ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 31 : PALI ROMAN Peta.A. (paramatthadi.)

                 Paramatthadipani nama khuddakanikayatthakatha
                       petavatthuvannana
                         --------
             namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa.
                        Gantharambhakatha
           mahakarunikam natham           neyyasagaraparagum
           vande nipunagambhira-          vicitranayadesanam.
           Vijjacaranasampanna          yena niyyanti lokato
           vande tamuttamam dhammam         sammasambuddhapujitam.
           Siladigunasampanno           thito maggaphalesu yo
           vande ariyasamgham tam           punnakkhettam anuttaram.
           Vandanajanitam punnam           iti yam ratanattaye
           hatantarayo sabbattha         hutvaham tassa tejasa.
           Petehi ca 1- katam kammam      yam yam purimajatisu
           petabhavavaham tam tam          tesam hi phalabhedato.
           Pakasayanti buddhanam          desana ya visesato
           samvegajanani kamma-           phalapaccakkhakarini.
           Petavatthuti namena          suparinnatavatthuka
           yam khuddakanikayasmim           sangayimsu mahesayo.
@Footnote: 1 Ma. tehi tehi
           Tassa sammavalambitva        poranatthakathanayam
           tattha tattha nidanani         vibhavento visesato.
           Suvisuddham asankinnam           nipunatthavinicachayam
           mahaviharavasinam            samayam avilomayam.
           Yathabalam karissami           atthasamvannanam subham
           sakkaccam bhasato tam me       nisamayatha sadhavoti.
     Tattha petavatthuti setthiputtadikassa tassa tassa sattassa petabhavahetubhutam
kammam, tassa pana pakasanavasena pavatto "khettupama arahanto"tiadiko pariyattidhammo
idha "petavatthu"ti adhippeto.
     Tayidam petavatthu kena bhasitam, kattha bhasitam, kada bhasitam, kasma ca
bhasitanti. Vuccate:- idam hi petavatthu duvidhena pavattam atthuppattivasena
pucchavissajjanavasena ca. Tattha yam atthuppattivasena pavattam, tam bhagavata  1- bhasitam,
itaram naradattheradihi pucchitam tehi tehi petehi 2- bhasitam. Sattha pana yasma
naradattheradihi tasmim tasmim pucchavissajjane arocite tam tam atthuppattim katva
sampattaparisaya dhammam desesi, tasma sabbampetam petavatthu  3-  satthara bhasitameva
nama jatam. Pavattitavaradhammacakke hi satthari tattha tattha rajagahadisu viharante yebhuyyena
taya taya atthuppattiya pucchavissajjanavasena sattanam kammaphalapaccakkhakaranaya
tam tam petavatthu desanarulhanti ayam tavettha "kena bhasitan"tiadinam padanam
sadharanato vissajjana. Asadharanato pana tassa tassa vatthussa atthavannanayameva
agamissati.
     Tam panetam petavatthu vinayapitakam suttantapitakam abhidhammapitakanti tisu pitakesu
@Footnote: 1 Si.,i. bhagavata tava    2 Ma. pucchitehi petehi   3 Si. sabbam petavatthu
Suttantapitakapariyapannam, dighanikayo majjhimanikayo samyuttanikayo anguttaranikayo
khuddakanikayoti pancasu nikayesu khuddakanikayapariyapannam, suttam geyyam veyyakaranam
gatha udanam itivuttakam jatakam abbhutadhammam vedallanti navasu sasanangesu
gathasangaham.
         "dvasiti 1- buddhato ganhim    dve sahassani bhikkhuto
          caturasiti sahassani         ye me dhamma pavattino"ti 2-
evam dhammabhandagarikena patinnatesu caturasitiya dhammakkhandhasahassesu
katipayadhammakkhandhasangaham, bhanavarato catubhanavaramattam, vaggato uragavaggo ubbarivaggo
culavaggo mahavaggoti catuvaggasangaham. Tesu pathamavagge dvadasa vatthuni, dutiyavagge
terasa vatthuni, tatiyavagge dasa vatthuni, catutthavagge solasa vatthuniti vatthuto
ekapannasavatthupatimanditam. Tassa 3- vaggesu uragavaggo adi, vatthusu
khettupamapetavatthu adi, tassapi "khettupama arahanto"ti ayam gatha adi.
                         --------------
@Footnote: 1 Si. dvasitim    2 khu.thera. 26/1027/399   3 Si.,i. tattha
                            1. Uragavagga
                    86. 1. Khettupamapetavatthuvannana
     tam panetam vatthum bhagava rajagahe viharanto veluvane kalandakanivape annataram
setthiputtapetam arabbha kathesi.
     Rajagahe kira annataro addho mahaddhano mahabhogo pahutavittupakarano
anekakotidhanasannicayo setthi ahosi, tassa mahadhanasampannataya "mahadhanasetthi"tveva
samanna ahosi. Ekova putto 1- ahosi piyo manaPo. Tasmim vinnutam patte
matapitaro evam cintesum "amhakam puttassa divase sahassam sahassam paribbayam
karontassa vassasatenapi ayam dhanasannicayo parikkhayam na gamissati, kim imassa
sippuggahanaparissamena, akilantakayacitto yathasukham bhoge paribhunjatu"ti sippam na
sikkhapesum. Vayappatte  2- pana kularupayobbanavilasasampannam kamabhimukham
dhammasannabhimukham kannam anesum. So taya saddhim abhiramanto dhamme cittamattampi
anuppadetva samanabrahmanagurujanesu anadaro 3- hutva dhuttajanaparivuto rajjamano
pancakamagune rato giddho mohena andho hutva kalam vitinametva matapitusu
kalakatesu natanatakagayakadinam yathicchitam dento dhanam vinasetva nacirasseva
parijunnappatto hutva inam gahetva jivikam kappento puna inampi alabhitva
inayikehi codiyamano tesam attano khettavatthugharadini datva kapalahattho bhikkham
caritva bhunjanto tasmimyeva nagare anathasalayam vasati.
     Atha nam ekadivasam cora samagata evamahamsu "ambho purisa kim tuyham
imina dujjivitena, taruno tvamasi thamajavabalasampanno, kasma hatthapadavikalo
viya acchasi, ehi amhehi saha corikaya paresam santikam gahetva sukhena jivikam
@Footnote: 1 Ma. athassa ekaputto  2 Si.,i. vayappattassa  3 Ma. agaravo
Kappehi"ti. So "naham corikam katum janami"ti aha. Cora "mayam tam sikkhapema,
kevalam tvam amhakam vacanam karohi"ti ahamsu. So "sadhu"ti sampaticchitva tehi
saddhim agamasi. Atha te cora tassa hatthe mahantam muggaram datva sandhim chinditva
gharam pavisanta tam sandhimukhe thapetva ahamsu "sace idha anno koci agacchati,
tam imina muggarena paharitva ekappahareneva marehi"ti. So andhabalo hitahitam
ajananto paresam agamanameva olokento tattha atthasi, cora pana gharam pavisitva
gayhupagam bhandam gahetva gharamanussehi natamattava ito cito ca palayimsu.
Gharamanussa utthahitva sigham sigham dhavanta ito cito ca olokenta tam purisam
sandhidvare thitam disva "hare dutthacora"ti gahetva hatthapade muggaradihi
pothetva 1- ranno dassesum "ayam deva coro sandhimukhe gahito"ti. Raja "imassa
sisam chindapehi"ti nagaraguttikam anapesi. "sadhu deva"ti nagaraguttiko tam
gahapetva pacchabaham galhabandhanam bandhapetva rattavannaviralamalabandhakantham 2-
itthakacunnamakkhitasisam vajjhapahatabheridesitamaggam rathikaya rathikam singhatakena singhatakam
vicarapetva kasahi talento aghatanabhimukham neti, "ayam imasmim nagare
vilumpamanakacoro gahito"ti kolahalam ahosi.
     Tena ca samayena tasmim nagare sulasa nama nagarasobhini pasade thita
vatapanantarena olokenti tam tatha piyamanam disva pubbe tena kataparicaya
"ayam puriso imasmimyeva nagare mahatim sampattim anubhavitva idani evarupam anattham
anayabyasanam patto"ti tassa karunnam 3- uppadetva cattaro modake paniyanca
pesesi, nagaraguttikassa ca arocapesi "tava ayyo agametu, yavayam puriso
ime modake khaditva paniyam pivissati"ti.
     Athetasmim antare ayasma mahamoggallano dibbena cakkhuna olokento
tassa byasanapattim  4- disva karunaya sancoditamanaso "ayam puriso akatapunno
@Footnote: 1 Si.,i. uppothetva 2 Ma....malagandhakannam 3 Si.,i. karunnatam
@4 Ma. tassa tam pavattim
Katapapo, tenayam niraye nibbattissati, mayi pana gate modake ca paniyanca
datva bhummadevesu uppajjissati, yannunaham imassa avassayo bhaveyyan"ti
cintetva paniyamodakesu upaniyamanesu tassa purisassa purato paturahosi. So theram
disva pasannamanaso "kim me idaneva imehi mariyamanassa modakehi khaditehi, idam
pana paralokam gacchantassa patheyyam bhavissati"ti cintetva modake ca paniyanca
therassa dapesi. Thero tassa pasadasamvaddhanattham tassa passantasseva tatharupe
thane nisiditva modake paribhunjitva paniyanca pivitva utthayasana pakkami.
So pana puriso coraghatakehi aghatanam netva sisacchedam papito anuttare
punnakkhette  mahamoggallanatthere  katena punnena ulare devaloke
nibbattanarahopi yasma "sulasam agamma maya ayam deyyadhammo laddho"ti sulasaya
gatena sinehena maranakale cittam upakkilittham ahosi, tasma hinakayam upapajjanto
pabbatagahanasambhute sandacchaye  1- mahanigrodharukkhe rukkhadevata hutva nibbatti.
     So kira sace pathamavaye kulavamsatthapane ussukkam akarissa, tasmimyeva nagare
setthinam aggo abhavissa. Majjhimavaye majjhimo, pacchimavaye pacchimo. Sace pana
pathamavaye pabbajito abhavissa, araha abhavissa, majjhimavaye sakadagami anagami
va abhavissa, pacchimavaye sotapanno abhavissa. Papamittasamsaggena pana itthidhutto
suradhutto duccaritanirato anadariko  2- hutva anukkamena sabbasampattito
parihayitva mahabyasanam pattoti vadanti.
     Atha so aparena samayena sulasam uyyanagatam disva sanjatakamarago andhakaram
mapetva tam attano  3- bhavanam netva sattaham taya saddhim samvasam kappesi,
attanancassa arocesi. Tassa mata tam apassanti rodamana ito cito
ca paribbhamati, tam disva mahajano "ayyo mahamoggallano mahiddhiko mahanubhavo
@Footnote: 1 Ma. santacchaye   2 Si.,i. anadariyako   3 Si. tam tattha attano
Tassa gatim janeyya, tam upasankamitva puccheyyasi"ti aha. Sa "sadhu ayyo"ti
theram upasankamitva tamattham pucchi. Thero "ito sattame divase veluvanamahavihare
bhagavati dhammam desente parisapariyante passissasi"ti aha. Atha sulasa tam devaputtam
avoca "ayuttam mayham tava bhavane vasantiya, ajja sattamo divaso, mama mata
mam apassanti paridevasokasamapanna bhavissati, sadhu mam deva tattheva nehi"ti.
So tam netva veluvane bhagavati dhammam desente parisapariyante thapetva
adissamanarupo atthasi.
     Tato mahajano sulasam disva evamaha "amma sulase tvam ettakam divasam
kuhim gata, tava mata tvam apassanti paridevasokasamapanna ummadapatta viya
jata"ti. Sa tam pavattim mahajanassa acikkhi. Mahajanena ca "katham so puriso
tathapapapasuto 1- akatakusalo devupapattim patilabhati"ti vutte sulasa "maya dapite
modake paniyanca ayyassa mahamoggallanattherassa datva tena punnena devupapattim
patilabhati"ti aha. Tam sutva mahajano acchariyabbhutacittajato ahosi, "arahanto
nama anuttaram punnakkhettam lokassa, yesu appakopi kato karo sattanam devupapattim
avahati"ti  ularam pitisomanassam patisamvedesi. Bhikkhu tamattham bhagavato arocesum.
Tato bhagava imissa atthuppattiya:-
         [1] "khettupama arahanto     dayaka kassakupama
             bijupamam deyyadhammam        etto nibbattate phalam.
         [2] Etam bijam kasi khettam      petanam dayakassa ca
             tam peta paribhunjanti      data punnena vaddhati.
@Footnote: 1 Ma. katapapapasuto
         [3] Idheva kusalam katva       pete ca patipujiya 1-
             sagganca kamatitthanam 2-    kammam katvana bhaddakan"ti
ima gatha abhasi.
     #[1] Tattha khettupamati khittam vuttam bijam tayati mahapphalabhavakaranena rakkhatiti
khettam, salibijadinam viruhanatthanam. Tam upama etesanti khettupama, kedarasadisati
attho. Arahantoti khinasava. Te hi kilesarinam samsaracakkassa arananca hatatta,
tato eva arakatta, paccayadinam arahatta, papakarane rahabhava ca "arahanto"ti
vuccanti. Tattha yatha khettam hi tinadidosarahitam svabhisankhatabijamhi vutte
utusaliladipaccayantarupetam kassakassa mahapphalam hoti, evam khinasavasantano
lobhadidosarahito svabhisankhate deyyadhammabije vutte kaladipaccayantarasahito dayakassa
mahapphalo hoti. Tenaha bhagava "khettupama arahanto"ti. Ukkatthaniddeso ayam tassa
sekhadinampi khettabhavapatikkhepato. 3-
     Dayakati civaradinam paccayanam dataro pariccajanaka, tesam 4- pariccagena attano
santane lobhadinam pariccajanaka chedanaka, tato va attano santanassa sodhaka,
rakkhaka cati attho. Kassakupamati kassakasadisa. Yatha kassako salikhettadini
kasitva yathakalanca vuttudakadananiharananidhanarakkhanadihi 5- appamajjanto ularam
vipulanca sassaphalam patilabhati, evam dayakopi arahantesu deyyadhammapariccagena
paricariyaya ca appamajjanto ularam vipulanca danaphalam patilabhati. Tena vuttam
"dayaka kassakupama"ti.
     Bijupamam deyyadhammanti lingavipallasena vuttam, bijasadiso deyyadhammoti attho.
Annapanadikassa hi dasavidhassa databbavatthuno etam namam. Etto nibbattate
phalanti etasma dayakapatiggahakadeyyadhammapariccagato danaphalam nibbattati ceva
@Footnote: 1 Si.,i. patipujayam 2 Ma. gamatitthanam 3 Si.,i. khettassa va patikkhepato
@4 Ma. te tam 5 Si....rakkhanadisu
Uppajjati ca, ciratarapabandhavasena pavattati cati attho. Ettha ca yasma
pariccagacetanabhisankhatassa annapanadivatthuno bhavo, na itarassa, tasma "bijupamam
deyyadhamman"ti deyyadhammaggahanam katam. Tena deyyadhammapadesena deyyadhammavatthuvisayaya
pariccagacetanayayeva bijabhavo datthabbo. Sa hi patisandhiadippabhedassa tassa
nissayarammanappabhedassa ca phalassa nipphadika, na deyyadhammoti.
     #[2] Etam bijam kasi khettanti yathavuttam bijam, yathavuttanca khettam, tassa
bijassa tasmim khette vapanapayogasankhata  1- kasi cati attho. Etam tayam kesam
icchitabbanti aha "petanam dayakassa ca"ti. Yadi dayako pete uddissa danamdeti,
petananca dayakassa ca, yadi na pete uddissa danam deti, dayakassa eva etam bijam
esa kasi etam khettam upakaraya hotiti adhippayo. Idani tam upakaram dassetum
"tam peta paribhunjanti data punnena vaddhati"ti vuttam. Tattha tam peta
paribhunjantiti dayakena pete uddissa dane dinne yathavuttakhettakasibijasampattiya
anumodanaya ca yam petanam upakappati, tam danaphalam peta paribhunjanti. Data
punnena vaddhatiti data pana attano danamayapunnanimittam devamanussesu
bhogasampattiadina punnaphalena abhivaddhati. Punnaphalampi hi "kusalanam bhikkhave dhammanam
samadanahetu evamidam punnam pavaddhati"tiadisu  2- punnanti vuccati.
     #[3] Idheva kusalam katvati anavajjasukhavipakatthena kusalam petanam uddisanavasena
danamayam punnam upacinitva idheva imasmimyeva attabhave. Pete ca patipujiyati
pete uddissa danena sammanetva anubhuyyamanadukkhato te mocetva. Pete
hi uddissa diyyamanam danam tesam puja nama hoti. Tenaha "amhakanca kata
puja"ti, 3- "petanam puja ca kata ulara"ti 4- ca. "pete ca"ti casaddena "piyo
ca hoti manapo, abhigamaniyo  5- ca hoti vissasaniyo, bhavaniyo ca hoti garukatabbo,
@Footnote: 1 Ma. vapanapayogakayavacipayogasankhata  2 di.pa. 11/80/49  3 khu.peta. 26/18/153
@4 khu.peta. 26/25/154           5 Ma. sabbhi sambhavaniyo
Pasamso ca hoti kittaniyo vinnunan"ti evamadike ditthadhammike dananisamse
sanganhati. Sagganca kamatitthanam, kammam katvana bhaddakanti kalyanam kusalakammam
katva dibbehi ayukadihi dasahi thanehi sutthu aggatta "saggan"ti laddhanamam
katapunnanam nibbattanatthanam devalokam kamati upapajjanavasena upagacchati 1-.
     Ettha ca "kusalam katva"ti vatva puna "kammam katvana bhaddakan"ti vacanam
"deyyadhammapariccago viya pattidanavasena danadhammapariccagopi danamayakusala-
kammameva"ti dassanatthanti datthabbam. Keci panettha "petati arahanto adhippeta"ti
vadanti, tam tesam matimattam "peta"ti khinasavanam agatatthanasseva abhavato,
bijadibhavassa ca dayakassa viya tesam ayujjamanatta, petayonikanam yujjamanatta ca.
     Desanapariyosane devaputtam sulasanca adim katva caturasitiya panasahassanam
dhammabhisamayo ahositi.
                    Khettupamapetavatthuvannana nitthita.
                          ------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 31 page 1-10. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=31&A=1&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=31&A=1&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=86              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=2972              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=3162              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=3162              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

previous bookdispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]