavesanto, migavam carantoti attho.
     Tam sutva thero tena saddhim patisantharam karonto aha:-
     [984]  "svagatante mahapunna      atho te aduragatam
             etto udakamadaya       pade pakkhalayassu te.
     [985]   Idampi paniyam sitam         abhatam girigabbhara
             rajaputta tato pitva      santhatasmim upavisa"ti.
    #[984]   Tattha aduragatanti duragamanavajjitam, mahapunna te idhagamanam
svagatam, na te appakampi duragamanam atthi tuyhanca mayhanca pitisomanassa-
jananatoti adhippayo. "adhunagatan"tipi patho, idani agamananti attho.
    #[985]   Santhatasmim upavisati anantarahitaya bhumiya anisiditva amukasmim
tinasantharake nisidati.
     Tato rajakumaro therassa patisantharam sampaticchanto aha:-
     [986]  "kalyani vata te vaca     savaniya mahamuni
             nela atthavati 1- vaggu    mantva atthanca bhasasi. 2-
     [987]              Ka te rati vane viharato
                        isinisabha vadehi puttho
                        tava vacanapatham nisamayitva
                        atthadhammapadam samacaremase"ti.
@Footnote: 1 Si. catthavati  2 Si. bhasase
    #[986]  Tattha kalyaniti sundara sobhana. Savaniyati sotum yutta. Nelati
niddosa. Atthavatiti atthayutta ditthadhammikadina hitena upeta. Vagguti madhuRa.
Mantvati janatva pannaya paricchinditva. Atthanti atthato anapetam
ekantahitavaham.
    #[987]  Isinisabhati isisu nisabha ajaniyasadisa. Vacanapathanti vacanam.
Vacanameva hi atthadhigamassa upayabhavato "vacanapathan"ti vuttam. Atthadhammapadam
samacaremaseti idha ceva samparaye ca atthavaham siladidhammakotthasam
patipajjamase.
     Idani  thero attano sammapatipattim tassa anucchavikam vadanto
aha:-
     [988]  "ahimsa sabbapaninam      kumaramhaka ruccati
             theyya ca aticara ca  majjapana ca arati.
     [989]   Arati samacariya ca     bahusaccam katannuta
             dittheva dhamme pasamsa  dhamma ete pasamsiya"ti.
    #[989]   Tattha arati samacariya cati yathavutta ca papadhammato arati,
pativirati kayasamatadisamacariya ca. Bahusaccanti pariyattibahusaccam. Katannutati parehi
attano katassa upakarassa janana. Pasamsati atthakamehi kulaputtehi
pakarato asamsitabba. Dhamma eteti ete yathavutta ahimsadidhamma.
Pasamsiyati vinnuhi pasamsitabba.
     Evam thero tassa anucchavikam sammapatipattim vatva anagatamsananena
ayusankhare olokento "pancamasamattameva"ti disva tam samvejetva dalham tattha
sammapatipattiyam patitthapetum imam gathamaha:-
     [990]  "santike maranam tuyham        oram masehi pancahi
             rajaputta vijanahi        attanam parimocaya"ti.
     Tattha attanam parimocayati attanam apayadukkhato mocehi.
     Tato kumaro attano muttiya upayam pucchanto aha:-
     [991]  "kamatam svaham janapadam gantva  kim kammam kinca porisam
             kaya va pana vijjaya      bhaveyyam ajaramaro"ti.
     Tattha katamam svahanti katamam su aham, katamam nuti attho. Kim kammam
kinca porisanti katvati vacanaseso. Porisanti purisakiccam.
     Tato thero tassa dhammam desetum ima gathayo avoca:-
     [992]  "na vijjate so padeso     kammam vijja ca porisam
             yattha gantva bhave macco   rajaputta'jaramaro.
     [993]   Mahaddhana mahabhoga       ratthavantopi khattiya
             pahutadhanadhannase          tepi no ajaramaRa.
     [994]           Yadi te suta andhakavenduputta 1-
                     sura vira vikkantappaharino
             tepi ayukkhayam patta      viddhasta sassatisama.
     [995]   Khattiya brahmana vessa  sudda candalapukkusa
             ete canne ca jatiya    tepi no ajaramaRa.
@Footnote: 1 Si. andhakavenhuputta
     [996]   Ye mantam parivattenti      chalangam brahmacintitam
             ete canne ca vijjaya    tepi no ajaramaRa.
     [997]   Isayo capi ye santa     sannatatta tapassino
             sariram tepi kalena        vijahanti tapassino.
     [998]   Bhavitattapi arahanto      katakicca anasava
             nikkhipanti imam deham        punnapapaparikkhaya"ti.
    #[992]   Tattha yattha gantvati yam padesam gantva kammam vijjam porisanca
kayapayogena itarapayogena ca upagantva papunitva bhaveyya ajaramaroti attho.
    #[993]  Hetthimakotiya kotisatadiparimanam samharitva thapitam mahantam dhanam
etesanti mahaddhana. Kumbhattayadikahapanaparibbayo mahanto bhogo etesanti
mahabhoga. Ratthavantoti  ratthasamika, anekayojanaparimanam rattham pasasantati
adhippayo. Khattiyati khattiyajatika. Pahutadhanadhannaseti mahadhanadhannasannicaya,
attano parisaya ca sattatthasamvaccharapahonakadhanadhannasannicaya. Tepi no ajara-
marati jaramaranadhamma eva, mahaddhanatadinipi tesam upari nipatantam jaramaranam
nivattetum na sakkontiti attho.
    #[994]  Andhakavenduputtati andhakavendussa puttati pannata. Surati
sattimanto. Virati viriyavanto. Vikkantappaharinoti suravirabhaveneva patisattubalam
vikkamma 1- pasayha paharanasila. Viddhastati vinattha. Sassatisamati kulaparamparaya
sassatihi candasuriyadihi samana, tepi acirakalapavattakulanvayati attho.
    #[995]  Jatiyati attano jatiya, visitthatara pana jatipi nesam jaramaranam
nivattetum na sakkotiti attho.
@Footnote: 1 Ma. vitikkamma
    #[996]  Mantanti vedam. Chalanganti kappabyakarananiruttisikkhachandovicitijoti-
satthasankhatehi chahi angehi chalangam. Brahmacintitanti brahmehi atthakadihi
cintitam pannacakkhuna dittham
    #[997]  santati upasantakayavacikammanta. Sannatattati sannatacitta.
Tapassinoti tapanissita.
     Idani kumaro attana kattabbam vadanto:-
     [999]  "subhasita atthavati       gathayo te mahamuni
             nijjhattomhi subhatthena    tvanca me saranam bhava"ti
aha.
     Tattha nijjhattomhiti nijjhapito dhammojasannaya sannattigato 1- amhi.
Subhatthenati sutthu bhasitena.
     Tato thero tam anusasanto imam gatham abhasi:-
     [1000]  "ma mam tvam saranam  gaccha  tameva saranam vaja 2-
             sakyaputtam mahaviram       yamaham saranam gato"ti.
     Tato rajakumaro evamaha 3-:-
     [1001]  "katarasmim so janapade    sattha tumhaka marisa
              ahampi datthum gacchissam   jinam appatipuggalan"ti.
     Puna thero aha:-
@Footnote: 1 Si. dhammasannaya sannattigato, Ma. dhammojapannaya pannattigato
@2 Ma. bhaja  3 cha.Ma. aha
     [1002]  "puratthimasmim janapade        okkakakulasambhavo
              tatthapi purisajanno       so ca kho parinibbuto"ti.
     Tattha therena nisinnapadesato majjhimadesassa pacinadisabhagatta vuttam
"puratthimasmim janapade"ti.
     Evam so rajaputto therassa dhammadesanam sutva pasannamanaso saranesu
ca silesu ca patitthahi. Tena vuttam:-
     [1003]  "sace hi buddho tittheyya    sattha tumhaka marisa
              yojanani sahassani        gaccheyyam payirupasitum.
     [1004]   Yato ca kho 1- parinibbuto  sattha tumhaka marisa
              nibbutampi mahaviram         gacchami saranam aham.
     [1005]   Upemi saranam buddham         dhammancapi anuttaram
              samghanca naradevassa         gacchami saranam aham.
     [1006]          Panatipata viramami khippam
                     loke adinnam parivajjayami
                     amajjapo no ca musa bhanami
                     sakena darena ca homi tuttho"ti.
     Evam pana tam saranesu ca silesu ca patitthitam thero evamaha "rajakumara
tuyham idha arannavasena attho natthi, na ciram tava jivitam, pancamasabbhantare
eva kalam karissasi, tasma tava pitusantikameva gantva danadini punnani
@Footnote: 1 i. yato ca
Katva saggaparayano bhaveyyasi"ti vatva attano santike dhatuyo datva vissajjesi.
So gacchanto "aham bhante tumhakam vacanena ito gamissami, tumhehipi mayham
anukampaya tattha agantabban"ti vatva therassa adhivasanam viditva vanditva
padakkhinam katva pitunagaram gantva uyyanam pavisitva attano agatabhavam ranno
nivedesi.
     Tam sutva raja saparivaro uyyanam gantva kumaram alingitva antepuram
netva abhisincitukamo ahosi. Kumaro "deva mayham appakam ayu, ito catunnam
masanam accayena maranam bhavissati, kim me rajjena, tumhe nissaya punnameva
karissami"ti vatva therassa gunam ratanattayassa ca anubhavam pavedesi. Tam sutva
raja samvegappatto ratanattaye ca there ca pasannamanaso mahantam viharam karetva
mahakaccayanattherassa santike dutam pahesi. Theropi rajanam mahajananca
anugganhanto agacchi. Raja ca saparivaro duratova paccuggamanam katva theram
viharam pavesetva catuhi paccayehi sakkaccam upatthahanto saranesu ca silesu ca
patitthahi. Kumaro ca silani samadiyitva theram bhikkhu ceva sakkaccam upatthahanto
danani dadanto dhammam sunanto catunnam masanam accayena kalam katva tavatimsabhavane
nibbatti, tassa punnanubhavena sattaratanapatimandito sattayojanappamano ratho
uppajji, anekani cassa accharasahassani parivaro ahosi.
     Raja kumarassa sarirasakkaram katva bhikkhusamghassa ca mahadanam pavattetva
cetiyassa pujam akasi, tattha mahajano sannipati, theropi saparivaro tam padesam
upaganchi. Atha devaputto attana katakusalakammam oloketva katannutaya "gantva
theram vandissami, sasanagune ca pakate karissami"ti cintetva dibbaratham aruyha
mahata parivarena dissamanarupo agantva ratha oruyha therassa pade vanditva
Pitara saddhim patisantharam katva theram payirupasamano anjalim paggayha atthasi.
Tam thero imahi gathahi patipucchi 1-:-
     [1007]       "sahassaramsiva yathamahappabho
                   disam yatha bhati nabhe anukkamam
                   tathapakaro tavayam 2- maharatho
                   samantato yojanasatattamayato.
     [1008]        Suvannapattehi samantamotthato
                   urassa muttahi manihi cittito
                   lekha suvannassa ca rupiyassa ca
                   sobhenti veluriyamaya sunimmita.
     [1009]        Sisancidam veluriyassa nimmitam
                   yugancidam lohitakaya cittitam
                   yutta suvannassa ca rupiyassa ca
                   sobhanti assa ca ime 3- manojava.
     [1010]        So titthasi hemarathe adhitthito
                   devanamindova sahassavahano
                   pucchami taham yasavantakovidam
                   katham taya laddho ayam ularo"ti.
    #[1007]   Tattha sahassaramsiti suriyo. So hi anekasahassaramsimantataya "sahassa-
ramsi"ti vuccati. Yathamahappabhoti attano mahattassa anurupappabho. Yatha hi
@Footnote: 1 ka. pucchi  2 Si.,i. tava yam  3 ka. assapi cime
Mahattena suriyamandalena sadisam jotimandalam natthi, evam pabhayapi. Tatha hi tam
ekasmim khane tisu mahadipesu alokam pharantam titthati. Disam yatha bhati nabhe
anukkamanti nabhe akase yatheva 1- disam anukkamanto gacchanto yatha yena pakarena
bhati dibbati jotati. Tathapakaroti tadisakaro. 2- Tavayanti tava ayam.
    #[1008]  Suvannapattehiti suvannamayehi pattehi. Samantamotthatoti samantato
chadito. Urassati uro assa, rathassa uroti ca isamulam vadati. Lekhati veluriyamaya
malakammalatakammadilekha. Tasam suvannapattesu ca rajatapattesu ca dissamanatta vuttam
"suvannassa ca rupiyassa ca"ti. Sobhentiti ratham sobhayanti.
    #[1009]  Sisanti rathakubbarasisam. Veluriyassa nimmitanti veluriyena nimmitam,
veluriyamanimayanti attho. Lohitakayati lohitakamanina, yena kenaci rattamanina
va. Yuttati yojita, atha va yotta 3- suvannassa ca rupiyassa cati suvannamaya ca
rupiyamaya ca yotta, sankhalikati attho.
    #[1010]  Adhitthitoti attano deviddhiya sakalamidam thanam abhibhavitva thito.
Sahassavahanoti sahassayuttavahano, sahassaajaniyayuttaratho devanamindo yathati
adhippayo. Yasavantati alapanam, yasassiti attho. Kovidanti kusalananavantam, 4-
ratharohane va chekam. 5- Ayam ularoti ayam ularo mahanto yasoti adhippayo.
     Evam therena puttho devaputto imahi gathahi byakasi:-
     [1011]  "sujato namaham bhante     rajaputto pure ahum
              tvanca mam anukampaya      sannamasmim nivesayi.
@Footnote: 1 Si. yathocitam  2 Ma. tadiso pakaro  3 Ma. yutta
@4 Ma. kovidati kusalananavanta  5 Ma. cheka
     [1012]   Khinayukanca mam natva      sariram padasi satthuno
              imam sujata pujehi        tam te atthaya hehiti. 1-
     [1013]   Taham gandhehi malehi     pujayitva samuyyuto
              pahaya manusam deham       upapannomhi nandanam.
     [1014]   Nandane ca vane 2- ramme nanadijaganayute
              ramami naccagitehi        accharahi purakkhito"ti.
    #[1012-3]   Tattha sariranti sariradhatum. Hehititi 1- bhavissati. Samuyyutoti samma
uyyutto, yuttappayuttoti attho.
     Evam devaputto therena pucchitamattham kathetva theram vanditva padakkhinam katva
pitaram 3- apucchitva ratham aruyha devalokameva gato. Theropi tamattham atthuppattim
katva sampattaparisaya vittharena dhammikatham kathesi, sa dhammakatha mahajanassa
satthika ahosi. Atha thero tam sabbam attana ca tena ca kathitaniyameneva
sangitikale dhammasangahakanam arocesi, te ca tam tatha sangaham aropesunti.
                      Cularathavimanavannana  nitthita.
                      ---------------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 30 page 302-314. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=30&A=6377&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=30&A=6377&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=63              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=2141              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=2133              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=2133              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]