![]() |
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
136. 16. Saṭṭhikūṭapetavatthuvaṇṇanā
kiṃ nu ummattarūpo vāti idaṃ satthari veḷuvane viharante aññataraṃ petaṃ
ārabbha vuttaṃ.
Atīte kira bārāṇasinagare aññataro pīṭhasappī sālittakapayoge kusalo, tahiṃ 1-
sakkharakhipanasippe nipphattiṃ gato nagaradvāre nigrodharukkhamūle nisīditvā
sakkharapahārehi hatthiassamanussarathakūṭāgāradhajapuṇṇaghaṭādirūpāni nigrodhapattesu
dasseti, nagaradārakā 2- attano kīḷanatthāya māsakaḍḍhamāsakādīni datvā yathāruci tāni
sippāni kārāpenti.
Athekadivasaṃ bārāṇasirājā nagarato nikkhamitvā taṃ nigrodhamūlaṃ upagato
nigrodhapattesu hatthirūpādivasena nānāvidharūpavibhattiyo appitā 3- disvā manusse
pucchi "kena nu kho imesu nigrodhapattesu evaṃ nānāvidharūpavibhattiyo katā"ti.
Manussā taṃ pīṭhasappiṃ dassesuṃ "deva iminā katā"ti. Rājā taṃ pakkosāpetvā evamāha
"sakkā nu kho bhaṇe mayā dassitassa ekassa purisassa kathentassa ajānantasseva
kucchiyaṃ ajalaṇḍikāhi pūretun"ti. Sakkā devāti. Rājā taṃ attano rājabhavanaṃ
netvā bahubhāṇike purohite nibbinnarūpo purohitaṃ pakkosāpetvā tena saha
vivitte okāse sāṇipākāraparikkhitte nisīditvā mantayamāno pīṭhasappiṃ
pakkosāpesi. Pīṭhasappī nāḷimattā ajalaṇḍikā ādāya āgantvā rañño ākāraṃ
ñatvā purohitābhimukho nisinno tena mukhe vivaṭe sāṇipākāravivarena ekekaṃ
ajalaṇḍikaṃ tassa galamūle patiṭṭhāpesi. So lajjāya uggilituṃ asakkonto sabbā
ajjhohari. Atha naṃ rājā ajalaṇḍikāhi pūritodaraṃ vissajji "gaccha brāhmaṇa,
laddhaṃ tayā bahubhāṇitāya phalaṃ, maddanaphalapiyaṅgutacādīhi 4- abhisaṅkhataṃ pānakaṃ pivitvā
@Footnote: 1 Sī.,i. tathā hi 2 Sī. nagare dārakā 3 Sī. anappaso, i. anappakā
@4 Sī.,i. madanaphalapiyaṅgupattādīhi
Ucchaḍḍehi, evaṃ te sotthi bhavissatī"ti. Tassa ca pīṭhasappissa tena kammena
attamano hutvā cuddasa gāme adāsi. So gāme labhitvā attānaṃ sukhento
pīṇento parijanampi sukhento pīṇento samaṇabrāhmaṇādīnaṃ yathārahaṃ kiñci dento
diṭṭhadhammikaṃ samparāyikañca atthaṃ ahāpento sukheneva jīvati, attano santikaṃ
upagatānaṃ sippaṃ sikkhantānaṃ bhattavetanaṃ deti.
Atheko puriso tassa santikaṃ upagantvā evamāha "sādhu ācariya mampi etaṃ
sippaṃ sikkhāpehi, mayhaṃ pana alaṃ bhattavetanenā"ti. So taṃ purisaṃ taṃ sippaṃ
sikkhāpesi. So sikkhitasippo sippaṃ vīmaṃsitukāmo gantvā gaṅgātīre
nisinnassa 1- sunettassa nāma paccekabuddhassa sakkharābhighātena sīsaṃ bhindi,
paccekabuddho tattheva gaṅgātīre parinibbāyi. Manussā taṃ pavattiṃ sutvā 2- taṃ
purisaṃ tattheva leḍḍudaṇḍādīhi paharitvā jīvitā voropesuṃ. So
kālakato avīcimahāniraye nibbattitvā bahūni vassasahassāni niraye
pacitvā tasseva kammassa vipākāvasesena imasmiṃ buddhuppāde rājagahanagarassa
avidūre peto hutvā nibbatti. Tassa kammassa sarikkhakena vipākena 3-
bhavitabbanti kammavegukkhittāni pubbaṇhasamayaṃ majjhaṇhikasamayaṃ sāyaṇhasamayañca
saṭṭhiayokūṭasahassāni matthake nipatanti. So chinnabhinnasīso adhimattavedanāppatto
bhūmiyaṃ nipatati, ayokūṭesu pana apagatamattesu paṭipākatikasiro 4- tiṭṭhati.
Athekadivasaṃ āyasmā mahāmoggallāno gijjhakūṭapabbatā otaranto taṃ
disvā:-
[806] "kiṃ nu ummattarūpova migo bhantova dhāvasi
nissaṃsayaṃ pāpakammanto 5- kiṃ nu saddāyase 6- tuvan"ti
imāya gāthāya paṭipucchi.
@Footnote: 1 Ma. vīmaṃsitukāmo gaṅgātīrena gacchantassa 2 Ma. disvā 3 Ma. kammasarikkhakavipākena
@4 Ma. paṭipākatikasarīro 5 Sī.,i. pāpakammaṃ 6 ka. saddahase
Tattha ummattarūpovāti ummattakasabhāvo viya ummādappatto viya. Migo bhantova
dhāvasīti bhantamigo viya ito cito ca dhāvasi. So hi tesu ayokūṭesu nipatantesu
parittāṇaṃ apassanto "na siyā nu kho evaṃ pahāro"ti 1- itopi ettopi palāyati.
Te pana kammavegukkhittā yattha katthaci ṭhitassa matthakeyeva nipatanti 2-. Kiṃ nu
saddāyase tuvanti kiṃ nu kho tuvaṃ saddaṃ karosi, ativiya vissaraṃ karonto vicarasi.
Taṃ sutvā peto:-
[807] "ahaṃ bhadante petomhi duggato yamalokiko
pāpakammaṃ karitvāna petalokaṃ ito gato.
[808] Saṭṭhi kūṭasahassāni paripuṇṇāni sabbaso
sīse mayhaṃ nipatanti te bhindanti ca matthakan"ti
dvīhi gāthāhi paṭivacanaṃ adāsi.
Tattha saṭṭhi kūṭasahassānīti saṭṭhimattāni ayokūṭasahassāni. Paripuṇṇānīti
anūnāni. Sabbasoti sabbabhāgato. Tassa kira saṭṭhiyā ayokūṭasahassānaṃ patanappahonakaṃ
mahantaṃ pabbatakūṭappamāṇaṃ sīsaṃ nibbatti. Taṃ tassa vālaggakoṭinitudanamattampi 3-
ṭhānaṃ asesetvā tāni kūṭāni patantāni matthakaṃ bhindanti, tena so aṭṭassaraṃ
karoti. Tena vuttaṃ "sabbaso sīse mayhaṃ nipatanti, te bhindanti ca matthakan"ti.
Atha naṃ thero katakammaṃ pucchanto:-
[809] "kiṃ nu kāyena vācāya manasā dukkaṭaṃ kataṃ
kissakammavipākena idaṃ dukkhaṃ nigacchasi.
@Footnote: 1 Ma. siyā nu kho evaṃ parihāroti 2 Sī.,i. upari patanti
@3 Ma. vālaggakoṭimattampi
[810] Saṭṭhi kūṭasahassāni paripuṇṇāni sabbaso
sīse tuyhaṃ nipatanti te bhindanti ca matthakan"ti
dve gāthā abhāsi.
Tassa peto attanā katakammaṃ ācikkhanto:-
[811] "athaddasāsiṃ 1- sambuddhaṃ sunettaṃ bhāvitindriyaṃ
nisinnaṃ rukkhamūlasmiṃ jhāyantaṃ akutobhayaṃ.
[812] Sālittakappahārena bhindissaṃ tassa matthakaṃ
tassakammavipākena idaṃ dukkhaṃ nigacchisaṃ.
[813] Saṭṭhi kūṭasahassāni paripuṇṇāni sabbaso
sīse mayhaṃ nipatanti te bhindanti ca matthakan"ti
tisso gāthāyo abhāsi.
#[811] Tattha sambuddhanti paccekasambuddhaṃ. Sunettanti evaṃnāmakaṃ.
Bhāvitindriyanti ariyamaggabhāvanāya bhāvitasaddhādiindriyaṃ.
#[812-13] Sālittakappahārenāti sālittakaṃ vuccati dhanukena, aṅgulīhi eva
vā sakkharakhipanapayogo. Tathā hi sakkharāya pahārenāti vā pāṭho 2-. Bhindissanti
bhindiṃ.
Taṃ sutvā thero "attano katakammānurūpameva idāni purāṇakammassa idaṃ
phalaṃ paṭilabhatī"ti dassento:-
@Footnote: 1 Sī. addasāsiṃ 2 Sī.,i. tathā sakkharāya paharaṇena, sālittakapaharaṇenāti vā pāṭho
[814] "dhammena te kāpurisa
saṭṭhi kūṭasahassāni paripuṇṇāni sabbaso
sīse tuyhaṃ nipatanti te bhindanti ca matthakan"ti
osānagāthamāha.
Tattha dhammenāti anurūpakāraṇena. Teti tava, tasmiṃ paccekabuddhe aparajjhantena
tayā katassa pāpakammassa anucchavikamevetaṃ phalaṃ tuyhaṃ upanītaṃ, tasmā kenaci devena
vā mārena vā brahmunā vā api sammāsambuddhenapi appaṭibāhanīyametanti
dasseti.
Evañca pana vatvā tato nagare piṇḍāya caritvā katabhattakicco sāyaṇhasamaye
satthāraṃ upasaṅkamitvā taṃ pavattiṃ bhagavato ārocesi. Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ
katvā sampattaparisāya dhammaṃ desento paccekabuddhānaṃ guṇānubhāvaṃ kammānañca
avañjhataṃ pakāsesi, mahājano saṃvegajāto hutvā pāpaṃ pahāya dānādipuññanirato
ahosīti.
Saṭṭhikūṭapetavatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
Iti khuddakaṭṭhakathāya petavatthusmiṃ
soḷasavatthupaṭimaṇḍitassa
catutthassa mahāvaggassa atthasaṃvaṇṇanā niṭṭhitā.
-------------
Nigamanakathā
ettāvatā ca:-
ye te petesu nibbattā sattā dukkaṭakārino
yehi kammehi tesaṃ taṃ pāpakaṃ kaṭukapphalaṃ.
Paccakkhato vibhāventī pucchāvissajjanehi ca
yā desanāniyāmena sataṃ saṃvegavaḍḍhanī 1-.
Yaṃ 2- kathāvatthukusalā supariññātavatthukā
petavatthūti nāmena saṅgāyiṃsu mahesayo
tassa atthaṃ pakāsetuṃ porāṇaṭṭhakathānayaṃ
nissāya yā samāraddhā atthasaṃvaṇṇanā mayā.
Yā tattha paramatthānaṃ tattha tattha yathārahaṃ
pakāsanā paramattha- dīpanī nāma nāmato.
Sampattā pariniṭṭhānaṃ anākulavinicchayā
sā paṇṇarasamattāya pāḷiyā bhāṇavārato.
Iti taṃ saṅkharontena yaṃ taṃ adhigataṃ mayā
puññaṃ tassānubhāvena 3- lokanāthassa sāsanaṃ.
Ogāhetvā visuddhāya sīlādipaṭipattiyā
sabbepi dehino hontu vimuttirasabhāgino.
Ciraṃ tiṭṭhatu lokasmiṃ sammāsambuddhasāsanaṃ
tasmiṃ sagāravā niccaṃ hontu sabbepi 4- pāṇino.
@Footnote: 1 Sī.,i. sattasaṃvegavaḍḍhanī 2 Sī. taṃ 3 Sī. puññamassānubhāvena
@4 Sī.,i. sabbeva
Sammā vassatu kālena devopi jagatīpati 1-
saddhammanirato lokaṃ dhammeneva pasāsatūti.
Iti badaratitthavihāravāsinā munivarayatinā
bhadantena ācariyadhammapālena katā
petavatthuatthasaṃvaṇṇanā niṭṭhitā.
Petavatthuvaṇṇanā samattā.
The Pali Atthakatha in Roman Book 31 page 304-310.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=31&A=6736
อรรถกถาบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=31&A=6736
อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=136
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=4923
พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=5247
The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=5247
Contents of The Tipitaka Volume 26
http://84000.org/tipitaka/read/?index_26
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]